SARS-CoV-2

Επεξεργασία συνδέσμων
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
(Ανακατεύθυνση από COVID19)
Αυτό το λήμμα αφορά τον ιό. Για την έξαρση του το 2019, δείτε: Πανδημία κορονοϊού 2019–20. Για την ασθένεια που προκαλεί, δείτε: COVID-19.
SARS-CoV-2
Αναπαράσταση του ιοσωματίου του SARS-CoV-2
Αναπαράσταση του ιοσωματίου του SARS-CoV-2
Τρισδιάστατη αναπαράσταση του ιοσωματίου του SARS-CoV-2 με διατομή (δεξιά)
Τρισδιάστατη αναπαράσταση του ιοσωματίου του SARS-CoV-2 με διατομή (δεξιά)
Ταξινόμηση ιού
Ομάδα: IV ((+)ssRNA)
Τάξη: Nidovirales
Οικογένεια: Coronaviridae
Υποοικογένεια: Coronavirinae
Γένος: Betacoronavirus
Τυπικό είδος
Ιός του COVID-19

Ο κορονοϊός που προκαλεί το σοβαρό οξύ αναπνευστικό σύνδρομο τύπου 2[1], γνωστός με το διεθνές όνομα SARS-CoV-2 (severe acute respiratory syndrome coronavirus 2)[2], είναι ιός που προκαλεί την ασθένεια COVID-19[3] η οποία είναι υπεύθυνη για την τρέχουσα πανδημία του COVID-19. Η συνήθης ονομασία του είναι κορονοϊός, ενώ τού είχε αποδοθεί το προσωρινό όνομα "ο νέος κορονοϊός του 2019" (2019 novel coronavirus | 2019-nCoV), όπως επίσης «ο ανθρώπινος κορονοϊός του 2019» (human coronavirus 2019 | HCoV-19 ή hCoV-19)[4][5][6]. Μετά την έξαρση της λοίμωξης που προκλήθηκε από τον SARS-CoV-2, o Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) αποφάσισε να κηρύξει την έξαρσή του ως γεγονός διεθνούς ενδιαφέροντος στις 30 Ιανουαρίου 2020 και ως πανδημία στις 11 Μαρτίου 2020.[7][8]

Ο SARS-CoV-2 είναι κορονοϊός με γονιδίωμα μονόκλωνου RNA θετικής πολικότητας[9] και είναι μεταδοτικός στον άνθρωπο[10]. Το Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας (NIH) των ΗΠΑ τον περιγράφει ως διάδοχο του SΑRS-CoV-1[6], ο οποίος ήταν υπεύθυνος για την έξαρση του ιού SARS το 2002-2004.

Ο SARS-CoV-2 είναι ιός ο οποίος έχει γενετικές ομοιότητες με τους κορονοϊούς SARS (SARS-CoV) (79,5%). Πιστεύεται ότι έχει προέλευση από τους ιούς που ευδοκιμούν σε ζώα και συγκεκριμένα στις νυχτερίδες με τις οποίες έχει υψηλή συσχέτιση (96%). Έρευνα εν εξελίξει από τον Φεβρουάριο του 2020 προσπαθεί να εξακριβώσει αν προέρχεται απευθείας από τις νυχτερίδες ή υπήρξε ενδιάμεσος ξενιστής, όπως ο παγκολίνος[11][12]. Ο ιός δείχνει μικρή γενετική ποικιλομορφία, γεγονός το οποίο υποδεικνύει ότι η διάδοσή του στους ανθρώπους είναι πιθανό να είχε συμβεί στα τέλη του 2019.

Με βάση τις επιδημιολογικές μελέτες, κάθε μόλυνση από τον ιό έχει ως αποτέλεσμα κατά μ.ο. 5,7 νέες μολύνσεις, όταν κανένα μέλος της κοινότητας δεν έχει ανοσία και δεν λαμβάνεται κανένα μέτρο πρόληψης από τη διασπορά του ιού[13]. Ο ιός εξαπλώνεται μεταξύ των ανθρώπων μέσω της στενής επαφής τους και μέσω των αναπνευστικών σταγονιδίων που παράγονται από τον βήχα ή το φτέρνισμα[5]. Εισέρχεται στα ανθρώπινα κύτταρα με τη βοήθεια του ενζύμου μετατροπής της αγγειοτασίνης 2 (angiotensin converting enzyme 2 | ACE2) στο οποίο προσκολλάται αρχικά η ακίδα του, και στη συνέχεια το ένζυμο μεμβράνης TMPRSS2 την "κόβει", αποκαλύπτωντας έτσι τα πεπτίδια σύντηξης που θα βυθιστούν στην κυταρική μεβράνη.[14][15][16]

Ορολογία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ενημερωτικά φυλλάδια του ΕΟΔΥ για τον νέο κορονοϊό 2019(nCov2019) στην Ελλάδα.

Κατά την έναρξη της έξαρσης του ιού στη Γούχαν (Wuhan) της Κίνας, χρησιμοποιήθηκαν διάφορα ονόματα για την περιγραφή του. Μερικά από αυτά ήταν "κορονοϊός" ή "κορονοϊός της Γούχαν"[17][18]. Τον Ιανουάριο του 2020, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) συνέστησε τη χρησιμοποίηση της προσωρινής ονομασίας "νέος κορονοϊός 2019" (2019-nCov)[19]. Η σύσταση αυτή εναρμονιζόταν με τις οδηγίες του ΠΟΥ κατά της χρήσης γεωγραφικών τοποθεσιών, ειδών ζώων ή ομάδων ατόμων για την ονοματοδοσία ενός ιού[20][21].

Στις 11 Φεβρουαρίου 2020, η Διεθνής Επιτροπή Ταξινόμησης των ιών υιοθέτησε την επίσημη ονομασία του ιού ως "κορονοϊός σοβαρού οξέος αναπνευστικού συνδρόμου τύπου 2", [2] για να αποφευχθεί η σύγχυση με την ασθένεια που προκαλεί ο ιός SARS (σοβαρό οξύ αναπνευστικό σύνδρομο τύπου 1). Αναλόγως, ο ΠΟΥ αναφέρεται στις δημόσιες αναφορές στον ιό αυτόν ως ο "ιός SARS-CoV-2" [2][22] και σε ορισμένα ερευνητικά άρθρα ως "HCoV-19"[6][23][24].

Το ευρύ κοινό αποκαλεί τον ιό ως "κορονοϊό" και τη ασθένεια που προκαλεί "COVID-19". Επίσης μερικοί ηγέτες κρατών χρησιμοποιούν τον όρο "κινέζικος ιός" στα κοινωνικά δίκτυα και σε συνεντεύξεις, καλλιεργώντας ξενοφοβικά αντανακλαστικά στις χώρες τους, που αντιτίθεται με τις συστάσεις του ΠΟΥ για τη σωστή διαδικασία ονοματοδοσίας ενός ιού[20][21].

Ιολογία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μόλυνση και μετάδοση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η μετάδοση του SARS-CoV-2 από άνθρωπο σε άνθρωπο επιβεβαιώθηκε στις 20 Ιανουαρίου 2020, κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19[25]. Η μετάδοση θεωρήθηκε αρχικά ότι συμβαίνει κυρίως μέσω αναπνευστικών σταγονιδίων από βήχα και φτάρνισμα σε απόσταση περίπου 1,8 μέτρων[5]. Πειράματα απέδειξαν ότι η ομιλία αποτελεί έναν πρόσθετο τρόπο μετάδοσης[26][27] και μάλιστα αρκετά μεταδοτική σε εσωτερικούς χώρους, με μικρή ροή αέρα[28][29]. Άλλες μελέτες έχουν δείξει ότι ο ιός μπορεί επίσης να μεταφερθεί στον αέρα, με τα αερολύματα να μπορούν να μεταδώσουν τον ιό[30]. Κατά τη μετάδοση από άνθρωπο σε άνθρωπο, πιστεύεται ότι κατά μέσο όρο 1,000 μολυσματικά ιοσωμάτια SARS-CoV-2 ξεκινούν μια νέα λοίμωξη[31][32].

Η έμμεση επαφή μέσω μολυσμένων επιφανειών είναι μια άλλη πιθανή αιτία μόλυνσης[33]. Προκαταρκτική έρευνα δείχνει ότι ο ιός μπορεί να παραμείνει βιώσιμος σε πλαστικό και ανοξείδωτο χάλυβα (AISI 304) για έως και τρεις ημέρες, αλλά δεν επιβιώνει στο χαρτόνι για περισσότερο από μία ημέρα ή σε χαλκό για περισσότερες από τέσσερις ώρες[6]. Ο ιός καταστρέφεται από το σαπούνι, το οποίο αποσταθεροποιεί τη διπλή στιβάδα των λιπιδίων του[34] Το ιικό RNA έχει επίσης βρεθεί σε δείγματα κοπράνων και σπέρμα από μολυσμένα άτομα[35].

Ο βαθμός στον οποίο ο ιός είναι μολυσματικός κατά τη διάρκεια της περιόδου επώασης είναι αβέβαιος, αλλά έρευνα έδειξε ότι στον φάρυγγα φτάνει στο μέγιστο ιικό φορτίο περίπου τέσσερις ημέρες μετά τη μόλυνση[36] ή την πρώτη εβδομάδα των συμπτωμάτων και μειώνεται μετά[37].

Μια μελέτη από ομάδα ερευνητών στο Πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολίνας διαπίστωσε ότι η ρινική κοιλότητα είναι φαινομενικά η κυρίαρχη αρχική θέση για μόλυνση με επακόλουθη εισπνοή ιού που προκαλεί, στους πνεύμονες, αναπνευστική λοίμωξη που ονομάστηκε Covid19[38].

