Χωρίς στεφάνι
 Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης φωτογραφημένος στην Δεξαμενή (Κολωνάκι), Αθήνα, το 1906 | |
| Συγγραφέας | Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης |
|---|---|
| Τίτλος | Χωρίς στεφάνι |
| Γλώσσα | Ελληνική |
| Ημερομηνία δημοσίευσης | 24 Μαρτίου 1896 |
| Μορφή | Διήγημα |
| Τόπος | Αθήνα |
| Πρώτη έκδοση | Εκδοτικός οίκος Γ. Φέξη |
| Προηγούμενο | Άγια και πεθαμένα |
| Επόμενο | Ο ξεπεσμένος δερβίσης |
| Δημοσιεύθηκε στο | Ακρόπολις |
| Αριθμός Σελίδων | 7 |
| δεδομένα () | |
Χωρίς στεφάνι είναι διήγημα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη που πρωτο-δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Ακρόπολις στις 24 Μαρτίου 1896. Περιλαμβάνεται στα πασχαλινά διηγήματα του συγγραφέα.[1] Το διήγημα εκδόθηκε πρώτη φορά το 1912, από τον εκδοτικό οίκο Γ. Φέξη, ως μέρος της συλλογής διηγημάτων του συγγραφέα «Οι μάγισσες». [2]
Το διήγημα αναφέρεται στην πικρή ζωή μιας γυναίκας που συζεί ανύπαντρη και περιλαμβάνει στοιχεία έντονης κοινωνικής κριτικής με μια προοδευτική, για τα δεδομένα της εποχής, στάση. Ο Παπαδιαμάντης εδώ θίγει το θέμα του πολιτικού γάμου στην Ελλάδα, σχεδόν έναν αιώνα πριν θεσμοθετηθεί το 1982.[3]
Υπόθεση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το διήγημα διαδραματίζεται στην Αθήνα στα τέλη του 19ου αιώνα και εξελίσσεται σε πασχαλινή ατμόσφαιρα.
Η κεντρική ηρωίδα Χριστίνα είναι δασκάλα και συζεί με τον Παντελή τον Ντεληκανάτα, έναν κομματάρχη ταβερνιάρη που την εκμεταλλεύτηκε με την υπόσχεση ότι θα τη διορίσει και θα την παντρευτεί. Όμως τα χρόνια πέρασαν, κι αυτός δεν κράτησε την υπόσχεσή του, έτσι η νεαρή γυναίκα έμεινε «χωρίς στεφάνι», κατάσταση για την οποία αισθάνεται αμαρτωλή και ένοχη και έχει περιθωριοποιηθεί.
Κάθε χρόνο στη διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδας, η Χριστίνα, αφού ολοκλήρωνε την καθαριότητα του σπιτιού και τα πασχαλινά έθιμα, δεν τολμούσε να πάει στην εκκλησία ούτε στα Δώδεκα Ευαγγέλια της Μ. Πέμπτης ούτε στον Επιτάφιο, ακόμη και την Ανάσταση την παρακολουθούσε μισοκρυμμένη στο παράθυρο με αναμμένη την αλειτούργητη λαμπάδα της, κι' αυτό για να αποφύγει την κοινωνική κατακραυγή. Παρά το ότι η ίδια ήταν μορφωμένη, απόφοιτος του Αρσάκειου, [4]δεν τολμούσε να εμφανιστεί στην Πρώτη Ανάσταση με τις αστές γυναίκες, αλλά πήγαινε στη δεύτερη, την ακολουθία της Αγάπης, που απευθύνονταν στις «δούλες» και τις «παραμάννες».
Η Χριστίνα δεν απέκτησε η ίδια παιδιά, αλλά - «μανθάνουσα, επιπλήττουσα, διαμαρτυρομένη, υπομένουσα, εγκαρτερούσα» - ανέθρεψε τα νόθα παιδιά που απέκτησε ο σύντροφός της από άλλες ερωμένες. Ούτε εδώ στάθηκε όμως τυχερή, τα παιδιά πέθαναν από διάφορες ασθένειες και απέμεινε να τα θρηνεί σαν δικά της. Έτσι περνούσε ο καιρός και τα μαλλιά της άσπρισαν. Πλέον δεν γίνονταν ούτε κουβέντα για γάμο και αυτή υπέφερε τα βάσανά της σιωπηλά, με τρόπο που την οδηγούσε στη μετάνοια και την άφεση των αμαρτιών της.
Σχόλια[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Το κεντρικό θέμα του διηγήματος είναι η εκτός γάμου συμβίωση των ζευγαριών στα τέλη του 19ου αιώνα και ο στιγματισμός των «αστεφάνωτων» γυναικών. Ο αφηγητής, αν και δηλώνει πως «δεν πρόκειται να κοινωνιολογήσωμεν σήμερον», ωστόσο, διακόπτοντας τη ροή της αφήγησης, αναφέρεται στην ανάγκη να ψηφιστεί ο πολιτικός γάμος, αίτημα που πραγματοποιήθηκε σχεδόν έναν αιώνα αργότερα, το 1982. [5]
- Το διήγημα αναφέρεται και στις ταξικές ανισότητες της εποχής όπως εμφανίζονται στο εκκλησιαστικό περιβάλλον. Έτσι μαθαίνουμε ότι στην Αθήνα οι αστές κυρίες παρακολουθούσαν την πρώτη Ανάσταση, ενώ οι υπηρέτριες και τα κατώτερα λαϊκά στρώματα τη δεύτερη: «Εἰς τὰς Ἀθήνας, ὡς γνωστόν, ἡ πρώτη Ἀνάστασις εἶναι γιὰ τὶς κυράδες, ἡ δευτέρα γιὰ τὶς δοῦλες».
