Ιωδοξυλομεθάνιο

Ιωδοξυλομεθάνιο
Γενικά
Όνομα IUPAC	Ιωδοξυλομεθάνιο
Άλλες ονομασίες	Υπιωδιώδης μεθυλεστέρας; Υπιωδιώδες μεθύλιο
Χημικά αναγνωριστικά
Χημικός τύπος	CH3OI
Μοριακή μάζα	157,92285 amu
Σύντομος; συντακτικός τύπος	CH3OI
Συντομογραφίες	MeOI
SMILES	COI
ChemSpider ID	13690900
Φυσικές ιδιότητες
Σημείο βρασμού	51,1 °C
Πυκνότητα	2.248 kg/m3
Τάση ατμών	293 mmHg
Χημικές ιδιότητες
	Εκτός αν σημειώνεται διαφορετικά, τα δεδομένα αφορούν υλικά υπό κανονικές συνθήκες περιβάλλοντος (25°C, 100 kPa).

Το ιωδοξυλομεθάνιο ή υπιωδιώδης μεθυλεστέρας ή υπιωδιώδες μεθύλιο είναι ο απλούστερος εστέρας του υπιωδιώδους οξέος (HOΙ), δηλαδή θεωρητικά παράγεται με εστεροποίηση του τελευταίου με μεθανόλη. Σύμφωνα με το χημικό τύπο του, CH₃OI, έχει ένα ισομερές θέσης, τη ιωδομεθανόλη (ICH₂OH), που είναι μια ασταθής αλαλκανόλη που αφυδριωδιώνεται γρήγορα σχηματίζοντας μεθανάλη.

Δομή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η δομή του ομοιάζει γεωμετρικά με αυτήν της μεθανόλης με χλώριο αντί υδρογόνου στο υδροξύλιο:

Δεσμοί ^[2]
Δεσμός	τύπος δεσμού	ηλεκτρονική δομή	Μήκος δεσμού	Ιονισμός
${\ce {C-H}}$	σ	2sp²-1s	107 pm	3% C^- H⁺
${\ce {C-O}}$	σ	2sp³-2sp³	150 pm	19% C⁺ O^-
${\ce {O-I}}$	σ	2sp²-5sp³	209,2 pm	14% O^- I⁺

Στατιστικό ηλεκτρικό φορτίο^[3]
${\ce {O}}$	-0,33
${\ce {C}}$	-0,10
${\ce {H (C-H)}}$	+0,03
${\ce {I}}$	+0,14

Παραγωγή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Με την επίδραση ιωδίου (I₂) σε μεθανόλη (CH₃OH) παράγεται ασταθές διάλυμα ιωδοξυμεθανίου:

$\mathrm {CH_{3}OH+I_{2}{\xrightarrow {}}CH_{3}OI+HI}$

Χημική συμπεριφορά και παράγωγα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Αποτελεί ηλεκτρονιόφιλο αντιδραστήριο θετικού ιωδίου (I⁺) σε συνδυασμό με το πυρηνόφιλο αρνητικό μεθοξύλιο (CH₃O^-).

Αυτοδιάσπαση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το πρόβλημα σταθερότητας στο ιωδοξυμεθάνιο είναι ότι η στερεοχημική εγγύτητα του υδρογόνου και ιωδίου στο ίδιο μόριο σημαίνει ότι σύντομα το μόριο αφυδροιωδιώνεται παράγοντας μεθανάλη και υδριρώδιο:

$\mathrm {CH_{3}OI{\xrightarrow {}}HCHO+HI}$

Αντιδράσεις υποκατάστασης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Υποκατάσταση σε υδροξύλιο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Με επίδραση ιωδοξυμεθανίου σε υδροξείδια, π.χ. σε υδροξείδιο του νατρίου (NaOH), παράγεται μεθανολικό νάτριο και υποιωδιώδες οξύ, ^[4]:

$\mathrm {CH_{3}OI+NaOH{\xrightarrow {}}CH_{3}ONa+HOI}$

Υποκατάσταση σε αλκοξύλιο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Με επίδραση ιωδοξυμεθανίου σε αλκοολικό άλας, π.χ. αλκοολικό νάτριο (RONa), παράγεται μεθανολικό νάτριο και ακυκλοιωδίδιο^[4]:

