Χριστιανικός γυμνισμός

Χριστιανικός γυμνισμός είναι η πρακτική του γυμνισμού από Χριστιανούς.

Ο γυμνισμός είναι η πρακτική ψυχαγωγικής κοινωνικής γύμνιας σε ένα φυσικό περιβάλλον, όπως σε παραλία, λίμνη, δάσος ή άλλη περιοχή άγριας φύσης. Δεν είναι βέβαιο ότι ο χριστιανικός γυμνισμός υπάρχει σε οποιεσδήποτε επίσημες οργανώσεις, ωστόσο, υπάρχουν άτυπα (κυρίως διαδικτυακά) δίκτυα Χριστιανών γυμνιστών.

Πολλοί από τους πρώτους πρωτεργάτες του γυμνισμού ήταν Χριστιανοί. Για παράδειγμα, συγγραφείς όπως ο Ίλσλι Μπουν, ο Χένρι Στρονγκ Χάντινγκτον και ο Έλτον Ρέιμοντ Σο ήταν συγγραφείς βιβλίων για το γυμνισμό και το Χριστιανισμό. Ο καθηγούμενος του Καθεδρικού Ναού του Αγίου Παύλου, Ουίλιαμ Ινγκ, προσέφερε υποστήριξη στην υπόθεση των γυμνιστών υποστηρίζοντας τη δημοσίευση του βιβλίου του Μόρις Πάρμελι (Maurice Parmelee), The New Gymnosophy: Nudity and the Modern Life.

Ιστορία

Βάπτιση του 3ου αιώνα, Κατακόμβη Αγίου Καλίξτου

Αρχαία

Αρχικά, εβραϊκά μίκβε και αργότερα, παλαιοχριστιανικές βαπτίσεις πραγματοποιούνταν με γυμνά άτομα. Αυτό περιελάμβανε μαζικές βαπτίσεις που αφορούσαν άνδρες, γυναίκες και παιδιά. Σήμαιναν την αποκατάσταση του συμμετέχοντος στην αρχική αναμάρτητη κατάσταση του ανθρώπου, με την εξάλειψη των αμαρτιών του. Άλλοι υποστηρίζουν ότι πρώτα βαφτίζονταν τα παιδιά, μετά οι άνδρες και μετά οι γυναίκες, όλοι χωριστά.

Το δημόσιο λουτρό ήταν η κοινή πρακτική κατά την εποχή του Ιησού και εξακολουθεί να εμφανίζεται σήμερα σε λίγους πολιτισμούς, όπως το τούρκικο χαμάμ, η φινλανδική σάουνα, το ιαπωνικό όνσεν ή Σεντό και το κορεάτικο Τσιμτζιλμπάνγκ. Με εξαίρεση τη φινλανδική σάουνα που επικεντρώνεται στην οικογένεια, τα περισσότερα δημόσια λουτρά είναι σήμερα διαχωρισμένα με βάση το φύλο. Ολόκληρες οικογένειες συμμετείχαν στο δημόσιο λουτρό — συμπεριλαμβανομένων Χριστιανών. Ο Ιησούς κήρυξε ακόμη και στα δημόσια λουτρά στην Ιερουσαλήμ.

Ορισμένες ιστορικές θρησκευτικές αιρέσεις, τόσο χριστιανικές όσο και συγκρητισμικές, έχουν κάνει τον γυμνισμό γενική πρακτική. Πιθανώς οι πιο γνωστοί από αυτούς ήταν οι Αδαμίτες, αν και ορισμένες από τις πεποιθήσεις τους ήταν αντίθετες με τον ορθόδοξο Χριστιανισμό. Η μετά την ανάσταση πεποίθηση ότι το άδυτο σώμα είναι κακό ή αμαρτωλό μπορεί να προέρχεται από τον πλατωνικό ασκητισμό (που βασίστηκε σε μεγάλο βαθμό στα έργα του αρχαίου Έλληνα φιλοσόφου Πλάτωνα), ο οποίος υιοθετήθηκε και μεταδόθηκε από «Χριστιανούς» πλατωνιστές στην πρώιμη εκκλησιαστική ιστορία. Ο πλατωνισμός είναι μια δυαδική θεολογία που προτείνει ένα βασίλειο μορφών που περιλαμβάνουν, αφενός, τις «καθαρές ιδέες», οι οποίες είναι καλές, και από την άλλη η «ύλη», που είναι κακό. Όταν εφαρμόζεται στους ανθρώπους, η ψυχή είναι αναγκαστικά καλή και το σώμα είναι αναγκαστικά κακό. Επομένως, σύμφωνα με αυτή τη φιλοσοφία, τα «κακά» σώματά μας πρέπει να καλύπτονται από ρούχα. Οι Χριστιανοί γυμνιστές απορρίπτουν τέτοιες έννοιες ως αντιβιβλικές.