Υπάρχουν κάποιες ενδείξεις μετάδοσης SARS-CoV-2 από άνθρωπο σε ζώα, συμπεριλαμβανομένων παραδειγμάτων σε αιλουρίδες[39]. Ορισμένοι οργανισμοί υγείας έχουν συμβουλεύσει όσους έχουν μολυνθεί με SARS-CoV-2 να περιορίσουν την επαφή τους με τα ζώα[40].

Ασυμπτωματική μετάδοση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Την 1η Φεβρουαρίου 2020, o Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ανέφερε ότι "η μετάδοση από ασυμπτωματικούς φορείς πιθανότατα δεν αποτελεί σημαντικό παράγοντα μετάδοσης"[41]. Μια έρευνα διαπίστωσε ότι το 17% των λοιμώξεων είναι ασυμπτωματικές και τα ασυμπτωματικά άτομα είχαν 42% λιγότερες πιθανότητες να μεταδώσουν τον ιό[42].

Ωστόσο, ένα επιδημιολογικό μοντέλο στην έναρξη της επιδημίας στην Κίνα έδειξε ότι «η προ-συμπτωματική περίοδος μπορεί να είναι συνήθης μεταξύ των εργαστηριακά επιβεβαιωμένων λοιμώξεων» και ότι οι υποκλινικές λοιμώξεις, δηλαδή όσοι πέρασαν ασυμπτωματικά τη νόσο, μπορεί να ήταν η πηγή της πλειονότητας των λοιμώξεων[43]. Αυτά τα ευρήματα μπορούν να εξηγήσουν πώς από τους 217 επιβαίνοντες στο πλοίο ενός κρουαζιερόπλοιου που αγκυροβόλησε στο Μοντεβίδεο, μόνο 24 από τους 128 που διαγνώστηκαν θετικοί για ιικό RNA ήταν συμπτωματικοί[44]. Ομοίως, μια μελέτη ενενήντα τεσσάρων ασθενών που νοσηλεύτηκαν τον Ιανουάριο και τον Φεβρουάριο του 2020 υπολόγισε ότι οι ασθενείς παράγουν τη μεγαλύτερη ποσότητα ιού δύο έως τρεις ημέρες πριν εμφανιστούν τα πρώτα συμπτώματα και ότι «σημαντικό ποσοστό μετάδοσης πιθανότατα πραγματοποιείται πριν από τα πρώτα συμπτώματα του ασθενή μηδέν»[45].

Επαναμόλυνση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Υπάρχουν ακόμα πολλά ερωτήματα σχετικά με την επαναμόλυνση και τη διάρκεια της ανοσίας[46]. Δεν είναι γνωστό πόσο συχνή είναι η επαναμόλυνση, αλλά υπάρχουν αναφορές που έχουν δείξει ότι συμβαίνει με τη σοβαρότητα της λοίμωξης να ποικίλει[46].

Η πρώτη καταγεγραμμένη περίπτωση επαναμόλυνσης ήταν ένας 33χρονος άντρας από το Χονγκ Κονγκ που βρέθηκε για πρώτη φορά θετικός στις 26 Μαρτίου 2020, στις 15 Απριλίου 2020 μετά από δύο αρνητικές δοκιμές δεν υπήρχε πλέον ιικός φορέας στον οργανισμό του και βρέθηκε θετικός ξανά στις 15 Αυγούστου 2020 (142 ημέρες αργότερα), η οποία επιβεβαιώθηκε αναλύοντας ολόκληρη την γενετική ακολουθία του ιού, από την οποία κατέληξαν ότι τα ιικά γονιδιώματα ανήκουν σε διαφορετικούς κλάδους μετάλλαξης[47]. Τα ευρήματα έδειξαν ότι η ανοσία της αγέλης μπορεί να μην εξαλείψει τον ιό εάν η επαναμόλυνση δεν είναι ασυνήθιστο φαινόμενο και ότι τα εμβόλια μπορεί να μην είναι σε θέση να παρέχουν δια βίου προστασία έναντι στον ιό[47].

Μια άλλη μελέτη κατέγραψε έναν 25χρονο άνδρα από τη Νεβάδα που βρέθηκε θετικός στον SARS-CoV-2 στις 18 Απριλίου 2020 και στις 5 Ιουνίου 2020, ενώ είχαν προηγηθεί δύο αρνητικοί έλεγχοι. Δεδομένου ότι οι γονιδιωματικές αναλύσεις έδειξαν σημαντικές γενετικές διαφορές μεταξύ των δειγμάτων του SARS-CoV-2 που λήφθηκαν σε αυτές τις δύο ημερομηνίες, οι συγγραφείς της μελέτης περίπτωσης διαπίστωσαν ότι αυτό ήταν μια νέα μόλυνση. Η δεύτερη μόλυνση του άνδρα ήταν συμπτωματικά πιο σοβαρή από την πρώτη λοίμωξη, αλλά οι μηχανισμοί που θα μπορούσαν να εξηγήσουν αυτό δεν είναι γνωστοί ακόμα[48].

Ανίχνευση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Για την ανίχνευση του ιού χρησιμοποιούνται τρεις κατηγορίες τεστ. Τα μοριακά τεστ ανίχνευσης του γενετικού υλικού του ιού που στηρίζονται σε διάφορες παραλλαγές της αλυσιδωτής αντίδρασης πολυμεράσης μετά από αντίστροφη μεταγραφή (RT-PCR = Reverse Transcription - Polymerase Chain Reaction), τα τεστ αντιγόνου που συνήθως ανιχνεύουν μέρος της πρωτεΐνης επιφάνειας του ιού (rapid test), και τα τεστ αντισωμάτων που ανιχνεύουν τα αντισώματα που έχει παράγει αυτός που έχει προσβληθεί από τον ιό.[49][50] Kάποια από τα τεστ αυτά διεξάγονται από εξειδικευμένα εργαστήρια και κάποια άλλα μπορούν να διεξαχθούν από μη εξειδικευμένο προσωπικό (π.χ. self test που είναι τεστ αντιγόνου). Το κλινικό υλικό από το οποίο ανιχνεύεται ο ιός είναι από το αναπνευστικό σύστημα, δλδ. ρινοφαρρυγγικό, στοματοφαρυγγικό, έκκριμα και βρογχικές εκκρίσεις, και από το σάλιο. Κάθε τεστ έχει διαφορετική ευαισθησία, η οποία προσδιορίζεται με συγκεκριμένο πρωτόκολλο - κλινική δοκιμή. Τα μοριακά τεστ έχουν μεγαλύτερη ευαισθησία και ειδικότητα και γι' αυτό είναι πιο ακριβείς στην ανίχνευση του ιού. Τα rapid test είναι λιγότερο ευαίσθητα και απαιτούν σχετικά υψηλό ιικό φορτίο, συνεπώς σε ασυμπτωματικούς μπορούν να βγουν ψευδώς αρνητικά. Ειδικά τα θετικά rapid test πρέπει να επιβεβαιώνονται με μοριακό έλεγχο για να αποκλείεται η περίπτωση του ψευδώς θετικού αποτελέσματος.[51]

Προέλευση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μετάδοση του Sars-Cov-1 και του Sars-Cov-2 από θηλαστικά ως βιολογικοί φορείς σε ανθρώπους.

Φυσική δεξαμενή και ζωονοσολογική προέλευση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι πρώτες γνωστές λοιμώξεις από το SARS-CoV-2 ανακαλύφθηκαν στο Γούχαν της Κίνας[14]. Η αρχική πηγή ιογενούς μετάδοσης στον άνθρωπο παραμένει ασαφής, όπως και εάν ο ιός έγινε παθογόνος πριν ή μετά τη μετάδοση στον άνθρωπο[52][53]. Επειδή πολλοί από τους πρώτους ασθενείς ήταν εργαζόμενοι στην αγορά θαλασσινών Χουανάν[54][55] έχει προταθεί ότι ο ιός μπορεί να προέρχεται από την αγορά[24][56]. Ωστόσο, άλλη έρευνα δείχνει ότι οι επισκέπτες ενδέχεται να έχουν εισαγάγει τον ιό στην αγορά, γεγονός το οποίο συνετέλεσε στη συνέχεια ταχεία διάδοση των λοιμώξεων[52][57]. Μια ανάλυση φυλογενετικού δικτύου των 160 πρώτων γονιδιωμάτων του Sars-Cov-2 που πραγματοποιήθηκαν σε δειγματοληψία από τον Δεκέμβριο του 2019 έως τον Φεβρουάριο του 2020 έδειξε ότι ο τύπος ιού που σχετίζεται στενότερα με τον κορονοϊό νυχτερίδας ήταν πιο άφθονος στο Γκουανγκντόνγκ της Κίνας και χαρακτηρίστηκε ως τύπος "A"[58][59]. Η έρευνα για τη φυσική δεξαμενή του ιού που προκάλεσε το ξέσπασμα του SARS το 2002–2004 είχε ως αποτέλεσμα την ανακάλυψη πολλών κορωνών ιών νυχτερίδας τύπου SARS, οι οποίες προέρχονται κυρίως από το γένος Rhinolophus των πεταλοειδών νυχτερίδων. Η φυλογενετική ανάλυση δείχνει ότι τα δείγματα που ελήφθησαν από το Rhinolophus sinicus εμφανίζουν ομοιότητα 80% με το SARS-CoV-2[60][61]. Η φυλογενετική ανάλυση δείχνει επίσης ότι ένας ιός από τους Rhinolophus affinis, που συλλέχθηκε στην επαρχία Γιουνάν και ονομάστηκε ως RaTG13, έχει 96% ομοιότητα με το SARS-CoV-2[14][62].

