Χριστιανισμός στην Ιαπωνία
Ο Χριστιανισμός στην Ιαπωνία αποτελεί μία θρησκευτική μειονότητα. Περίπου το 1% του ιαπωνικού πληθυσμού είναι Χριστιανοί διαφόρων δογμάτων (Καθολικοί, Προτεστάντες, Ορθόδοξοι).[1][2][3] Υπολογίζεται πως είναι περίπου ένα έως τρία εκατομμύρια Χριστιανοί στην Ιαπωνία.[4][5] Οι περισσότεροι Ιάπωνες είναι Σιντοϊστές ή Βουδιστές.[6] Οι τελετές, που σχετίζονται με τη γέννηση, γίνονται κυρίως με τις παραδόσεις του Σίντο. Οι Ιάπωνες χρησιμοποιούν βουδιστικές τελετές για θέματα, που σχετίζονται με το θάνατο. Απ' την άλλη μεριά οι περισσότεροι Ιάπωνες σήμερα (περίπου 60-70%) χρησιμοποιούν τελετές χριστιανικού τύπου, για να παντρευτούν, ακόμα κι αν δεν είναι Χριστιανοί.[1][7]
Ετυμολογία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η ιαπωνική λέξη για τον Χριστιανισμό (Kirisuto – Kyō キリスト教) είναι σύνθετη και προέρχεται από την ιαπωνική κατακάνα γραφή της πορτογαλικής λέξης Cristo (kirisuto キリ スト), που σημαίνει Χριστός, και την ιαπωνική λέξη για το δόγμα, τη διδασκαλία (Kyō 教).[4]
Ιστορική εξέλιξη
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Καθολική Εκκλησία στην Ιαπωνία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η διάδοση του Χριστιανισμού στην Ιαπωνία ξεκίνησε με τον Ιησουΐτη ιεραπόστολο Φράνσις Ξαβιέ (Francis Xavier) (1506–1552)[8][9] στις 15-08-1549, όταν έφτασε στην Καγκοσίμα μαζί με τον Ιησουΐτη ιερέα Κόσμε ντε Τόρρες (Cosme de Torres), τον Τζων Φερνάντεζ (John Fernandez) και έναν Ιάπωνα προσήλυτο, τον Αντζίρο (Anjiro).[10][11][12] Κάποιοι μελετητές ισχυρίζονται όμως ότι Νεοστοριανοί ιεραπόστολοι είχαν πάει στην Ιαπωνία δια μέσου της Ινδίας, Κίνας και Κορέας το 199 μ.Χ. και ότι εκκλησίες Νεοστοριανών υπήρχαν στην Ιαπωνία το 400 μ.Χ.[5][13] Μέχρι το 1579 περίπου 100000 άτομα είχαν γίνει Χριστιανοί στην Ιαπωνία. Ο Φράνσις Ξαβιέ (Francis Xavier) έφυγε το 1551 για την Κίνα, αλλά το ιεραποστολικό έργο στην Ιαπωνία συνεχίστηκε από άλλους μεταξύ των οποίων ήταν ο Ιταλός Ιησουίτης Αλεσάντρο Βαλινιάνο (Alessandro Valignano 1539-1606) και ο Ισπανός Πέδρο Γκόμεζ (Pedro Gomez 1533/35-1600).[10] Ο Όντα Νομπουνάγκα υποστήριξε τη δημιουργία της πρώτης χριστιανικής εκκλησίας στο Κιότο το 1576 και όταν πέθανε το 1582 οι Καθολικοί ανέρχονταν σε 200000 πιστούς και είχαν 250 εκκλησίες στην Ιαπωνία. Το 1597 ο Τογιοτόμι Χιντεγιόσι εξέδωσε διάταγμα, με το οποίο απαγορευόταν ο Χριστιανισμός και σταύρωσε 26 Χριστιανούς στο Ναγκασάκι στις 5 Φεβρουαρίου 1597.[5][9][11][14] Το 1865 κατασκευάστηκε ένας Καθολικός ναός στο Ναγκασάκι προς τιμή των 26 μαρτύρων.[15] O Τογιοτόμι Χιντεγιόσι θεωρούσε το Χριστιανισμό ως απειλή για την εξουσία του. Μετά το θάνατο του Τογιοτόμι Χιντεγιόσι ο νταίμιο Τοκουγκάβα Ιεγιάσου αναδείχθηκε ο κυρίαρχος της Ιαπωνίας και αρχικά ήταν ανεκτικός με τους Χριστιανούς ιεραπόστολους.[16] Όμως, το 1614 απαγόρευσε το Χριστιανισμό, γιατί ανησυχούσε με την αυξανόμενη επιρροή της Ισπανίας και Πορτογαλίας στην Ιαπωνία. Το 1609 και 1613 Ολλανδοί και Άγγλοι Προτεστάντες έφθασαν στην Ιαπωνία και βρίσκονταν σε ανταγωνισμό με τους Ισπανούς και Πορτογάλους Καθολικούς. Σταδιακά ο Τοκουγκάβα Ιεγιάσου άρχισε να εκδιώκει τους Χριστιανούς. Το 1626 οι ιεραπόστολοι κλήθηκαν να εγκαταλείψουν τη χώρα και οι Χριστιανοί διατάχθηκαν να απαρνηθούν την πίστη τους.[14] Το 1622 52 Χριστιανοί έγιναν Μάρτυρες στην ίδια ημέρα στο Ναγκασάκι. Από αυτούς οι 27 αποκεφαλίστηκαν και οι υπόλοιποι κάηκαν ζωντανοί. Αυτό το γεγονός αποκαλείται «το μεγάλο μαρτύριο». Τα επόμενα χρόνια ο διωγμός κατά των Χριστιανών έγινε πιο σφοδρός.[11]
