Μετάβαση στο περιεχόμενο

Gloster Meteor

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Gloster Meteor
Meteor F.8 της RAF βαμμένο στα χρώματα της RAAF την περίοδο του Πολέμου της Κορέας (2014).
Τύποςμαχητικό
ΚατασκευαστήςGloster Aircraft Company
Χώρα προέλευσηςΗνωμένο Βασίλειο
Παρθενική πτήση5 Μαρτίου 1944
Πρώτη παρουσίαση27 Ιουλίου 1944
Κύριος χειριστήςRAF
Άλλοι χειριστέςRAAF
Πολεμική Αεροπορία της Αργεντινής
Παραγωγή1943-1947
Μονάδες που παρήχθησαν3947

Το Gloster Meteor ήταν το πρώτο βρετανικό αεριωθούμενο μαχητικό αεροσκάφος και το μοναδικό αεριωθούμενο αεροσκάφος των Συμμάχων που συμμετείχε σε πολεμικές επιχειρήσεις κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.[1] Η ανάπτυξη του Meteor βασίστηκε σε μεγάλο βαθμό στους πρωτοποριακούς στροβιλοκινητήρες του, δημιουργήματα του Φρανκ Γουίτλ (Frank Whittle) και της εταιρείας του, της Power Jets Ltd. Η ανάπτυξη του αεροσκάφους ξεκίνησε το 1940, αν και η ανάπτυξη των κινητήρων είχαν αρχίσει ήδη από το 1936.

Το Meteor πέταξε για πρώτη φορά το 1943 και έλαβε για πρώτη φορά μέρος σε επιχειρήσεις στις 27 Ιουλίου 1944 με το Νο. 616 Σμήνος της RAF. Δεν ήταν προηγμένο ως προς τα αεροδυναμικά του χαρακτηριστικά, αλλά παρόλα αυτά αποδείχθηκε επιτυχημένο ως μαχητικό. Επίσης το αεροσκάφος επιδείξεων της Gloster (G-AIDC) ήταν το πρώτο καταχωρημένο πολιτικό αεριωθούμενο αεροσκάφος στον κόσμο.[2] Σε κατοπινές παραλλαγές του Meteor ενσωματώθηκαν τεχνολογικά προηγμένα για την εποχή συστήματα και το Meteor, που κατασκευάστηκε σε μεγάλους αριθμούς, παρέμεινε σε υπηρεσία με τη RAF και άλλες αεροπορικές δυνάμεις για αρκετές δεκαετίες.

Όντας πιο αργά και όχι τόσο βαριά οπλισμένα σε σύγκριση με τα γερμανικά αντίστοιχά τους, τα αεριωθούμενα Messerschmitt Me 262,[3] τα Meteor είχαν περιορισμένη δράση στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Τα Meteor της Βασιλικής Αυστραλιανής Πολεμικής Αεροπορίας (RAAF) έδρασαν στον Πόλεμο της Κορέας ενώ αρκετοί άλλοι χρήστες όπως η Αργεντινή, η Αίγυπτος και το Ισραήλ τα χρησιμοποίησαν σε μεταγενέστερες περιφερειακές συγκρούσεις. Επίσης αναπτύχθηκαν εξειδικευμένες παραλλαγές του αεροσκάφους που κάλυψαν ρόλους όπως της φωτογραφικής αναγνώρισης και του νυκτερινού μαχητικού.

Τα Meteor χρησιμοποιήθηκαν επίσης ως πλατφόρμες για την ανάπτυξη διάφορων συστημάτων και κατέρριψαν αρκετά αεροπορικά ρεκόρ. Στις 20 Σεπτεμβρίου 1945 ένα εκτενώς τροποποιημένο Meteor I προωθούμενο από δύο κινητήρες Rolls-Royce RB.50 Trent έγινε το πρώτο στροβιλοελικοφόρο αεροσκάφος (turboprop) στην ιστορία.[4]

Στις 10 Φεβρουαρίου 1954 πραγματοποίησε την πρώτη του πτήση ένα ειδικά διαμορφωμένο Meteor F.8 που ονομάστηκε «Meteor Prone Pilot» και στο οποίο ο πιλότος ήταν σε ύπτια θέση για να αντέχει καλύτερα στις αδρανειακές δυνάμεις αδράνειας.[5] Τη δεκαετία του 1950 το Meteor ήταν όμως παρωχημένο πλέον καθώς περισσότερες χώρες ανέπτυσσαν τα δικά τους τεχνολογικά ανώτερα αεριωθούμενα μαχητικά. Η RAF αντικατέστησε τα Meteors της με πιο σύγχρονους τύπους όπως το Hawker Hunter και το Gloster Javelin.

Τουλάχιστον ως το 2023, δύο Meteor (G-JSMA και G-JWMA) παρέμεναν ακόμη σε χρήση με την εταιρεία Martin-Baker ως πλατφόρμες δοκιμών εκτινασσόμενων καθισμάτων.[6] Ένα αεροσκάφος ευρισκόμενο στις ΗΠΑ και ακόμη ένα στην Αυστραλία μπορούν ακόμη να πραγματοποιήσουν πτήσεις.

Σχεδιασμός και ανάπτυξη

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι απαρχές του προγράμματος

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το Gloster E.28/39 ήταν το πρώτο βρετανικό αεριωθούμενο. Το Meteor αναπτύχθηκε χάρη στην εμπειρία από την ανάπτυξη και τις δοκιμές του E.28/39.

Το Gloster Meteor ήταν καρπός της συνεργασίας μεταξύ της Gloster Aircraft Company και της Power Jets Ltd, της εταιρείας του Φρανκ Γουίτλ. Ο Γουίτλ ίδρυσε την Power Jets Ltd τον Μάρτιο του 1936 για να αναπτύξει τις ιδέες του σχετικά με την αεριώθηση και ο ίδιος ανέλαβε επικεφαλής μηχανικός της.[7] Για αρκετά χρόνια του ήταν δύσκολο να προσελκύσει οικονομική υποστήριξη ή εταιρείες από τον χώρο της αεροναυπηγικής πρόθυμες να στηρίξουν τις ριζοσπαστικές του ιδέες. Το 1931 η Armstrong-Siddeley αξιολόγησε και απέρριψε την πρότασή του, κρίνοντάς την τεχνικά ορθή αλλά στα όρια των τεχνολογικών δυνατοτήτων της περιόδου.[8] Η εξασφάλιση χρηματοδότησης ήταν ένα διαρκές και σοβαρό πρόβλημα στα πρώτα χρόνια της Power Jets.[9] Οι δοκιμές του πρώτου πρωτότυπου κινητήρα τζετ του Γουίτλ, του Power Jets WU, ξεκίνησαν στις αρχές του 1937· λίγο αργότερα, τόσο ο σερ Χένρι Τίζαρντ (Henry Tizard), πρόεδρος της Επιτροπής Αεροναυτικων Ερευνών, όσο και το Υπουργείο Αεροπορίας έδωσαν την υποστήριξή τους στο εγχείρημα.[10]

Στις 28 Απριλίου 1939, ο Γουίτλ επισκέφθηκε την Gloster Aircraft Company και συνάντησε σημαντικά πρόσωπα, όπως τον Τζορτζ Κάρτερ (George Carter) που ήταν τότε επικεφαλής σχεδιαστής της εταιρείας.[11] Ο Κάρτερ έδειξε έντονο ενδιαφέρον για το έργο του Γουίτλ, ιδίως όταν είδε τον λειτουργικό κινητήρα Power Jets W.1 τον οποίο και χρησιμοποίησε άμεσα ως βάση για αρκετές πρόχειρες προτάσεις διαφόρων σχεδίων αεροσκαφών. Παράλληλα ο Γουίτλ κατάρτισε προτάσεις για την ανάπτυξη αεριωθούμενου βομβαρδιστικού ικανού να πετά σε μεγάλα υψόμετρα, αν και μετά το ξέσπασμα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και τη Μάχη της Γαλλίας δόθηκε σε πανεθνικό επίπεδο μεγαλύτερη έμφαση στην ανάπτυξη μαχητικών αεροσκαφών.[12]

Παρά τις συνεχιζόμενες διαμάχες ανάμεσα στην Power Jets και αρκετούς από τους εμπλεκόμενους, το Υπουργείο Αεροπορίας ανέθεσε στα τέλη του 1939 στη Gloster την κατασκευή πρωτοτύπου αεροσκάφους που θα προωθούνταν από έναν από τους νέους στροβιλοκινητήρες του Γουίτλ.[13] Το αεροσκάφος που προέκυψε ήταν το μονοκινητήριο Gloster E28/39, το πρώτο βρετανικό αεριωθούμενο. Πραγματοποίησε την παρθενική του πτήση στις 15 Μαΐου 1941 με χειριστή τον επικεφαλής δοκιμαστή πιλότο της Gloster, υποσμηναγό Φίλιπ «Τζέρι» Σέιερ (Gerry Sayer).[14][15] Η επιτυχία του E.28/39 απέδειξε τη βιωσιμότητα της αεριώθησης και η Gloster προχώρησε στον σχεδιασμό ενός μαχητικού που θα εντάσσονταν σε παραγωγή.[16] Λόγω της περιορισμένης ώσης των πρώιμων αεριωθούμενων κινητήρων, αποφασίστηκε ότι τα επερχόμενα αεροσκάφη παραγωγής θα ήταν δικινητήρια.[17]

