Απελλής (Γνωστικός)
Ο Απελλής ήταν Γνωστικός Χριστιανός στοχαστής του δεύτερου αιώνα. Ξεκίνησε τη διακονία του ως μαθητής του Μαρκίωνα της Σινώπης, πιθανότατα στη Ρώμη . Αλλά κάποια στιγμή, ο Απελλής είτε έφυγε, είτε εκδιώχθηκε από την εκκλησία των Μαρκιωνιτών .
Ο Τερτυλλιανός γράφει ότι αυτό συνέβη επειδή είχε ερωτικές σχέσεις με μια γυναίκα που ονομαζόταν Φιλουμένα, η οποία ισχυριζόταν ότι κυριευόταν από έναν άγγελο, ο οποίος της έδωσε «αποκαλύψεις» τις οποίες ο Απελλής διάβασε δημόσια.[1] Ο Μαρκίων κήρυττε ότι οι Χριστιανοί πρέπει να είναι άγαμοι και να μην παντρεύονται,[2] έτσι η σχέση του Απελλή με την Φιλουμένα ήταν απαράδεκτη για την εκκλησία των Μαρκιωνιτών. Στη συνέχεια ο Απελλής πήγε στην Αλεξάνδρεια, όπου ανέπτυξε το δικό του ξεχωριστό δόγμα, μια τροποποιημένη μορφή Μαρκιωνισμού.
Διδασκαλία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Από ορισμένες απόψεις, η φιλοσοφία του Απελλή φαίνεται να ήταν μια υποχώρηση από τον ενδελεχή δυϊσμό και την απόρριψη του υλικού κόσμου που χαρακτηρίζει τη σκέψη του Μαρκίωνα. Για παράδειγμα, ο Απελλής πίστευε μόνο σε έναν Υπέρτατο Θεό, σε αντίθεση με τους δύο θεούς του Μαρκιωνισμού. Σύμφωνα με τον Απελλή, ο Υπέρτατος Θεός δημιούργησε πρώτα τους ουρανούς και τις «δυνάμεις και αγγέλους» που κατοικούν σε αυτούς.[3] Στη συνέχεια, η Γη δημιουργήθηκε από έναν φλογερό άγγελο που είναι υποταγμένος στον Υπέρτατο Θεό,[4] που προσπάθησε να κάνει ένα αντίγραφο των πραγμάτων που υπήρχαν στους ουρανούς, αλλά δεν κατάφερε να τα κάνει τόσο τέλεια όσο ο Υπέρτατος Θεός.[5]
Ο Απελλής επίσης υποχώρησε από τον δοκητισμό της σκέψης του Μαρκίωνα, ο οποίος υποστήριζε ότι ο Ιησούς δεν ήλθε ποτέ στη Γη με σάρκα. Ο Απελλής κήρυττε ότι ο Ιησούς είχε αληθινή ανθρώπινη σάρκα, αλλά συνέχισε να αρνείται ότι ο Ιησούς γεννήθηκε από ανθρώπινους γονείς.[6] Αντίθετα, ο Απελλής πίστευε ότι ο Ιησούς κατέβηκε απευθείας από τον ουρανό στη Γη και ότι το σώμα του Ιησού ήταν φτιαγμένο από υλικό που δανείστηκε από «τα αστέρια και τις ουσίες του ανώτερου κόσμου» κατά την κάθοδό του μέσω των ουρανών.[7] Δίδασκε επίσης ότι κατά την ανάληψη του Ιησού στον ουρανό, διέλυσε το σαρκικό του σώμα, επιστρέφοντας τα στοιχεία με τα οποία ήταν φτιαγμένο στα μέρη που τα είχε βρει κατά την κάθοδό του στη Γη.[8]
Η στάση του Απελλή απέναντι στις εβραϊκές γραφές ήταν κάπως διαφορετική από την άποψη του Μαρκίωνα. Ενώ ο Μαρκίων πίστευε ότι η εβραϊκή γραφή ήταν μια έγκυρη, ιστορικά ακριβής αποκάλυψη από τον θεό δημιουργό, ο Απελλής προφανώς πίστευε ότι η Παλαιά Διαθήκη αποτελούνταν σε μεγάλο βαθμό από «μύθους» και αποτυχημένες προφητείες.[9][10] Ωστόσο, φαίνεται πως θεώρησε ότι ορισμένα μέρη των ιουδαϊκών γραφών ήταν εμπνευσμένα, αν και δεν είναι σαφές ποια μέρη θεωρούσε ως αληθινά και ποια ως ψευδή.[11]