Στα 1637-1638 37000 περίπου χωρικοί με τη βοήθεια κάποιων σαμουράι εξεγέρθηκαν στη χερσόνησο της Σιμαμπάρα. Η εξέγερση έλαβε θρησκευτικό χαρακτήρα, γιατί πολλοί εξεγερθέντες ήταν Χριστιανοί. Η εξέγερση καταπνίγηκε με πολύ κόπο και απώλειες από τις Ιαπωνικές αρχές και όλοι οι επαναστάτες σκοτώθηκαν.[5][14] Η περίοδος, που ακολούθησε την αποτυχημένη εξέγερση της Σιμαμπάρα, διακρίνεται για την αύξηση των διωγμών κατά των Χριστιανών και για την ολοκληρωτική απομόνωση της Ιαπωνίας από τις ξένες επιρροές. Οι Ιαπωνικές αρχές απαγόρευσαν το εμπόριο με τους Ευρωπαίους με εξαίρεση τους Ολλανδούς. Υπήρχε διάχυτος ο φόβος ότι μαζί με το εμπόριο θα έρχονταν Ευρωπαίοι ιεραπόστολοι, που θα ασκούσαν προσηλυτισμό.[17] Πολλοί από τους 300000 Χριστιανούς αναγκάστηκαν να απαρνηθούν την πίστη τους, για να σωθούν, ενώ κάποιοι συνέχισαν ως κρυπτοχριστιανοί (kakure kirishitan 隠れ キリシタン).[5][8][18][19] Οι κρυπτοχριστιανοί πολλές φορές χρησιμοποιούσαν εικόνες ή αγάλματα της παρθένου Μαρίας με το πρόσχημα ότι ήταν η μποτισάττβα Κάννον.[15] Οι κυβερνητικές αρχές χρησιμοποίησαν διάφορες μεθόδους, για να ανακαλύπτουν τους κρυπτοχριστιανούς, όπως το ποδοπάτημα χριστιανικών εικόνων ή του σταυρού (fumi-e).[20] Οι ύποπτοι αναγκάζονταν να ποδοπατήσουν μία εικόνα του Χριστού ή έναν χριστιανικό σταυρό.[1] Ήταν υποχρεωτικό οι Ιάπωνες να εγγράφονται σε έναν βουδιστικό ναό, που ονομαζόταν ντάνα-ντέρα (danna-dera, ναός της οικογένειας). Έτσι, κάθε έτος γινόταν έλεγχος ότι αυτοί οι πιστοί δεν ήταν Χριστιανοί.[16] Απαγορεύθηκε η είσοδος των Πορτογάλων στην Ιαπωνία. Στο Ναγκασάκι καθιερώθηκε ετήσια τελετή φούμι-ε (fumi-e), κατά την οποία όλοι οι κάτοικοι ποδοπατούσαν εικόνες του Χριστού. Τα κινεζικά και ολλανδικά πλοία καταλαμβάνονταν, αν Χριστιανοί ιεραπόστολοι ανακαλύπτονταν σ' αυτά.[12] Το 1640 τέσσερεις Πορτογάλοι πρέσβεις, που είχαν πάει από το Μακάο στο Ναγκασάκι, διατάχθηκαν να αρνηθούν την πίστη τους, και επειδή αρνήθηκαν, εκτελέσθηκαν αμέσως. Κάποιοι Δομινικανοί και Ιησουΐτες, που προσπάθησαν να πάνε στην Ιαπωνία μεταξύ των ετών 1640 και 1647 θανατώθηκαν.[5]
Μετά το άνοιγμα της Ιαπωνίας προς τους ξένους σταδιακά άρχισαν οι ιεραποστολικές προσπάθειες από Χριστιανούς όλων των δογμάτων. Το 1858 υπογράφθηκε μία συμφωνία μεταξύ Γαλλίας και Ιαπωνίας και αυτό έδωσε ώθηση στην ιεραποστολή της Καθολικής εκκλησίας.[5] Συμφωνίες συνάφθηκαν με τη Μεγάλη Βρετανία, την Ολλανδία και τη Ρωσία μέχρι το τέλος του 1855.[12] Τα επόμενα χρόνια εμφανίστηκαν στο προσκήνιο αρκετοί Ιάπωνες κρυπτοχριστιανοί. Υπολογίζεται πως ήταν 30000 έως 50000 πιστοί στην Ιαπωνία. Οι κρυπτοχριστιανοί της Ιαπωνίας ανέμειξαν βουδιστικά στοιχεία με τη χριστιανική πίστη.[5][12][15] Το 1867 40000 Ιάπωνες Χριστιανοί από το Ναγκασάκι οδηγήθηκαν στην εξορία και μπόρεσαν να επιστρέψουν κατά την περίοδο Μεϊτζί.