Το 1940 το Royal Aircraft Establishment (RAE) πρότεινε την έναρξη της ανάπτυξης ενός αεροσκάφους που θα μπορούσε να μεταφέρει «στρατιωτικό φορτίο» 680 kg, θα είχε ολικό βάρος 3900 kg κατά την απογείωση και οι συνολική στατική ώση 14 kN, καθώς και ενός βαρύτερου σχεδίου βάρους 5000 kg εν αναμονή των ισχυρότερων κινητήρων W.2 και Metropolitan-Vickers F.2. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς του Τζορτζ Κάρτερ, που στηρίζονταν στην εργασία του RAE και στις δικές του έρευνες, ένα αεροσκάφος βάρους 3900-4100 kg με δύο ή τέσσερα πυροβόλα των 20 mm και έξι πολυβόλα των 0,303 ιντσών θα μπορούσε να φθάσει σε ταχύτητα 644–694 km/h στο επίπεδο της θάλασσας και τα 720–760 km/h σε ύψος 9100 m. Τον Ιανουάριο του 1941 η Gloster ενημερώθηκε από τον Λόρδο Μπίβερμπρουκ ότι το δικινητήριο αεριωθούμενο μαχητικό ήταν «μοναδικής σημασίας» και ότι έπρεπε να διακόπουν οι εργασίες πάνω στο νυκτερινό μαχητικό F.9/37 που ανέπτυσσε τότε βάσει της Προδιαγραφής F.18/40.[18]

Πρωτότυπα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τον Αύγουστο του 1940 ο Κάρτερ παρουσίασε τις προκαταρκτικές προτάσεις της Gloster για ένα δικινητήριο αεριωθούμενο μαχητικό με τρίκυλο σύστημα προσγείωσης.[Note 1] Στις 7 Φεβρουαρίου 1941 η Gloster έλαβε παραγγελία για δώδεκα πρωτότυπα (αργότερα μειώθηκαν σε οκτώ) βάσει της Προδιαγραφής F9/40.[20] Την 21η Ιουνίου 1941 ακολούθησε μνημόνιο στο οποίο εκφράζονταν η πρόθεση για την απόκτηση 300 νέων μαχητικών από τη RAF· τα νέα μαχητικά επρόκειτο να ονομαστούν Thunderbolt όμως για να αποφευχθεί η σύγχυση με το αμερικανικό Republic P-47 Thunderbolt, το όνομα του αεροσκάφους άλλαξε στη συνέχεια σε Meteor.[21][22][Note 2] Δεδομένου ότι το νέο αεριωθούμενο αναπτύσσονταν υπό συνθήκες άκρας μυστικότητας, οι εργαζόμενοι και οι αξιωματούχοι χρησιμοποιούσαν την κωδική ονομασία Rampage όταν αναφέρονταν σε αυτό, όπως αντίστοιχα το de Havilland Vampire αναφερόταν αρχικά ως Spider Crab. Οι τοποθεσίες δοκιμών και άλλες βασικές πληροφορίες του προγράμματος επίσης διατηρούνταν μυστικές.[24]

Παρόλο που δοκιμές τροχοδρόμησης έγιναν ήδη από το 1942, δεν πραγματοποιήθηκαν πτήσεις μέχρι την επόμενη χρονιά εξαιτίας καθυστερήσεων στην παραγωγή και την έγκριση του κινητήρα Power Jets W.2.[14][25] Στις 26 Νοεμβρίου 1942 δόθηκε εντολή να διακοπεί η παραγωγή του Meteor λόγω καθυστερήσεων της υπεργολάβου εταιρείας Rover που αντιμετώπιζε δυσκολίες με την παραγωγή των W.2 εντός χρονοδιαγράμματος.[Note 3] Μεγάλο ενδιαφέρον εκδηλώθηκε για την πρόταση της Gloster να αναπτυχθεί ένα μονοκινητήριο μαχητικό, το E.1/44, που είχε ανεπίσημα την ονομασία Ace.[27] Η Gloster συνέχισε την ανάπτυξη του Meteor και η εντολή διακοπής της παραγωγής του εν τέλει αναιρέθηκε και δόθηκε παραγγελία έξι (αργότερα αυξήθηκαν σε οκτώ) πρωτοτύπων F9/40 καθώς και τριών E.1/44.[28] Λόγω των εξαιρετικά κακών σχέσεων μεταξύ Rover και Power Jets και της διαθεσιμότητας της Rolls-Royce, η ανάπτυξη και παραγωγή του κινητήρα W.2B μεταφέρθηκαν εκείνη τη χρονιά στην τελευταία.[29][Note 4]

Στις 5 Μαρτίου 1943 το πέμπτο πρωτότυπο (DG206), εφοδιασμένο με δύο κινητήρες de Havilland Halford H.1 λόγω προβλημάτων με τους W.2, έγινε το πρώτο Meteor πέταξε.[14] Πιλότος ήταν ο Μάικλ Ντοντ (Michael Daunt).[14] Κατά την αρχική πτήση παρατηρήθηκε ανεξέλεγκτη κίνηση περί τον κατακόρυφο άξονα (yaw) που λύθηκε με τον επανασχεδιασμό του πηδαλίου· ωστόσο κανένα πρόβλημα δεν αποδόθηκε στους κινητήρες τζετ.[30][31] Μόνο δύο πρωτότυπα πέταξαν με τους de Havilland λόγω της περιορισμένης αυτονομίας πτήσης τους.[32] Πριν καν πραγματοποιηθεί η πρώτη πτήση του αρχικού πρωτοτύπου, είχε ήδη δοθεί παραγγελία από τη RAF για 100 αεροσκάφη παραγωγής.[33]

Το πρώτο αεροσκάφος με κινητήρες Whittle ήταν το DG205/G[Note 5] και πέταξε στις 12 Ιουνίου 1943/ Ακολούθησε στις 24 Ιουλίου το DG202/G που χρησιμοποιήθηκε αργότερα για δοκιμές πάνω στο αεροπλανοφόρο Pretoria Castle .[35][36] Το DG203/G πραγματοποίησε την πρώτη του πτήση στις 9 Νοεμβρίου 1943. Το DG204/G, προωθούμενο από κινητήρες Metrovick F.2, πέταξε για πρώτη φορά στις 13 Νοεμβρίου 1943· χάθηκε σε ατύχημα στις 4 Ιανουαρίου 1944, πιθανόν εξαιτίας συμπιεστή.[37] Το DG208/G πέταξε για πρώτη φορά στις 20 Ιανουαρίου 1944, όταν τα περισσότερα σχεδιαστικά προβλήματα είχαν πλέον λυθεί ενώ το DG209/G χρησιμοποιήθηκε από τη Rolls-Royce ως πλατφόρμα για τη δοκιμή κινητήρων και πραγματοποίησε την πρώτη του πτήση στις 18 Απριλίου 1944. Το DG207/G προοριζόταν να αποτελέσει τη βάση για το Meteor F.2 που θα προωθούνταν από κινητήρες de Havilland. Πέταξε για πρώτη φορά στις 24 Ιουλίου 1945, όταν το Meteor 3 βρισκόταν ήδη σε παραγωγή και το ενδιαφέρον της de Havilland είχε στραφεί στο επερχόμενο de Havilland Vampire· ως εκ τούτου, το F.2 ακυρώθηκε.[38][39][40][41]

Τα αεροσκάφη παραγωγής

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στις 12 Ιανουαρίου 1944 πέταξε το πρώτο Meteor F.1 παραγωγής. Ήταν επί της ουσίας πανομοιότυπο με τα πρωτότυπα F9/40, με εξαίρεση την προσθήκη τεσσάρων πυροβόλων Hispano Mk V των 20 mm στο ρύγχος και ορισμένες αλλαγές στην καλύπτρα του κόκπιτ.[42] Λόγω της ομοιότητας των F.1 με τα πρωτότυπα, αεροσκάφη παραγωγής χρησιμοποιούνταν συχνά σε προγράμματα δοκιμών σχετικά με την αεριώθηση και έτσι η πρώτη επιχειρησιακή μοίρα συγκροτήθηκε μόλις τον Ιούλιο του 1944.[43] Το συγκεκριμένο αεροσκάφος (EE210/G) στάλθηκε αργότερα στις ΗΠΑ για αξιολόγηση, σε ανταλλαγή με ένα Bell YP-59A Airacomet προπαραγωγής.[44] Πραγματοποίησε την πρώτη του πτήση στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού στις 15 Απριλίου 1944.[44]

