Ηραία Αρκαδίας

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Η Ηραία[1] υπήρξε σημαντική πόλη-κράτος και συγκοινωνιακός κόμβος της αρχαίας Αρκαδίας που ήκμασε, κατά περιόδους, από τον 7ο ως τον 3ο αιώνα π.Χ. Λόγω του κυρίαρχου ρόλου της, έχει δώσει το όνομά της σε μεγάλη γεωγραφική περιοχή τής Γορτυνίας, στην οποία ανήκει.

Γεωγραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η πόλη της Ηραίας ήταν κτισμένη στη Δυτική Πελοπόννησο, στην νότια όχθη του Αλφειού ποταμού, σε κοντινή απόσταση και απέναντι της Αρχαίας Ολυμπίας, περίπου 40 στάδια από την αρχαία Αλίφειρα και 200 στάδια από τη Μεγαλόπολη. Συνόρευε με την Αλίφειρα, τις Μελαινές και την Γόρτυνα στα ανατολικά, την Θέλπουσα στα βόρεια και την Ήλιδα (μετά τον ποταμό Ερύμανθο) στα δυτικά. Υπήρξε σημαντικός οδικός σταθμός προς την Αρχαία Ολυμπία και προς τη Μεγαλόπολη, ενώ συνδεόταν με άλλα μεγάλα θρησκευτικά και πολιτικά κέντρα της Πελοποννήσου, όπως το Λύκαιον Όρος και το Άργος, δια της Ε' Μυκηναϊκής Οδού.

Σήμερα, τα ερείπια της αρχαίας πόλης, πλην ολίγων ευρημάτων που έχουν προκύψει από μεμονωμένες ανασκαφές του 20ού αιώνα, παραμένουν κάτω από την επιφάνεια του εδάφους και βρίσκονται στην περιοχή του χωριού Άγιος Ιωάννης[2], στον τέως Δήμο Ηραίας του Νομού Αρκαδίας, ο οποίος αποτελεί πλέον τμήμα του Δήμου Γορτυνίας του ιδίου νομού.

Ιστορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τα ίχνη της ευρύτερης περιοχής της Ηραίας χάνονται στα βάθη της προϊστορίας, μέχρι τουλάχιστον την Εποχή του Χαλκού (2.000 - 1.000 π.Χ.). Η «Ἡραιᾶτις χώρα» ήταν μια από τις δεκατρείς περιοχές της Αρκαδίας που υπήρχαν κατά την εποχή του Παυσανία (και ήσαν οι: Ἡραιᾶτις, Θελπουσία, Καφυᾶτις, Κλειτορία, Κυναιθία, Μαντινική, Μεγαλοπολίτις, Μενεᾶτις, Ὀρχομενία, Στυμφαλία, Τεγεᾶτις, Φιγαλική, Ψωφίς). Αναφορές σε αυτήν κάνουν, μεταξύ άλλων, ο Ξενοφών, ο Πολύβιος, ο Στράβων και ο Παυσανίας. Οικιστής της ομώνυμης αρχαίας πόλης θεωρείτο ο Ηραιεύς[3], γιος του πρώτου βασιλιά της Αρκαδίας Λυκάονα και εγγονός του μυθικού Πελασγού. Στην πόλη υπήρχαν δύο ιερά του Διονύσου, ένα του Διονύσου Πολίτη και άλλο του Διονύσου Αυξίτη. Υπήρχε, επίσης, επίσης ιερό του Πανός και αξιόλογος ναός της Ήρας, ο οποίος καταστράφηκε πριν τον 2ο μ.Χ. αιώνα, όπως περιγράφει ο Παυσανίας κατά την επίσκεψή του.[3]

Ως πόλη-κράτος, η Ηραία ήταν μέλος (και για μεγάλο χρονικό διάστημα, κέντρο) της Αρκαδικής Ομοσπονδίας (γνωστής ως Κοινό των Αρκάδων), της οποίας μάλιστα αποτελούσε και νομισματοκοπείο[4]. Μετά τη διάλυση της Ομοσπονδίας (6ος αι. π.Χ.) συμμάχησε επί μακρόν με τη Σπάρτη. Με τη βοήθεια των Σπαρτιατών, στον Πελοποννησιακό Πόλεμο (431-404 π.Χ.) νίκησε σε σημαντικές μάχες τους Μαντινείς και τους Αργείους το 418 π.Χ., καθώς και τους Ηλείους το 417 π.Χ. Όπως ο αρκαδικός Ορχομενός, δεν συμμετείχε στην ίδρυση της Μεγαλόπολης το 370 π.Χ. - αντιθέτως μάλιστα ενίσχυσε τους Σπαρτιάτες στην επίθεση εναντίον της. Όταν, όμως, οι Σπαρτιάτες επέστρεψαν στην Σπάρτη, οι υπόλοιποι Αρκάδες επιτέθηκαν και κατέστρεψαν την Ηραία το 369 π.Χ.[5][6][7]. Η πόλη φαίνεται πως επανέκαμψε μερικώς τις επόμενες δεκαετίες, εντασσόμενη το 240 π.Χ. στην Αχαϊκή Συμπολιτεία, για να γνωρίσει σταδιακά την φθορά και την εγκατάλειψη μετά την οριστική επικράτηση των Ρωμαίων στον ελλαδικό χώρο (146 π.Χ.).

