Χαλίλ Χουλουσί εφέντης

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Χαλίλ Χουλουσί εφέντης
Δήμαρχος Πρέβεζας
Περίοδος
17 Μαρτίου 1909 – 1913
ΔιάδοχοςΠαναγιώτης Καρυτσινός
Προσωπικά στοιχεία
ΘάνατοςΙανουάριος 1917
Πρέβεζα
ΥπηκοότηταΟθωμανός
Επάγγελμανομικός, δικηγόρος και κτηματίας
ΘρήσκευμαΜουσουλμάνος

Ο Χαλίλ Χουλουσί εφέντης ήταν νομικός, μεγαλοκτηματίας και διετέλεσε δήμαρχος της Πρέβεζας για τέσσερα χρόνια πριν την απελευθέρωση της πόλης από τον οθωμανικό ζυγό την 21 Οκτωβρίου 1912.[1] Συνέβαλε στην αναίμακτη παράδοση της Πρέβεζας στον Ελληνικό Στρατό με την πίεση που εξάσκησε στον Τούρκο στρατιωτικό διοικητή της πόλης ταγματάρχη Μεχμέτ Ασάφ,[Σημ. 1] μαζί με άλλους προκρίτους και προξένους ξένων χωρών στην Πρέβεζα. Παρέμεινε δήμαρχος της Πρέβεζας και μετά την απελευθέρωσή της. Πέθανε στην Πρέβεζα τον Ιανουάριο του 1917. [2]

Βιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Χαλίλ Χουλουσί εφέντης, γνωστός επίσης και ως Χαλήλ Χουλιασής,[3] ή Χαλήλ Χουλιουσή,[4] ήταν Αλβανικής καταγωγής και ζούσε με την οικογένειά του στην Πρέβεζα το δεύτερο μισό του 19ου και τις αρχές του 20ού αιώνα. Ήταν γιος του κτηματία Σιεΐχ Χασάν Χουσνή εφέντη.[5] Είχε σπουδάσει τη νομική επιστήμη σε Τουρκικό πανεπιστήμιο και ήταν από το 1890 περίπου δικηγόρος στην Πρέβεζα.[6] Στις 10 Μαρτίου 1909, κατά τη διαδικασία εκλογής δημάρχου Πρέβεζας της οθωμανικής περιόδου, ήρθε τρίτος με 101 ψήφους. Ο έπαρχος (mutasarrıf) της Πρέβεζας αναγνώρισε αυτόν ως δήμαρχο της πόλης με απόφασή του της 17 Μαρτίου 1909.[Σημ. 2] Πριν την απελευθέρωση της Πρέβεζας ήταν πρόεδρος της Λέσχης των Νεοτούρκων της πόλης. Με τη σύζυγό του Ρεφιά,[Σημ. 3] απέκτησαν τέσσερις γιους: τον Μουζαφέρ, τον Μουαμέρ, τον Μουσαβέρ και τον Μουνεβέρ,[7] καθώς και δύο κόρες: τη Βεντιά και τη Μουγεσέρ. Τα παιδιά τους είχαν μάθει την Ελληνική ως μητρική γλώσσα.[8]

Ανώνυμος αρθρογράφος της ελληνικής εφημερίδας ''Αλεξάνδρεια'',[Σημ. 4] που εκδιδόταν στην ομώνυμη πόλη της Αιγύπτου, τον χαρακτηρίζει ως ένα πολύ ευφυή και μεγάλης αντιλήψεως άνδρα, με ισχυρό διοικητικό πνεύμα. Στο αξίωμά του, ως δημάρχου της Πρέβεζας κατά την οθωμανική περίοδο, ήταν προσηνέστατος με όλους τους συνδημότες του, ανεξαρτήτως έθνους και θρησκεύματος και πολύ συμπαθής μεταξύ του ελληνικού πληθυσμού της πόλης και των περιχώρων της.[9]