Δείγματα που λήφθηκαν από Rhinolophus sinicus, ένα είδος πεταλοειδών νυχτερίδων, έδειξε 80% ομοιότητα με τον SARS-CoV-2.

Οι νυχτερίδες θεωρούνται η πιο πιθανή φυσική δεξαμενή του SARS-CoV-2[63], αλλά οι διαφορές μεταξύ του ιού της νυχτερίδας και του SARS-CoV-2 υποδηλώνουν ότι οι άνθρωποι μολύνθηκαν μέσω ενός ενδιάμεσου ξενιστή[56]. Αν και μελέτες έχουν δείξει ορισμένους πιθανούς υποψηφίους, ο αριθμός και οι ταυτότητες των ενδιάμεσων ξενιστών παραμένουν αβέβαιες[64]. Σχεδόν το ήμισυ του γονιδιώματος του ιού έχει φυλογενετική γενεαλογία διαφορετική από γνωστούς συγγενείς[65].

Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε τον Ιούλιο του 2020 έδειξε ότι οι παγκολίνοι είναι ένας ενδιάμεσος ξενιστής κορονοϊών τύπου SARS-CoV-2.[66][67]. Ωστόσο, πρόσθετες μελέτες δείχνουν ότι οι παγκολίνοι είναι απίθανο να είναι φυσικές δεξαμενές ή ενδιάμεσοι ξενιστές για το SARS-CoV-2. Δείγματα που λήφθηκαν από παγκολίνους, που κατασχέθηκαν στο Γκουανγκντόνγκ, ήταν μόνο κατά 92% ταυτόσημα με την αλληλουχία του γονιδιώματος του SARS-CoV-2, ποσοστό πολύ χαμηλός για είναι οι παγκολίνοι ενδιάμεσοι ξενιστές. Επιπλέον, οι παγκολίνοι είναι απίθανο να είναι φυσικές δεξαμενές για ιούς τύπου SARS-CoV-2 επειδή αρρωσταίνουν από τη μόλυνση, σε αντίθεση με τις πραγματικές δεξαμενές όπως οι νυχτερίδες[68]. Η περιοχή προσκόλλησης των υποδοχέων της πρωτεΐνης της ακίδας του ιού των παγκολίνων είναι πολύ παρόμοια με εκείνη του SARS-CoV-2, με πέντε κρίσιμα αμινοξέα στον μηχανισμό προσκόλλησης στον υποδοχέα να είναι ταυτόσημοι και στους δύο ιούς[68]. Ωστόσο, ο ιός των παγκολίνων αποδεικνύεται ότι προσκολλάται ελάχιστα στον ανθρώπινο υποδοχέα ACE2[69].

Όλα τα διαθέσιμα στοιχεία δείχνουν ότι ο SARS-CoV-2 έχει φυσική ζωική προέλευση και δεν είναι γενετικά κατασκευασμένος[70]. Παρ 'όλα αυτά, στις αρχές της πανδημίας, οι θεωρίες συνωμοσίας εξαπλώθηκαν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ισχυριζόμενες ότι ο ιός ήταν βιο-μηχανικής προέλευσης από την Κίνα στο Ινστιτούτο Ιολογίας του Γουχάν[71].

Φυλογενετική και ταξινομία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σχηματική απεικόνιση του ιοσωμάτιου του Sars-Cov-2 και η συσχέτιση με το κομμάτι του γονιδιώματος, που αντιστοιχεί κάθε μέρος του ιού, από τη συνολική γονιδιακή αλληλουχία.

Ο SARS-CoV-2 ανήκει στην ευρεία οικογένεια ιών γνωστών ως κορονοϊοί[18]. Είναι ένας ιός RNA (+ ssRNA) με γονιδίωμα μονόκλωνου RNA θετικής πολικότητας[9]. Άλλοι κορονοϊοί είναι ικανοί να προκαλέσουν ασθένειες που κυμαίνονται από το κοινό κρυολόγημα έως τις πιο σοβαρές ασθένειες όπως το αναπνευστικό σύνδρομο Μέσης Ανατολής (MERS, ποσοστό θνητότητας ~ 34%). Είναι ο έβδομος γνωστός κορονοϊός που μολύνει ανθρώπους, μετά τους 229E, NL63, OC43, HKU1, MERS-CoV και τον αρχικό SARS-CoV[72].

Όπως και ο σχετιζόμενος με το SARS κορονοϊός που εμπλέκεται στο ξέσπασμα του SARS το 2003, ο SARS-CoV-2 είναι μέλος του υπογένους Sarbecovirus (βήτα-κορονοϊός | β-Cov)[73][74]. Η αλληλουχία του RNA του ιοσωμάτιου έχει μήκος περίπου 30.000 βάσεις, σχετικά μεγάλη για κορονοϊό. O SARS-CoV-2 είναι o μοναδικός ανάμεσα στους γνωστούς ιούς βήτα-κορονοϊούς, λόγω της ύπαρξης μίας πολυβασικής περιοχής τμήσης, γεγονός που οδηγεί σε αυξημένη παθογένεια και τη μεταδοτικότητα σε σχέση με άλλους ιούς[24][75][76].

Με επαρκή αριθμό γονιδιακών ακολουθιών, είναι δυνατόν να ανακατασκευαστεί ένα φυλογενετικό δέντρο του ιστορικού μεταλλάξεων μιας οικογένειας ιών. Έως τις 12 Ιανουαρίου 2020, πέντε γονιδιώματα του SARS-CoV-2 είχαν απομονωθεί από το Wuhan και αναφέρθηκαν από το Κινεζικό Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CCDC) και από άλλα ιδρύματα[77], ο αριθμός των γονιδιωμάτων αυξήθηκε σε 42 κατά έως τις 30 Ιανουαρίου 2020[78]. Μια φυλογενετική ανάλυση αυτών των δειγμάτων έδειξε ότι "σχετίζονται σε μεγάλο βαθμό με το πολύ επτά μεταλλάξεις σε σχέση με έναν κοινό πρόγονο", υπονοώντας ότι η πρώτη ανθρώπινη μόλυνση εμφανίστηκε τον Νοέμβριο ή τον Δεκέμβριο του 2019[78]. Από τις 7 Μαΐου 2020, 4.690 γονιδιώματα SARS-CoV-2 που συλλέχτηκαν σε δειγματοληψίες σε έξι ηπείρους ήταν διαθέσιμα στο κοινό[79].

Στις 11 Φεβρουαρίου 2020, η Διεθνής Επιτροπή Ταξινόμησης των ιών ανακοίνωσε ότι σύμφωνα με τους υφιστάμενους κανόνες που υπολογίζουν ιεραρχικές σχέσεις μεταξύ των κορονοϊών με βάση πέντε υπάρχουσες αλληλουχίες νουκλεϊκών οξέων, από τις διαφορές μεταξύ αυτού που ονομάστηκε τότε 2019-nCoV και του ιού από την επιδημία τους SARS το 2003, δεν επαρκούσαν για να τα καταστήσει ξεχωριστά είδη ιών. Ως εκ τούτου, αναγνώρισαν το 2019-nCoV ως ιό κορονοϊού που σχετίζεται με σοβαρό οξύ αναπνευστικό σύνδρομο[1].

Τον Ιούλιο του 2020, οι επιστήμονες ανέφεραν ότι μια πιο μολυσματική παραλλαγή SARS-CoV-2 με μία παραλλαγή στην πρωτεΐνη της ακίδα G614 αντικατέστησε το D614 ως την κυρίαρχη μορφή στην πανδημία[80][81]. Τον Οκτώβριο του 2020 οι επιστήμονες ανακάλυψαν ότι μια παραλλαγή, η 20A.EU1, που παρατηρήθηκε για πρώτη φορά στην Ισπανία στις αρχές του καλοκαιριού, έχει γίνει η πιο συχνή παραλλαγή σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες[82][83].

Τον Οκτώβριο του 2020, οι ερευνητές ανακάλυψαν ένα γονίδιο που ονομάζεται ORF3d, στο γονιδίωμα του ιού Covid-19. Είναι άγνωστο εάν η πρωτεΐνη που παράγεται από το ORF3d έχει κάποια λειτουργία, αλλά προκαλεί ισχυρή ανοσοαπόκριση. Το ORF3d είχε εντοπιστεί στο παρελθόν, σε μια παραλλαγή του κορονοϊού που μολύνει τους παγκολίνους[84][85].

Σημαντικές παραλλαγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κύριο λήμμα: Παραλλαγές του SARS-CoV-2
Γράφημα με τους κλάδους των μεταλλάξεων που έχουν καταγραφεί κατά τη διάρκεια της πανδημίας του 2019 έως τα τέλη Απριλίου 2020.

Έχουν καταγραφεί χιλιάδες παραλλαγές του SARS-Cov-2, οι οποίες μπορούν να ομαδοποιηθούν σε μεγαλύτερους κλάδους[86]. Έχουν προταθεί διαφορετικές ονοματολογίες για τον κάθε κλάδο. Το Nextstrain χωρίζει τις παραλλαγές σε πέντε κύριες ομάδες(19Α, 19Β, 20Α, 20Β και 20C), ενώ το GISAID τις χωρίζει σε επτά(L, O, V, S, G, GH και GR)[87].