Αρχικά παραγγέλθηκαν 300 αεροσκάφη της έκδοσης F.1, αλλά τελικά κατασκευάστηκαν 20 μονάχα, καθώς οι επόμενες παραγγελίες αφορούσαν πιο προηγμένα μοντέλα.[45] Ορισμένες από τις τελευταίες σημαντικές βελτιώσεις στο βασικό σχέδιο του Meteor δοκιμάστηκαν με αυτήν την πρώτη παρτίδα παραγωγής.[46] Το EE215 ήταν το πρώτο Meteor που διέθετε οπλισμό· το ίδιο αεροσκάφος χρησιμοποιήθηκε και σε δοκιμές μετακαυστήρα,[47] που αύξησε τη μέγιστη ταχύτητα από 420 σε 460 mph.[4] Το αεροσκάφος αυτό μετατράπηκε αργότερα στο πρώτο διθέσιο Meteor.[48] Λόγω των θεμελιωδών διαφορών ανάμεσα στα αεριωθούμενα και τα ελικοφόρα που θα αντικαθιστούσαν, συγκροτήθηκε ειδική μονάδα με την ονομασία Tactical Flight ή T-Flight σκοπός της οποίας ήταν η προετοιμασία των Meteor για υπηρεσία σε πολεμικές μοίρες.[49] Είχε τη βάση της στο Φάρνμπορο (Farnborough) και ιδρύθηκε τον Μάιο του 1944, με τα πρώτα Meteor να καταφθάνουν τον επόμενο μήνα για να διερευνηθούν οι δυνατότηρες και οι περιορισμοί τους σε επιχειρησιακές συνθήκες.[50]

Στις 17 Ιουλίου 1944 τα Meteor F.1 εγκρίθηκαν για επιχειρησιακή χρήση. Λίγο αργότερα στοιχεία της Tactical Flight καθώς και αεροσκάφη της μεταφέρθηκαν σε επιχειρησιακές μονάδες της RAF.[51] Ο πρώτος σχηματισμός που παρέλαβε Meteor ήταν το Νο. 616 Σμήνος.[33] Με την ακύρωση των Meteor F.2, ακολούθησαν τα F.3 στα οποία επιλύθηκαν ορισμένες από τις αδυναμίες των αρχικών αεροσκαφών.[52] Tο πρώτο F.3 πέταξε τον Αύγουστο του 1944 και τα πρώτα F.3 παραγωγής του είχαν ακόμη κινητήρες Welland, καθώς η παραγωγή των Derwent μόλις είχε ξεκινήσει εκείνη την περίοδο. Συνολικά κατασκευάστηκαν 210 αεροσκάφη αυτής της έκδοσης, μέχρι την αντικατάστασή τους το 1945 από τα Meteor F.4 στις γραμμές παραγωγής.[53]

Αρκετά Meteor F.3 τροποποιήθηκαν ώστε να μπορούν να επιχειρούν από αεροπλανοφόρα. Στις αλλαγές περιλαμβάνονταν η ενίσχυση του συστήματος προσγείωσης καθώς και η προσθήκη άγκιστρου σύλληψης. Οι δοκιμές πραγματοποιήθηκαν επί του HMS Implacable[54] και τα αποτελέσματά τους κρίθηκαν ικανοποιητικά και έτσι αποφασίστηκε να συνεχιστούν με ένα τροποποιημένο Meteor F.4 εξοπλισμένο με αναδιπλούμενες πτέρυγες.[55] Εν τέλει το Βασιλικό Ναυτικό ενέταξε αργότερα τα Meteor σε υπηρεσία αλλά μόνο ως εκπαιδευτικά από βάσεις στην ξηρά.[56] Χρησιμοποιήθηκαν στο πλαίσιο της προετοιμασίας των πιλότων της Ναυτικής Αεροπορίας για άλλα αεριωθούμενα, όπως το de Havilland Sea Vampire.[56]

Παρόλο που μέχρι το 1948 εντάχθηκαν διάφορες εκδόσεις του Meteor σε υπηρεσία, επί της ουσίας το αεροσκάφος ήταν ακόμη πολύ κοντά στα πρώιμα πρωτότυπα. Συνέπεια αυτού ήταν πως σταδιακά το Meteor F.4 άρχισε να υστερεί συγκριτικά με νεώτερες σχεδιάσεις. Η Gloster αποφάσισε να προχωρήσει στον επανασχεδιασμό του, αποσκοπώντας στην ανάπτυξη αναβαθμισμένης έκδοσης του Meteor με καλύτερες επιδόσεις.[57] Η νέα αυτή παραλλαγή έλαβε την ονομασία Meteor F.8 και αποτέλεσε τον κορμό Διοίκησης Μαχητικών της RAF (RAF Fighter Command) την περίοδο 1950–1955. Αρκετά Meteor παρέμειναν σε υπηρεσία με τις αεροπορικές δυνάμεις διάφορων χωρών μέχρι τη δεκαετία του 1960.[58]

Νυκτερινά μαχητικά

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Προκειμένου να αντικασταθούν τα τεχνολογικά ξεπερασμένα πλέον νυκτερινά μαχητικά de Havilland Mosquito αποφασίστηκε η μετατροπή των Meteor για αυτόν τον ρόλο εν αναμονή της παραλαβής πιο σύγχρονων τύπων. Η Gloster είχε προτείνει τη μετατροπή του διθέσιου εκπαιδευτικού Meteor σε νυκτερινό μαχητικό.[59] Η πρόταση έγινε αποδεκτή από το Υπουργείο Αεροπορίας και οι σχετικές εργασίες μεταφέρθηκαν εσπευσμένα στην Armstrong Whitworth που ανέλαβε τόσο τον λεπτομερή σχεδιασμό όσο και την παραγωγή του τύπου, με το πρώτο πρωτότυπο να πετά την 31η Μαΐου 1950. Παρόλο που βασιζόταν στο διθέσιο T.7, είχε την άτρακτο και την ουρά του F.8 σε συνδιασμό με την πτέρυγα μεγαλύτερου εκπετάσματος του F.3. Στο επιμηκυμένο ρύγχος εγκαταστάθηκε το ραντάρ αναχαίτισης AI Mk 10 (το αμερικανικό Westinghouse SCR-720 της δεκαετίας του 1940) και τα πυροβόλα των 20 mm μετακινήθηκαν στις πτέρυγες. Επίσης τοποθετήθηκε μία κοιλιακή δεξαμενή καυσίμου και επιπλέον υπήρχε δυνατότητα μεταφοράς και εξωτερικών δεξαμενών.[60][61] Το αεροσκάφος που προέκυψε ήταν το Armstrong Whitworth Meteor NF.11.

Η τεχνολογική εξέλιξη στον τομέα των ραντάρ ήταν συνεχής και έτσι αποφασίστηκε να αναπτυχθεί νέα έκδοση νυκτερινής δίωξης του Meteor που θα ήταν εφοδιασμένη με το αμερικανικής προέλευσης ραντάρ APS-21. Το αεροσκάφος που προέκυψε ήταν το NF.12 και το πρωτότυπο αυτού του υποδείγματος πέταξε για πρώτη φορά την 21η Απριλίου 1953. Ήταν παρόμοιο με το NF.11 αλλά με επιμηκυμένο ρύγχος[62] και Το κάθετο σταθερό μεγαλύτερων διαστάσεων ώστε να αντισταθμιστούν οι αεροδυναμικές αλλοιώσεις εξαιτίας του νέου ρύγχους καθώς των πλευρικών ταλαντώσεων του σαρωτή του ραντάρ που επιρρέαζε την ακρίβεια στόχευσης των πυροβόλων. Εγκαταστάθηκε επίσης μηχανισμός αντιστάθμισης (αγγλικά: anti-tramp motor‎‎) στο πηδάλιο κατεύθυνσης. Το NF.12 προωθούνταν από τους νέους κινητήρες Rolls-Royce Derwent 9 και είχε ενισχυμένες πτέρυγες ανθεκτικές στις αυξημένες καταπονήσεις.[63][64] Οι παραδόσεις ξεκίνησαν το 1953 και η ένταξη σε μοίρες της Αεροπορίας ξεκίνησε στις αρχές του 1954.[65][66] Η αντικατάσταση των NF.12 έγινε στα 1958–1959.

Η τελευταία έκδοση νυκτερινής δίωξης ήταν το NF.14 το οποίο βασίζονταν στο NF.12. Το πρωτότυπο πραγματοποίησε την πρώτη του πτήση στις 23 Οκτωβρίου 1953 και είχε ακόμη μακρύτερο ρύγχος για να φιλοξενήσει νέο εξοπλισμό. Επίσης είχε μεγαλύτερη καλύπτρα στη θέση αυτής από το εκπαιδευτικό T.7.[67] Κατασκευάστηκαν μόλις 100 NF.14 και εντάχθηκαν σε υπηρεσία τον Φεβρουάριο του 1954,ενώ ήδη από το 1956 ξεκίνησε η αντικατάστασή τους από τα Gloster Javelin. Στο εξωτερικό παρέμειναν σε υπηρεσία για περισσότερο διάστημα, με το No. 60 Σμήνος στη Σιγκαπούρη έως το 1961. Περίπου 14 από τα NF.14 που αποσύρθηκαν μετατράπηκαν σε εκπαιδευτικά με την ονομασία NF(T).14 και παρέμειναν σε υπηρεσία έως το 1965.[68]

Επιχειρησιακή ιστορία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ηνωμένο Βασίλειο

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το No. 616 Σμήνος της RAF ήταν ο πρώτος σχηματισμός που παρέλαβε Meteor, συνολικά 14 αρχικά. Είχε βάση στο Σόμερσετ και προηγουμένως ήταν εξοπλισμένο με Spitfire VII.[69] Η ένταξη των Meteor σε υπηρεσία έγινε υπό άκρα μυστικότητα.[70] Έπειτα από εκπαιδευτική περίοδο προσαρμογής στο Φάρνμπορο, στην οποία συμμετείχαν οι έξι επικεφαλής χειριστές του Σμήνους, το πρώτο αεροσκάφος παραδόθηκε στις 12 Ιουλίου 1944.[14][Note 6] Στις 21 Ιουλίου 1944 το Νο. 616 και τα επτά Meteor του μεταστάθμευσαν στην αεροπορική βάση RAF Manston, στην ανατολική ακτή του Κεντ και εντός μίας εβδομάδας 32 πιλότοι είχαν ήδη ολοκληρώσει τη μετάπτωση στον νέο τύπο.[71]