Το 1871 καθιερώθηκε η ανεξιθρησκεία και μπόρεσαν οι Χριστιανοί ελεύθερα να ασκούν την πίστη τους. Πολλοί πρώην κρυπτοχριστιανοί επανεντάχθηκαν στην Καθολική εκκλησία.[8] Το 1885 ο αυτοκράτορας αποκατέστησε φιλικές σχέσεις με την Ισπανία και τον πάπα Λέων XIII. Το 1890 διεξήχθη η πρώτη σύνοδος Καθολικών επισκόπων στο Ναγκασάκι. Το 1891 διαμορφώθηκε η εκκλησιαστική ιεραρχία με τον Αρχιεπίσκοπο του Τόκιο και τρεις βοηθούς επισκόπους (:α. επίσκοπος του Ναγκασάκι, β. επίσκοπος της Οσάκα, και γ. επίσκοπος του Χακοντάτε).[11] Το 1940 η ιαπωνική κυβέρνηση θέσπισε τον «νόμο των Θρησκευτικών οργανώσεων» αναγνωρίζοντας τον Χριστιανισμό ως επίσημη Ιαπωνική θρησκεία μαζί µε το Σίντο και τον Βουδισμό. Μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο παρατηρήθηκε μικρή αύξηση των Χριστιανών στην Ιαπωνία.[18] Το 1981 ο πάπας Ιωάννης Παύλος Β' επισκέφθηκε επίσημα την Ιαπωνία.[5] Το 2018 κάποιες περιοχές στο Ναγκασάκι, στο χωριό Σακίτσου[21] και το Κουμαμότο, όπου έζησαν κρυπτοχριστιανοί της Ιαπωνίας, που είναι γνωστοί ως «κρυμμένοι Χριστιανοί», χαρακτηρίστηκαν ως περιοχές παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς από την UNESCO.[22][23] Τον Νοέμβριο του 2019 ο πάπας Φραγκίσκος έκανε μία ιστορική επίσκεψη στην Ιαπωνία και εξέφρασε από το Ναγκασάκι την άποψή του για πλήρη απαγόρευση των πυρηνικών όπλων.[23][24] Ο Φράνσις Ξαβιέ (Francis Xavier) και ο Πήτερ Μπάπτιστ (Peter Baptist)[25] είναι προστάτες άγιοι της Ιαπωνίας.
Προτεσταντισμός στην Ιαπωνία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Προτεσταντισμός διαδόθηκε αρχικά στην Ιαπωνία το 1859 από Αμερικανούς ιεραπόστολους με σπουδαιότερο τον Τσάννινγκ Μούρ Γουίλιαμς (Channing Moore Williams).[5] Ο Τζέιμς Κέρτις Χέπμπερν (James Curtis Hepburn) ήταν ο πρώτος πρεσβυτεριανός ιεραπόστολος, που έφτασε στην Ιαπωνία το 1859. Ήταν γιατρός ιεραπόστολος και ίδρυσε σχολείο, το οποίο αργότερα αναπτύχθηκε σε πανεπιστήμιο. Έγραψε ένα Ιαπωνικό-Αγγλικό λεξικό και υιοθέτησε ένα σύστημα απόδοσης της Ιαπωνικής γλώσσας με λατινικούς χαρακτήρες (Rōmajikai). Συνέβαλε επίσης στη μετάφραση της Βίβλου στα Ιαπωνικά.[26] Η πρώτη Ιαπωνική Προτεσταντική εκκλησία οργανώθηκε το 1872 και εγκαινιάστηκε το 1875. Σταδιακά αυξήθηκε ο αριθμός των ιεραποστολών και των πιστών. Πολλοί νέοι Ιάπωνες πήγαιναν σε χριστιανικά σχολεία, γιατί ήθελαν να μάθουν Αγγλικά. Το 1889 ο αριθμός των Ιαπώνων, που είχαν προσηλυτιστεί στον Προτεσταντισμό ήταν 31000 περίπου. Στις αρχές του 20ου αιώνα μειώθηκε η διάδοση του Προτεσταντισμού στην Ιαπωνία λόγω της αύξησης του εθνικισμού από τη στρατιωτική κυβέρνηση. Μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου αυξήθηκε η ιεραποστολική προσπάθεια από Ευαγγελιστές υπό την επιρροή Αμερικανών και Κορεατών Ευαγγελιστών. Η ιαπωνική Βιβλική Εταιρία ιδρύθηκε το 1937 µε τη βοήθεια της Εθνικής Βιβλικής Εταιρίας της Σκωτίας, της Αμερικανικής Βιβλικής Εταιρίας και της Βρετανικής Βιβλικής Εταιρίας. Υπολογίζεται πως υπάρχουν 7700 Προτεσταντικές εκκλησίες στην Ιαπωνία και ο αριθμός των Προτεσταντών ανέρχεται σε 500000 περίπου πιστούς.[5]
Ορθόδοξος Χριστιανισμός στην Ιαπωνία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Υπάρχουν ενδείξεις ότι ήδη από τον 18ο αιώνα κάποιοι Ιάπωνες είχαν γίνει Ορθόδοξοι Χριστιανοί. Σε μία σχολή ξένων γλωσσών στο Ιρκούτσκ φοίτησαν κάποιοι Ιάπωνες σπουδαστές. Στις αρχές του 19ου αιώνα ο καθηγητής της ιαπωνικής γλώσσας στη σχολή αυτή είχε γίνει Χριστιανός Ορθόδοξος. Η διάδοση της Ορθοδοξίας στην Ιαπωνία ουσιαστικά ξεκίνησε από τον Νικολάι Κασάτκιν, που καταγόταν από το Σμολένσκ της Ρωσίας και είχε σπουδάσει στη