Οι πιο αξιοσημείωτες παραλλαγές του SARS-Cov-2 που έχουν καταγραφεί μέχρι τα τέλη του 2020 είναι οι εξής:

  • VOC 202012/01: Πιστεύεται ότι εμφανίστηκε στον Ηνωμένο Βασίλειο τον Σεπτέμβριο του 2020. Οι επιδημιολογικοί δείκτες υποδηλώνουν ότι η παραλλαγή είναι πιο μεταδοτική και θανατηφόρα[88]. Μία από τις διαφορές με τις άλλες παραλλαγές είναι ότι η μετάλλαξη βρίσκεται στον τομέα της πρωτεΐνης της ακίδας που αλλάζει την ασπαραγίνη στη θέση 501 σε τυροσίνη (Ν501Υ). Αυτή η μετάλλαξη έχει σαν αποτέλεσμα ο δεσμός στον υποδοχέα ACE2, που χρησιμοποιεί το ιόσωμα του SARS-Cov-2 για να εισχωρήσει στα ανθρώπινα κύτταρα, να γίνεται πιο ισχυρός[89][90]. Η παραλλαγή έχει πλέον διαδοθεί παγκοσμίως.
  • 501Y.V2: Περιέχει τη μετάλλαξη N501Y, εμφανίστηκε ανεξάρτητα ανεξάρτητα στη Νότια Αφρική. Καταγράφηκαν σε ασθενείς που συλλέχθηκαν στις αρχές Οκτωβρίου 2020. Δεν υπάρχουν στοιχεία ότι αυτή η παραλλαγή αυξάνει τη μεταδοτικότητα του ιού[89][90].
  • B.1.207: Εμφανίστηκε στη Νιγηρία και έχει μία μετάλλαξη στην πρωτεΐνη της ακίδας του SARS-Cov-2, την P681H, η οποία συναντάται και στην παραλλαγή VOC 202012/01. Το P681 βρίσκεται κοντά στην υπομονάδα S1 και S2 της πρωτεϊνικής ακίδας του SARS-Cov-2. Δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι οι μεταλλάξεις αυξάνουν μεταδοτικότητα της[89].
  • Cluster5: Πρωτοεμφανίστηκε σε βιζόν και σε φάρμες με βιζόν στη Δανία. Έχει ένα σύνολο από μεταλλάξεις που δεν έχουν παρατηρηθεί στις υπόλοιπες παραλλαγές, οι οποίες περιλαμβάνουν τέσσερις αλλαγές αμινοξέων στην πρωτεϊνική ακίδα. Η παραλλαγή αντιστέκεται στα υπάρχοντα αντισώματα που δοκιμάστηκαν εργαστηριακά από τους υπόλοιπους κλάδους. Μετά από αυστηρές καραντίνες, απαγόρευση καλλιέργειας βιζόν και θανάτωση στις αγέλες που εκτρέφονταν, πιστεύεται ότι έχει εξαλειφθεί πλέον[91].
  • P.1: Καταγράφηκε στην Ιαπωνία στις 6 Ιανουαρίου 2021 από το Εθνικό Ινστιτούτο Λοιμωδών Νοσημάτων και εντοπίστηκε σε τέσσερα άτομα τα οποία έφτασαν στο Τόκυο από τη Βραζιλία στις 2 Ιανουαρίου του 2021[92]. Εντοπίστηκαν στην παραλλαγή 17 μοναδικές αλλαγές αμινοξέων, 10 εκ των οποίων στην πρωτεΐνη των ακίδων, συμπεριλαμβανομένων των N501Y και E484K.[93]

Βιολογική δομή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

SARS-CoV-2 emerging from a human cell
SARS-CoV-2 virions emerging from a human cell
Ηλεκτρονική μικρογραφία ψευδούς χρώσης των ιοσωμάτιων (κίτρινα) του SARS-CoV-2 που παράγονται από κυτταρική καλλιέργεια σε εργαστήριο.

Κάθε ιοσωμάτιο SARS-CoV-2 έχει διάμετρο 50–200 νανόμετρα[55]. Όπως και άλλοι κορονοϊοί, ο SARS-CoV-2 έχει τέσσερις δομικές πρωτεΐνες, γνωστές ως πρωτεΐνες S (πεπλομερές ή ακίδα), E (περίβλημα), M (μεμβράνη) και Ν (νουκλεοκαψίδιο). Η πρωτεΐνη Ν συγκρατεί το γονιδίωμα RNA και οι πρωτεΐνες S, E και M δημιουργούν μαζί το ιικό περίβλημα[94] Η πρωτεΐνη της ακίδας, η οποία έχει απεικονιστεί σε ατομικό επίπεδο χρησιμοποιώντας κρυογονική ηλεκτρονική μικροσκοπία[95][96] είναι η πρωτεΐνη που είναι υπεύθυνη για να επιτρέπει στον ιό να προσκολλάται και να συγχωνεύεται με τη μεμβράνη ενός κυττάρου ξενιστή[94]. Συγκεκριμένα, η υπομονάδα S1 είναι υπεύθυνη για την προσκόλληση στα ανθρώπινα κύτταρα και η υπομονάδα S2 ευθύνεται για την είσοδο στο κυτταρόπλασμα μέσω της εξωτερικής μεμβράνης[97].

Τρισδιάστατη εκτύπωση του πεπλομερούς (Ακίδα | S) του κορονοϊού Sars-Cov-2.
SARS-CoV-2 spike homotrimer focusing upon one protein subunit with an ACE2 binding domain highlighted
Η πρωτεϊνική ακίδα με επισημασμένη την υπομονάδα S1 που είναι υπεύθυνη για την προσκόλληση στο ένζυμο ACE2.

Πειράματα μοντελοποίησης πρωτεϊνών στην ακίδα πρωτεΐνης του ιού σύντομα έδειξαν ότι ο SARS-CoV-2 έχει μεγάλη συγγένεια με το ένζυμο μετατροπής αγγειοτασίνης 2 (ACE2), υποδοχέα των ανθρώπινων κυττάρων, και τα χρησιμοποιεί ως μηχανισμό εισόδου στα κύτταρα[98]. Έως τις 22 Ιανουαρίου 2020, μια ομάδα στην Κίνα που εργάστηκε πάνω στο πλήρες γονιδίωμα του ιού και μια ομάδα στις Ηνωμένες Πολιτείες που χρησιμοποίησε μεθόδους αντίστροφης γενετικής, που εργαζόντουσαν ανεξάρτητα, απέδειξαν πειραματικά ότι το ACE2 θα μπορούσε να δράσει ως ο υποδοχέας του SARS-CoV-2[14][99][100] Μελέτες έχουν δείξει ότι το SARS-CoV-2 έχει μεγαλύτερη συγγένεια με τον ανθρώπινο ACE2 από τον αρχικό ιό SARS[95][101]. Το SARS-CoV-2 μπορεί επίσης να χρησιμοποιήσει γονίδιο BSG για να βοηθήσει στην είσοδο των κυττάρων[102].

Στη συνέχεια, το ιοσωμάτιο απελευθερώνει το RNA στο κύτταρο ξενιστή και αναγκάζει το κύτταρο να παράγει και να διαδίδει αντίγραφα του ιού, που μολύνουν με τη σειρά τους περισσότερα κύτταρα[103].

Επιδημιολογία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Micrograph of SARS-CoV-2 virus particles isolated from a patient
Ηλεκτρονική μικρογραφία της μετάδοσης των ιοσωμάτων του SARS-Cov-2(κόκκινα σημάδια) από έναν ασθενή κατά τη διάρκεια της πανδημίας κορονοϊού 2019–20
Κύριο λήμμα: Πανδημία κορονοϊού 2019–20

Με βάση τη χαμηλή ποικιλομορφία που παρουσιάζεται μεταξύ των γνωστών γονιδιωματικών αλληλουχιών του SARS-Cov-2, οι υγειονομικές αρχές εντόπισαν τον ιό πιθανώς εντός εβδομάδων από την εμφάνισή του στον ανθρώπινο πληθυσμό στα τέλη του 2019[52][104]. Το κρούσμα της λοίμωξης που έχουν εντοπίσει και είναι γνωστό ως πρώτο σήμερα χρονολογείται στην 1η Δεκεμβρίου 2019, αν και υπάρχουν ενδείξεις ότι υπάρχει μία λοίμωξη από τις 17 Νοεμβρίου 2019[105]. Ο ιός στη συνέχεια εξαπλώθηκε σε όλες τις επαρχίες της Κίνας και σε περισσότερες από 150 άλλες χώρες σε ολόκληρο τον κόσμο[106]. Η μετάδοση του ιού από άνθρωπο σε άνθρωπο έχει επιβεβαιωθεί σε όλες τις περιοχές που αναφέρθηκαν. Στις 30 Ιανουαρίου, ο SARS-Cov-2, o ΠΟΥ κήρυξε την έξαρση των λοιμώξεων ως γεγονός διεθνούς ενδιαφέροντος[107] και στις 11 Μαρτίου ως πανδημία[7][8].

Ο βασικός ρυθμός αναπαραγωγής () του ιού εκτιμάται ότι είναι περίπου 5.7[13]. Αυτό σημαίνει ότι κάθε λοίμωξη από τον κορονοϊό εκτιμάται ότι θα οδηγήσει σε 5.7 νέες λοιμώξεις όταν κανένα μέλος της κοινότητας δεν έχει ανοσία και δεν λαμβάνει προληπτικά μέτρα. Ο αριθμός αναπαραγωγής μπορεί να είναι και υψηλότερος σε πυκνοκατοικημένες περιοχές και συνθήκες όπως ΜΜΜ[108]. Υπάρχουν αρκετές μορφές προληπτικών μέτρων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη μείωση της εξάπλωσης του ιού.