Ο Πλωτίνος (περίπου 204 – 270 μ.Χ.) ήταν σημαντικός φιλόσοφος του αρχαίου κόσμου που θεωρείται ευρέως ο ιδρυτής του Νεοπλατωνισμού (μαζί με τον δάσκαλό του Αμμώνιο Σακκά). Τα μεταφυσικά του γραπτά έχουν εμπνεύσει ανά αιώνες Ειδωλολάτρες, Χριστιανούς, Εβραίους, Μουσουλμάνους και Γνωστικιστές μεταφυσικούς και μυστικιστές. Περίπου 150 χρόνια αργότερα, ο Άγιος Αυγουστίνος (354-430 μ.Χ.) επηρεάστηκε σε μεγάλο βαθμό από τη διδασκαλία του Πλωτίνου. Ως μια από τις πιο σημαντικές μορφές στην ανάπτυξη του Δυτικού Χριστιανισμού, ο Άγιος Αυγουστίνος υποστήριξε σθεναρά τον ασκητισμό, που σήμαινε αυταπάρνηση της εγκόσμιας ευχαρίστησης και πλήρη σεξουαλική αποχή. Τελικά, αυτό έφτασε στο αποκορύφωμά του στον μοναχισμό. Όσοι επιδιώκουν τη μοναστική ζωή συνήθως ονομάζονται μοναχοί ή αδελφοί αν είναι άνδρες, και μοναχές ή αδερφές αν είναι γυναίκες. Ενώ παρόμοιες δραστηριότητες υπήρχαν προηγουμένως στους προχριστιανικούς χρόνους, ο παλαιοχριστιανικός μοναχισμός προσέλκυσε μεγάλο αριθμό οπαδών λόγω του τεράστιου κύρους και της υψηλής κοινωνικής του θέσης στην περίοδο όπου η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία ήταν κοντά στην κατάρρευση. Άγιος Αυγουστίνος είναι ένας από τους ελάχιστους αγίους που θεωρούνται σημαντικοί όχι μόνο από τη Ρωμαιοκαθολική και την Ανατολική Ορθόδοξη θρησκεία, αλλά και από πολλούς Προτεστάντες (συμπεριλαμβανομένων των Μαρτίνου Λούθηρου και Ιωάννη Καλβίνου).

Μοντέρνα

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, το χριστιανικό κίνημα γυμνισμού (το οποίο ήταν το πρώτο κίνημα οποιουδήποτε είδους γυμνισμού στις ΗΠΑ) ξεκίνησε στα τέλη της δεκαετίας του 1920. Αυτό συνέβη σχεδόν την ίδια στιγμή με την έναρξη της Μεγάλης Ύφεσης, υπό την ηγεσία του Ολλανδού Μεταρρυθμιστή υπουργού του Νιου Τζέρσεϊ, Ίλσλι Μπουν. Αρχικά, ήταν αντιπρόεδρος της Αμερικανικής Ένωσης για τον Φυσικό Πολιτισμό. Μέχρι τον Οκτώβριο του 1931, ο Μπουν είχε αναλάβει τη θέση του προέδρου και μετονόμασε τον σύλλογο σε «Αμερικανική Ένωση Ηλιοθεραπείας» (ΑΕΗ). Σύντομα, ο γυμνισμός άρχισε να επεκτείνεται σε εθνικό επίπεδο.