$\mathrm {CH_{3}OI+RONa{\xrightarrow {}}CH_{3}ONa+ROI}$

Υποκατάσταση από αλκινύλιο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Με επίδραση ιωδοξυμεθανίου σε αλκινικό άλας, π.χ. αλκινικό νάτριο (RC≡CNa), παράγεται μεθανολικό νάτριο και 1-ιωδαλκίνιο^[4]:

$\mathrm {CH_{3}OI+RC\equiv CNa{\xrightarrow {}}RC\equiv CI+CH_{3}ONa}$

Υποκατάσταση από κυάνιο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Με επίδραση ιωδοξυμεθανίου σε κυσνιούχο άλας, π.χ. κυανιούχο νάτριο (NaCN), παράγεται μεθανολικό νάτριο και ιωδοκυάνιο^[4]:

$\mathrm {CH_{3}OI+NaCN{\xrightarrow {}}ICN+CH_{3}ONa}$

Υποκατάσταση από αλκύλιο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Με επίδραση ιωδοξυμεθανίου σε οργανομεταλλική ένωση, π.χ. αλκυλολίθιο (RLi), παράγεται μεθανολικό νάτριο και ιωδαλκάνιο^[4]:

$\mathrm {CH_{3}OI+RLi{\xrightarrow {}}RI+CH_{3}OLi}$

Υποκατάσταση από σουλφυδρίλιο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Με επίδραση ιωδοξυμεθανίου σε όξινο θειούχο νάτριο (NaSH) παράγεται μεθανολικό νάτριο και ιωδυδρόθειο^[4]:

$\mathrm {CH_{3}OI+NaSH{\xrightarrow {}}CH_{3}ONa+ISH}$

Υποκατάσταση από σουλφαλκύλιο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Με επίδραση ιωδοξυμεθανίου σε θειολικό νάτριο (RSNa) παράγεται μεθανολικό νάτριο και ιωδοθειομεθάνιο^[4]:

$\mathrm {CH_{3}OI+RSNa{\xrightarrow {}}CH_{3}ONa+RSI}$

Υποκατάσταση από ιώδιο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

1. Με επίδραση ιωδοξυμεθανίου σε άλας άλλου αλογόνου, π.χ. NaΙ, παράγεται μεθανολικό νάτριο και ιώδιο^[4]:

$\mathrm {CH_{3}OI+NaI{\xrightarrow {}}CH_{3}ONa+I_{2}}$

2. Με επίδραση ιωδοξυμεθανίου σε αλκυλαλιωδίδιο (RI) παράγεται μεθοξυαλκάνιο και ιώδιο^[4]:

$\mathrm {CH_{3}OI+RI{\xrightarrow {}}CH_{3}OR+I_{2}}$

Υποκατάσταση από αμινομάδα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Με επίδραση ιωδοξυμεθανίου σε αμμωνία (NH₃) παράγεται μεθανόλη και ιωδαμίνη^[4]:

$\mathrm {CH_{3}OI+NH_{3}{\xrightarrow {}}CH_{3}OH+NH_{2}I}$

Υποκατάσταση από αλκυλαμινομάδα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Με επίδραση ιωδοξυμεθανίου σε πρωυτοταγή αμίνη (RNH₂) παράγεται μεθανόλη και N-ιωδοαλκαναμίνη^[4]:

$\mathrm {CH_{3}OI+RNH_{2}{\xrightarrow {}}CH_{3}OH+RNHI}$

Υποκατάσταση από διαλκυλαμινομάδα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Με επίδραση ιωδοξυμεθανίου σε δευτεροταγή αμίνη (R'NHR) παράγεται μεθανόλη και Ν-αλκυλο-N-ιωδοαλκαναμίνη^[4]:

$\mathrm {CH_{3}OI+R{\acute {}}\;NHR{\xrightarrow {}}R{\acute {}}\;N(I)R+CH_{3}OH}$