Δείτε επίσης: COVID-19#Πρόληψη

Έχουν υπάρξει περίπου 96,000 επιβεβαιωμένα κρούσματα με λοίμωξη του αναπνευστικού από τον SARS-Cov-2 στην ηπειρωτική Κίνα[106]. Ωστόσο το ποσοστό των λοιμώξεων που οδηγούν σε επιβεβαιωμένα κρούσματα παραμένει ασαφές[109], ένα μαθηματικό μοντέλο υπολόγισε ότι 75.815 άτομα μολύνθηκαν, μόνο στη Γούχαν, στις 25 Ιανουαρίου, σε μια περίοδο που ο αριθμός των επιβεβαιωμένων κρουσμάτων παγκοσμίως ήταν μόλις 2.015[110]. Πριν από τις 24 Φεβρουαρίου 2020, περισσότερο από το 95% όλων των θανάτων από τον covid-19 παγκοσμίως είχαν συμβεί στην επαρχία Χουμπέι, που βρίσκεται στη Γουχάν[111]. Στις 16 Φεβρουαρίου 2021, το ποσοστό αυτό ήταν μόλις 0.13%[106].

Μέχρι τις 28 Σεπτεμβρίου 2021, έχουν υπάρξει 233.349.703 συνολικά εργαστηριακά επιβεβαιωμένα κρούσματα λοίμωξης COVID-19 στην πανδημία που βρίσκεται εν εξελίξει. Ο συνολικός αριθμός των θανάτων που οφείλονται στον ιό είναι 4.733.851. Τουλάχιστον 210.133.070 άτομα έχουν αναρρώσεις από τις επιβεβαιωμένες λοιμώξεις.[112]