Στη Ρώμη, ο Πάπας Πίος ΙΑ΄ καταδίκασε έντονα το κίνημα του γυμνισμού στις αρχές της δεκαετίας του 1930, αποκαλώντας το «ειδωλολατρικά άσεμνο». Αυτό ώθησε τον επικεφαλής της Λεγεώνας της Ευπρέπειας της Νέας Υόρκης, πρώην Καθολικό Κυβερνήτη της Νέας Υόρκης και υποψήφιο για την προεδρία Αλ Σμιθ, να προσπαθήσει να θέσει εκτός νόμου κάθε μορφή γυμνισμού. Μια πρόσφατη δικαστική απόφαση είχε κηρύξει την ιδιωτική κοινωνική γύμνια ως νόμιμη σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία. Τελικά, οι προσπάθειές τους απέτυχαν στο νομοθετικό σώμα της πολιτείας. Μετά το θάνατο του Μπουν στα τέλη της δεκαετίας του 1960, η ΑΕΗ έγινε πιο κοσμική, μαζί με την αμερικανική κοινωνία γενικά.

Ο Πάπας Ιωάννης Παύλος Β΄ ξεκίνησε τον παπισμό του το 1978, και έγινε ο πρώτος μη Ιταλός Πάπας εδώ και τεσσεράμισι αιώνες. Οι απόψεις του για τον γυμνισμό διέφεραν ουσιαστικά από αυτές των προκατόχων του. Στο βιβλίο του, Αγάπη και υπευθυνότητα (1981), έγραψε: «Η ίδια η γύμνια δεν είναι άσεμνη... Η αμετροέπεια υπάρχει μόνο όταν η γύμνια παίζει αρνητικό ρόλο ως προς την αξία του ατόμου, όταν σκοπός της είναι να διεγείρει την ευθυμία, με αποτέλεσμα το άτομο να τίθεται στη θέση ενός αντικειμένου για απόλαυση».

Με το ξεκίνημα του σύγχρονου Διαδικτύου στα μέσα της δεκαετίας του 1990, ο χριστιανικός γυμνισμός έγινε πολύ πιο οργανωμένος στις ΗΠΑ από ποτέ. Οι ετήσιες συνελεύσεις Χριστιανών γυμνιστών ξεκίνησαν στις αρχές της δεκαετίας του 2000.

Γύμνια και ιστορικές χριστιανικές αιρέσεις

• Αδαμίτες – Μια αίρεση στη Βόρεια Αφρική τον 2ο έως τον 4ο αιώνα που πίστευε ότι «αποκαθιστούσαν την αθωότητα του Αδάμ και της Εύας».
• Naaktloopers («γυμνοί περιπατητές») – Μια ομάδα 11 Αναβαπτιστών στο Άμστερνταμ που, στις 11 Φεβρουαρίου 1535, γδύθηκαν και έτρεξαν γυμνοί στους δρόμους διακηρύσσοντας τη «γυμνή αλήθεια». Αργότερα εκτελέστηκαν.

Βιβλικά χωρία που περιλαμβάνουν γυμνό

Κήπος της Εδέμ

Αδάμ και Εύα, του Άλμπρεχτ Ντύρερ (1507)

Οι Χριστιανοί γυμνιστές βλέπουν την ιστορία του Κήπου της Εδέμ ως πρότυπο για τις πεποιθήσεις τους. Είναι επίσης η κύρια γραφή όπου η ερμηνεία τους διαφωνεί με ονομασίες όπου απαιτείται ένδυση. Όταν ο Αδάμ και η Εύα δημιουργήθηκαν και τοποθετήθηκαν στον κήπο ως ζευγάρι από τον Θεό, ήταν και οι δύο γυμνοί και «δεν ένιωθαν καμία ντροπή» (Γένεσις 2:25). Αν και σήμερα «γύμνια» συχνά συνεπάγεται ντροπή ή λαγνεία, όταν η έκδοση του Ιάκωβου Α΄ και ΣΤ΄ της Αγγλίας και της Σκωτίας κυκλοφόρησε το 1611, το «naked» (γερμανικά) και το «nude» (λατινικά) ήταν συνώνυμα. Η έκδοση χρησιμοποιεί το «naked» 47 φορές σε 45 στίχους σε όλη τη Βίβλο, ενώ το «nude» δεν εμφανίζεται καμία φορά.