- Ο Παπαδιαμάντης δείχνει την αγάπη που έτρεφε προς τα παιδάκια και τις μητέρες εκφράζοντας τη συμπάθειά του σε μια νεαρή φτωχή μητέρα που το βρέφος της κλαίει στην εκκλησία και ο επίτροπος την επιπλήττει. [6]
- Με αφορμή την επίπληξη του επιτρόπου, κατακρίνεται η αυστηρότητα των ισχυρών σε βάρος των αδύναμων: «Ἕως πότε ὅλη ἡ αὐστηρότης τῶν “ἁρμοδίων” θὰ διεκδικῆται καὶ θὰ ξεθυμαίνῃ μόνον εἰς βάρος τῶν πτωχῶν καὶ τῶν ταπεινῶν;».
- Ο Παπαδιαμάντης συμπονά και συμπαραστέκεται στην ηρωίδα του, μεταξύ άλλων παρομοιάζοντάς την με την Αγία Βερονίκη την Αιμορροούσα: «καθὼς ἡ Αἱμόρρους ἐκείνη», η οποία, σύμφωνα με τον Άγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη, θεραπεύθηκε από τον Ιησού από μία βασανιστική αιμορραγία και είναι η γυναίκα που σκούπισε το πρόσωπο του Ιησού με το μαντήλι της («Μανδήλιο της Βερονίκης») κατά την ανάβαση στον Γολγοθά. [7]
Διηγήματα του Παπαδιαμάντη με την ίδια θεματική[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Πασχαλινά διηγήματα: Η τελευταία βαπτιστική, Εξοχική Λαμπρή, Παιδική Πασχαλιά, Πάσχα Ρωμέικο, Στην Αγι᾽Αναστασά, Η Βλαχοπούλα, Λαμπριάτικος Ψάλτης, Ταξίδι–Βαπόρι–Ρωμέικο, Κοκκώνα Θάλασσα, Υπό την Βασιλικήν δρύν, Ο Αλιβάνιστος, Ο Κοσμολαΐτης, Η άκληρη, Η Νοσταλγία του Γιάννη, Τ’ αερικό στο δέντρο, Τραγούδια του Θεού, Το Χριστός Ανέστη του Γιάννη.[8]
- Μερικά από τα πιο χαρακτηριστικά διηγήματα του Παπαδιαμάντη που αναφέρονται στον ρόλο της γυναίκας στην Ελλάδα στα τέλη του 19ου αιώνα:[9] Το Χριστόψωμο, Η Σταχομαζώχτρα, Η Χτυπημένη, Ο Πολιτισμός εις το Χωρίον, Οι Ελαφροΐσκιωτοι, Τ’αγνάντεμα, Κοκκώνα Θάλασσα, Η θητεία της πενθεράς, Το νησί της Ουρανίτσας, Η Συντέκνισσα, Η Στοιχειωμένη καμάρα, Γυνή πλέουσα, Το Καμίνι, Στρίγλα μάννα, Έρμη στα ξένα και η νουβέλα Η Φόνισσα (1903).
- Διηγήματα με ηρωίδες δασκάλες: Ο γείτονας με το λαγούτο, Η θεοδικία της δασκάλας και Της δασκάλας τα μάγια.[5]
Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Πλήρες κείμενο στο papadiamantis.net
- Χωρίς στεφάνι - Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης - Πασχαλινά Διηγήματα - Ηχητικό βιβλίο
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ . «aromalefkadas.gr/Χωρίς στεφάνι».
- ↑ https://anemi.lib.uoc.gr/metadata/7/a/7/metadata-200-0000006.tkl, σελ.65
- ↑ . «sansimera.gr/anthology/11».
- ↑ Εκπαιδευτικό ίδρυμα για κορίτσια που ιδρύθηκε το 1836 στην Αθήνα.
- ↑ 5,0 5,1 . ««papadiamantis.net/aleksandros-papadiamantis/papadiamantis-kai-ekpaidefsi/sxolia-se-26-diigimata/Χωρίς στεφάνι (σχόλια: Ε. Γανίδου)».
- ↑ . «antexoume.wordpress.com/2013/09/28/ΑΦΕΤΕ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΕΡΧΕΣΘΑΙ ΠΡΟΣ ΜΕ ΚΑΙ ΜΗ ΚΩΛΥΕΤΕ ΑΥΤΑ …-όταν τα παιδιά κάνουν φασαρία στην εκκλησία…».
- ↑ . «pemptousia.gr/2022/07Αγία Βερονίκη: Ζώντας αναστάσιμα την ευγνωμοσύνη της σιωπής».
- ↑ . «politeianet.gr/books/papadiamantis-alexandros-estia-paschalina-diigimata».
- ↑ . «grtimes.gr/ellada/voreia-ellada/Η γυναίκα στα διηγήματα του Α. Παπαδιαμάντη».