Το χαμένο νησί

To χαμένο νησί

ISBN 960-05-0306-0
Συγγραφέας	Μ. Καραγάτσης
Γλώσσα	Ελληνικά
Μορφή	Νουβέλα
Σειρά	Νοελληνική λογοτεχνία - 66
Αριθμός Σελίδων	154
δεδομένα ()

To χαμένο νησί είναι νουβέλα που γράφτηκε το 1943 από τον Μ. Καραγάτση.

Η υπόθεση του μυθιστορήματος

Κάπου στο Αιγαίο γίνεται ένα ναυάγιο, από το οποίο σώζεται μόνο ο δεύτερος πλοίαρχος, ο Γερόλυμος Αβάρατος. Τον φροντίζουν σε ένα νησί ο Αντώνης με την κόρη του Ελένη. Μαζί της ο ναυαγός αναπτύσσει μια σκοτεινή ερωτική σχέση. Καθώς τα διάφορα εγκλήματα τα οποία σχετίζονται με τις συνθήκες του ναυαγίου αποκαλύπτονται και δυναμώνει το ερωτικό πάθος του για την Ελένη, αρχίζει σταδιακά και το φυσικό περιβάλλον να αλλάζει. Έτσι, θυελλώδεις άνεμοι αποκόβουν το νησί. Η θερμοκρασία αρχίζει να ανεβαίνει σε υψηλά για την περίοδο επίπεδα, η βλάστηση κι αυτή με τη σειρά της αλλάζει κι ο ήρωας παρασύρεται σε ένα νέο ερωτικό παραλήρημα με μια άλλη γυναίκα. Το νησί από αιγαιοπελαγίτικο μετατρέπεται σε τροπικό. Έχει γίνει ένα πλωτό νησί και ταξιδεύει στις θάλασσες του Ειρηνικού, κι από Τήλος γίνεται Ταϊλί, όπως θα επιβεβαιώσει και μια γαλλική επιστημονική αποστολή.

Παρατηρήσεις

Το Χαμένο νησί δεν είναι άσχετο με το όλο λογοτεχνικό κλίμα της Κατοχικής περιόδου που αναδεικνύει σε μοτίβο τον συμβολισμό του νησιού ως τόπου φυγής. Σύμφωνα με τον κριτικό και ιστορικό της λογοτεχνίας Απόστολο Σαχίνη δεν θα μπορούσε να καταταχτεί το συγκεκριμένο έργο σε καμία από τις μορφές του μυθιστορήματος περιπέτειας. Εδώ ο Καραγάτσης συγκεντρώνει πολλά από τα γνώριμα χαρακτηριστικά της πεζογραφίας του: εικόνες φυσικού τοπίου, έξαρση του ερωτικού και σεξουαλικού στοιχείου, αναπαράσταση φρικιαστικών στιγμών. Πρόκειται για μια νουβέλα η οποία ανήκει στο χώρο του φανταστικού μια και αναφέρεται σε ένα γεγονός εξωπραγματικό, όπως είναι το ταξίδι ενός νησιού. Πρόκειται για μια φανταστική τοπιογραφία. Όμως η σύνθεση των χαρακτήρων της προσδίδει χαρακτήρα ηθογραφικού ρεαλισμού. Πιο συγκεκριμένα αποτυπώνει την τυπική εικόνα ενός ελληνικού νησιού: άντρες ταξιδευτές και απόντες, γυναίκες μόνες και δέσμιες της απομόνωσής τους. Από όλο αυτό το σκηνικό τοποθετεί ως εξαιρέσεις δύο γυναίκες, την Ελένη και την τυφλή γριά Χουχού. Η πρώτη αρνείται να παντρευτεί και η δεύτερη κατακρίνει την υποκρισία των ντόπιων, προμαντεύοντας μελλοντικές συμφορές, κάνοντάς την πιο μυστηριακή. Κάθε στοιχείο φυγής προς το άγνωστο υπονομεύεται ακριβώς από το στοιχείο του εγκλεισμού. Ο κεντρικός ήρωας, ο Γερόλυμος, και οι συμπρωταγωνιστές του είναι ακινητοποιημένοι στον ίδιο τόπο. Έτσι ο Καραγάτσης, όπως λέει η Βασιλειάδη, δεν στηρίζεται στην ψυχογραφία των προσώπων, αλλά στην αλλοίωση των φυσικών στοιχείων που τα περιβάλλουν. Αλλοίωση παθολογική κι όχι ειδυλλιακή. Το νησί και οι άνθρωποι που το κατοικούν, μαζί με τον ναυαγό, κινούνται σε α-χρονικές και α-τοπικές διαστάσεις. Αυτή η μυστηριώδης εξαφάνιση του νησιού υπακούει σε ένα Καραγατσικό λογοτεχνικό τόπο: ότι οι ήρωές του είναι θύματα ενός αναπόφευκτου πεπρωμένου. Κάθε τι ξένο, όπως ο Λιάπκιν ή η Μαρίνα Ρεΐζη της Μεγάλης Χίμαιρας, έτσι κι εδώ ο Γερόλυμος, αποβάλλονται από μια άρρωστη κοινωνία ή πάλι αρνούνται να ενταχθούν σ' αυτήν.

Πηγές

• Μάρθα Βασιλειάδη, «Το Χαμένο Νησί και η απολογητική της περιπέτειας», στο: Αστέριος Αργυρίου (επίμ.), Πρακτικά του Β' Ευρωπαϊκού Συνεδρίου Νεοελληνικών Σπουδών Ρέθυμνο,10-12 Μαΐου 2002, Η Ελλάδα των νησιών από τη Φραγκοκρατία ως σήμερα, τομ.Α', εκδ.Ελληνικά Γράμματα, Αθηνα, 2004, σελ.547-555
• Αγγέλα Καστρινάκη, «Η λογοτεχνία στην Κατοχή», Ιστορία της Ελλάδας του 20ου αιώνα, τομ. Γ2 εκδ. Βιβλιόραμα,(2007), σελ.303-333
• Απόστολος Σαχίνης, Μεσοπολεμικοί και μεταπολεμικοί πεζογράφοι, εκδ.Βιβλιοπωλείον της Εστίας Αθήνα, 1985,σελ.42-43
• Πέτρος Χάρης, «Μια νέα σελίδα», Νέα Εστία, τομ.33 τ/χ.374,(1η Ιανουαρίου 1943) σελ.47 [1]