Οι Χριστιανοί γυμνιστές βλέπουν τον Αδάμ και την Εύα να βρίσκονται στην άμεμπτη κατάσταση που ο Θεός τους είχε σκοπό να είναι. Ο Θεός ήξερε ότι ήταν γυμνοί, καθώς έτσι τους είχε δημιουργήσει, κατ' εικόνα Του. Ακόμη και πριν από τη δημιουργία της Εύας, ο Θεός είχε προειδοποιήσει τον Αδάμ: «αλλά δεν πρέπει να φας από το δέντρο της γνώσης του καλού και του κακού, γιατί όταν φας από αυτό σίγουρα θα πεθάνεις». (Γένεσις 2:17). Παρά την προειδοποίηση του Θεού, πρώτα η Εύα και μετά ο Αδάμ, έφαγαν τον απαγορευμένο καρπό αφού πείστηκαν από τον διάβολο με τη μορφή φιδιού. (Γένεσις 3:1-6). Αφού το κάνουν, συνειδητοποιούν ότι είναι γυμνοί και ράβουν φύλλα συκής ως καλύμματα σε μια μάταιη προσπάθεια να κρύψουν την απώλεια της αθωότητάς τους.

Λίγο αργότερα, ο Αδάμ και η Εύα ακούν τον Θεό να περπατά στον κήπο, με αποτέλεσμα να κρύβονται φοβισμένα ανάμεσα στα δέντρα. Ο Θεός ρωτά τον Αδάμ, «Πού είσαι;». Παρά τα φύλλα συκής, ο Αδάμ απαντά ότι φοβάται λόγω της γυμνότητάς του. Ο Θεός ρωτά περαιτέρω τον Αδάμ, «Ποιος σου είπε ότι ήσουν γυμνός;». Μόνο ο Θεός, ο Αδάμ, η Εύα και ο διάβολος συμμετέχουν σε αυτή την κατάσταση, καθώς δεν υπάρχουν άλλοι άνθρωποι στον πλανήτη αυτή τη στιγμή. Ως εκ τούτου, οι Χριστιανοί γυμνιστές πιστεύουν ότι ήταν ο διάβολος που είπε στον Αδάμ και στην Εύα ότι ήταν γυμνοί. Η ντροπή τους δεν ήταν του Θεού, ούτε τα φύλλα συκής θα κάλυπταν αυτή την ντροπή, άσχετα αν τα γεννητικά όργανα τους ήταν καλυμμένα. Ο Θεός ήταν δυσαρεστημένος όχι μόνο από την ανυπακοή τους να φάνε τον απαγορευμένο καρπό, αλλά και με την επακόλουθη προσπάθεια του Αδάμ και της Εύας να καλύψουν το σώμα τους.

Οι Χριστιανοί γυμνιστές υποστηρίζουν ότι τα φύλλα συκής φορέθηκαν σε μια μάταιη προσπάθεια να κρύψουν ό,τι είχε κάνει το ζευγάρι από τον Θεό - όχι ο ένας τον άλλον, σημειώνοντας ότι ήταν παντρεμένοι και εξίσου ένοχοι για το ίδιο προπατορικό αμάρτημα. Το δεύτερο αμάρτημα ήταν να καλύψουν μέρη του σώματος. Ο διάβολος είχε επιλέξει τα γεννητικά όργανα ως περιοχή της ντροπής γιατί, σε αντίθεση με τον Θεό, δεν έχει την ικανότητα να δημιουργήσει ζωή. Καθώς το επόμενο κεφάλαιο ξεκινά με τον Αδάμ και την Εύα να συμμετέχουν σε κατάλληλες συζυγικές σεξουαλικές σχέσεις, καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι το ζευγάρι θα είχε δει ο ένας τον άλλο γυμνό μετά την πτώση της ανθρωπότητας.