Τα Meteor χρησιμοποιήθηκαν αρχικά για την αναχαίτιση των ιπτάμενων βομβών V-1. Συμμετείχαν για πρώτη φορά σε επιχειρήσεις στις 27 Ιουλίου 1944, όταν τρία αεροσκάφη πραγματοποίησαν περιπολίες πάνω από το Κεντ. Αυτές ήταν οι πρώτες πολεμικές αποστολές με αεριωθούμενα τόσο για το Meteor όσο και για τη RAF. Παρόλο που υπήρξαν προβλήματα, ιδίως εμπλοκές των πυροβόλων, οι πρώτες δύο καταρρίψεις V-1 επιτεύχθηκαν στις 4 Αυγούστου.[72] Μέχρι το τέλος του πολέμου τα Meteor καταρρίψει 14 ιπτάμενες βόμβες συνολικά.[73] Μετά την εξουδετέρωση της απειλής των V-1 και την εμφάνιση των βαλλιστικών πυραύλων V-2, η RAF απαγόρευσε τη χρήση των Meteor σε αποστολές πάνω από εχθρικά κατεχόμενα εδάφη, υπό τον φόβο κατάρριψης και ενδεχόμενης αξιοποίησής τους από τους Γερμανούς.

Το Νο. 616 Σμήνος μεταστάθμευσε προσωρινά στη βάση RAF Debden ώστε τα πληρώματα βομβαρδιστικών της αμερικάνικης αεροπορίας να αποκτήσουν εμπειρία και να αναπτύξουν τακτικές αντιμετώπισης αντιπάλων αεριωθουμένων. Στη συνέχεια το Νο. 616 μετακινήθηκε στο Γουίλτσαϊρ (Wiltshire). Από τις 10 Οκτωβρίου 1944 και για μία εβδομάδα πραγματοποιήθηκε σειρά ασκήσεων στις οποίες τα Meteor πραγματοποίησαν εικονικές επιθέσεις εναντίον σχηματισμών βομβαρδιστικών B-24 και B-17 τα οποία συνοδεύονταν από μαχητικά Mustang και Thunderbolt. Οι ασκήσεις έδειξαν ότι αν τα αεριωθούμενα επιτίθονταν στον σχηματισμό των βομβαρδιστικών από ψηλά, θα μπορούσαν να εκμεταλλευτούν την ανώτερη ταχύτητά τους κατά τη βύθιση ώστε να προσβάλλουν τα βομβαρδιστικά και να απομακρυνθούν πετώντας διαμέσου του σχηματισμό προτού προλάβουν να αντιδράσουν τα μαχητικά συνοδείας. Η πιο αποτελεσματική τακτική για την αντιμετώπιση αυτής της απειλής ήταν η τοποθέτηση προστατευτικής ζώνης μαχητικών σε ύψος 1500 m πάνω από τον σχηματισμό με στόχο την έγκαιρη αναχαίτιση των τζετ κατά τη φάση της βύθισης.[74] Η άσκηση αποδείχθηκε επίσης εξαιρετικά χρήσιμη και για το ίδιο το Νο. 616 καθώς προσέφερε πολύτιμη πρακτική εμπειρία στον χειρισμό και τις ενδεδειγμένες για τα Meteor τακτικές.[75]

Κρίνοντας ότι τα Meteor F.3 ήταν πλέον έτοιμα για να μετάσχουν σε πολεμικές αποστολές πάνω από την Ευρώπη, η RAF αποφάσισε στις αρχές του 1945 να τα αναπτύξει στην ήπειρο. Στις 20 Ιανουαρίου 1945 τέσσερα αεροσκάφη μεταφέρθηκαν στην αεροπορική βάση Μέλσμπρουκ στο Βέλγιο και εντάχθηκαν στη Δεύτερη Τακτική Αεροπορική Δύναμη της RAF.[76] Έφθασαν εκεί μόλις τρεις εβδομάδες μετά την αιφνιδιαστική επίθεση της Luftwaffe την Πρωτοχρονιά (Επιχείρηση Μπόντενπλατε), κατά την οποία χτυπήθηκαν πολλές συμμαχικές αεροπορικές βάσεις, συμπεριλαμβανομένου του Μέλσμπρουκ. Αποστολή των Meteor ήταν να παρέχουν αντιαεροπορική άμυνα για το αεροδρόμιο, αλλά οι πιλότοι τους ήλπιζαν ότι η παρουσία τους ίσως προκαλούσε τη Luftwaffe να αποστείλει τα δικά της αεριωθούμενα Me 262 εναντίον τους.[69] Εξακολουθούσε να είναι σε ισχύ η απαγόρευση πτήσης των Meteor πάνω από κατεχόμενα από τους Γερμανούς εδάφη καθώς και οι πτήσεις ανατολικά του Αϊντχόβεν ώστε σε περίπτωση κατάρριψης ενός Meteor αυτό να μην πέσει στα χέρια των Γερμανών ή των Σοβιετικών.[77] Στα καταληκτικά στάδια του πολέμου τα φίλια πυρά λόγω λανθασμένης αναγνώρισης των Meteor ως γερμανικών Me 262 αποτελούσε μεγαλύτερη απειλή από την αποδυναμωμένη Luftwaffe· για να αντιμετωπιστεί αυτός ο κίνδυνος τα Meteor που εδρεύαν στην ηπειρωτική Ευρώπη έφεραν εξ ολοκλήρου λευκό χρωματισμό.[75][76][78]

Μεταπολεμική περίοδος

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το πρωτότυπο Meteor F.4 πέταξε για πρώτη φορά στις 17 Μαΐου 1945 και μπήκε σε παραγωγή το 1946.[78] Τα F.4 προωθούνταν από κινητήρες Rolls-Royce Derwent 5 και ήταν κατά 270 km/h ταχύτερο από τα F.1 στο επίπεδο της θάλασσας.[79] Από την άλλη, είχαν πτέρυγα μικρότερου εκπετάσματος και κατά συνέπεια μικρότερο ρυθμό ανόδου.[79] Επίσης ενισχύθηκε ο σκελετός, το κόκπιτ ήταν πλήρως συμπιεζόμενο, χρησιμοποιήθηκαν ελαφρύτερα πηδάλια κλίσης για μεγαλύτερη ευελιξία και ρυθμίστηκαν τα πηδάλια διεύθυνσης. Τα F.4 μπορούσαν επίσης να φέρουν εξωτερικές δεξαμενές καυσίμου κάτω από κάθε φτερό ενώ δοκιμάστηκε και η δυνατότητα μεταφορά εξωτερικών φορτίων.

Λόγω αυξημένης ζήτησης την παραγωγή των F.4 ανέλαβε εκτός από την Gloster και η Armstrong Whitworth. Η πλειοψηφία των πρώιμων F.4 δεν παραδόθηκε στην RAF: 100 εξήχθησαν στην Αργεντινή.[80] To 1947 τα Σμήνη Νο. 74 και 222 της RAF ήταν πλήρως εξοπλισμένα με F.4. Ακολούθησαν εννέα ακόμη από το 1948 και μετά. Το 1948 ξεκίνησε η παράδοση 38 F.4 στην Ολλανδία και το επόμενο έτος παραδόθηκαν Το 48 αεροσκάφη στο Βέλγιο. Η Δανία παρέλαβε 20 Meteor στα 1949–1950.

Το 1949 παρουσιάστηκε επίσης το αεροσκάφος προκεχωρημένης εκπαίδευσης Meteor T.7, που ήταν μια τροποποιημένη διθέσια εκδοχή του F.4. Έγινε αποδεκτό από τη RAF και τη Ναυτική Αεροπορία και εξήχθη σε τρίτες χώρες. Παρά τους περιορισμούς τους -μη πιεζόμενο κόκπιτ, ήταν άοπλα και περιορισμένα όργανα για τον εκπαιδευτή– κατασκευάστηκαν πάνω από 650 εκπαιδευτικά.[81][82] και παρέμειναν σε υπηρεσία με τη RAF έως τη δεκαετία του 1970.[83]