Θεολογική Σχολή της Πετρουπόλεως. Το πλήρες όνομά του ήταν Ιβάν Δημήτρηι Κασάτκιν και είναι γνωστός ως Άγιος Νικόλαος της Ιαπωνίας. Είχε καρεί μοναχός με το όνομα Νικολάι και λίγο αργότερα ιερέας. Το 1860 το Ρωσικό Προξενείο, που είχε την έδρα του στο Χακοντάτε, ζήτησε από την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ρωσίας ένα μορφωμένο κληρικό για τις θρησκευτικές ανάγκες των Ρώσων διπλωματών. Ο Νικολάι Κασάτκιν έφθασε το 1861 στο Χακοντάτε, όπου ανέλαβε τα καθήκοντά του στο Ρωσικό Προξενείο.[27] Ο Νικολάι Κασάτκιν μετέφρασε στα Ιαπωνικά την Καινή Διαθήκη και κάποια άλλα θρησκευτικά βιβλία (Πεντηκοστάριο, Βιβλίο των Ψαλμών, κ.α.).[5] Προσηλύτισε στην Ορθοδοξία αρχικά κάποιους σαμουράι από την βορειοανατολική Ιαπωνία μεταξύ των οποίων ο Σαβάμπε Τακουμάρο, που βαπτίστηκε ως Παύλος Σαβάμπε, και ο Ιάκωβος Ουράνο.[28] Ο Νικολάι Κασάτκιν πήγε στη Ρωσία και ζήτησε από την Ιερά Σύνοδο βοήθεια για την ιεραποστολή στην Ιαπωνία. Η Ιερά Σύνοδος αποφάσισε την ίδρυση επίσημης Ορθόδοξης Ιεραποστολής για την Ιαπωνία, που αποτελείτο από έναν αρχιμανδρίτη, τρεις ιερομονάχους και έναν κατηχητή. Υπεύθυνος της Ιεραποστολής ορίσθηκε ο π. Νικόλαος, ο οποίος προήχθη σε αρχιμανδρίτη. Ο Νικολάι Κασάτκιν επέστρεψε στην Ιαπωνία το 1871 και συνέχισε το ιεραποστολικό του έργο.[29]
Το 1878 οργανώθηκε πληρέστερα η Ορθόδοξη Ιαπωνική Εκκλησία με ιερείς, κατηχητές και βοηθούς κατηχητές. Το 1879 η ιερά Σύνοδος της Ρωσικής Εκκλησίας κατέστησε την Ιαπωνία Επισκοπή και εξέλεξε για τη θέση αυτή τον Νικολάι Κασάτκιν με τον τίτλο του Επισκόπου Ρεβέλσκυ. Τα επόμενα έτη η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ιαπωνίας αναπτύχθηκε ταχύτατα. Το 1873 απέκτησε μία μεγάλη έκταση γης στο κέντρο του Τόκιο, στον λόφο Σουρούγκα Ντάι, στο προάστιο Κάντα. Εκεί ανήγειρε τον Ορθόδοξο καθεδρικό ναό της Αναστάσεως του Χριστού, ο οποίος εγκαινιάσθηκε το 1891 και είναι γνωστός ως Νικολάι Ντο (Nikolai-do).[30][31] Το 1906 η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ρωσίας προήγαγε τον Νικόλαο σε Αρχιεπίσκοπο Ιαπωνίας και τοποθέτησε ως επίσκοπο τον Σέργιο Τιχομίρωφ, που ήταν ως τότε πρύτανης της θεολογικής ακαδημίας της Πετρούπολης.[31] Ο Νικολάι Κασάτκιν πέθανε στις 16 Φεβρουάριου 1912, και οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί της Ιαπωνίας ανέρχονταν τότε σε 33000 πιστούς. Η Ιερά Σύνοδος της Ρωσικής Εκκλησίας τον ανακήρυξε Άγιο το 1970.[32][33] Μετά το θάνατο του Νικολάου υπήρχαν αντιξοότητες, που εμπόδισαν την ανάπτυξη της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ιαπωνίας. Η Ρωσία μετά το 1917 σταμάτησε να ενισχύει οικονομικά και πνευματικά την Ορθόδοξη Εκκλησία της Ιαπωνίας. Επιπλέον, ο εθνικισμός στην Ιαπωνία βρισκόταν σε έξαρση μέχρι το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και η ιαπωνική κυβέρνηση έδωσε έμφαση στην ενίσχυση του Σίντο.
Η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ιαπωνίας πάντα χρησιμοποίησε ως κληρικούς αυτόχθονες Ιάπωνες. Η κληρικολαϊκή σύνοδος της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ιαπωνίας ασχολείται με τα θέματα, που απασχολούν την τοπική εκκλησία. Αυτός ο γηγενής χαρακτήρας των εκπροσώπων της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ιαπωνίας βοήθησε αυτή την τοπική εκκλησία να επιβιώσει σε δύσκολες περιόδους απομόνωσης της Ιαπωνικής κοινωνίας, όπως στον Ρωσο-Ιαπωνικό πόλεμο και τους δύο Παγκοσμίους πολέμους.[34]
Από το 2000, επικεφαλής της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ιαπωνίας είναι ο Μητροπολίτης του Τόκιο και πάσης Ιαπωνίας κ. Δανιήλ. Οι ορθόδοξοι Χριστιανοί στην Ιαπωνία σήμερα υπολογίζεται ότι είναι 30000 περίπου.[34][35] Η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ιαπωνίας ανακηρύχθηκε Αυτόνομη Ορθόδοξη Εκκλησία το 1970. Το 2020 γιορτάστηκε στο Τόκιο η επέτειος των 50 ετών από την ανακήρυξη του αυτόνομου καθεστώτος καθώς και η επέτειος των 50 ετών από την ανακήρυξη σε άγιο και ισαπόστολο του Αγίου Νικολάου της Ιαπωνίας.[33][36]