Μετά την Πτώση, ο Θεός έδιωξε τον Αδάμ και την Εύα από τον Κήπο της Εδέμ. Έφτιαξε επίσης πιο ανθεκτικά και προστατευτικά ενδύματα από δέρματα ζώων για να αντικαταστήσει τα φύλλα συκής πριν τα στείλει ανάμεσα στα αγκάθια. (Γένεσις 3:21-23).

Γυμνός Χριστός

Γέννηση

Η ιστορία της γέννησης του Ιησού λέγεται στα ευαγγέλια του Ματθαίου και του Λουκά. Το χριστιανικό δόγμα της ενανθρώπησης υποστηρίζει ότι το δεύτερο πρόσωπο της Τριάδας «έγινε σάρκα» με τη σύλληψη στη μήτρα της Παναγίας και ήρθε στον κόσμο γυμνό, όπως κάθε άλλος άνθρωπος.

• 
  Παναγία και παιδί σε ένα τοπίο, από έναν ανώνυμο καλλιτέχνη
• 
  Παναγία και παιδί, από τον Δημιουργό της Γέννησης του Καστέλο
• 
  Ο Χριστός βρέφος κοιμάται, του Μπαρτολομέο Σκεντόνι

Βάπτιση

Ο Ιησούς βαφτίστηκε από τον Ιωάννη τον Βαπτιστή στον ποταμό Ιορδάνη. Ο Ιησούς ήταν σχεδόν σίγουρα γυμνός όταν βαφτίστηκε. Η παλαιοχριστιανική λειτουργία της βάπτισης απαιτούσε από εκείνους που βαπτίζονταν να είναι εντελώς γυμνοί.

• 
  του Άντι Χόλτσερ
• 
  του Τζοβάννι ντι Πάολο
• 
  στη Μονή Παμμακάριστου
• 
  του Τζιοβάννι ντι Πάολο
• 
  στο Μουσείο Καλών Τεχνών της Λυών
• 
  στην Εθνική Πινακοθήκη της Ουάσιγκτον

Σταύρωση

Ο Ιησούς σταυρώθηκε αφού οι δήμιοι του έβγαλαν τα ενδύματα.

• 
  του Κόνραντ φον Ζοστ
• 
  στη Σαγράδα Φαμίλια
• 
  Ο Σταύρωση του Μιχαήλ Άγγελου στη Βασιλική του Αγίου Πνεύματος στη Φλωρεντία

Ανάσταση

Στα Συνοπτικά Ευαγγέλια, οι γυναίκες που ήρθαν στον τάφο για να χρίσουν το σώμα του Ιησού βρήκαν μόνο έναν άγγελο ή έναν νεαρό ή δύο άνδρες. Όλοι φορούσαν λευκά ή εκτυφλωτικά ρούχα. Στο Κατά Ιωάννην Ευαγγέλιον, αναφέρεται ότι τα ρούχα του τάφου του Ιησού είχαν μείνει στον τάφο. Υπάρχουν επίσης δύο άγγελοι στα λευκά, σε αντίθεση με τα Συνοπτικά Ευαγγέλια, όπου ο Ιησούς είναι επίσης παρών. Ωστόσο, δεν γίνεται καμία αναφορά στο ότι ο Ιησούς φορούσε εκτυφλωτικά λευκά ρούχα, και η Μαρία Μαγδαληνή μπερδεύει τον Ιησού με τον κηπουρό.

Κριτική

Μακράν, το πιο συχνό βιβλικό επιχείρημα κατά του χριστιανικού γυμνισμού είναι ότι αν ο Θεός ενέκρινε τους ανθρώπους να είναι γυμνοί, δεν θα είχε ντύσει τον Αδάμ και την Εύα αφού αμάρτησαν, κάνοντάς το έτσι μια υπενθύμιση στον άνθρωπο ότι, στην πραγματικότητα, είχε αμαρτήσει. Το αντεπιχείρημα είναι ότι ο Αδάμ και η Εύα είχαν ήδη ντυθεί με την αμαρτία, και ο Θεός απλώς αντικατέστησε τα φύλλα συκής με δέρματα ζώων δίνοντάς τους ελεύθερη βούληση.