Δείτε επίσης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ 1,0 1,1 «The species Severe acute respiratory syndrome-related coronavirus: classifying 2019-nCoV and naming it SARS-CoV-2». Nature Microbiology: 1–9. 2020-03-02. doi:10.1038/s41564-020-0695-z. ISSN 2058-5276. PMID 32123347. PMC 7095448. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7095448/. 
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 «Naming the coronavirus disease (COVID-19) and the virus that causes it». who.int. Ανακτήθηκε στις 20 Μαρτίου 2020. 
  3. ↑ «Coronavirus disease named Covid-19» (στα αγγλικά). BBC News. 2020-02-11. https://www.bbc.com/news/world-asia-china-51466362. Ανακτήθηκε στις 2021-02-16. 
  4. ↑ Organization, World Health (2020) (στα αγγλικά). Surveillance case definitions for human infection with novel coronavirus (nCoV) : interim guidance, 11 January 2020. https://apps.who.int/iris/handle/10665/330376. 
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 CDC (28 Οκτωβρίου 2020). «COVID-19 and Your Health». Centers for Disease Control and Prevention (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 16 Φεβρουαρίου 2021. 
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 van Doremalen, Neeltje; Bushmaker, Trenton; Morris, Dylan H.; Holbrook, Myndi G.; Gamble, Amandine; Williamson, Brandi N.; Tamin, Azaibi; Harcourt, Jennifer L. και άλλοι. (2020-03-17). «Aerosol and Surface Stability of SARS-CoV-2 as Compared with SARS-CoV-1». The New England Journal of Medicine. doi:10.1056/NEJMc2004973. ISSN 0028-4793. PMID 32182409. PMC 7121658. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7121658/. 
  7. ↑ 7,0 7,1 «Statement on the second meeting of the International Health Regulations (2005) Emergency Committee regarding the outbreak of novel coronavirus (2019-nCoV)». www.who.int (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 16 Φεβρουαρίου 2021. 
  8. ↑ 8,0 8,1 «WHO Director-General's opening remarks at the media briefing on COVID-19 - 11 March 2020». www.who.int (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 16 Φεβρουαρίου 2021. 
  9. ↑ 9,0 9,1 Machhi, Jatin; Herskovitz, Jonathan; Senan, Ahmed M.; Dutta, Debashis; Nath, Barnali; Oleynikov, Maxim D.; Blomberg, Wilson R.; Meigs, Douglas D. και άλλοι. (2020-07-21). «The Natural History, Pathobiology, and Clinical Manifestations of SARS-CoV-2 Infections». Journal of Neuroimmune Pharmacology: 1–28. doi:10.1007/s11481-020-09944-5. ISSN 1557-1890. PMID 32696264. PMC 7373339. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7373339/. 
  10. ↑ Chan, Jasper Fuk-Woo; Yuan, Shuofeng; Kok, Kin-Hang; To, Kelvin Kai-Wang; Chu, Hin; Yang, Jin; Xing, Fanfan; Liu, Jieling και άλλοι. (2020). «A familial cluster of pneumonia associated with the 2019 novel coronavirus indicating person-to-person transmission: a study of a family cluster». Lancet (London, England) 395 (10223): 514–523. doi:10.1016/S0140-6736(20)30154-9. ISSN 0140-6736. PMID 31986261. PMC 7159286. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7159286/. 
  11. ↑ Organization, World Health (2020-02-11) (στα αγγλικά). Novel Coronavirus (2019-nCoV): situation report, 22. https://apps.who.int/iris/handle/10665/330991. 
  12. ↑ Welle (www.dw.com), Deutsche. «Coronavirus: From bats to pangolins, how do viruses reach us? | DW | 26.03.2020». DW.COM (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 16 Φεβρουαρίου 2021. 
  13. ↑ 13,0 13,1 Sanche, Steven; Lin, Yen Ting; Xu, Chonggang; Romero-Severson, Ethan; Hengartner, Nick; Ke, Ruian (2020-7). «High Contagiousness and Rapid Spread of Severe Acute Respiratory Syndrome Coronavirus 2». Emerging Infectious Diseases 26 (7): 1470–1477. doi:10.3201/eid2607.200282. ISSN 1080-6040. PMID 32255761. PMC 7323562. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7323562/. 
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 14,3 Zhou, Peng; Yang, Xing-Lou; Wang, Xian-Guang; Hu, Ben; Zhang, Lei; Zhang, Wei; Si, Hao-Rui; Zhu, Yan και άλλοι. (2020). «A pneumonia outbreak associated with a new coronavirus of probable bat origin». Nature 579 (7798): 270–273. doi:10.1038/s41586-020-2012-7. ISSN 0028-0836. PMID 32015507. PMC 7095418. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7095418/. 
  15. ↑ Letko, Michael; Marzi, Andrea; Munster, Vincent (2020-02-24). «Functional assessment of cell entry and receptor usage for SARS-CoV-2 and other lineage B betacoronaviruses». Nature Microbiology: 1–8. doi:10.1038/s41564-020-0688-y. ISSN 2058-5276. PMID 32094589. PMC 7095430. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7095430/. 
  16. ↑ Hoffmann, Markus; Kleine-Weber, Hannah; Schroeder, Simon; Krüger, Nadine; Herrler, Tanja; Erichsen, Sandra; Schiergens, Tobias S.; Herrler, Georg και άλλοι. (2020-04-16). «SARS-CoV-2 Cell Entry Depends on ACE2 and TMPRSS2 and Is Blocked by a Clinically Proven Protease Inhibitor». Cell 181 (2): 271–280.e8. doi:10.1016/j.cell.2020.02.052. ISSN 0092-8674. PMID 32142651. PMC 7102627. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7102627/. 
  17. ↑ «How Does The Novel Coronavirus Compare With MERS, SARS And The Common Cold?». NPR.org (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 16 Φεβρουαρίου 2021. 
  18. ↑ 18,0 18,1 Fox, Dan (2020-01-24). «What you need to know about the novel coronavirus» (στα αγγλικά). Nature. doi:10.1038/d41586-020-00209-y. https://www.nature.com/articles/d41586-020-00209-y. 
  19. ↑ Organization, World Health (2020-01-30) (στα αγγλικά). Novel Coronavirus (‎‎2019-nCoV)‎‎: situation report, 10. https://apps.who.int/iris/handle/10665/330775. 
  20. ↑ 20,0 20,1 «Novel coronavirus named 'Covid-19': WHO». TODAYonline. Ανακτήθηκε στις 16 Φεβρουαρίου 2021. 
  21. ↑ 21,0 21,1 «The coronavirus spreads racism against—and among—ethnic Chinese». The Economist. 2020-02-17. ISSN 0013-0613. https://www.economist.com/china/2020/02/17/the-coronavirus-spreads-racism-against-and-among-ethnic-chinese. Ανακτήθηκε στις 2021-02-16. 
  22. ↑ Hui, Mary. «Why won't the WHO call the coronavirus by its name, SARS-CoV-2?». Quartz (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 16 Φεβρουαρίου 2021. 
  23. ↑ Wong, Gary; Bi, Yu-Hai; Wang, Qi-Hui; Chen, Xin-Wen; Zhang, Zhi-Gang; Yao, Yong-Gang (2020-5). «Zoonotic origins of human coronavirus 2019 (HCoV-19 / SARS-CoV-2): why is this work important?». Zoological Research 41 (3): 213–219. doi:10.24272/j.issn.2095-8137.2020.031. ISSN 2095-8137. PMID 32314559. PMC 7231470. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7231470/. 
  24. ↑ 24,0 24,1 24,2 Andersen, Kristian G.; Rambaut, Andrew; Lipkin, W. Ian; Holmes, Edward C.; Garry, Robert F. (2020-03-17). «The proximal origin of SARS-CoV-2». Nature Medicine: 1–3. doi:10.1038/s41591-020-0820-9. ISSN 1078-8956. PMID 32284615. PMC 7095063. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7095063/. 
  25. ↑ Li, Jin-Yan; You, Zhi; Wang, Qiong; Zhou, Zhi-Jian; Qiu, Ye; Luo, Rui; Ge, Xing-Yi (2020-03-01). «The epidemic of 2019-novel-coronavirus (2019-nCoV) pneumonia and insights for emerging infectious diseases in the future» (στα αγγλικά). Microbes and Infection. Special issue on the new coronavirus causing the COVID-19 outbreak 22 (2): 80–85. doi:10.1016/j.micinf.2020.02.002. ISSN 1286-4579. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1286457920300307. 
  26. ↑ Anfinrud, Philip; Stadnytskyi, Valentyn; Bax, Christina E.; Bax, Adriaan (2020-04-15). «Visualizing Speech-Generated Oral Fluid Droplets with Laser Light Scattering». The New England Journal of Medicine. doi:10.1056/NEJMc2007800. ISSN 0028-4793. PMID 32294341. PMC 7179962. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7179962/. 
  27. ↑ Stadnytskyi, Valentyn; Bax, Christina E.; Bax, Adriaan; Anfinrud, Philip (2020-06-02). «The airborne lifetime of small speech droplets and their potential importance in SARS-CoV-2 transmission». Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America 117 (22): 11875–11877. doi:10.1073/pnas.2006874117. ISSN 0027-8424. PMID 32404416. PMC 7275719. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7275719/. 
  28. ↑ January 2021, Rachael Rettner-Senior Writer 20. «Talking is worse than coughing for spreading COVID-19 indoors». livescience.com (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 16 Φεβρουαρίου 2021. 
  29. ↑ de Oliveira, P. M.; Mesquita, L. C. C.; Gkantonas, S.; Giusti, A.; Mastorakos, E. (2021-01-27). «Evolution of spray and aerosol from respiratory releases: theoretical estimates for insight on viral transmission». Proceedings of the Royal Society A: Mathematical, Physical and Engineering Sciences 477 (2245): 20200584. doi:10.1098/rspa.2020.0584. https://royalsocietypublishing.org/doi/10.1098/rspa.2020.0584. 
  30. ↑ Lewis, Dyani (2020-07-08). «Mounting evidence suggests coronavirus is airborne — but health advice has not caught up» (στα αγγλικά). Nature 583 (7817): 510–513. doi:10.1038/d41586-020-02058-1. https://www.nature.com/articles/d41586-020-02058-1. 
  31. ↑ Popa, Alexandra; Genger, Jakob-Wendelin; Nicholson, Michael D.; Penz, Thomas; Schmid, Daniela; Aberle, Stephan W.; Agerer, Benedikt; Lercher, Alexander και άλλοι. (2020-12-09). «Genomic epidemiology of superspreading events in Austria reveals mutational dynamics and transmission properties of SARS-CoV-2» (στα αγγλικά). Science Translational Medicine 12 (573). doi:10.1126/scitranslmed.abe2555. ISSN 1946-6234. PMID 33229462. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2021-04-16. https://web.archive.org/web/20210416160518/https://stm.sciencemag.org/content/12/573/eabe2555. Ανακτήθηκε στις 2021-02-16. 
  32. ↑ Prentiss, Mara; Chu, Arthur; Berggren, Karl K. (2020-10-23). «Superspreading Events Without Superspreaders: Using High Attack Rate Events to Estimate Nº for Airborne Transmission of COVID-19» (στα αγγλικά). medRxiv: 2020.10.21.20216895. doi:10.1101/2020.10.21.20216895. https://www.medrxiv.org/content/10.1101/2020.10.21.20216895v1. 
  33. ↑ «Getting your workplace ready for COVID-19» (PDF). www.who.int. Who. 
  34. ↑ «Why soap is preferable to bleach in the fight against coronavirus». Science (στα Αγγλικά). 18 Μαρτίου 2020. Ανακτήθηκε στις 16 Φεβρουαρίου 2021. 
  35. ↑ Li, Diangeng; Jin, Meiling; Bao, Pengtao; Zhao, Weiguo; Zhang, Shixi (2020-05-07). «Clinical Characteristics and Results of Semen Tests Among Men With Coronavirus Disease 2019». JAMA Network Open 3 (5). doi:10.1001/jamanetworkopen.2020.8292. ISSN 2574-3805. PMID 32379329. PMC 7206502. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7206502/. 