Η Ηραία βρισκόταν ήδη σε μακρά παρακμή την εποχή που πέρασε από εκεί ο Παυσανίας, πάνω από 3 αιώνες αργότερα (περί το 160-170 μ.Χ.). Πραγματοποιεί, πάντως, κοπή νομισμάτων και στα ρωμαϊκά χρόνια[8], περίοδο στην οποία επίσης αναφέρεται ως τόπος με ωραίες επαύλεις ευπόρων πολιτών παρά τον Αλφειό, εισέρχεται κατόπιν στη χριστιανική εποχή με ναό αφιερωμένο στον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο (εξ ου πιθανώς και το όνομα του παρακείμενου οικισμού), ενώ συνεχίζει να κατοικείται στα βυζαντινά και νεώτερα χρόνια, έως σήμερα - με έντονη μάλιστα δραστηριότητα στην ευρύτερη περιοχή, κατά την Επανάσταση του 1821.

Ολυμπιακοί Αγώνες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η γεωγραφική εγγύτητα της Ηραίας με την Αρχαία Ολυμπία, της έδωσε την ευκαιρία να λειτουργεί επί αιώνες ως σταθμός αθλητών που ταξίδευαν για να λάβουν μέρος στους Ολυμπιακούς Αγώνες. Κατά τη ρωμαϊκή περίοδο, από την πόλη διερχόταν η αμαξιτή οδός Μεγαλόπολης - Ολυμπίας. Η ίδια η Ηραία, μεταξύ 520 π.Χ. και 312 π.Χ., ανέδειξε τουλάχιστον 7 Ολυμπιονίκες[9]:

  1. Δαμάρετος (ή Δημάρετος), πρώτος νικητής στον Οπλίτη Δρόμο, στην 65η Ολυμπιάδα (520 π.Χ.) και στην 66η Ολυμπιάδα (516 π.Χ.)
  2. Θεόπομπος (γιος του Δαμάρετου), νικητής στο Πένταθλο, στην 74η Ολυμπιάδα (484 π.Χ.) και στην 75η Ολυμπιάδα (480 π.Χ.)
  3. Θεοφάνης, νικητής στην Πυγμαχία Παίδων, στην 75η Ολυμπιάδα (480 π.Χ.)
  4. Θεόπομπος Β', νικητής στην Πάλη, στην 85η Ολυμπιάδα (440 π.Χ.) και στην 86η Ολυμπιάδα (436 π.Χ.)
  5. Νικόστρατος, νικητής στην Πάλη Παίδων, στην 91η Ολυμπιάδα (416 π.Χ.)
  6. Λυκίνος, νικητής στο Στάδιον Παίδων, στην 99η Ολυμπιάδα (384 π.Χ.)
  7. Αλεξίβιος, νικητής στο Πένταθλον, στην 117η Ολυμπιάδα (312 π.Χ.)

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ Αλέξανδρος Φιλαδελφεύς, "Ανασκαφαί Ηραίας", Αρχαιολογικό Δελτίο, τ. 14, 1931-1932, σ. 57-70
  2. ↑ Βούλα Κόντη, "Συμβολὴ στὴν ἱστορικὴ γεωγραφία τῆς Ἀρκαδίας (395-1209)", Βυζαντινά Σύμμεικτα, τ. 6, 1985, σ. 91-124[νεκρός σύνδεσμος]
  3. ↑ 3,0 3,1 Ἡραιεῦσι δὲ οἰκιστὴς μὲν γέγονεν Ἡραιεὺς ὁ Λυκάονος, κεῖται δὲ ἡ πόλις ἐν δεξιᾷ τοῦ Ἀλφειοῦ, τὰ μὲν πολλὰ ἐν ἠρέμα προσάντει, τὰ δὲ καὶ ἐπ' αὐτὸν καθήκει τὸν Ἀλφειόν. δρόμοι τε παρὰ τῷ ποταμῷ πεποίηνται μυρσίναις καὶ ἄλλοις ἡμέροις διακεκριμένοι δένδροις, καὶ τὰ λουτρὰ αὐτόθι, εἰσὶ δὲ καὶ Διονύσῳ ναοί: τὸν μὲν καλοῦσιν αὐτῶν Πολίτην, τὸν δὲ Αὐξίτην, καὶ οἴκημά ἐστί σφισιν ἔνθα τῷ Διονύσῳ τὰ ὄργια ἄγουσιν. ἔστι καὶ ναὸς ἐν τῇ Ἡραίᾳ Πανὸς ἅτε τοῖς Ἀρκάσιν ἐπιχωρίου, τῆς δὲ Ἥρας τοῦ ναοῦ καὶ ἄλλα ἐρείπια καὶ οἱ κίονες ἔτι ἐλείποντο: ἀθλητὰς δὲ ὁπόσοι γεγόνασιν Ἀρκάσιν ὑπερῆρκε τῇ δόξῃ Δαμάρετος Ἡραιεύς, ὃς τὸν ὁπλίτην δρόμον ἐνίκησεν Ὀλυμπίᾳ πρῶτος. (Παυσανίας, Ελλάδος Περιήγησις, Αρκαδικά, Η' 26)
  4. ↑ Το κράτος των Ηραιατών
  5. ↑ «Αρχαία Ηραία (με χάρτη)». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Νοεμβρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 31 Οκτωβρίου 2013. 
  6. ↑ «Αναζητώντας την Αρχαία Ηραία». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Ιουνίου 2015. Ανακτήθηκε στις 20 Ιουνίου 2014. 
  7. ↑ «Αρχαία Γόρτυς». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Σεπτεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 19 Φεβρουαρίου 2016. 
  8. ↑ Το κράτος των Ηραιατών
  9. ↑ «Βάση δεδομένων αρχαίων Ολυμπιονικών». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 31 Μαρτίου 2012. Ανακτήθηκε στις 30 Οκτωβρίου 2013. 
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Ηραία_Αρκαδίας&oldid=9218880"