Λόγω των πολιτισμικών τάσεων να εξισώνουν τη γύμνια με το σεξ, πολλά χριστιανικά δόγματα και ομάδες δεν υποστηρίζουν τον γυμνισμό. Τέτοιες ομάδες μπορεί να αισθάνονται ότι ο πειρασμός του πόθου είναι πολύ δύσκολος. Οι Χριστιανοί γυμνιστές αντιτείνουν ότι η ιδέα ότι οι Χριστιανοί αδυνατούν να αποφύγουν τη λαγνεία όπου υπάρχει γυμνό χωρίς σεξουαλική διάθεση δεν έχει καμία γραφική βάση. Επιπλέον, πιστεύουν ότι ο Χριστός έχει δώσει στην ανθρωπότητα τη δύναμη να αποφεύγει την αμαρτία.

Οι Χριστιανοί γυμνιστές έχουν επικριθεί ότι είναι γυμνοί γύρω από μη Χριστιανούς (με την έννοια ότι λαμβάνει χώρα κάποια επαφή μεταξύ Χριστιανών και μη πιστών), δεδομένου ότι μπορεί να μην έχουν αναστολές ενάντια στη λαγνεία και άλλες σαρκικές αμαρτίες. 

Στο 1 Τιμόθεος 2:9, ο Παύλος παρότρυνε τις γυναίκες στη χριστιανική εκκλησία να ντύνονται σεμνά, με «ευπρέπεια και κοσμιότητα». Οι κριτικοί υποστηρίζουν ότι αυτό είναι σε αντίθεση με τις πεποιθήσεις του χριστιανικού γυμνισμού που ο απόστολος τους παροτρύνει να μη ντυθούν καθόλου. Οι Χριστιανοί γυμνιστές αντιτείνουν ότι ο Παύλος απαγόρευε τα περίεργα και/ή ακριβά ρούχα (που απαγορεύεται επίσης στον χριστιανικό γυμνισμό) και δεν αναφερόταν σε όσους επιλέγουν να μην ντυθούν. 

Άλλες επικρίσεις, αν και μπορεί να μην αντιτίθενται στον γυμνισμό καθεαυτό, ανησυχούν ότι θα εμποδίσει τη μαρτυρία, θα διχάσει τους συζύγους, θα προωθήσει τη μυστικότητα για να αποτρέψει την αμηχανία, τον αφορισμό, κ.λπ.  Ως αποτέλεσμα, ορισμένοι Χριστιανοί γυμνιστές είναι απομονωμένοι από άλλους Χριστιανούς και τις εκκλησίες τους. Στην προσπάθειά τους να βρουν συντροφιά, πολλοί έχουν σχηματίσει τοπικές κοινότητες, ενώ άλλοι εξακολουθούν να γίνονται αποδεκτοί από τις δικές τους εκκλησιαστικές ομάδες, παρόλο που είναι γνωστοί ως γυμνιστές.

Δείτε επίσης

• Γύμνια στη θρησκεία
• Χριστιανική ενδυμασία
• Χριστιανικός ελευθερισμός
• Ζητήματα κοινωνικής γύμνιας