Κατά τον ίδιο αρθρογράφο ο Χαλίλ εφέντης ήταν ο πρώτος από μια ομάδα προκρίτων που πίεσαν ώστε να αναγκασθεί ο Τούρκος στρατιωτικός διοικητής της Πρέβεζας να παραδώσει την πόλη αμαχητί, μετά τη Μάχη της Νικοπόλεως της 20ής Οκτωβρίου 1912. Όταν ο δεύτερος είπε ότι «ως στρατιώτης δεν μου επιτρέπεται να παραδώσω την πόλη, προτιμώ να αυτοκτονήσω» ο Χαλίλ του απάντησε στωϊκότατα «όπλο και τόπο έχεις, πήγαινε και σκοτώσου» και συνέχισε λέγοντας ότι δεν έχουν άλλη διέξοδο παρά να σώσουν την πόλη παραδίδοντάς την στον Ελληνικό Στρατό, ο οποίος την πολιορκεί στενότατα, δεν έχουν άλλη ελπίδα παρά την μη αισχρή ήττα, για την οποία υπεύθυνος είναι ο στρατιωτικός διοικητής και μόνον.[Σημ. 5]

Πέθανε στην Πρέβεζα τον Ιανουάριο του 1917.[10]

Με την ανταλλαγή των πληθυσμών του 1923 η οικογένειά του προτίμησε να δηλώσει Τουρκική υπηκοότητα και όχι Αλβανική και έφυγαν από την Πρέβεζα. Τη δεκαετία του 1970, ο γιος τού Χαλίλ εφέντη, Μουζαφέρ Επιρντέν,[Σημ. 6] μετά τη συνταξιοδότησή του από την Κεντρική Τράπεζα της Τουρκίας, της οποίας υπήρξε διευθυντής,[11] επισκέφθηκε την Πρέβεζα και συνάντησε παλαιούς παιδικούς του φίλους. Ενημέρωσε, τότε, έναν από αυτούς, τον Γεώργιο Αντύπα, ότι το Κεμαλικό καθεστώς της Τουρκίας έστειλε τον πατέρα του, Χαλίλ, σε στρατοδικείο, το οποίο τον καταδίκασε σε θάνατο για τον εκβιασμό που έκανε, ως δήμαρχος της Πρέβεζας, στον στρατιωτικό διοικητή της πόλης Μεχμέτ Ασάφ, ώστε να την παραδώσει στον Ελληνικό Στρατό χωρίς περαιτέρω αντίσταση.[12] Η αναφορά αυτή του Μουζαφέρ Επιρντέν δεν είναι απολύτως αληθής, καθώς ο Χαλίλ εφέντης απεβίωσε από φυσικά αίτια στην Πρέβεζα, όπως προκύπτει από συμβολαιογραφικά έγγραφα που απόκεινται στα Γενικά Αρχεία του Κράτους - Νομού Πρέβεζας.[13] Είναι πολύ πιθανό, όμως, η καταδίκη του Χαλίλ εφέντη να έγινε in absentia, όπως ακριβώς, και για παρόμοιο λόγο, έγινε και με τον τότε δήμαρχο Θεσσαλονίκης, ή διαφορετικά να έγινε post mortem, κάτι που μάλλον είναι απίθανο.

Σημειώσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. Το όνομα του Οθωμανού στρατιωτικού διοικητή της Πρέβεζας κατά το 1912, διασώζει ο λοχαγός, τότε, Δημήτριος Κοσμόπουλος, διοικητής του 9ου λόχου του 15ου Συντάγματος Πεζικού, στην έκθεσή του περί της μάχης της Νικοπόλεως, βλ. Συνέσιος 2013, σελ. 138. Ο Πρεβεζάνος λόγιος Ηλίας Β. Βασιλάς, σε σχετικό με την απελευθέρωση της πόλης άρθρο του, αναφέρει ότι ο Τούρκος στρατιωτικός, που υπερασπίστηκε την Πρέβεζα το 1912, ήταν ο Ετέμ μπέης, βλ. Βασιλάς 2012, σελ. 322.
  2. Στις εκλογές της 10 Μαρτίου 1909 για εκλογή δημάρχου Πρέβεζας, πρώτος ήρθε ο Σαμή εφέντης με 118 ψήφους, δεύτερος ο Μιλτιάδης Κακαμπίνης με 110 ψήφους, ο οποίος είχε διατελέσει δήμαρχος της Πρέβεζας προγενέστερα, και τρίτος ο Χαλίλ εφέντης με 101 ψήφους. Βλ. Ρέντζος 1893-1912, σελ. 399, καταχωρίσεις 10.3.1909 και 17.3.1909
  3. Το όνομά της αναφέρεται ως Σιντικά από τον Οδυσσέα Μπέτσο. Βλ. Μπέτσος 1995, σελ. 1, 5. Εδώ υιοθετούμε το όνομα Ρεφιά, το οποίο εμφανίζεται σε επίσημα συμβολαιογραφικά έγγραφα.
  4. Ο Οδυσσέας Μπέτσος παραπέμπει σε άρθρο της εφημερίδας Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, χωρίς να αναφέρει τον αριθμό φύλλου και την ημερομηνία έκδοσης. Από το περιεχόμενο, όμως, του κειμένου προκύπτει ότι η εφημερίδα είναι της περιόδου αμέσως μετά την απελευθέρωση της Πρέβεζας τον Οκτώβριο του 1912. Βλ. Μπέτσος 1995, σελ. 1, 5. Πρόκειται, πιθανότατα για την Εφημερίδα, μία από τις δύο μεγάλης κυκλοφορίας ημερήσιες εφημερίδες που εξέδιδε η Ελληνική Κοινότητα της Αλεξάνδρειας την εποχή εκείνη. Ιδιοκτήτης της Εφημερίδος ήταν ο δημοσιογράφος Νικόλαος Καραβίας, σύζυγος της ζωγράφου Θάλειας Φλωρά-Καραβία, η οποία πιθανότατα έδωσε τις σχετικές πληροφορίες για τον δήμαρχο Χαλίλ Χουλουσί, τον οποίο συνάντησε κατά τη διαμονή της στην Πρέβεζα στις αρχές του 1913.
  5. Για αναλυτική περιγραφή των γεγονότων της 20ής προς 21η Οκτωβρίου 1912, που οδήγησαν στην απόφαση του στρατιωτικού διοικητή της πόλης να παραδώσει την Πρέβεζα χωρίς άλλη αντίσταση, βλ. Σκλαβενίτης & Πιλιλή 2013, σελ. 189-195, καθώς και Καράμπελας 1992, σελ. 49-51, 67-69, 95-96.
  6. Το ονοματεπώνυμο τού γιου τού Χαλίλ εφέντη, διασώζει ο δημοσιογράφος και εκδότης της εφημερίδας Βήμα Πρεβέζης, Γιάννης Τάλλαρος, σε άρθρο του που δημοσιεύθηκε το 1952, βλ. Τάλλαρος 1952, σελίδες 1-2, από όπου προκύπτει ότι ο Τάλλαρος επικοινωνούσε μαζί του. Βλ., επίσης, Τσουτσάνης 1952, σελ. 2. Ο Muzaffer Epirden, απεβίωσε στις 16 Μαΐου 1981, βλ. αναγγελία θανάτου τού Μουζαφέρ Επιρντέν, στην εφημερίδα Milliyet της 18.5.1981, σελ. 6. Το επώνυμό του, Epirden, σημαίνει Ηπειρώτης, και πιθανότατα τους δόθηκε ή το επέλεξαν το 1938, όταν οι Τούρκοι απέκτησαν υποχρεωτικά επώνυμα με τις μεταρρυθμίσεις του Ατατούρκ.