Παρά τις διαφορές τους, ο Απελλής διατήρησε ορισμένες σημαντικές πτυχές του Μαρκιωνισμού. Όπως ο Μαρκίων, ο Απελλής αρνιόταν την ανάσταση του σώματος.[12] Πίστευε ότι μόνο οι ψυχές, όχι τα σώματα, των Χριστιανών θα σωθούν και θα μεταφερθούν στον ουρανό.[13] Ο Απελλής συνέχισε επίσης να χρησιμοποιεί το Αποστολικόν του Μαρκίωνα, το οποίο περιείχε ελαφρώς συντομότερες εκδόσεις δέκα επιστολών του Παύλου, ως γραφή.[14]
Κληρονομιά[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Απελλής έγραψε πολλά βιβλία, τα οποία δεν διασώζονται πλέον. Περιλάμβαναν ένα βιβλίο με τον τίτλο Αποκαλύψεις, το οποίο ισχυρίστηκε ότι το είχε αντλήσει από τις αποκαλύψεις της συντρόφου του Φιλουμένας. [15] Ο Απελλής έγραψε επίσης πολλά βιβλία με τον τίτλο Συλλογισμοί, στα οποία προσπάθησε να δείξει την ανακρίβεια διαφόρων περικοπών στην Πεντάτευχο σχετικά με τον Θεό. [16] Η ίδια η λέξη Συλλογισμοί υποδηλώνει ότι ο Απελλής μπορεί να σκόπευε να αντιταχθεί στο βιβλίο του ίδιου του Μαρκίωνα με τίτλο Αντιθέσεις, όπου διατύπωνε τις αντιθέσεις ανάμεσα στην Παλαιά Διαθήκη και στην Καινή Διαθήκη. Τελευταία φορά ακούστηκε στη Ρώμη στα τέλη του δεύτερου αιώνα μ.Χ.[17]
Οι οπαδοί του Απελλή, γνωστοί ποικιλοτρόπως ως Απελλήτες, Απελλιάκος ή Απελλεάστες, είναι επίσης ως επί το πλείστον άγνωστοι. Ο Τερτυλλιανός έγραψε ένα φυλλάδιο εναντίον τους που δεν έχει διασωθεί. Ο Αμβρόσιος Μεδιολάνων τον 4ο αιώνα απευθύνει ορισμένα από τα σχόλιά του στο De paradiso (Περί παραδείσου) εναντίον αυτής της αίρεσης, αλλά αν η αίρεση ήταν ακόμα ενεργή ή αν ο Αμβρόσιος είχε απλώς αντιγράψει ένα άλλο πλέον χαμένο έργο του Τερτυλλιανού για το ίδιο θέμα, είναι άγνωστο.
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ De praescriptione haereticorum 30.
- ↑ Τερτυλλιανού, Κατά Μαρκίωνος Δ.23
- ↑ "Παρουσιάζει έναν Θεό στις άπειρες άνω περιοχές, και ισχυρίζεται ότι δημιούργησε πολλές δυνάμεις και αγγέλους..." - Ψευδο-Τερτυλλιανός, Κατά Πασῶν Αἱρέσεων 6
- ↑ "Ο Απελλής επινόησε κάποιου είδους ένδοξο άγγελο του Ύψιστου Θεού ως τον Δημιουργό και Θεό του Νόμου και του Ισραήλ, δηλώνοντάς τον να είναι από φωτιά..." Τερτυλλιανός, De Prescriptione Hereticorum 34
- ↑ "Από [τον άγγελο] θα φανεί ότι ο κόσμος δημιουργήθηκε κατά απομίμηση ενός ανώτερου κόσμου. Με αυτόν τον κατώτερο κόσμο συνδιάστηκε με (μια αρχή) μετάνοιας, επειδή δεν τον είχε φτιάξει τόσο τέλεια όπως είχε δημιουργηθεί εκείνος ο ανώτερος κόσμος." - Ψευδο-Τερτυλλιανός, Κατά Πασῶν Αἱρέσεων 6
- ↑ "Γιατί πράγματι η περιβόητη Φιλουμένα έπεισε τον Απελλή και τους άλλους που αποσχίστηκαν από τον Μαρκίωνα μάλλον να πιστέψουν ότι ο Χριστός όντως έφερε ένα σώμα σάρκας· δεν προέκυψε σ' Αυτόν, ωστόσο, από τη γέννηση, αλλά ένα (σώμα) που δανείστηκε από τα στοιχεία". -Τερτυλλιανός, Κατά Μαρκίωνος III.1.1.
