Λατέρνα
Η λατέρνα είναι μουσικό όργανο που παράγει μουσική με ένα περιστρεφόμενο κύλινδρο με καρφιά, με το κάθε ένα από αυτά να παράγει και μία νότα. Χρειάζεται 800 περίπου ώρες για να δημιουργηθεί και 7.000 καρφιά για τα 9 τραγούδια που παίζει.
Ιστορία της λατέρνας[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η ιστορία[1] της λατέρνας είναι πολύ μεγάλη, διότι είναι απόγονος των αυτόματων οργάνων τα οποία συναντούμε ακόμη και στην Αρχαιότητα. Μέχρι τον Μεσαίωνα τα εν λόγω όργανα προορίζονταν κυρίως για τη διασκέδαση της άρχουσας τάξης. Στην Αναγέννηση άρχισαν να κατασκευάζονται σε γοργούς ρυθμούς ενώ στα χρόνια των Ναπολεόντειων Πολέμων άρχισαν να παίρνουν την τελική μορφή τους. Στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα και ολόκληρο τον 20ό η λατέρνα μεσουρανούσε στα λαϊκά στρώματα και προοριζόταν αποκλειστικά για τη διασκέδασή τους. Ειδικά στον τελευταίο έφτασε στο απόγειο της με πάνω από 10.000 όργανα να βρίσκονται σε κυκλοφορία.
Αρχαία χρόνια - Μεσαίωνας[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στα αρχαία χρόνια, και ειδικότερα τον 1ο αιώνα π.Χ., αναφέρονται για πρώτη φορά από τον μηχανικό και γεωμέτρη Ήρωνα από την Αλεξάνδρεια οι πρώτες αυτόματες μουσικές κατασκευές.
Στον Μεσαίωνα υπάρχουν αξιόπιστες πηγές που αναφέρουν ότι αυτόματα οργανέτα είχαν δωρηθεί σε Αυτοκράτορες του Βυζαντίου, αλλά και σε Χαλίφηδες της Βαγδάτης.
Αναγέννηση - Ναπολεόντειοι Πόλεμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η πρώτη αναφορά της λατέρνας στην περίοδο της Αναγέννησης γίνεται το 1504, όπου αναφέρεται ότι οι πύλες των τειχών του Salburg άνοιγαν με την συνοδεία λατέρνας κατά την ανατολή του ήλιου. Από το 1650 κυρίως και μετά υπήρχε η μεγάλη κατασκευαστική ανάπτυξη των μουσικών μηχανών με νέες εφευρέσεις, όπως μηχανικά πουλιά σε κλουβιά που κελαηδούσαν και ρολόγια που με συνοδεία μουσικής από κυλίνδρους και χτένες έβγαζαν ολόκληρη παράσταση χορευτών πάνω από τους δείκτες τους.
Από τις αρχές του 1800 (περίοδος των Ναπολεόντειων Πολέμων) η μουσική αλλάζει προσανατολισμό και από τους ευγενείς και τους αυτοκράτορες, μεταφέρεται στις πλατειές μάζες και τον λαό. Αυτό πραγματοποιήθηκε με το οργανέτο (barrel organ) στο Μαύρο δάσος της Βαυαρίας, με το μουσικό κουτί (music box) στα ορεινά χωριά της Ελβετίας και με τη λατέρνα (barrel piano) στην Αγγλία. Και τα τρία αυτά είδη χρησιμοποιούσαν τον κύλινδρο με καρφιά, όπου κάθε καρφί έδινε μια νότα. Η διαφορά τους βρίσκεται στον τρόπο που ο ήχος αναπαράγεται, δηλαδή χρησιμοποιείται:
- Αρμόνιο για το οργανέτο (barrel organ).
- Μεταλλική χτένα για το μουσικό κουτί (music box).
- Πιάνο για τη λατέρνα (barrel piano).
Η πρώτη λατέρνα κατασκευάστηκε το 1808 από έναν κατασκευαστή πιάνων στο Μπρίστολ (Bristol) της Αγγλίας, ο οποίος έβγαλε τα πλήκτρα και τα αντικατέστησε με έναν κύλινδρο με καρφιά.
Δεύτερο μισό 19ου αιώνα - πρώτες δεκαετίες 20ού αιώνα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η λατέρνα εξαπλώθηκε με πολύ γρήγορο ρυθμό στην Αμερική και την Ευρώπη, ακόμη και στην Ασία και την Αφρική (κυρίως σε ελληνικές παροικίες και κέντρα). Ειδικά στις ελληνικές παροικίες και κέντρα, όπως η Κωνσταντινούπολη, η Αθήνα, ο Πειραιάς, η Θεσσαλονίκη, το Κάιρο, η Αλεξάνδρεια η Σμύρνη και το Βουκουρέστι εδραιώθηκε με μεγάλη ταχύτητα ως μέσο ψυχαγωγίας και διασκέδασης. Στις τρεις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα ο αριθμός των λατερνών έφτανε τις 5.000 περίπου στην Κωνσταντινούπολη, την Αθήνα και τον Πειραιά.
Δικτατορία Μεταξά - σήμερα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας[2] του Ιωάννη Μεταξά η χρήση της λατέρνας καταδιώχθηκε ως μία από τις δραστηριότητες του υποκόσμου, όπου έπρεπε να εξαλειφθεί. Αλλά το ραδιόφωνο και το γραμμόφωνο έδιναν το τέλος της λατέρνας, παίρνοντας τη θέση της. Σήμερα υπάρχουν περίπου 200 λατέρνες στην Ελλάδα, αλλά σχεδόν όλες είναι εκτός λειτουργίας και χρειάζονται πλήρη ανακατασκευή.
Δημιουργοί της λατέρνας στην Ελλάδα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το 1855[3] στην Κωνσταντινούπολη οι Τουρκόνι, Καρμέλλο και Αρμάο, ξεκίνησαν να οργανώνουν την παραγωγή της λατέρνας και να συνθέτουν και να γράφουν την μουσική της. Οι πρώτες λατέρνες που κυκλοφόρησαν ήταν από 33 έως 42 «πλήκτρα». Στην συνέχεια δημιουργήθηκαν δύο ομάδες οι οργανοποιοί, που κατασκεύαζαν το όργανο, και οι «σταμπαδόροι», που έκαναν τα τραγούδια. Γνωστά ονόματα που ασχολήθηκαν με τη λατέρνα στο σύνολο της ήταν και οι Γεωργίου, Μπρίντιζι, Τριπολιτσιώτης, Πολύκαρπος, Παπανδρέου, Ντικράν, Αλή Μπέη, Ευθυμίου και Φωτίου.
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ «Η ιστορία της λατέρνας». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Φεβρουαρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 17 Μαρτίου 2015.
- ↑ «Η λατέρνα από το '40 μέχρι σήμερα». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Φεβρουαρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 17 Μαρτίου 2015.
- ↑ «Η ελληνική λατέρνα». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Φεβρουαρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 17 Μαρτίου 2015.
