Μιλιαρήσιον

Το μιλιαρήσιον ήταν ένα αργυρό νόμισμα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας από τον 8ο ως τον 11ο αι. που κόπηκε έπειτα από το εξάγραμμο αργυρό νόμισμα.

Ιστορία

Αναμνηστικό μιλιαρήσιον του Λέοντος Γ': IHSVS XRISTVS NICA. Άλλη όψη: ΛΕΟΝ S' CΟΝΣΤΑΝΤΙΝΕ ΕC ΘEV BASILEIS.

Γενικά δεν χρησιμοποιείτο ο άργυρος σε κοπές νομισμάτων στην Κωνσταντινούπολη, μάλλον επειδή η ισοτιμία του με το χρυσό κυμαινόταν. Ο Ηράκλειος για τις ανάγκες του πολέμου με τους Πέρσες έκοψε το εξάγραμμον, που διατηρήθηκε από τους απογόνους του Αυτοκράτορες, αλλά έπειτα έπαψε η χρήση του. Ζύγιζε 6,84 γρ. και κυκλοφόρησε τον 7ο αι. Ο Λέων Γ΄ (717-741) έκοψε ένα νέο αργυρό νόμισμα, το μιλιαρήσιον (2,27 γρ.) για την τελετή της ανάδειξης του γιου του Κωνσταντίνου (Ε΄) σε συμβασιλιά (το 720), το οποίο φέρει τα ονόματα των δύο. Τη συνήθεια αυτή ακολούθησαν και οι μετέπειτα Αυτοκράτορες. Τα αναμνηστικά αυτά μιλιαρήσια είναι σπάνια. Ο Μιχαήλ Α΄ στη φράση ΜΙΧΑΗΛ Κ' ΘΕΟΦΥΛΑΚΤΕ ΕΚ ΘΕΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΣ πρόσθεσε το ΡΩΜΑΙΩΝ, για να υπογραμμίσει τον τίτλο του, που διεκδικούσε ο Καρλομάγνος.

Ο Θεόφιλος πρώτος έκοβε το μιλιαρήσιο τακτικά κατά τη διάρκεια της βασιλείας του και όχι αναμνηστικά. Έμπνευση ήταν το αραβικό dirham και γι'αυτό δεν υπάρχουν παραστάσεις προσώπων: έφερε το όνομα του βασιλιά και στην άλλη όψη σταυρό με κεραίες, επάνω σε βάση τριών βαθμίδων. Οι Μακεδόνες το αύξησαν σε 3,3 γρ. και βελτίωσαν την ποιότητα των παραστάσεων· είναι η περίοδος της Μακεδονικής Αναγέννησης. Ο Αλέξανδρος αντικατέστησε τον σταυρό με τη μορφή του Χριστού και ο Ρωμανός Α΄ επανέφερε τον σταυρό, με την προτομή του Αυτοκράτορα στο κέντρο του. Τότε κόπηκαν 1/3 και 2/3 του μιλιαρήσιου. To 989 ο Βασίλειος Β' έχοντας μαζί του την εικόνα της Παναγίας της Νικοποιού, νίκησε στην Άβυδο τον στασιαστή Βάρδα Φωκά: καθώς ο στασιαστής κάλπαζε εναντίον του, το άλογό του σκόνταψε και ο Βάρδας Φωκάς σκοτώθηκε. Ο Βασίλειος Β' απέδωσε το θαύμα στην εικόνα και όταν έκοψε μιλιαρήσιο έθεσε την Παναγία τη Νικοποιό στη μία όψη.

Μετά τη μάχη του Μαντζικέρτ (1071) το νομισματικό σύστημα, που ως τότε έφθινε αργά, άρχισε γρήγορα να καταρρέει. Αυτό ανάγκασε τον Αλέξιο Α' να κάνει το 1092 νομισματική μεταρρύθμιση. Εισήγαγε το τραχύ εκ κράματος (χαλκού και αργύρου, billon). Αυτό αντικαταστάθηκε από το βασιλικόν και αργότερα από το σταυράτον.

Μιλιαρήσιον Ρωμανού Α΄, όπου αναφέρονται οι δύο γιοι του, έπειτα από τον γαμπρό του Κωνσταντίνο Ζ΄ Μακεδόνων: IHSVS XRISTOS NICA / + ROMANO' CONSTANT' STEFANOS CE CONSTA' EN XΩ B[ASILEIS] R[ΩMAIΩN].

Σε πολλές δυτικοευρωπαϊκές γλώσσες milliarès λέγονται τα αργυρά αραβικά νομίσματα.

Πηγές

• Grierson, Philip (1982). Byzantine Coins. London, United Kingdom: Methuen. ISBN 978-0-416-71360-2.
• Grierson, Philip (1999). Byzantine Coinage (PDF). Washington, District of Columbia: Dumbarton Oaks. ISBN 978-0-88402-274-9.
• Kazhdan, Alexander Petrovich, ed. (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium. New York, New York and Oxford, United Kingdom: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-504652-6.
• Hendy, Michael F. (1985). Studies in the Byzantine Monetary Economy c. 300–1450. Cambridge, United Kingdom: Cambridge University Press. ISBN 0-521-24715-2.
• Lauritzen, Frederick (2009). "The Miliaresion Poet: The Dactylic Inscription on a Silver Coin of Romanos III Argyros". Byzantion. 79: 231–240. ISSN 0378-2506.