Βιβλιογραφικές Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. Βλ. Ρέντζος 2013, σελ. 21-33, όπου αναφέρεται ως Χαλίλ Χουλιασής.
  2. Η χρονολογία θανάτου τού Χαλίλ Χουλουσί προκύπτει από συμβολαιογραφικό έγγραφο, το οποίο απόκειται στα Γενικά Αρχεία του Κράτους - Αρχεία Νομού Πρέβεζας. Βλ. Σπύρος Α. Σκλαβενίτης, Η συμβολή των Πρεβεζάνων στην απελευθέρωση της Πρέβεζας μέσα από τη μαρτυρία των αρχείων, Ομιλία στην 107η επέτειο της απελευθέρωσης της Πρέβεζας, Πρέβεζα, 19.10.2019. Το εν λόγω συμβολαιογραφικό έγγραφο καταρρίπτει την άποψη που έχει δημοσιευθεί παλαιότερα από τοπικό ιστοριοδίφη, σύμφωνα με την οποία κατά την ανταλλαγή των πληθυσμών του 1923 ο Χαλίλ εφέντης πήγε στην Τουρκία, όπου αργότερα δικάστηκε από στρατοδικείο και καταδικάστηκε σε θάνατο. Βλ. Μπέτσος 1995, σελ. 1, 5.
  3. Βλ. Ρέντζος 1893-1912, σελ. 399, 415, 470-471. Καταχωρίσεις 10.3.1909, 17.3.1909, 13.10.1909 και 20.10.1912.
  4. Βλ. Πράξη 1147/28.10.1915 επικύρωσης πληρεξουσίου του συμβολαιογράφου Πρεβέζης Εμμανουήλ Τζωρτζάκη, που απόκειται στα Γενικά Αρχεία του Κράτους - Αρχεία Νομού Πρέβεζας.
  5. Βλ. Πράξη 1147/28.10.1915 του συμβολαιογράφου Πρεβέζης Εμμανουήλ Τζωρτζάκη, Γενικά Αρχεία του Κράτους - Αρχεία Νομού Πρέβεζας.
  6. Βλ. Πράξη 328/10.12.1890 του Δημητρίου Σούντια, προξένου της Ελλάδας στην Πρέβεζα, για διορισμό πληρεξουσίου. Η πράξη απόκειται στα Γενικά Αρχεία του Κράτους - Αρχεία Νομού Πρέβεζας. Βλ. επίσης Annuaire Oriental du Commerce του 1896 (σελ. 1005), του 1909 (σελ. 1787) και του 1912 (σελ. 1781), όπου καταχωρίζεται ως δικηγόρος (Avocat) με το ονοματεπώνυμο Halil Houloussi (στο Annouaire του 1896) και Halil Houliassi (στα Annouaire του 1909 και του 1912). Για την ελληνική μετάφραση της σχετικής καταχώρισης της έκδοσης του 1909 βλ. Κωστούλας 2008, σελ. 40-41.
  7. Bλ. αναγγελία θανάτου τού Μουζαφέρ Επιρντέν, στην εφημερίδα Milliyet της 18.5.1981, σελ. 6.
  8. Βλ. Ρέντζος 2013, σελ. 21-33, Μπέτσος 1995, σελ. 5.
  9. Βλ. Μπέτσος 1995, σελ. 1, 5.
  10. Η χρονολογία θανάτου τού Χαλίλ Χουλουσί προκύπτει από συμβολαιογραφικό έγγραφο, το οποίο απόκειται στα Γενικά Αρχεία του Κράτους - Αρχεία Νομού Πρέβεζας. Βλ. Σπύρος Α. Σκλαβενίτης, Η συμβολή των Πρεβεζάνων στην απελευθέρωση της Πρέβεζας μέσα από τη μαρτυρία των αρχείων, Ομιλία στην 107η επέτειο της απελευθέρωσης της Πρέβεζας, Πρέβεζα, 19.10.2019.
  11. Bλ. αναγγελία θανάτου τού Μουζαφέρ Επιρντέν, στην εφημερίδα Milliyet της 18.5.1981, σελ. 6.
  12. Βλ. Μπέτσος 1995, σελ. 1, 5.
  13. Βλ. Σπύρος Α. Σκλαβενίτης, Η συμβολή των Πρεβεζάνων στην απελευθέρωση της Πρέβεζας μέσα από τη μαρτυρία των αρχείων, Ομιλία στην 107η επέτειο της απελευθέρωσης της Πρέβεζας, Πρέβεζα, 19.10.2019.

Βιβλιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]