Χρήστης:Agorastou Aik

Κριτικός Γραμματισμός

Ο κριτικός γραμματισμός αφορά στην ικανότητα του ατόμου να προσδιορίζει κριτικά το περιβάλλον του μέσω της γλώσσας, να επιτελεί διάφορες κοινωνικές πράξεις, να κατανοεί το κοινωνικό γίγνεσθαι, μεταδίδοντας ή αμφισβητώντας νοήματα ως ενεργός πολίτης. Στοχεύει στην ανάπτυξη δεξιοτήτων γραμματισμού που σχετίζονται όχι μόνο με τη γλωσσική ικανότητα, αλλά την δημιουργική χρήση ή αμφισβήτηση των κοινωνικών συμβάσεων και κατά συνέπεια στην επιτυχή συμμετοχή του ατόμου στην κοινωνία. Η επικοινωνιακή ικανότητα πλέον δεν γίνεται αντιληπτή ως η ικανότητα προσαρμογής του λόγου του μαθητή σε αντίστοιχες περιστάσεις επικοινωνίας, αλλά μια δυναμική διαδικασία επιλογής κατάλληλων στρατηγικών για την ενεργή συμμετοχή του στην κοινωνία. Μέσα από τη γλώσσα αμφισβητούμε κυρίαρχα νοήματα που προωθούν τις ανισότητες ή συντασσόμαστε με οπτικές που κυριαρχούν στο ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο (Κωστούλη & Στυλιανού, 2013). Η έννοια της αμφισβήτησης συσχετίζεται με την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης απέναντι στις κυρίαρχες κοινωνικές πρακτικές. Ουσιαστικά, ο κριτικός γραμματισμός επιχειρεί να αναδείξει τον τρόπο με τον οποίο γλωσσικά στοιχεία και γλωσσικές χρήσεις προβάλλουν σχέσεις εξουσίας και ιδεολογίες, τις οποίες τα άτομα δεν αντιλαμβάνονται (Fairclough,1992).

Ο κριτικός γραμματισμός αποτελεί ένα πρόγραμμα με το οποίο οργανώνουμε και διδάσκουμε το μάθημα της γλώσσας, με στόχο να συνδέσουμε το πώς μέσα από τη γλώσσα μεταδίδουμε ή αμφισβητούμε νοήματα που κυριαρχούν στο ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο, αποβλέποντας να φανερώσουμε τα ποικίλα νοήματα που κομίζουν τα κείμενα καθώς και τα ευρύτερα σημειωτικά μέσα, σε συνάρτηση πάντα με την εξωτερική κοινωνική πραγματικότητα. Προτείνει τρόπους επεξεργασίας αυθεντικών κειμένων, δίνοντας έμφαση στο πώς τα κείμενα λειτουργούν σε σχέση με την κοινωνική πραγματικότητα – τι ιδεολογικές θέσεις μεταδίδουν και τι υπονοούν (). Κριτικός γραμματισμός σημαίνει να κοιτάμε κάτω από την επιφάνεια των κειμένων και να θέτουμε ερωτήσεις του τύπου: Γιατί συμβαίνει αυτό; Ποιος είναι ο σκοπός του; Ποιου τα συμφέροντα υπηρετεί; Ποιου τα συμφέροντα υπονομεύει; Πώς λειτουργεί; Θα μπορούσε να γίνει και με άλλο τρόπο; (Baynham,2002)

Η µελέτη των κειμένων γίνεται με την απομάκρυνση από αποπλαισιωµένες λογικές διδασκαλίας των γλωσσικών δοµών και την μετάβαση σε λογικές που εστιάζουν στο πώς προκύπτει το νόηµα ενός κειμένου τόσο από τις γλωσσικές επιλογές, τις γλωσσικές πράξεις και την οργάνωσή τους σε νοηµατικούς συνδυασμούς, όσο και από την αλληλεπίδραση του κειμένου µε διάφορα περικείµενα (Γεωργακοπούλου & Γούτσος, 1999 στο Στυλιανού, 2013). Τα κείμενα δεν επιλέγονται εκ των προτέρων, βάσει των γλωσσικών και γραμματικών στοιχείων, που επιδιώκεται να διδαχθούν, αλλά βάσει του αυθεντικού πλαισίου προβληματισμού, που έχει προκύψει, των ερωτημάτων των μαθητών και μαθητριών.