- ↑ "Δανείστηκε, λένε, την σάρκα του από τα αστέρια, και από τις ουσίες του ανώτερου κόσμου. Και υποστηρίζουν για μια ορισμένη αρχή, ότι ένα σώμα χωρίς γέννηση δεν είναι τίποτα το αξιοθαύμαστο, επειδή έχει υποβληθεί σε αγγέλους ώστε να εμφανιστεί ακόμη και ανάμεσά μας με σάρκα χωρίς την παρέμβαση της μήτρας." - Τερτυλλιανός, Περί της σαρκός του Χριστού 6
- ↑ "Αποκατέστησε, κατά την διάρκεια της αναλήψεως του, στα διάφορα επιμέρους στοιχεία ό,τι είχε δανειστεί κατά την κάθοδό του: και έτσι — τα διάφορα μέρη του σώματός του διασκορπίστηκαν — επανέφερε στον ουρανό μόνο το πνεύμα του." - Ψευδο-Τερτυλλιανός, Κατά Πασῶν Αἱρέσεων 6
- ↑ Ωριγένης, Κατά Κέλσου 5.54
- ↑ Ιππόλυτος Κατὰ πασῶν αἱρέσεων ἔλεγχος 10.16
- ↑ Επιφάνιος, Πανάριον 44.5.1
- ↑ Επιφάνιος Πανάριον 44.4.1
- ↑ "Αυτός ο άνθρωπος αρνείται την ανάσταση της σαρκός... Διδάσκει την σωτηρία των ψυχών μόνο." - Ψευδο-Τερτυλλιανός, Κατά Πασῶν Αἱρέσεων 6
- ↑ "Χρησιμοποιεί, επίσης, έναν μόνο απόστολο. Αυτός όμως είναι του Μαρκίωνα, δηλαδή, παραποιημένος." - Ψευδο-Τερτυλλιανός, Κατά Πασῶν Αἱρέσεων 6
- ↑ "...προσκολλήθηκε σε άλλη γυναίκα, σ' αυτήν την συγκεκριμένη παρθένα Φιλουμένα την ήδη αναφερθείσα, η οποία μετέπειτα έγινε η ίδια μια τερατώδης πόρνη. Και πλανηθείς από την επιρροή της έγραψε τις "Αποκαλύψεις" τις οποίες έμαθε απ' αυτήν." - Τερτυλλιανός, On the Prescription of Heretics 30
- ↑ "[Ο Απελλής] έχει, εξάλλου, δικά του βιβλία, τα οποία έχει ονομάσει βιβλία Συλλογισμών, στα οποία επιδιώκει να αποδείξει πως ό,τι έγραψε ο Μωυσής για τον Θεό δεν είναι αληθές, αλλά είναι ψευδές." - Ψευδο-Τερτυλλιανός, Κατά Πασῶν Αἱρέσεων 6
- ↑ Ευσέβιος, Εκκλησιαστική Ιστορία.
Αναφορές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
|
Αυτό το λήμμα βασίζεται ή περιλαμβάνει κείμενο από λήμμα στo Λεξικό της ελληνικής και ρωμαϊκής βιογραφίας και μυθολογίας του Ουίλλιαμ Σμιθ (1870) που αποτελεί κοινό κτήμα. |