Επίδραση του Χριστιανισμού στην Ιαπωνική κοινωνία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Παρόλο που ο αριθμός των Χριστιανών στην Ιαπωνία είναι μικρός, ο Χριστιανισμός έχει επηρεάσει την ιαπωνική φιλοσοφία και λογοτεχνία. Πολλοί Ιάπωνες έχουν σπουδάσει σε χριστιανικά σχολεία και πανεπιστήμια και έχουν συνεχίσει τις σπουδές τους στην Ευρώπη και την Αμερική.[37] Σημαντικοί εκπαιδευτικοί και λόγιοι βαπτίστηκαν Χριστιανοί στην περίοδο Μεϊτζί, όπως ο Κάνζο Ουτσιμούρα, ο Νιτόμπε Ινάζο, κ.α. Η Καθολική εκκλησία έχει κάνει αρκετά ορφανοτροφεία, σχολεία και νοσοκομεία στην Ιαπωνία.[5] Ο Χριστιανισμός συνέβαλε στην ανάπτυξη της εκπαίδευσης και των σοσιαλιστικών ιδεών στην Ιαπωνία.[38] Στη σύγχρονη εποχή ένας μεγάλος αριθμός Ιαπώνων (60-70%) τελούν το γάμο τους με μία χριστιανικού τύπου τελετή, η οποία τείνει να υποκαταστήσει την παραδοσιακή τελετή γάμου Σίντο.[1] Αυτές οι χριστιανικές τελετές γάμου είναι καθαρά κοσμικές εκδηλώσεις, αποτελούν δείγμα της καταναλωτικής μανίας των σύγχρονων Ιαπώνων και δεν έχουν θρησκευτικό περιεχόμενο. Πολλοί από τους συμμετέχοντες σ' αυτές τις τελετές δηλώνουν ότι είναι μη θρησκευόμενοι.[7] Υπάρχουν στην Ιαπωνία εκκλησίες και παρεκκλήσια, όπου τελούνται τελετές γάμου χριστιανικού τύπου, κατά τη διάρκεια των οποίων «λειτουργούν» υπάλληλοι ντυμένοι ως ιερείς και η νύφη είναι ντυμένη στα λευκά. Επίσης, κάποια χριστιανικά έθιμα έχουν επηρεάσει τη ζωή των σύγχρονων Ιαπώνων, όπως ο εορτασμός των Χριστουγέννων µε το στολισμό των χριστουγεννιάτικων δέντρων και την ανταλλαγή δώρων, καθώς επίσης και ο εορτασμός της Ημέρας του Αγίου Βαλεντίνου. Αυτές οι γιορτές έχουν καθαρά εμπορικό χαρακτήρα στην Ιαπωνία και οδηγούν στη δυτικοποίηση της Ιαπωνικής κοινωνίας.[39] Στην ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου οι γυναίκες δίνουν στους άνδρες τους δώρο σοκολάτες, οι οποίες ένα μήνα αργότερα κατά «τη Λευκή Ημέρα», επιστρέφονται. Τα Χριστούγεννα γιορτάζονται σε μεγάλη κλίμακα, αλλά δεν είναι επίσημη αργία. Το Πάσχα στην Ιαπωνία δεν γιορτάζεται παρά µόνο σε λίγες χριστιανικές κοινότητες.[40]
Αίτια μη ευρείας εξάπλωσης του Χριστιανισμού στην Ιαπωνία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Πολιτικοί και ιστορικοί λόγοι:[19] Από την πρώτη επαφή του Χριστιανισμού με την Ιαπωνία οι Ιάπωνες θεώρησαν τον Χριστιανισμό ως όργανο της ιμπεριαλιστικής Δύσης, που απειλούσε την πολιτική ευστάθεια[19] και την πολιτιστική παράδοση του Ιαπωνικού λαού. Έτσι, π.χ. στη δεκαετία του 1930 με την ανάπτυξη του εθνικισμού, που έδινε έμφαση στο Σιντοϊσμό, ήταν δύσκολο να αναπτυχθεί ο Χριστιανισμός στην Ιαπωνία.[41] Επίσης, ο Τογιοτόμι Χιντεγιόσι και ο Τοκουγκάβα Ιεγιάσου θεωρούσαν ότι ο Χριστιανισμός θα μπορούσε να υπονομεύσει την πολιτική εξουσία τους και έβλεπαν με καχυποψία τους δεσμούς των Ιαπώνων Χριστιανών με ισχυρότατες χριστιανικές χώρες, όπως την Ισπανία και την Πορτογαλία.[38] Ο Χριστιανισμός στα µάτια των Ιαπώνων ταυτίστηκε µε τον πολιτισμικό και οικονομικό επεκτατισμό των Δυτικών. Και ο Βουδισμός και ο Χριστιανισμός ήταν ξένες θρησκείες, που ήρθαν στην Ιαπωνία. Όμως, ο Βουδισμός ήρθε στην Ιαπωνία, για να εμπλουτίσει τις υπάρχουσες θρησκείες και τον ιαπωνικό πολιτισμό, σε αντίθεση με τον Χριστιανισμό, που ήρθε, για να τα εκτοπίσει. Οι χριστιανικές ιεραποστολές θεωρήθηκαν όργανα του θρησκευτικού ιμπεριαλισμού. Οι προσηλυτισμένοι Ιάπωνες έπρεπε να αποκηρύξουν ένα μεγάλο μέρος της πολιτιστικής τους ταυτότητας, υπέρ της Δυτικής Εκκλησίας, του δυτικού τρόπου σκέψης.[42]
- Βαθιά ριζωμένες ιδέες, αντιλήψεις, σύστημα αξιών, που λειτουργούν σαν μία δύναμη σταθερότητας. Οι Ιάπωνες έχουν διαφορετικό τρόπο σκέψης. Κάποιες θεολογικές έννοιες, όπως η ιδέα του υπερβατικού Θεού δεν είναι εύκολα κατανοητή από τους Ιάπωνες, γιατί είναι εντελώς διαφορετική με τις υπάρχουσες θρησκευτικές αντιλήψεις στην Ιαπωνία.[9]
- O Χριστιανισμός απαιτεί την αποκλειστικότητα της πίστης, κάτι µε το οποίο οι Ιάπωνες δεν είχαν εξοικειωθεί. Οι Ιάπωνες κατανόησαν αυτήν την απαίτηση για αποκλειστικότητα, ως ένα “προπύργιο του δυτικού ιµπεριαλισµού”, ο οποίος προσπαθούσε µέσω της επιβολής μίας νέας πίστης, να επιβάλει τον δυτικό τρόπο ζωής στην Ιαπωνία.[43]
- O Χριστιανισμός συνδέθηκε με τα εμπορικά και πολιτικά συμφέροντα της Δύσης στην Ανατολική Ασία. Αυτό άλλοτε ενίσχυσε και άλλοτε εμπόδισε την διάδοση του Χριστιανισμού την Ιαπωνία.[38]
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- www.26martyrs.com/ επίσημη ιστοσελίδα μουσείου-μνημείου 26 μαρτύρων στο Ναγκασάκι.