Παρόλο που μέχρι το 1948 εντάχθηκαν διάφορες εκδόσεις του Meteor σε υπηρεσία, επί της ουσίας το αεροσκάφος ήταν ακόμη πολύ κοντά στα πρώιμα πρωτότυπα. Συνέπεια αυτού ήταν πως σταδιακά το Meteor F.4 άρχισε να υστερεί συγκριτικά με νεώτερες σχεδιάσεις. Η Gloster αποφάσισε να προχωρήσει στον επανασχεδιασμό του, αποσκοπώντας στην ανάπτυξη αναβαθμισμένης έκδοσης του Meteor με καλύτερες επιδόσεις.[84] Η νέα αυτή παραλλαγή έλαβε την ονομασία Meteor F.8 και αποτέλεσε τον κορμό Διοίκησης Μαχητικών της RAF (RAF Fighter Command) την περίοδο 1950–1955. Αρκετά Meteor παρέμειναν σε υπηρεσία με τις αεροπορικές δυνάμεις διάφορων χωρών μέχρι τη δεκαετία του 1960.[85] H Gloster αποφάσισε να εκσυγχρονίσει το F.4 διατηρώντας όσο το δυνατόν περισσότερα από τα υπάρχοντα εργαλεία παραγωγής. Το αποτέλεσμα ήταν το οριστικό μοντέλο παραγωγής του Meteor και παρέμεινε το κύριο μαχητικό της RAF μέχρι την εισαγωγή των Hawker Hunter και Supermarine Swift. Το πρώτο πρωτότυπο F.8 ήταν ένα τροποποιημένο F.4 ενώ ακολούθησε ένα ακόμη αεροσκάφος που κατασκευάστηκε εξ αρχής ως F.8 και πέταξε στις 12 Οκτωβρίου 1948.[86] Κατά τη διάρκεια των δοκιμών εμφανίστηκε το εξής πρόβλημα: μετά την εξάντληση των πυρομαχικών το κέντρο βάρους μετατοπίζονταν προς την ουρά και το αεροσκάφος γινόταν ασταθές επειδή το βάρος των καυσίμων στις δεξαμενές της ατράκτου δεν αντισταθμιζόταν πλέον από τα πυρομαχικά. Η Gloster έλυσε το πρόβλημα αντικαθιστώντας το με εκείνο του ακυρωθέντος μονοκινητήριου αεριωθούμενου μαχητικού G 42. Η συγκεκριμένη διάταξη του ουραίου διατηρήθηκε στα F.8 και τις κατοπινές εκδόσεις του Meteor.[87] Επίσης αυξήθηκε το μήκος της ατράκτου, άλλαξε η καλύπτρα και αυξήθηκε η μέγιστη ταχύτητα χάρη στους ισχυρότερους κινητήρες Derwent 8.[88]

Μεταξύ 1950 και 1955 τα Meteor F.8 αποτέλεσαν τον κορμό της Διοίκησης Μαχητικών της RAF. Την ίδια περίοδο οι Αυστραλοί χρησιμοποίησαν τα δικά τους F.8 στον Πόλεμο της Κορέας και ο τύπος ήταν σε υπηρεσία με τις αεροπορικές δυνάμεις πολλών ακόμη χωρών.[89] Παρόλα αυτά ήταν πλέον φανερό ότι το Meteor ήταν πια παρωχημένο σε σύγκριση με τα πλέον σύγχρονα μαχητικά που διέθεταν οπισθοκλινείς πτέρυγες, όπως το αμερικανικό North American F-86 Sabre και το σοβιετικό MiG-15.[89] Το τελευταίο Meteor F.8 αποσύρθηκε από σχηματισμό πρώτης γραμμής της RAF το 1957. Πολλά παρέμειναν σε υπηρεσία σε δευτερεύοντες ρόλους για αρκετά χρόνια ακόμη, όπως τη ρυμούλκηση στόχων είτε για να αναπαριστούν αντίπαλα μαχητικά στο πλαίσιο της εκπαίδευσης (αγγλικά: aggressors‎‎).[90]

Τη δεκαετία του 1950 τα Meteor εξελίχθηκαν επίσης σε ικανά φωτοαναγνωριστικά, εκπαιδευτικά και νυκτερινά μαχητικά. Πρώτα ήταν τα μαχητικά-αναγνωριστικά (FR) για να αντικαταστήσουν τα ξεπερασμένα πλέον Spitfire και Mosquito. Στις 23 Μαρτίου 1950 πέταξε το πρώτο FR.9. Ήταν βασισμένο στο F.8 και κατά 20 cm μακρύτερο, με νέο ρύγχος στο οποίο ήταν εγκατεστημένη η κάμερα και δυνατότητα μεταφοράς επιπλέον εξωτερικών δεξαμενών καυσίμων. Η παραγωγή των FR.9 ξεκίνησε τον Ιούλιο του έτους αυτού και πρώτος σχηματισμός που τα παρέλαβε ήταν το Νο. 208 Σμήνος στην Αίγυπτο. Αεροσκάφη αυτής της έκδοσης παρέλαβαν επίσης το Εκουαδόρ, το Ισραήλ και η Συρία.[91]

Το 1951 παραδόθηκαν σε τρία σμήνη της RAF τα πρώτα νυκτερινά μαχητικά NF.11.[92] Οι παραδόσεις των NF.11 ολοκληρώθηκαν το 1954.[93] Επίσης αναπτύχθηκε μια εκδοχή του αεροσκάφους ειδικά τροποποιημένη για τις συνθήκες της Μέσης Ανατολής. Ονομάστηκε NF.13 και το πρωτότυπο πέταξε για πρώτη φορά στις 23 Δεκεμβρίου 1952. Εξόπλισαν δύο Σμήνη στην Αίγυπτο και ήταν ενεργά κατά την Κρίση του Σουέζ. Τα νυκτερινά Meteor επίσης εξήχθησαν σε άλλες χώρες, συμπεριλαμβανομένου του Βελγίου της Δανίας και της Γαλλίας.[94]

Εκτός από τα οπλισμένα αναγνωριστικά χαμηλού ύψους FR.9, η Gloster ανέπτυξε επίσης τα αναγνωριστικά μεγάλου ύψους PR.10.[95] Το πρώτο πρωτότυπο πέταξε στις 29 Μαρτίου 1950 και στη συνέχεια μετατράπηκε στο πρώτο αεροσκάφος παραγωγής. Ήταν βασισμένο στο F.4 και είχε το ουραίο και τη μεγαλύτερου εκπετάσματος πτέρυγα της συγκεκριμένης έκδοσης. Όλα τα πυροβόλα αφαιρέθηκαν και τοποθετήθηκε μία κάμερα στο ρύγχος και δύο στο πίσω μέρος της ατράκτου. Επίσης τροποποιήθηκε η καλύπτρα του κόκπιτ Τα PR.10 παραδόθηκαν στη RAF τον Δεκέμβριο του 1950 και διατέθηκαν σε δύο σμήνη με έδρα τη Γερμανία και την Κύπρο. Αντικαταστάθηκαν από πιο προηγμένους τύπους λίγα χρόνια αργότερα, δεδομένης και της ραγδαίας τεχνολογικής προόδου στους αντιαεροπορικούς πυραύλους.

Εκδόσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Gloster F.9/40
Οκτώ πρωτότυπα:
  • Το DG202/G με κινητήρες Rover W2B, πέταξε για πρώτη φορά στις 24 Ιουλίου 1943.[96]
  • Το DG203/G με κινητήρες Power Jets W2/500, πέταξε για πρώτη φορά στις 9 Νοεμβρίου 1943.[96]
  • Το DG204/G με κινητήρες Metrovick F2, πέταξε για πρώτη φορά στις 13 Νοεμβρίου 1943.[96]
  • Το DG205/G με κινητήρες Rover W2B/23, πέταξε για πρώτη φορά στις 12 Ιουνίου 1943.[96]
  • Το DG206/G με κινητήρες Halford H1, πέταξε για πρώτη φορά 5 Μαρτίου 1943.[96]
  • Το DG207/G με κινητήρες Halford H1, πέταξε για πρώτη φορά στις 24 Ιουλίου 1945 και έγινε το πρωτότυπο για τα Meteor F.2.[96]
  • Το DG208/G με κινητήρες Rover W2B/23, πέταξε για πρώτη φορά στις 20 Ιανουαρίου 1944.[96]
  • Το DG209/G με κινητήρες Rover W2B/27, πέταξε για πρώτη φορά στις 18 Απριλίου 1944.[96]
Meteor F.1
Πρώτη έκδοση παραγωγής.[96] Κατασκευάστηκαν είκοσι αεροσκάφη στα 1943-1944.[96]
Meteor F.1 με στροβιλοκινητήρες Trent
Ένα αεροσκάφος που μετατράπηκε για να δοκιμαστούν οι στροβιλοκινητήρες (turboprop) Rolls-Royce Trent.[97] Πρόκειται για το πρώτο στροβιλοελικοφόρο αεροσκάφος στην ιστορία.[97] Πραγματοποίησε την πρώτη του πτήση τον Σεπτέμβριο του 1945, όμως η ύπαρξη του ανακοινώθηκε στο ευρύ κοινό τον Ιούνιο του επόμενου έτους.
Meteor F.2
Ένα πρωτότυπο με κινητήρες Halford H1, δεν εντάχθηκε σε παραγωγή.[98]
Meteor F.3
Έκδοση με κινητήρες Derwent I. Η πρώτη πτήση ενός F.3 έλαβε χώρα στις 11 Σεπτεμβρίου 1944 και κατασκευάστηκαν 210 μονάδες συνολικά.[99]
Meteor F.4
Έκδοση με κινητήρες Derwent 5 και δομικά ενισχυμένη άτρακτο. Κατασκευάστηκαν 535 αεροσκάφη για τη RAF, [100] αρκετά εκ των οποίων εξήχθησαν αργότερα σε άλλες χώρες.[99]
Meteor FR.5
Μαχητικό-αναγνωριστικό βασισμένο στο Meteor F.4. Το μοναδικό πρωτότυπο καταστράφηκε στην πρώτη του πτήση, στις 15 Ιουνίου 1949.[101]
Meteor F.6
Έκδοση που παρέμενε στο στάδιο του σχεδιασμού και αποτέλεσε τη βάση για το Meteor F.8.[102][103]
Meteor T.7
Διθέσιο εκπαιδευτικό βασισμένο στο Meteor F.4. Το πρωτότυπο πέταξε για πρώτη φορά στις 19 Μαρτίου 1948 και ακολούθησαν 640 αεροσκάφη παραγωγής για τη RAF και 43 για το Βασιλικό Ναυτικό. Επιπλέον 72 αεροσκάφη πωλήθηκαν σε άλλες χώρες.
Meteor F.8
Σαφώς βελτιωμένη έκδοση βασισμένη στο F.4. Είχε τροποποιημένο ουραίο, άτρακτο μεγαλύτερου μήκους, μπορούσε να μεταφέρει μεγαλύτερη ποσότητα καυσίμου και διέθετε εκτινασσόμενο κάθισμα. Τα F.8 παρέμειναν σε υπηρεσία με τη RAF στα 1950-54 ενώ η RAAF τα χρησιμοποίησε στον Πόλεμο της Κορέας.
Gloster Meteor F8 "prone pilot"
Ένα πρωτότυπο στο οποίο ο πιλότος ήταν σε ύπτια θέση.[104]
Meteor FR.9
Οπλισμένο αναγνωριστικό βασισμένο στο F.8. Το πρωτότυπο πέταξε για πρώτη φορά στις 23 Μαρτίου 1950 και στη συνέχεια κατασκευάστηκαν 126 αεροσκάφη για τη RAF. Ορισμένα από αυτά εξήχθησαν αργότερα σε άλλες χώρες.
Meteor PR.10
Αναγνωριστικό βασισμένο στο F.8. Το πρωτότυπο πέταξε στις 29 Μαρτίου 1950 και ακολούθησαν 59 αεροσκάφη παραγωγής για τη RAF.
Meteor NF.11
Νυκτερινό μαχητικό με ραντάρ αναχαίτισης που σχεδίασε και κατασκεύασε η Armstrong Whitworth. Κατασκευάστηκαν τρία πρωτότυπα και στη συνέχεια 311 αεροσκάφη παραγωγής για τη RAF και 20 επιπλέον για τη Πολεμική Αεροπορία της Δανίας.
Meteor NF.12
Νυκτερινό μαχητικό το οποίο διέθετε το αμερικανικής προέλευσης ραντάρ AN/APS-21. Το πρωτότυπο πέταξε για πρώτη φορά την 21η Απριλίου 1953 και κατασκευάστηκαν 100 αεροσκάφη για τη RAF από την Armstrong Whitworth.
Meteor NF.13
Τροποποιημένα NF.11 που αντικατέστησαν τα Mosquito NF.36 στη Μάλτα, τη Κύπρο και την Αίγυπτο. Το πρώτο από τα 40 αεροσκάφη αυτής της έκδοσης πέταξε την 21η Δεκεμβρίου 1952.
Meteor NF.14
Νυκτερινό μαχητικό βασισμένο στο NF.11. Το πρωτότυπο πέταξε για πρώτη φορά στις 23 Οκτωβρίου 1953 και ακολούθησαν 100 αεροσκάφη για τη RAF.
Meteor U.15
Meteor F.4 που μετατράπηκαν σε τηλεκατευθυνόμενους στόχους.[105]
Meteor U.16
Meteor F.8 που μετατράπηκαν σε τηλεκατευθυνόμενους στόχους.[105]
Meteor TT.20
Ταχύ αεροσκάφος ρυμούλκησης στόχων βασισμένο στο NF.11. Τροποποιήθηκαν 20 αεροσκάφη για το Βασιλικό Ναυτικό. Κατασκευάστηκαν τέσσερα ακόμη για την Πολεμική Αεροπορία της Δανίας.[106]
Meteor U.21
Meteor F.8 που μετατράπηκαν σε τηλεκατευθυνόμενους στόχους για τη RAAF.[105]
Αεροσκάφος εγγύς υποστήριξης
Γνωστό και ως «Reaper», επρόκειτο για ένα F.8 που μετέτρεψε η Gloster με δικούς της πόρους σε αεροσκάφος εγγύς υποστήριξης. Το μοναδικό πρωτότυπο πέταξε για πρώτη φορά στις 4 Σεπτεμβρίου 1950.[107]
Gloster CXP-1001
Μονοκινητήρια εκδοχή του Meteor. Η Gloster πρότεινε το συγκεκριμένο αεροσκάφος στην Κίνα όμως το εγχείρημα δεν προχώρησε και δεν κατασκευάστηκαν υποδείγματα αυτής της έκδοσης.

Χρήστες

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Αίγυπτος
Αργεντινή
  • Η Πολεμική Αεροπορία της Αργεντινής παράγγειλε τον Μάιο του 1947 εκατό Meteor 100 F.4, εκ των οποίων τα πενήντα προέρχονταν από αποθέματα της RAF και τα υπόλοιπα ήταν καινούργια.[109] Οι παραδόσεις άρχισαν τον Ιούλιο του έτους αυτού[110] και τα τελευταία Meteor αποσύρθηκαν το 1970, όταν αντικαταστάθηκαν από Mirage III.[111]
Αυστραλία
Βέλγιο
Βραζιλία
Γαλλία
Δυτική Γερμανία
  • Η Luftwaffe χρησιμοποίησε ορισμένα αεροσκάφη ρυμούλκησης στόχων Meteor TT.20.
Δανία
Εκουαδόρ
Ηνωμένο Βασίλειο
Ηνωμένες Πολιτείες
  • Παρελήφθη ένα αεροσκάφος για αξιολόγηση και δοκιμές. Επιστράφηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Ισραήλ
Καναδάς
Μπιάφρα
  • Η Πολεμική Αεροπορία της Μπιάφρας αγόρασε κρυφά δύο Meteor NF 14 μέσω μιας εικονικής εταιρείας. Το ένα συνετρίβη κατά τη διάρκεια πτήσης μεταφοράς μεταξύ της Μαδέρας και του Πράσινου Ακρωτηρίου ενώ το δεύτερο εγκαταλείφθηκε στη Μπισάου.[120] Μια απόπειρα αγοράς δύο ακόμη πρώην δανέζικων αεροσκαφών μέσω Γερμανού μεσάζοντα δεν ήταν επιτυχής διότι την εντόπισε η Δυτικογερμανική υπηρεσία πληροφοριών.[121]
Νέα Ζηλανδία
Νότια Αφρική
Ολλανδία
Συρία
  • Η Πολεμική Αεροπορία της Συρίας παρέλαβε ορισμένα Meteor T.7, F.8 και FR.9 καθώς και έξι NF.13, τα οποία παρέμειναν σε υπηρεσία από το 1951 μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1960.[108]

Δείτε επίσης

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Αεροσκάφη που σχετίζονται με την ανάπτυξη του Meteor
Συγκρίσιμα αεροσκάφη
Κατάλογοι

Σημειώσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ Ο Κάρτερ είχε καταλήξει νωρίτερα εκείνη τη χρονιά στο συμπέρασμα πως για να κατασκευαστεί ένα αεριωθούμενο μαχητικό με ικανοποιητικό ρυθμό ανόδου και δυνατότητες μεταφοράς οπλικού φορτίου δεδομένων των τεχνολογικών δυνατοτήτων της εποχής, θα έπρεπε να είναι δικινητήριο.[19]
  2. ↑ Άλλα ονόματα που είχαν προταθεί ήταν: Scourge, Terrific, Terrifier, Terrifire, Tempest, Cyclone, Vortex, Wildfire, Avenger, Sky-rocket, Dauntless, Tyrant, Violent, Wrathful, Annihilator, Ace και Reaper.[23]
  3. ↑ Πολλά από τα προβλήματα που αντιμετώπισε η Rover με την παραγωγή του κινητήρα οφείλονταν στην έλλειψη χρόνου για πειραματισμό· ο συγγραφέας αεροπορικών θεμάτων Edward Shacklady σχολίασε ότι ο κινητήρας W2.B «οδηγήθηκε στην παραγωγή πολύ πριν να είναι έτοιμος για ένα τέτοιο βήμα».[26]
  4. ↑ Η ομάδα ανάπτυξης κινητήρων τζετ της Rover μεταφέρθηκε στη Rolls-Royce μαζί με το έργο που είχε εκτελέσει βελτιώνοντας το σχέδιο του Whittle.
  5. ↑ Μετά την παρθενική πτήση του DG205/G, ο Ντοντ σχολίασε ότι «Ως αποτέλεσμα αυτής της πτήσης, εκτιμάται ότι υπάρχουν σαφείς δυνατότητες για το F9/50 ως επιχειρησιακό μαχητικό χαμηλού ύψους».[34]
  6. ↑ Ο συγγραφέας θεμάτων αεροπορίας Edward Shacklady σημείωσε ότι η μετάπτωση των πιλότων στον νέο τύπο αεροσκάφους ήταν «εκπληκτικά εύκολη», με κύριο πρόβλημα την εξοικείωση με το τρίκυκλο σύστημα προσγείωσης, κάτι ασυνήθιστο για εκείνη την εποχή.[71]