  36. ↑ Wölfel, Roman; Corman, Victor M.; Guggemos, Wolfgang; Seilmaier, Michael; Zange, Sabine; Müller, Marcel A.; Niemeyer, Daniela; Jones, Terry C. και άλλοι. (2020-05). «Virological assessment of hospitalized patients with COVID-2019» (στα αγγλικά). Nature 581 (7809): 465–469. doi:10.1038/s41586-020-2196-x. ISSN 1476-4687. https://www.nature.com/articles/s41586-020-2196-x. 
  37. ↑ To, Kelvin Kai-Wang; Tsang, Owen Tak-Yin; Leung, Wai-Shing; Tam, Anthony Raymond; Wu, Tak-Chiu; Lung, David Christopher; Yip, Cyril Chik-Yan; Cai, Jian-Piao και άλλοι. (2020-05-01). «Temporal profiles of viral load in posterior oropharyngeal saliva samples and serum antibody responses during infection by SARS-CoV-2: an observational cohort study» (στα English). The Lancet Infectious Diseases 20 (5): 565–574. doi:10.1016/S1473-3099(20)30196-1. ISSN 1473-3099. PMID 32213337. https://www.thelancet.com/journals/laninf/article/PIIS1473-3099(20)30196-1/abstract. 
  38. ↑ Hou, Yixuan J.; Okuda, Kenichi; Edwards, Caitlin E.; Martinez, David R.; Asakura, Takanori; Dinnon, Kenneth H.; Kato, Takafumi; Lee, Rhianna E. και άλλοι. (2020-07-23). «SARS-CoV-2 Reverse Genetics Reveals a Variable Infection Gradient in the Respiratory Tract». Cell 182 (2): 429–446.e14. doi:10.1016/j.cell.2020.05.042. ISSN 0092-8674. PMID 32526206. PMC 7250779. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7250779/. 
  39. ↑ Goldstein, Joseph (2020-04-06). «Bronx Zoo Tiger Is Sick With the Coronavirus» (στα αγγλικά). The New York Times. ISSN 0362-4331. https://www.nytimes.com/2020/04/06/nyregion/bronx-zoo-tiger-coronavirus.html. Ανακτήθηκε στις 2021-02-16. 
  40. ↑ CDC (11 Φεβρουαρίου 2020). «COVID-19 and Your Health». Centers for Disease Control and Prevention (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 16 Φεβρουαρίου 2021. 
  41. ↑ Organization, World Health (2020-02-01) (στα αγγλικά). Novel Coronavirus (‎‎‎2019-nCoV)‎‎‎: situation report, 12. https://apps.who.int/iris/handle/10665/330777. 
  42. ↑ Nogrady, Bianca (2020-11-18). «What the data say about asymptomatic COVID infections» (στα αγγλικά). Nature 587 (7835): 534–535. doi:10.1038/d41586-020-03141-3. https://www.nature.com/articles/d41586-020-03141-3. 
  43. ↑ Li, Ruiyun; Pei, Sen; Chen, Bin; Song, Yimeng; Zhang, Tao; Yang, Wan; Shaman, Jeffrey (2020-05-01). «Substantial undocumented infection facilitates the rapid dissemination of novel coronavirus (SARS-CoV-2)». Science (New York, N.y.) 368 (6490): 489–493. doi:10.1126/science.abb3221. ISSN 0036-8075. PMID 32179701. PMC 7164387. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7164387/. 
  44. ↑ Ing, Alvin J.; Cocks, Christine; Green, Jeffery Peter (2020-08-01). «COVID-19: in the footsteps of Ernest Shackleton» (στα αγγλικά). Thorax 75 (8): 693–694. doi:10.1136/thoraxjnl-2020-215091. ISSN 0040-6376. PMID 32461231. https://thorax.bmj.com/content/75/8/693. 
  45. ↑ He, Xi; Lau, Eric H. Y.; Wu, Peng; Deng, Xilong; Wang, Jian; Hao, Xinxin; Lau, Yiu Chung; Wong, Jessica Y. και άλλοι. (2020-05). «Temporal dynamics in viral shedding and transmissibility of COVID-19» (στα αγγλικά). Nature Medicine 26 (5): 672–675. doi:10.1038/s41591-020-0869-5. ISSN 1546-170X. https://www.nature.com/articles/s41591-020-0869-5. 
  46. ↑ 46,0 46,1 Ledford, Heidi (2020-09-04). «Coronavirus reinfections: three questions scientists are asking» (στα αγγλικά). Nature 585 (7824): 168–169. doi:10.1038/d41586-020-02506-y. https://www.nature.com/articles/d41586-020-02506-y. 
  47. ↑ 47,0 47,1 To, Kelvin Kai-Wang; Hung, Ivan Fan-Ngai; Ip, Jonathan Daniel; Chu, Allen Wing-Ho; Chan, Wan-Mui; Tam, Anthony Raymond; Fong, Carol Ho-Yan; Yuan, Shuofeng και άλλοι. (2020-08-25). «COVID-19 re-infection by a phylogenetically distinct SARS-coronavirus-2 strain confirmed by whole genome sequencing». Clinical Infectious Diseases: An Official Publication of the Infectious Diseases Society of America. doi:10.1093/cid/ciaa1275. ISSN 1058-4838. PMID 32840608. PMC 7499500. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7499500/. 
  48. ↑ Tillett, Richard L; Sevinsky, Joel R; Hartley, Paul D; Kerwin, Heather; Crawford, Natalie; Gorzalski, Andrew; Laverdure, Chris; Verma, Subhash C και άλλοι. (2021-1). «Genomic evidence for reinfection with SARS-CoV-2: a case study». The Lancet. Infectious Diseases 21 (1): 52–58. doi:10.1016/S1473-3099(20)30764-7. ISSN 1473-3099. PMID 33058797. PMC 7550103. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7550103/. 
  49. ↑ CDC (11 Φεβρουαρίου 2020). «COVID-19 and Your Health». Centers for Disease Control and Prevention (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 27 Μαρτίου 2021. 
  50. ↑ «COVID-19 testing strategies and objectives» (PDF). ecdc.europa.eu. Ανακτήθηκε στις 27 Μαρτίου 2021. 
  51. ↑ Μπουλούτζα, Πέννυ. (27 Μαρτίου 2021). «Τα τεστ ανίχνευσης στο "σκάνερ" των ειδικών. Η Καθημερινή. σελ. 9.
  52. ↑ 52,0 52,1 52,2 CohenJan. 26, Jon· 2020· Pm, 11:25 (26 Ιανουαρίου 2020). «Wuhan seafood market may not be source of novel virus spreading globally». Science | AAAS (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 16 Φεβρουαρίου 2021. 
  53. ↑ «We're still not sure where the novel coronavirus really came from». Popular Science (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 17 Φεβρουαρίου 2021. 
  54. ↑ «Clinical features of patients infected with 2019 novel coronavirus in Wuhan, China». The Lancet. 
  55. ↑ 55,0 55,1 Chen, Nanshan; Zhou, Min; Dong, Xuan; Qu, Jieming; Gong, Fengyun; Han, Yang; Qiu, Yang; Wang, Jingli και άλλοι. (2020-02-15). «Epidemiological and clinical characteristics of 99 cases of 2019 novel coronavirus pneumonia in Wuhan, China: a descriptive study» (στα English). The Lancet 395 (10223): 507–513. doi:10.1016/S0140-6736(20)30211-7. ISSN 0140-6736. PMID 32007143. https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(20)30211-7/abstract. 
  56. ↑ 56,0 56,1 Cyranoski, David (2020-02-26). «Mystery deepens over animal source of coronavirus» (στα αγγλικά). Nature 579 (7797): 18–19. doi:10.1038/d41586-020-00548-w. https://www.nature.com/articles/d41586-020-00548-w. 
  57. ↑ «ChinaXiv.org 中国科学院科技论文预发布平台». www.chinaxiv.org. Ανακτήθηκε στις 17 Φεβρουαρίου 2021. 
  58. ↑ Peter Forster. «Phylogenetic network analysis of SARS-CoV-2 genomes» (PDF). PNAS. 
  59. ↑ «COVID-19: genetic network analysis provides 'snapshot' of pandemic origins». University of Cambridge (στα Αγγλικά). 9 Απριλίου 2020. Ανακτήθηκε στις 17 Φεβρουαρίου 2021. 
  60. ↑ Benvenuto, Domenico; Giovanetti, Marta; Ciccozzi, Alessandra; Spoto, Silvia; Angeletti, Silvia; Ciccozzi, Massimo (2020-4). «The 2019‐new coronavirus epidemic: Evidence for virus evolution». Journal of Medical Virology 92 (4): 455–459. doi:10.1002/jmv.25688. ISSN 0146-6615. PMID 31994738. PMC 7166400. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7166400/. 
  61. ↑ (στα αγγλικά) Bat SARS-like coronavirus isolate bat-SL-CoVZC45, complete genome. 2020-09-29. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/nuccore/MG772933.1. 
  62. ↑ (στα αγγλικά) Bat coronavirus RaTG13, complete genome. 2020-03-24. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/nuccore/MN996532.1. 
  63. ↑ Lu, Roujian; Zhao, Xiang; Li, Juan; Niu, Peihua; Yang, Bo; Wu, Honglong; Wang, Wenling; Song, Hao και άλλοι. (2020). «Genomic characterisation and epidemiology of 2019 novel coronavirus: implications for virus origins and receptor binding». Lancet (London, England) 395 (10224): 565–574. doi:10.1016/S0140-6736(20)30251-8. ISSN 0140-6736. PMID 32007145. PMC 7159086. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7159086/. 
  64. ↑ Wu, Di; Wu, Tiantian; Liu, Qun; Yang, Zhicong (2020-05-01). «The SARS-CoV-2 outbreak: What we know» (στα English). International Journal of Infectious Diseases 94: 44–48. doi:10.1016/j.ijid.2020.03.004. ISSN 1201-9712. PMID 32171952. https://www.ijidonline.com/article/S1201-9712(20)30123-5/abstract. 
  65. ↑ Paraskevis, D.; Kostaki, E. G.; Magiorkinis, G.; Panayiotakopoulos, G.; Sourvinos, G.; Tsiodras, S. (2020-04-01). «Full-genome evolutionary analysis of the novel corona virus (2019-nCoV) rejects the hypothesis of emergence as a result of a recent recombination event» (στα αγγλικά). Infection, Genetics and Evolution 79: 104212. doi:10.1016/j.meegid.2020.104212. ISSN 1567-1348. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1567134820300447. 
  66. ↑ Xiao, Kangpeng; Zhai, Junqiong; Feng, Yaoyu; Zhou, Niu; Zhang, Xu; Zou, Jie-Jian; Li, Na; Guo, Yaqiong και άλλοι. (2020-07). «Isolation of SARS-CoV-2-related coronavirus from Malayan pangolins» (στα αγγλικά). Nature 583 (7815): 286–289. doi:10.1038/s41586-020-2313-x. ISSN 1476-4687. https://www.nature.com/articles/s41586-020-2313-x. 
  67. ↑ Zhao, Jie; Cui, Wei; Tian, Bao-ping (2020-09-30). «The Potential Intermediate Hosts for SARS-CoV-2». Frontiers in Microbiology 11. doi:10.3389/fmicb.2020.580137. ISSN 1664-302X. PMID 33101254. PMC 7554366. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7554366/. 
  68. ↑ 68,0 68,1 Hu, Ben; Guo, Hua; Zhou, Peng; Shi, Zheng-Li (2020-10-06). «Characteristics of SARS-CoV-2 and COVID-19». Nature Reviews. Microbiology: 1–14. doi:10.1038/s41579-020-00459-7. ISSN 1740-1526. PMID 33024307. PMC 7537588. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7537588/. 
  69. ↑ Giovanetti, Marta; Benedetti, Francesca; Campisi, Giovanni; Ciccozzi, Alessandra; Fabris, Silvia; Ceccarelli, Giancarlo; Tambone, Vittoradolfo; Caruso, Arnaldo και άλλοι. (2020-11-06). «Evolution patterns of SARS-CoV-2: Snapshot on its genome variants». Biochemical and Biophysical Research Communications. doi:10.1016/j.bbrc.2020.10.102. ISSN 0006-291X. PMID 33199021. PMC 7836704. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7836704/. 
  70. ↑ «Origin of SARS-CoV-2». www.who.int (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 17 Φεβρουαρίου 2021. [απέτυχε η επαλήθευση]
  71. ↑ Zoumpourlis, Vassilios; Goulielmaki, Maria; Rizos, Emmanouil; Baliou, Stella; Spandidos, Demetrios A. (2020-10). «The COVID-19 pandemic as a scientific and social challenge in the 21st century». Molecular Medicine Reports 22 (4): 3035–3048. doi:10.3892/mmr.2020.11393. ISSN 1791-2997. PMID 32945405. PMC 7453598. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7453598/.  [απέτυχε η επαλήθευση]