- http://www.orthodoxos-christianismos.com/orthorus/autonomous/japan/ Αρχειοθετήθηκε 2020-10-24 στο Wayback Machine.
- Ιστορία της Καθολικής Εκκλησίας στην Ιαπωνία
- Japan Bible Society Αρχειοθετήθηκε 2021-04-16 στο Wayback Machine.
- Ιστορία τής Ορθόδοξης Ιεραποστολής στην Ιαπωνία
- Καθολική Εκκλησία στην Ιαπωνία
- www.gcatholic.org/
- https://www.orthodoxjapan.jp/ Ορθόδοξη Εκκλησία της Ιαπωνίας (Ανατολική Ασία, Ιαπωνία). Επίσημη ιστοσελίδα.
- Η ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΤΟΥ ΝΤΟΣΤΟΓΙΕΦΣΚΙ ΜΕ ΤΟΝ ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΟ ΤΗΣ ΙΑΠΩΝΙΑΣ ΝΙΚΟΛΑΪ ΚΑΣΑΤΚΙΝ άρθρο του Μιχάλη Μακράκη.
Εικόνες
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]-
Μάρτυρες του Ναγκασάκι (πίνακας ζωγραφικής)
-
Μνημείο 26 μαρτύρων στο Ναγκασάκι
-
Μνημείο 26 μαρτύρων στο Ναγκασάκι
-
26 Μάρτυρες της Ιαπωνίας, Καθολική Εκκλησία κοντά στο μουσείο-μνημείο των 26 Μαρτύρων της Ιαπωνίας στο Ναγκασάκι
-
Martyrdom of Paul Miki S.J., Jacob Kisai S.J., John Goto S.J Wellcome
-
Άγιος Νικόλαος της Ιαπωνίας (Νικολάι Κασάτκιν)
-
Μαρία-Κάννον στο μουσείο για τους κρυμμένους Χριστιανούς της Ιαπωνίας
-
Μαρία-Κάννον
-
Τζέιμς Κέρτις Χέπμπερν, Αμερικανός ιατρός, μεταφραστής, εκπαιδευτικός και λαϊκός χριστιανός ιεραπόστολος.
-
Channing Moore Williams
-
Αλεσάντρο Βαλινιάνο (Alessandro Valignano)
-
Φράνσις Ξαβιέ (Francis Xavier)
-
Φράνσις Ξαβιέ, Αντζίρο και Βερνάρδος ο Ιάπωνας στο πάρκο Ξαβιέ
-
Καθολική Εκκλησία στο Τόκιο (2011)
-
Εκκλησία του Αγίου Μιχαήλ στο Σαππόρο
-
Doshisha Church
-
Ορθόδοξη εκκλησία στο Κόμπε, Ιαπωνία
-
St. Caecilia Church in Akita
-
Καθολική Εκκλησία στην Άκιτα
-
Εκκλησία του Αγίου Ιγνατίου στο Τόκιο
-
Τόκιο-Γιαμάτε-Εκκλησία-Σιμπούγια
-
Ορθόδοξος ναός της Αναστάσεως στο Τόκιο, Ιαπωνία
-
Καθολική Εκκλησία του Αγίου Φράνσις Ξαβιέ,Τόκιο, Ιαπωνία
-
Ντόζακι Καθολική εκκλησία στα νησιά Γκοτό στην Ιαπωνία
-
Κουσουχάρα (Kusuhara) Καθολική εκκλησία στα νησιά Γκοτό στην Ιαπωνία
-
Καθολική Εκκλησία του Αγίου Φράνσις Ξαβιέ στην πόλη Χιράντο
-
Καθολική Εκκλησία στο νησί Κασιραγκασίμα
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Internet Archive (2011). Christianities in Asia. Malden, MA : Wiley-Blackwell. ISBN 978-1-4051-6089-6.
- ↑ «Christianity». Japanese Religions (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 30 Οκτωβρίου 2020.
- ↑ McManners, John (1990). The Oxford illustrated history of Christianity. Oxford ; New York : Oxford University Press. ISBN 978-0-19-822928-5.
- ↑ 4,0 4,1 Αθανασίου, Αθανάσιος (2015). ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΚΑΙ ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΑ: Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ ΣΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΗΣ ΙΑΠΩΝΙΑΣ, (Με Αναφορά στην Ιαπωνική Κοινότητα των Βρυξελλών) (PDF). Θεσσαλονίκη: ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΣΧΟΛΗ, ΤΜΗΜΑ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ (διδακτορική διατριβή). σελ. 98.
- ↑ 5,00 5,01 5,02 5,03 5,04 5,05 5,06 5,07 5,08 5,09 5,10 5,11 5,12 «Christianity in Japan - New World Encyclopedia». www.newworldencyclopedia.org. Ανακτήθηκε στις 28 Οκτωβρίου 2020.
- ↑ «Japan - Religion». Encyclopedia Britannica (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 29 Οκτωβρίου 2020.