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ «Norfolk farmer's 1951 Gloster Meteor crash find to become memorial» (στα αγγλικά). 2021-04-19. https://www.bbc.com/news/uk-england-norfolk-56798377. Ανακτήθηκε στις 2024-06-28. 
  2. ↑ «photo caption». Flight International. 1974. https://www.flightglobal.com/pdfarchive/view/1974/1974%20-%200497.html. 
  3. ↑ Gunston 1988, σελ. 240.
  4. ↑ 4,0 4,1 King Flight 27 May 1955, p. 727.
  5. ↑ Young 1985, p. 83.
  6. ↑ Harbar, Daren (12 Μαρτίου 2023). «Martin-Baker Meteors – How First-Generation jets test ejection seats for 5th-Gen fighters»Απαιτείται συνδρομή επί πληρωμή. Key.Aero. Ανακτήθηκε στις 26 Σεπτεμβρίου 2023. originally published in Flypast January 2017 
  7. ↑ Pavelec 2007, pp. 45–46.
  8. ↑ Pavelec 2007, pp. 43–44.
  9. ↑ Golley and Gunston 2010, pp. 92–94.
  10. ↑ Pavelec 2007, pp. 48–50.
  11. ↑ Golley and Gunston 2010, p. 139.
  12. ↑ Golley and Gunston 2010, pp. 156, 165.
  13. ↑ Pavelec 2007, pp. 168–169.
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 14,3 14,4 Mason 1992, σ. 339.
  15. ↑ Boyne 2002, p. 261.
  16. ↑ Boyne 2002, p. 261–262.
  17. ↑ Spick 2002, p. 169–170.
  18. ↑ Buttler 2004, p. 193.
  19. ↑ Shacklady 1962, p. 10.
  20. ↑ James 1971, pp. 245–248.
  21. ↑ James 1971, p. 247.
  22. ↑ Goulding 1986, p. 144.
  23. ↑ Shacklady 1962, p. 13.
  24. ↑ Shacklady 1962, p. 25.
  25. ↑ Butler and Buttler 2006, pp. 11–12.
  26. ↑ Shacklady 1962, p. 40.
  27. ↑ Shacklady 1962, pp. 17–19.
  28. ↑ Shacklady 1962, p. 19.
  29. ↑ Shacklady 1962, p. 41.
  30. ↑ Butler and Buttler 2006, p. 15.
  31. ↑ Shacklady 1962, p. 21.
  32. ↑ Butler and Buttler 2006, p. 12.
  33. ↑ 33,0 33,1 Boyne 2002, σ. 262.
  34. ↑ Shacklady 1962, p. 23.
  35. ↑ James 1971, p. 249.
  36. ↑ Butler and Buttler 2006, p. 16.
  37. ↑ Butler and Buttler 2006, pp. 16–17.
  38. ↑ Goulding 1986, pp. 148–149.
  39. ↑ James 1971, p. 358.
  40. ↑ Butler and Buttler 2006, pp. 20–21.
  41. ↑ Shacklady 1962, pp. 27–28.
  42. ↑ James 1971, σσ. 304–305.
  43. ↑ Butler and Buttler 2006, pp. 23–24.
  44. ↑ 44,0 44,1 Berry, Peter. "The Whittle/Rover W2B and Rolls-Royce W2B/23 Welland Turbo-Jets." Αρχειοθετήθηκε 2010-01-31 στο Wayback Machine. enginehistory.org. Retrieved: 30 January 2010.
  45. ↑ Butler and Buttler 2006, p. 23.
  46. ↑ Butler and Buttler 2006, p. 24.
  47. ↑ «Gas Turbine Development – Further Abstracts from Hayne Constant's Sir Henry Royce Memorial Lecture». Flight: 961–962. 20 December 1957. http://www.flightglobal.com/pdfarchive/view/1957/1957%20-%201873.html. 
  48. ↑ Butler and Buttler 2006, pp. 24–25.
  49. ↑ Butler and Buttler 2006, p. 25.
  50. ↑ Butler and Buttler 2006, pp. 25–26.
  51. ↑ Butler and Buttler 2006, p. 26.
  52. ↑ Butler and Buttler 2006, pp. 26–27.
  53. ↑ Shacklady 1962, p. 45.
  54. ↑ Butler and Buttler 2006, p. 28.
  55. ↑ Butler and Buttler 2006, pp. 28–29.
  56. ↑ 56,0 56,1 Sturtivant 1990, p. 164.
  57. ↑ Andrews 1965, p. 4.
  58. ↑ Andrews 1965, pp. 3–4.
  59. ↑ Williams Aeroplane Monthly April 1995, p. 6–7.
  60. ↑ Williams 1984, pp. 45–46.
  61. ↑ Butler and Buttler 2006, pp. 40–42.
  62. ↑ Williams 1984, pp. 50–51.
  63. ↑ James 1971, p. 297.
  64. ↑ Butler and Buttler 2006, p. 44.
  65. ↑ Williams, Aeroplane Monthly, Ιούνιος 1995, p. 14.
  66. ↑ James 1971, p. 366.
  67. ↑ Williams 1984, pp. 51–53.
  68. ↑ Butler and Buttler 2006, pp. 44–46.
  69. ↑ 69,0 69,1 Butler and Buttler 2006, p. 48.
  70. ↑ Shacklady 1962, p. 28.
  71. ↑ 71,0 71,1 Shacklady 1962, p. 30.
  72. ↑ Shacklady 1962, pp. 30–31.
  73. ↑ Geoffery, 19 Ιουλίου 1945, p. 70.
  74. ↑ Shacklady 1962, pp. 31–32.
  75. ↑ 75,0 75,1 Shacklady 1962, p. 32.
  76. ↑ 76,0 76,1 "CL 2934." Imperial War Museum. Retrieved: 3 June 2012.
  77. ↑ Shacklady 1962, pp. 32–33.
  78. ↑ 78,0 78,1 Butler and Buttler 2006, p. 49.
  79. ↑ 79,0 79,1 Shacklady 1962, pp. 52–54.
  80. ↑ Cicaleso, del Gaizo and Rivas 2003, pp. 69–72.
  81. ↑ Butler and Buttler 2006, pp. 31–32.
  82. ↑ Andrews 1965, pp. 9–10.
  83. ↑ "Gloster Meteor T7." Αρχειοθετήθηκε 24 September 2016 στο Wayback Machine. Royal Air Force Museum, Retrieved 12 July 2013.
  84. ↑ Andrews 1965, p. 4.
  85. ↑ Andrews 1965, pp. 3–4.
  86. ↑ Mason 1992, p. 341.
  87. ↑ Butler and Buttler 2006, σελ. 32–33.
  88. ↑ Butler and Buttler 2006, pp. 32–34.
  89. ↑ 89,0 89,1 Butler and Buttler 2006, pp. 52–53.
  90. ↑ Spencer, Tom (10 Μαρτίου 2023). «Gloster's Meteor F.8 – the last of its kind?». key.aero. Ανακτήθηκε στις 6 Ιανουαρίου 2025. 
  91. ↑ Harrison 2001, p. 28.
  92. ↑ Williams Aeroplane Monthly May 1995, p. 22.
  93. ↑ James 1971, p. 293.
  94. ↑ Williams Aeroplane Monthly June 1995, p. 10–12.
  95. ↑ Butler and Buttler 2006, p. 55.
  96. ↑ 96,00 96,01 96,02 96,03 96,04 96,05 96,06 96,07 96,08 96,09 James 1987, pp. 357–358.
  97. ↑ 97,0 97,1 James 1987, p. 251.
  98. ↑ James 1987, p. 252.
  99. ↑ 99,0 99,1 James 1987, pp. 253–257.
  100. ↑ James 1987, pp. 257–264.
  101. ↑ James 1987, p. 264.
  102. ↑ Page 65 'The Gloster Meteor'by Edward Shacklady.
  103. ↑ Page 129'Wings of Fame' Volume 15.
  104. ↑ "Jet Pilot Flies on His Stomach in British Experiment." Popular Mechanics, July 1954, p. 139.
  105. ↑ 105,0 105,1 105,2 James 1987, pp. 300–302.
  106. ↑ James 1987, pp. 302–303.
  107. ↑ James 1987, pp. 283–286.
  108. ↑ 108,0 108,1 108,2 IsraDecal Studio, IAF-63, Middle East Meteors, instruction booklet
  109. ↑ James 1971, p. 262.
  110. ↑ Cicaleso, del Gaizo and Rivas 2003, p. 69.
  111. ↑ Cicaleso, del Gaizo and Rivas 2003, p. 72.
  112. ↑ 112,0 112,1 Schrøder 1991, pp. 1–64.
  113. ↑ Jefford 2001, p. 175.
  114. ↑ Caruana and Franks 2004, pp. 124–125.
  115. ↑ Sturtivant and Balance 1994, p. 362.
  116. ↑ «117 Squadron». aeroflight.co.uk. 9 Ιανουαρίου 1998. 
  117. ↑ 119 Squadron aeroflight.co.uk
  118. ↑ 107 Squadron aeroflight.co.uk
  119. ↑ 110 Squadron aeroflight.co.uk
  120. ↑ Williams Aeroplane Monthly July 1995, p. 44.
  121. ↑ Williams Aeroplane Monthly July 1995, pp. 46–47.

Βιβλιογραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Aloni, Shlomo. Arab-Israeli Air Wars 1947–82. Osprey Publishing, 2001. (ISBN 1-84176-294-6).
  • Aloni, Shlomo. "The Jet Age: Gloster Meteor in Israeli Service". Air Enthusiast, Fifty, May to June 1993, pp. 38–48. Stamford, UK: Key Publishing. ISSN 0143-5450.
  • Andrews, C.F. "The Gloster Meteor F.8" Aircraft in Profile, Volume 1/Part1. Windsor, Berkshire, UK: Profile Publications Ltd., 4th revised edition 1975 (first published in 1965). (ISBN 0-85383-410-5).
  • Ashley, Glenn. Meteor in Action. Carrollton, Texas: Squadron/Signal Publications Inc., 1995. (ISBN 0-89747-332-9).
  • Black, Ian (July–August 1999). «On Target!: A Pictorial Tribute to the Drones of RAE Llanbedr, Wales». Air Enthusiast (82): 40–41. ISSN 0143-5450. 
  • Bowyer, Chaz. Postwar Military Aircraft 2: Gloster Meteor. Shepperton, Surrey, UK: Ian Allan Ltd., 1985. (ISBN 0-7110-1477-9).
  • Boyne, Walter J. Air Warfare: an International Encyclopedia: M-Z. Santa Barbara, California: ABC-CLIO, 2002. (ISBN 1-57607-345-9).
  • Butler, Phil and Tony Buttler. Gloster Meteor: Britain's Celebrated First-Generation Jet. Hersham, Surrey, UK: Midland Publishing, 2006. (ISBN 1-85780-230-6).
  • Buttler, Tony. Secret Projects: British Fighters and Bombers 1935 -1950 (British Secret Projects 3). Leicester, UK: Midland Publishing, 2004. (ISBN 1-85780-179-2).
  • Caruana, Richard J. and Richard A. Franks. The Gloster & AW Meteor. Kingsway, Bedford, UK: SAM Publications, 2004. (ISBN 0-9533465-8-7).
  • Cicalesi, Juan Carlos and Santiago Rivas. "Argentina's Meteors: Latin America's first jet fighters". International Air Power Review, Volume 7, Winter 2002. pp. 120–128. Norwalk, Connecticut, USA: AIRtime Publishing. (ISBN 1-880588-48-X). ISSN 1473-9917.
  • Cicalesi, Juan Carlos, César del Gaizo and Santiago Rivas. "Into the Jet Age: The Gloster Meteor in Argentina". Air Enthusiast No. 104, March/April 2003, pp. 68–73. Stamford, UK: Key Publishing. ISSN 0143-5450.
  • «Meteor 8». Flight: 465–469. 6 October 1949. http://www.flightglobal.com/pdfarchive/view/1949/1949%20-%201701.html. 
  • "The Gloster Meteor." Flight, 25 October 1945, pp. 444–446.
  • Geoffery, G. "Progress with Jet Propulsion: Details of the Meteor." Flight, 19 July 1945. pp. 70–73.
  • Golly, John and Bill Gunston. Jet. Eloy Gutierrez, 2010. (ISBN 1-907472-00-2).
  • Goulding, James. Interceptor: RAF Single Seat Multi-Gun Fighters. London: Ian Allan, 1986. (ISBN 0-7110-1583-X).
  • Green, William. Warplanes of the Second World War, Vol. 2. London: Macdonald & Co Ltd, 1968, First edition 1960.
  • Green, William and Gordon Swanborough. The Great Book of Fighters. St. Paul, Minnesota: MBI Publishing, 2001. (ISBN 0-7603-1194-3).
  • Gunston, Bill (1988). The Illustrated Directory of Fighting Aircraft of World War IIΑπαιτείται δωρεάν εγγραφή. London, UK: Salamander Book Limited. ISBN 978-1-84065-092-1. 
  • Harrison, W.A. "Forgotten Breed ... The RAF's Last 'Shufti' Meteors". Air Enthusiast, No 93, May/June 2001, pp. 26–33. Stamford, UK: Key Publishing. ISSN 0143-5450.
  • Jabber, Paul. Not by War Alone: Security and Arms Control in the Middle East. University of California Press, 1981. (ISBN 0-52004-050-3).
  • James, Derek N. Gloster Aircraft since 1917. London: Putnam, 1971. (ISBN 0-370-00084-6).
  • James, Derek N. Gloster Aircraft since 1917 (2nd Edition). London: Putnam, 1987. (ISBN 0-85177-807-0).
  • Jefford, C.G. RAF Squadrons, A Comprehensive Record of the Movement and Equipment of all RAF Squadrons and their Antecedents since 1912. Shrewsbury, Shropshire, UK: Airlife Publishing, 2001. (ISBN 1-84037-141-2).
  • Jones, Barry. Gloster Meteor. Ramsbury, Marlborough, Wiltshire, UK: The Crowood Press Ltd., 1998. (ISBN 1-86126-162-4).
  • King, H. F. "Mars to Javelin, Gloster aircraft of forty years". Flight, Vol. 67, No. 2418, 27 May 1955, pp. 713–731.
  • Loftin, L.K. Jr. Quest for Performance: The Evolution of Modern Aircraft. NASA SP-468. Retrieved: 22 April 2006.
  • Mason, Francis K. The British Fighter Since 1912. Annapolis, Maryland: Naval Institute Press. 1992. (ISBN 1-55750-082-7).
  • Nicolle, David. "Suez: The Other Side: Part Two". Air Enthusiast, No 112, July/August 2004. pp. 48–57. Stamford, UK: Key Publishing. ISSN 0143-5450.
  • Nicolle, David. "Suez: The Other Side: Part Three". Air Enthusiast, No 113, September/October 2004. pp. 36–44. Stamford, UK: Key Publishing. ISSN 0143-5450.
  • Nicolle, David. "Suez: The Other Side: Part Four". Air Enthusiast, No 112, November/December 2004. pp. 52–60. Stamford, UK: Key Publishing. ISSN 0143-5450.
  • Nijboer, Donald. Meteor I Vs V 1 Flying Bomb, 1944. Oxford: Osprey Publishing Ltd, 2012. (ISBN 978-1-84908-706-3).
  • Partridge, J.J. "The Gloster Meteor F.IV" Aircraft in Profile, Volume 4. Windsor, Berkshire, UK: Profile Publications Ltd., 2nd revised edition 1970 (original in 1966). (ISBN 0-85383-013-4).
  • Pavelec, Sterling Michael. The Jet Race and the Second World War. Westport, Connecticut: Greenwood Publishing, 2007. (ISBN 0-275-99355-8).
  • Schrøder, Hans. Royal Danish Airforce. København, Denmark: Tøjhusmuseet, 1991. (ISBN 87-89022-24-6).
  • Shacklady, Edward. The Gloster Meteor. London: Macdonald & Co. (Publishers) Ltd., 1962.
  • Spick, Mike. The Illustrated Directory of Fighters. Minneapolis, Minnesota: Zenith Imprint, 2002. (ISBN 0-7603-1343-1).
  • Spring, Ivan. "Springbok Jet Age: The Gloster Meteor III in SAAF service". Air Enthusiast, No. 55, Autumn 1994, pp. 8–12. ISSN 0143-5450
  • Sturtivant, Ray. British Naval Aviation: The Fleet Air Arm, 1917–1990. Naval Institute Press, 1990. (ISBN 0-87021-026-2).
  • Sturtivant, Ray and Theo Ballance. The Squadrons of the Fleet Air Arm. Tonbridge, Kent, UK: Air-Britain (Historians) Ltd, 1994. (ISBN 0-85130-223-8).
  • Warnes, Alan (March–April 1999). «Hatzerim Album: Spitfires and Meteors at the Israeli Defence Force Museum». Air Enthusiast (80): 76–77. ISSN 0143-5450. 
  • Williams, Ray. "The Night-Fighting Meteor". Air Enthusiast, Twenty-five, August–November 1984, pp. 44–59. Bromley, Kent, UK: Fine Scroll. ISSN 0143-5450.
  • Williams, Ray. "Meteor Night Fighters: Part One". Aeroplane Monthly, April 1995, Vol. 23, No 4, Issue No. 264, pp. 6–10.
  • Williams, Ray. "Meteor Night Fighters: Part Two". Aeroplane Monthly, May 1995, Vol. 23, No 5, Issue No. 265, pp. 18–22.
  • Williams, Ray. "Meteor Night Fighters: Part Three". Aeroplane Monthly, June 1995, Vol. 23, No 6, Issue No. 266, pp. 10–24.
  • Williams, Ray. "Meteor Night Fighters: Part Four". Aeroplane Monthly, July 1995, Vol. 24 No 1, Issue No. 267, pp. 42–47.
  • Yonay, Ehud. No Margin for Error: The Making of the Israeli Air Force. New York: Pantheon Books, 1993. (ISBN 978-0-679-41563-3).
  • Young, Michael G. "Prone Meteor." Aviation News, Vol. 13, No. 22, 22 March–4 April 1985.
  • Zuk, Bill. Janusz Zurakowski: Legends in the Sky. St. Catharine's, Ontario: Vanwell, 2004. (ISBN 1-55125-083-7).

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Gloster Meteor στο Wikimedia Commons


Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Gloster_Meteor&oldid=11135462"