  72. ↑ Zhu, Na; Zhang, Dingyu; Wang, Wenling; Li, Xingwang; Yang, Bo; Song, Jingdong; Zhao, Xiang; Huang, Baoying και άλλοι. (2020-02-20). «A Novel Coronavirus from Patients with Pneumonia in China, 2019». The New England Journal of Medicine 382 (8): 727–733. doi:10.1056/NEJMoa2001017. ISSN 0028-4793. PMID 31978945. PMC 7092803. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7092803/. 
  73. ↑ «auspice». nextstrain.org. Ανακτήθηκε στις 17 Φεβρουαρίου 2021. 
  74. ↑ Wong, Antonio C. P.; Li, Xin; Lau, Susanna K. P.; Woo, Patrick C. Y. (2019-02-20). «Global Epidemiology of Bat Coronaviruses». Viruses 11 (2). doi:10.3390/v11020174. ISSN 1999-4915. PMID 30791586. PMC 6409556. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6409556/. 
  75. ↑ Walls, Alexandra C.; Park, Young-Jun; Tortorici, M. Alejandra; Wall, Abigail; McGuire, Andrew T.; Veesler, David (2020-04-16). «Structure, Function, and Antigenicity of the SARS-CoV-2 Spike Glycoprotein». Cell 181 (2): 281–292.e6. doi:10.1016/j.cell.2020.02.058. ISSN 0092-8674. PMID 32155444. PMC 7102599. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7102599/. 
  76. ↑ Coutard, B.; Valle, C.; de Lamballerie, X.; Canard, B.; Seidah, N.G.; Decroly, E. (2020-4). «The spike glycoprotein of the new coronavirus 2019-nCoV contains a furin-like cleavage site absent in CoV of the same clade». Antiviral Research 176: 104742. doi:10.1016/j.antiviral.2020.104742. ISSN 0166-3542. PMID 32057769. PMC 7114094. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7114094/. 
  77. ↑ «Novel 2019 coronavirus genome». Virological (στα Αγγλικά). 11 Ιανουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 17 Φεβρουαρίου 2021. 
  78. ↑ 78,0 78,1 «auspice». nextstrain.org. Ανακτήθηκε στις 17 Φεβρουαρίου 2021. 
  79. ↑ «auspice». nextstrain.org. Ανακτήθηκε στις 17 Φεβρουαρίου 2021. 
  80. ↑ «New, more infectious strain of COVID-19 now dominates global cases of virus: study». medicalxpress.com (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 17 Φεβρουαρίου 2021. 
  81. ↑ Korber, Bette; Fischer, Will M.; Gnanakaran, Sandrasegaram; Yoon, Hyejin; Theiler, James; Abfalterer, Werner; Hengartner, Nick; Giorgi, Elena E. και άλλοι. (2020-08-20). «Tracking Changes in SARS-CoV-2 Spike: Evidence that D614G Increases Infectivity of the COVID-19 Virus». Cell 182 (4): 812–827.e19. doi:10.1016/j.cell.2020.06.043. ISSN 0092-8674. PMID 32697968. PMC 7332439. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7332439/. 
  82. ↑ Meredith, Sam (29 Οκτωβρίου 2020). «A new coronavirus variant is seen spreading across Europe, research says». CNBC (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 17 Φεβρουαρίου 2021. 
  83. ↑ Hodcroft, Emma B.; Zuber, Moira; Nadeau, Sarah; Comas, Iñaki; Candelas, Fernando González; Consortium, SeqCOVID-SPAIN; Stadler, Tanja; Neher, Richard A. (2020-10-28). «Emergence and spread of a SARS-CoV-2 variant through Europe in the summer of 2020» (στα αγγλικά). medRxiv: 2020.10.25.20219063. doi:10.1101/2020.10.25.20219063. https://www.medrxiv.org/content/10.1101/2020.10.25.20219063v1. 
  84. ↑ Dockrill, Peter. «Scientists Just Found a Mysteriously Hidden 'Gene Within a Gene' in SARS-CoV-2». ScienceAlert (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 17 Φεβρουαρίου 2021. 
  85. ↑ Nelson, Chase W; Ardern, Zachary; Goldberg, Tony L; Meng, Chen; Kuo, Chen-Hao; Ludwig, Christina; Kolokotronis, Sergios-Orestis; Wei, Xinzhu (2020-10-01). Rokas, Antonis, επιμ. «Dynamically evolving novel overlapping gene as a factor in the SARS-CoV-2 pandemic». eLife 9: e59633. doi:10.7554/eLife.59633. ISSN 2050-084X. https://doi.org/10.7554/eLife.59633. 
  86. ↑ «WHO | Variant analysis of SARS-CoV-2 genomes». WHO. Ανακτήθηκε στις 16 Φεβρουαρίου 2021. 
  87. ↑ Alm, Erik; Broberg, Eeva K; Connor, Thomas; Hodcroft, Emma B; Komissarov, Andrey B; Maurer-Stroh, Sebastian; Melidou, Angeliki; Neher, Richard A και άλλοι. (2020-08-13). «Geographical and temporal distribution of SARS-CoV-2 clades in the WHO European Region, January to June 2020». Eurosurveillance 25 (32). doi:10.2807/1560-7917.ES.2020.25.32.2001410. ISSN 1025-496X. PMID 32794443. PMC 7427299. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7427299/. 
  88. ↑ Peacock, Sharon (2020-12-22). «Here's what we know about the new variant of coronavirus | Sharon Peacock» (στα αγγλικά). The Guardian. ISSN 0261-3077. https://www.theguardian.com/commentisfree/2020/dec/22/new-variant-coronavirus-genomic-sars-cov-2-pandemic. Ανακτήθηκε στις 2021-03-26. 
  89. ↑ 89,0 89,1 89,2 CDC (11 Φεβρουαρίου 2020). «Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)». Centers for Disease Control and Prevention (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 16 Φεβρουαρίου 2021. 
  90. ↑ 90,0 90,1 CDC (11 Φεβρουαρίου 2020). «Cases, Data, and Surveillance». Centers for Disease Control and Prevention (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 16 Φεβρουαρίου 2021. 
  91. ↑ «WHO | SARS-CoV-2 mink-associated variant strain – Denmark». WHO. Ανακτήθηκε στις 16 Φεβρουαρίου 2021. 
  92. ↑ «Japan finds new coronavirus variant in travelers from Brazil». Japan Today (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 16 Φεβρουαρίου 2021. 
  93. ↑ «Genomic characterisation of an emergent SARS-CoV-2 lineage in Manaus: preliminary findings». Virological (στα Αγγλικά). 12 Ιανουαρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 16 Φεβρουαρίου 2021. 
  94. ↑ 94,0 94,1 Wu, Canrong; Liu, Yang; Yang, Yueying; Zhang, Peng; Zhong, Wu; Wang, Yali; Wang, Qiqi; Xu, Yang και άλλοι. (2020-5). «Analysis of therapeutic targets for SARS-CoV-2 and discovery of potential drugs by computational methods». Acta Pharmaceutica Sinica. B 10 (5): 766–788. doi:10.1016/j.apsb.2020.02.008. ISSN 2211-3835. PMID 32292689. PMC 7102550. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7102550/. 
  95. ↑ 95,0 95,1 Wrapp, Daniel; Wang, Nianshuang; Corbett, Kizzmekia S.; Goldsmith, Jory A.; Hsieh, Ching-Lin; Abiona, Olubukola; Graham, Barney S.; McLellan, Jason S. (2020-03-13). «Cryo-EM structure of the 2019-nCoV spike in the prefusion conformation». Science (New York, N.y.) 367 (6483): 1260–1263. doi:10.1126/science.abb2507. ISSN 0036-8075. PMID 32075877. PMC 7164637. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7164637/. 
  96. ↑ «Scientists Create Atomic-Level Image of the New Coronavirus's Potential Achilles Heel». Gizmodo (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 18 Φεβρουαρίου 2021. 
  97. ↑ «Coronaviruses - a general introduction». The Centre for Evidence-Based Medicine (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 18 Φεβρουαρίου 2021. 
  98. ↑ Xu, Xintian; Chen, Ping; Wang, Jingfang; Feng, Jiannan; Zhou, Hui; Li, Xuan; Zhong, Wu; Hao, Pei (2020). «Evolution of the novel coronavirus from the ongoing Wuhan outbreak and modeling of its spike protein for risk of human transmission». Science China. Life Sciences 63 (3): 457–460. doi:10.1007/s11427-020-1637-5. ISSN 1674-7305. PMID 32009228. PMC 7089049. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7089049/. 
  99. ↑ «Functional assessment of cell entry and receptor usage for lineage B βcoronaviruses, including 2019-nCoV» (PDF). www.biorxiv.org. 
  100. ↑ «NEJM Journal Watch: Summaries of and commentary on original medical and scientific articles from key medical journals». www.jwatch.org. Ανακτήθηκε στις 18 Φεβρουαρίου 2021. 
  101. ↑ «Novel coronavirus structure reveals targets for vaccines and treatments». National Institutes of Health (NIH) (στα Αγγλικά). 2 Μαρτίου 2020. Ανακτήθηκε στις 18 Φεβρουαρίου 2021. 
  102. ↑ «SARS-CoV-2 invades host cells via a novel route: CD147-spike protein» (PDF). www.biorxiv.org. 
  103. ↑ «Understanding SARS-CoV-2 and the drugs that might lessen its power». The Economist. 2020-03-12. ISSN 0013-0613. https://www.economist.com/briefing/2020/03/12/understanding-sars-cov-2-and-the-drugs-that-might-lessen-its-power. Ανακτήθηκε στις 2021-02-18. 
  104. ↑ «What We Know Today about Coronavirus SARS-CoV-2 and Where Do We Go from Here». GEN - Genetic Engineering and Biotechnology News (στα Αγγλικά). 19 Φεβρουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 16 Φεβρουαρίου 2021. 
  105. ↑ «China's first confirmed Covid-19 case traced back to November 17». South China Morning Post (στα Αγγλικά). 13 Μαρτίου 2020. Ανακτήθηκε στις 16 Φεβρουαρίου 2021. 
  106. ↑ 106,0 106,1 106,2 «ArcGIS Dashboards». gisanddata.maps.arcgis.com. Ανακτήθηκε στις 16 Φεβρουαρίου 2021. 
  107. ↑ Wee, Sui-Lee; Jr, Donald G. McNeil; Hernández, Javier C. (2020-01-30). «W.H.O. Declares Global Emergency as Wuhan Coronavirus Spreads (Published 2020)» (στα αγγλικά). The New York Times. ISSN 0362-4331. https://www.nytimes.com/2020/01/30/health/coronavirus-world-health-organization.html. Ανακτήθηκε στις 2021-02-16. 
  108. ↑ Rocklöv, J; Sjödin, H; Wilder-Smith, A (2020-02-28). «COVID-19 outbreak on the Diamond Princess cruise ship: estimating the epidemic potential and effectiveness of public health countermeasures». Journal of Travel Medicine. doi:10.1093/jtm/taaa030. ISSN 1195-1982. PMID 32109273. PMC 7107563. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7107563/. 
  109. ↑ «Limited data on coronavirus may be skewing assumptions about severity». STAT (στα Αγγλικά). 30 Ιανουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 16 Φεβρουαρίου 2021. 
  110. ↑ Wu, Joseph T; Leung, Kathy; Leung, Gabriel M (2020). «Nowcasting and forecasting the potential domestic and international spread of the 2019-nCoV outbreak originating in Wuhan, China: a modelling study». Lancet (London, England) 395 (10225): 689–697. doi:10.1016/S0140-6736(20)30260-9. ISSN 0140-6736. PMID 32014114. PMC 7159271. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7159271/. 
  111. ↑ «Coronavirus deaths leap in China as countries struggle to evacuate citizens». the Guardian (στα Αγγλικά). 30 Ιανουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 16 Φεβρουαρίου 2021. 
  112. ↑ «Coronavirus Update (Live): 109,772,790 Cases and 2,420,945 Deaths from COVID-19 Virus Pandemic - Worldometer». www.worldometers.info (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 16 Φεβρουαρίου 2021. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

π • σ • ε Πανδημία COVID-19
SARS-CoV-2 (ιός) • COVID-19 (ασθένεια) • Κορονοϊός (ομάδα ιών)• Εμβόλιο COVID-19
Επιπτώσεις
Ήπειρος
Αμερική
Ασία
Ευρώπη
Ωκεανία
Καθιερωμένοι όροι
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=SARS-CoV-2&oldid=9864199"