- ↑ 7,0 7,1 Jesse R. LeFebvre, Christian Wedding Ceremonies “Nonreligiousness” in Contemporary Japan, Japanese Journal of Religious Studies 42/2: 185–203, (2015) Nanzan Institute for Religion and Culture
- ↑ 8,0 8,1 8,2 Ledford, Adam (8 Ιανουαρίου 2015). «Christians in Kyushu: A History». Tofugu (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 29 Οκτωβρίου 2020.
- ↑ 9,0 9,1 9,2 Picken, Stuart D. B. (1983). Christianity and Japan : meeting, conflict, hope. Tokyo ; New York : Kodansha International ; New York, N.Y. : Distributed in the U.S. by Kodansha International/USA through Harper & Row. ISBN 978-0-87011-589-9.
- ↑ 10,0 10,1 «Japan's Christian Century (1550–1650)». Japanese Association for Renaissance Studies (στα Αγγλικά). 28 Μαΐου 2013. Ανακτήθηκε στις 28 Οκτωβρίου 2020.
- ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 «CATHOLIC ENCYCLOPEDIA: Japan». www.newadvent.org. Ανακτήθηκε στις 28 Οκτωβρίου 2020.
- ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 Francis, Carolyn· Nakajima, John Masaaki (1991). Christians in Japan = Niho ni ikiru kirisuto sha tachi. New York : Friendship Press. ISBN 978-0-377-00216-6.
- ↑ Αθανασίου Αθανάσιος, (2015), ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΚΑΙ ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΑ: Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ ΣΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΗΣ ΙΑΠΩΝΙΑΣ. (Με Αναφορά στην Ιαπωνική Κοινότητα των Βρυξελλών), ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΣΧΟΛΗ, ΤΜΗΜΑ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ, Θεσσαλονίκη, σελ. 99 (διδακτορική διατριβή)
- ↑ 14,0 14,1 14,2 λέει, Ο/Η Γιάννης Ρέντζος (11 Μαΐου 2019). «Η Χριστιανική επανάσταση στην Ιαπωνία και ο μεγάλος διωγμός». Cognosco Team. Ανακτήθηκε στις 29 Οκτωβρίου 2020.
- ↑ 15,0 15,1 15,2 «Kirishitan | religion». Encyclopedia Britannica (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 29 Οκτωβρίου 2020.
- ↑ 16,0 16,1 «Japan - The bakuhan system | Britannica». www.britannica.com (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 22 Ιουνίου 2022.
- ↑ Asakawa, K. (1 Μαΐου 1907). «Christianity in Japan». The Atlantic (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 22 Ιουνίου 2022.
- ↑ 18,0 18,1 Αθανασίου Αθανάσιος, (2015), ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΚΑΙ ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΑ: Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ ΣΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΗΣ ΙΑΠΩΝΙΑΣ. (Με Αναφορά στην Ιαπωνική Κοινότητα των Βρυξελλών), ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΣΧΟΛΗ, ΤΜΗΜΑ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ, Θεσσαλονίκη, σελ. 104-105 (διδακτορική διατριβή)
- ↑ 19,0 19,1 19,2 Boye Lafayette De Mente (1995). Japan encyclopedia. Passport Books. ISBN 978-0-8442-8435-4.
- ↑ «fumi-e | Japanese policy | Britannica». www.britannica.com (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 22 Ιουνίου 2022.
- ↑ «Sakitsu: A Simple Fishing Village Becomes a World Heritage Site». nippon.com (στα Αγγλικά). 12 Ιουλίου 2018. Ανακτήθηκε στις 31 Οκτωβρίου 2020.
- ↑ «Christian Sites Selected for UNESCO List: An Overview of World Heritage Sites in Japan». nippon.com (στα Αγγλικά). 30 Ιουνίου 2018. Ανακτήθηκε στις 31 Οκτωβρίου 2020.
- ↑ 23,0 23,1 «A Timeline of Christianity in Japan». nippon.com (στα Αγγλικά). 25 Νοεμβρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 31 Οκτωβρίου 2020.
- ↑ Newsroom (23 Νοεμβρίου 2019). «Πάπας Φραγκίσκος: Η ιστορική επίσκεψη στην Ιαπωνία και το μήνυμα για πυρηνικό αφοπλισμό». CNN.gr. Ανακτήθηκε στις 31 Οκτωβρίου 2020.
- ↑ «CATHOLIC ENCYCLOPEDIA: Sts. Peter Baptist and Twenty-Five Companions». www.newadvent.org. Ανακτήθηκε στις 29 Οκτωβρίου 2020.
- ↑ Αθανασίου Αθανάσιος, (2015), ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΚΑΙ ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΑ: Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ ΣΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΗΣ ΙΑΠΩΝΙΑΣ. (Με Αναφορά στην Ιαπωνική Κοινότητα των Βρυξελλών), ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΣΧΟΛΗ, ΤΜΗΜΑ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ, Θεσσαλονίκη, σελ. 111 (διδακτορική διατριβή)
- ↑ «Το πολιτικό και πνευματικό κλίμα στην Ιαπωνία κατά την άφιξη τού π. Νικολάου Κασάτκιν. 2ο Μέρος». www.oodegr.com. Ανακτήθηκε στις 30 Οκτωβρίου 2020.
- ↑ «Υπομονητική προετοιμασία και «μαρτύρια» κατά το ξεκίνημα τής Ιεραποστολής στην Ιαπωνία 3ο Μέρος». www.oodegr.com. Ανακτήθηκε στις 30 Οκτωβρίου 2020.
- ↑ «Μετάβαση τού π. Νικολάου στη Ρωσία. Η ιδιοτυπία τού μικρού του ποιμνίου 5ο Μέρος». www.oodegr.com. Ανακτήθηκε στις 30 Οκτωβρίου 2020.