Πηγές

Βιβλία

• Jensen, Robin M. (2011). «Nudity in Early Christian Art». Στο: Niang, Aliou Cisse· Osiek, Carolyn. Text, Image, and Christians in the Graeco-Roman World: A Festschrift in Honor of David Lee Balch. Wipf and Stock Publishers. ISBN 978-1-61097-524-7. 
• Gorham, Karen· Leal, Dave (2000). Naturism and Christianity: Are They Compatible?. Grove Books. ISBN 978-1-85174-438-1. 
• Horrocks, Bob (2011). Uncovering the Image. Lulu.com. ISBN 978-1-4717-0383-6. 
• Shaw, Elton Raymond (1951). The Body Taboo: Its Origin, Effect, and Modern Denial. Sunshine Book Company. 
• Lippy, Charles H. (1985). Bibliography of Religion in the South. Mercer University Press. ISBN 978-0-86554-161-0. 
• Marshall, Robert (1993). Storm from the East: From Genghis Khan to Khubilai Khan. University of California Press. ISBN 978-0-563-36338-5. 
• Schwegler, Albert (1868). Handbook of the History of Philosophy. Edmondston & Douglas. 
• Livingstone, E. A.· Sparks, M. W. D.· Peacocke, R. W. (2013). The Concise Oxford Dictionary of the Christian Church. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-965962-3. 
• Hunt, Lynn· Martin, Thomas R.· Hsia, R. Po-chia· Rosenwein, Barbara H.· Bonnie G. Smith (2006). The Making of the West: Peoples and Cultures, A Concise History: Volume I: To 1740. Bedford/St. Martin's. ISBN 978-0-312-41593-8. 
• Fitzgerald, Allan· Cavadini, John C. (1999). Augustine Through the Ages: An Encyclopedia. Wm. B. Eerdmans Publishing. ISBN 978-0-8028-3843-8. 
• Hibbert, Christopher (2010). Queen Victoria: A Personal History. HarperCollins Publishers. ISBN 978-0-00-737201-0. 
• Ariès, Philippe· Veyne, Paul· Duby, Georges (1992). A History of Private Life: From Pagan Rome to Byzantium. Harvard University Press. ISBN 978-0-674-39974-7. 
• Pope John Paul II (1996). Love and Responsibility. Fount. ISBN 978-1-85310-786-3. 
• Smith, Virginia (2007). Clean: A History of Personal Hygiene and Purity. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-157993-6. 
• Parker, Dan (2003). The Bathing Suit: Christian Liberty Or Secular Idolatry. Xulon Press. ISBN 978-1-59160-753-3. 
• Russell, Thomas Arthur (2010). Comparative Christianity: A Student's Guide to a Religion and Its Diverse Traditions. Universal-Publishers. ISBN 978-1-59942-877-2. 
• Webb, Kenneth (1973). As Sparks Fly Upward: The Rationale of the Farm and Wilderness Camps. Phoenix Pub. ISBN 978-0-914016-04-5. 
• Blocher, Henri (1984). In the beginning: the opening chapters of Genesis. Inter-Varsity Press. ISBN 978-0-87784-325-2. 
• Ziegler, Daniel D (2014). Naked Before God: A Look at Healing, Self-Discovery and Spiritual Growth Through Social Nudism. CreateSpace Independent Publishing Platform. ISBN 978-1497554375. 
• Hirning, L. Clovis (2013). «Clothing and Nudism». Στο: Albert Ellis. The Encyclopædia of Sexual Behaviour. Albert Abarbanel. Elsevier. ISBN 978-1-4832-2510-4. 

Περιοδικά

• Booth, Douglas (1997). «Nudes in the sand and perverts in the dunes». Journal of Australian Studies 21 (53): 170–182. doi:10.1080/14443059709387326. ISSN 1444-3058. 
• Mussell, Gary L. (2010). «A Brief History of Nudism and the Naturist Movement in America» (PDF). Southern California Naturist Association. Ανακτήθηκε στις 31 Ιουλίου 2014. 
• Moreland, Kim (30 Ιανουαρίου 2012). «Nudity and the Christian Worldview». colsoncenter.org. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Αυγούστου 2014. Ανακτήθηκε στις 21 Αυγούστου 2014. 
• Furness, Jim (May 2001). «Redeeming the Flesh». Thirdway 24 (3): 23–26. https://books.google.com/books?id=jPIJkqeRWckC&pg=PA3. 
• Martin, Richard (1991). «The Deceit of Dress: Utopian Visions and the Arguments against Clothing». Utopian Studies (4): 79–84. 
• Bois, H. (1916). «A Sociological View of Religion». International Review of Mission 5 (3): 449–460. doi:10.1111/j.1758-6631.1916.tb00884.x. Zenodo: 1447697. ISSN 0020-8582. 
• Knights, C. (1999). «Nudity, Clothing, and the Kingdom of God». The Expository Times 110 (6): 177–178. doi:10.1177/001452469911000604. ISSN 0014-5246. 
• Rode, Susan L. (2000). «A Christian perspective of contemporary nudity: Theological and ethical reflections on symbolic nakedness». doi:10.20381/ruor-7744. 
• Smith, Jonathan Z. (Winter 1966). «The Garments of Shame». History of Religions 5 (2): 217–238. doi:10.1086/462523. https://archive.org/details/sim_history-of-religions_winter-1966_5_2/page/217. 