Υποκατάσταση από φωσφύλιο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Με επίδραση ιωδοξυμεθανίου σε φωσφίνη σχηματίζει μεθανόλη και ιωδοφωσφίνη^[5]:

$\mathrm {CH_{3}OI+PH_{3}{\xrightarrow {}}CH_{3}OH+PH_{2}I}$

Υποκατάσταση από σιλύλιο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Με επίδραση ιωδοξυμεθανίου σε σιλάνιο, παρουσία τριφθοριούχου βορίου, παράγεται υδροχλώριο και σιλοξυμεθάνιο^[6]:

$\mathrm {CH_{3}OI+SiH_{4}{\xrightarrow {BF_{3}}}HI+CH_{3}OSiH_{3}}$

Υποκατάσταση από υδρίδιο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Με επίδραση ιωδοξυμεθανίου σε υδρίδιο μετάλλου, π.χ. σε υδρίδιο του λιθίου (LiH), παράγεται υδροχλώριο και μεθανολικό λίθιο (ή το αντίστοιχο άλας του άλλου μετάλλου, αν είχαμε άλλο υδρίδιο)^[4]:

$\mathrm {CH_{3}OI+LiH{\xrightarrow {}}HI+CH_{3}OLi}$

Ηλεκτρονιόφιλη αρωματική υποκατάσταση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Με επίδραση ιωδοξυμεθανίου π.χ. σε βενζόλιο παράγεται ιωδοβενζόλιο και μεθανόλη:

$\mathrm {PhH+CH_{3}OI{\xrightarrow {}}PhI+CH_{3}OH}$

Αντιδράσεις προσθήκης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

1. Προσθήκη σε διπλούς δεσμούς C-C. Π.χ. με αιθένιο δίνει 1-μεθοξυ-2-ιωδαιθάνιο:

$\mathrm {CH_{2}=CH_{2}+CH_{3}OI{\xrightarrow {}}ICH_{2}CH_{2}OCH_{3}}$

2. Προσθήκη σε τριπλούς δεσμούς C-C. Π.χ. με αιθίνιο δίνει 1-μεθοξυ-2-ιωδαιθένιο:

$\mathrm {HC\equiv CH+CH_{3}OI{\xrightarrow {}}ICH=CHOCH_{3}}$

3. Προσθήκη σε συζηγείς διπλούς δεσμούς C-C. Π.χ. με βουταδιένιο-1,3 δίνει 1-μεθοξυ-4-ιωδοβουτένιο-2:

$\mathrm {CH_{2}=CHCH=CH_{2}+CH_{3}OI{\xrightarrow {}}ICH_{2}CH=CHCH_{2}OCH_{3}+4H_{2}O}$

4. Προσθήκη σε ενώσεις με τριμελείς ή τετραμελείς ισοκυκλικούς δακτυλίους. Π.χ. με κυκλοπροπάνιο δίνει 1-μεθοξυ-3-ιωδοπροπάνιο:

$\mathrm {+CH_{3}OI{\xrightarrow {}}ICH_{2}CH_{2}CH_{2}OCH_{3}}$

5. Προσθήκη σε ενώσεις με καρβονύλιο. Π.χ. με μεθανάλη δίνει μεθοξυιωδοξυμεθάνιο:

$\mathrm {HCHO+CH_{3}OI{\xrightarrow {}}CH_{3}OCH_{2}OI}$

6. Προσθήκη σε ιμίνες. Π.χ. με μεθανιμίνη δίνει N-ιωδο-1-μεθοξυμεθαναμίνη:

$\mathrm {CH_{2}=NH+CH_{3}OI{\xrightarrow {}}CH_{3}OCH_{2}NHI}$

7. Προσθήκη σε ενώσεις με τριμελείς ή τετραμελείς ετεροκυκλικούς δακτυλίους. Π.χ. με το εποξυαιθάνιο δίνει εκρηκτικό υπεροξείδιο 2-ιωδοξυ-1-μεθοξυαιθάνιο^[7]:

$\mathrm {+CH_{3}OI{\xrightarrow {}}CH_{3}OCH_{2}CH_{2}OI}$

8. Προσθήκη σε ενώσεις με αζωτούχους τριμελείς ή τετραμελείς ετεροκυκλικούς δακτυλίους. Π.χ. με το επαζαιθάνιο δίνει 2-μεθοξυ-Ν-ιωδοαιθαναμίνη^[8]:

$\mathrm {+CH_{3}OI{\xrightarrow {}}CH_{3}OCH_{2}CH_{2}NHI}$

Παρεμβολή μεθυλενίου[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Με επίδραση μεθυλενίου ([:CH₂]) σε ιωδοξυμεθάνιο παράγεται ιωδοξυαιθάνιο^[9]:

$\mathrm {CH_{3}OI+CH_{3}I+KOH{\xrightarrow {}}CH_{3}CH_{2}OI+KI+H_{2}O}$

Παραπομπές και σημειώσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

↑ Διαδικτυακός τόπος ChemSpider
↑ Τα δεδομένα προέρχονται από τους πίνακες δεδομένων των στοιχείων άνθρακα, πυριτίου και υδρογόνου και τις πηγές« Table of periodic properties of the Ellements», Sagrent-Welch Scientidic Company και «Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982»
↑ Υπολογισμένο βάση του ιονισμού από τον παραπάνω πίνακα
↑ ^4,00 ^4,01 ^4,02 ^4,03 ^4,04 ^4,05 ^4,06 ^4,07 ^4,08 ^4,09 ^4,10 ^4,11 ^4,12 Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. 186, §7.3.1.
↑ Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. 267, §11.3.Α1, R = I, X = CH₃O.
↑ Α. Βάρβογλη, «Χημεία Οργανικών Ενώσεων», παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 1991, σελ. 291-293, §19.1.
↑ Ν. Αλεξάνδρου, Α. Βάρβογλη, Δ. Νικολαΐδη: Χημεία Ετεροχημικών Ενώσεων, Θεσσαλονίκη 1985, §2.1., σελ. 16-17, εφαρμογή γενικής αντίδρασης για Nu = CH₃O.
↑ Ν. Αλεξάνδρου, Α. Βάρβογλη, Δ. Νικολαΐδη: Χημεία Ετεροχημικών Ενώσεων, Θεσσαλονίκη 1985, §2.3., σελ. 22-25.
↑ Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. 155, §6.7.3.

Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Γ. Βάρβογλη, Ν. Αλεξάνδρου, Οργανική Χημεία, Αθήνα 1972
Α. Βάρβογλη, «Χημεία Οργανικών Ενώσεων», παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 1991
SCHAUM'S OUTLINE SERIES, ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ, Μτφ. Α. Βάρβογλη, 1999
Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982
Διαδικτυακός τόπος JOC (Journal of Organic Chemisrty).

[1] Διαδικτυακός τόπος ChemSpider

[2] Τα δεδομένα προέρχονται από τους πίνακες δεδομένων των στοιχείων άνθρακα, πυριτίου και υδρογόνου και τις πηγές« Table of periodic properties of the Ellements», Sagrent-Welch Scientidic Company και «Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982»

[3] Υπολογισμένο βάση του ιονισμού από τον παραπάνω πίνακα

[Pet186-4] 4,00 ^4,01 ^4,02 ^4,03 ^4,04 ^4,05 ^4,06 ^4,07 ^4,08 ^4,09 ^4,10 ^4,11 ^4,12 Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. 186, §7.3.1.

[5] Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. 267, §11.3.Α1, R = I, X = CH₃O.

[6] Α. Βάρβογλη, «Χημεία Οργανικών Ενώσεων», παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 1991, σελ. 291-293, §19.1.

[7] Ν. Αλεξάνδρου, Α. Βάρβογλη, Δ. Νικολαΐδη: Χημεία Ετεροχημικών Ενώσεων, Θεσσαλονίκη 1985, §2.1., σελ. 16-17, εφαρμογή γενικής αντίδρασης για Nu = CH₃O.

[8] Ν. Αλεξάνδρου, Α. Βάρβογλη, Δ. Νικολαΐδη: Χημεία Ετεροχημικών Ενώσεων, Θεσσαλονίκη 1985, §2.3., σελ. 22-25.

[9] Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. 155, §6.7.3.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]