- ↑ «1. Η έναρξη συστηματικής ιεραποστολικής εργασίας στην Ιαπωνία. Η Ορθοδοξία στη «Χώρα Του Ανατέλλοντος Ηλίου». Α'. Περίοδος καρποφόρου αποστολικού έργου. 9ο Μέρος». www.oodegr.com. Ανακτήθηκε στις 30 Οκτωβρίου 2020.
- ↑ 31,0 31,1 «Άγιος Νικόλαος Κασάτκιν, Ο φωτιστής της Ιαπωνίας». Πάντα τα έθνη (Αποστολική Διακονία της Εκκλησίας της Ελλάδος) (122): σελ. 3-9. 2012. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2022-08-20. https://web.archive.org/web/20220820061747/https://apostoliki-diakonia.gr/gr_main/mission/122.PDF. Ανακτήθηκε στις 30 Οκτωβρίου 2020.
- ↑ «Το μυστικό της Ιεραποστολική επιτυχίας τού αγίου Αρχιεπισκόπου Νικολάου Κασάτκιν. Η Ορθοδοξία στη «Χώρα Του Ανατέλλοντος Ηλίου». Α'. Περίοδος καρποφόρου αποστολικού έργου. 11ο Μέρος». www.oodegr.com. Ανακτήθηκε στις 30 Οκτωβρίου 2020.
- ↑ 33,0 33,1 «Στο Τόκιο τίμησαν επετείους της Ορθοδοξίας / Ειδήσεις / Пατριαρχείο.ru». Пατριαρχείο.ru (στα Ρωσικά). Ανακτήθηκε στις 1 Νοεμβρίου 2020.
- ↑ 34,0 34,1 «Japanese Orthodox Church | Britannica». www.britannica.com (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 22 Ιουνίου 2022.
- ↑ «Η νεότερη Εκκλησία τής Ιαπωνίας ως τον 21ο Αιώνα. Β'. Συντήρηση και Αναζωογόνηση. Η Ορθοδοξία στη «Χώρα Του Ανατέλλοντος Ηλίου». 12ο Μέρος». www.oodegr.com. Ανακτήθηκε στις 30 Οκτωβρίου 2020.
- ↑ «Πατρ. Μόσχας: 150 χρόνια Ορθοδοξίας στην Ιαπωνία». Ορθοδοξία News Agency. 17 Σεπτεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 1 Νοεμβρίου 2020.
- ↑ Αθανασίου Αθανάσιος, (2015), ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΚΑΙ ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΑ: Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ ΣΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΗΣ ΙΑΠΩΝΙΑΣ. (Με Αναφορά στην Ιαπωνική Κοινότητα των Βρυξελλών), ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΣΧΟΛΗ, ΤΜΗΜΑ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ, Θεσσαλονίκη, σελ. 100 (διδακτορική διατριβή)
- ↑ 38,0 38,1 38,2 Bowring, Richard John· Kornicki, Peter F. (Peter Francis) (1993). Cambridge encyclopedia of Japan. New York : Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-40352-8.
- ↑ Kimura, Junko; Belk, Russell (2005-09-01). «Christmas in Japan: Globalization Versus Localization». Consumption Markets & Culture 8 (3): 325–338. doi: . ISSN 1025-3866. https://doi.org/10.1080/10253860500160361.
- ↑ Αθανασίου Αθανάσιος, (2015), ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΚΑΙ ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΑ: Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ ΣΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΗΣ ΙΑΠΩΝΙΑΣ. (Με Αναφορά στην Ιαπωνική Κοινότητα των Βρυξελλών), ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΣΧΟΛΗ, ΤΜΗΜΑ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ, Θεσσαλονίκη, σελ. 107-108 (διδακτορική διατριβή)
- ↑ Αθανασίου Αθανάσιος, (2015), ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΚΑΙ ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΑ: Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ ΣΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΗΣ ΙΑΠΩΝΙΑΣ. (Με Αναφορά στην Ιαπωνική Κοινότητα των Βρυξελλών), ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΣΧΟΛΗ, ΤΜΗΜΑ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ, Θεσσαλονίκη, σελ. 105 (διδακτορική διατριβή)
- ↑ Αθανασίου Αθανάσιος, (2015), ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΚΑΙ ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΑ: Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ ΣΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΗΣ ΙΑΠΩΝΙΑΣ. (Με Αναφορά στην Ιαπωνική Κοινότητα των Βρυξελλών), ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΣΧΟΛΗ, ΤΜΗΜΑ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ, Θεσσαλονίκη, σελ. 126 (διδακτορική διατριβή)
- ↑ Αθανασίου Αθανάσιος, (2015), ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΚΑΙ ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΑ: Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ ΣΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΗΣ ΙΑΠΩΝΙΑΣ. (Με Αναφορά στην Ιαπωνική Κοινότητα των Βρυξελλών), ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΣΧΟΛΗ, ΤΜΗΜΑ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ, Θεσσαλονίκη, σελ. 198 (διδακτορική διατριβή)
Βιβλιογραφία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Αθανασίου Αθανάσιος, ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΚΑΙ ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΑ: Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ ΣΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΗΣ ΙΑΠΩΝΙΑΣ. (Με Αναφορά στην Ιαπωνική Κοινότητα των Βρυξελλών), ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΣΧΟΛΗ, ΤΜΗΜΑ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ, Θεσσαλονίκη 2015, (διδακτορική διατριβή).
- Παπαθανασίου Αθανάσιος, Ένας Ιάπωνας δίχως σχιστά μάτια: Νικόλαος Κασάτκιν, ο ευαγγελιστής των Ιαπώνων, εκδόσεις: Αρμός, Αθήνα 2018, ISBN 9789606151507.