Εφημερίδες

• Harden, Rachel (August 2000). «Naturism and Christianity: Are They Compatible?». Church Times. 
• «Growing Threat of AIDS». Time. 1985-08-12. http://content.time.com/time/covers/0,16641,19850812,00.html. Ανακτήθηκε στις 2014-07-28. 
• Bonthrone, P J (29 Jul 2000). «Don't feel bad about nudity, vicar tells Christians». The Telegraph. https://www.telegraph.co.uk/news/uknews/1350746/Dont-feel-bad-about-nudity-vicar-tells-Christians.html. 

Ιστότοποι

• Wijngaards, John. «Naturism/nudism - may Catholics join?». The Body is Sacred. Ανακτήθηκε στις 10 Αυγούστου 2016. 
• «On Christian Nudism». The Mad Parson. 23 Ιουλίου 2014. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Φεβρουαρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 21 Αυγούστου 2014. 
• Neal, Matthew (14 Ιανουαρίου 2012). «The Biblical Naturist: Squeamish Translating – Part 4 – Unclothed Servants». thebiblicalnaturist.blogspot.co.za. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Φεβρουαρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 8 Φεβρουαρίου 2016. 
• Melling, Dr Joseph (Σεπτεμβρίου 2010). «A Brief History of Nakedness». Reviews in History. Ανακτήθηκε στις 21 Αυγούστου 2014. 
• Fruhwirth, Jesse (16 Δεκεμβρίου 2009). «Skinny-Dipper Crackdown». Salt Lake City Weekly. Ανακτήθηκε στις 28 Ιουλίου 2014. 
• Tartakovsky, Margarita (2011). «The History of Nude Psychotherapy». Psych Central. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Ιουλίου 2014. Ανακτήθηκε στις 28 Ιουλίου 2014. 
• «End of the Sexual Revolution». Time. 9 Απριλίου 1984. Ανακτήθηκε στις 28 Ιουλίου 2014. 
• «Facing Up to Sex Abuse». Time. 1984-11-12. http://content.time.com/time/magazine/article/0,9171,926961,00.html. Ανακτήθηκε στις 2014-07-28. 
• Weinstein, Adam (22 Ιουλίου 2014). «Naked and Unafraid: Baring Witness at a Christian Nudist Festival». Gawker. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Αυγούστου 2014. Ανακτήθηκε στις 21 Αυγούστου 2014. 
• «Swimming Class News Articles». Historic Archives - Nude Male Swimming. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Δεκεμβρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 28 Ιουλίου 2014. 
• «Religion: Pope on Nudism». Time. 18 March 1935. http://content.time.com/time/magazine/article/0,9171,748550,00.html. Ανακτήθηκε στις 2014-07-28. 
• Robinson, B.A. (16 Σεπτεμβρίου 2007). «Nudity as mentioned in the Bible». religioustolerance.org. Ontario Consultants on Religious Tolerance. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Μαΐου 2014. Ανακτήθηκε στις 24 Αυγούστου 2014. 
• De Lotta, Dr. Del (24 Μαΐου 2004). «Answers to Objections to Nudism / Naturism». web.archive.org. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Απριλίου 2011. Ανακτήθηκε στις 24 Αυγούστου 2014. 
• Bowman, Jeffrey S. «Good Nudity». jeffreybowman.com. Ανακτήθηκε στις 24 Αυγούστου 2014. 
• Rockel, Jeff (1996). «The Bible, Society and Nudity: A study of social nudity from a Biblical and secular perspective». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Ιουλίου 2001. Ανακτήθηκε στις 24 Αυγούστου 2014. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Χριστιανοί φυσιολάτρες
• The Biblical Naturist Blog