Μετάβαση στο περιεχόμενο

Φραντς Γκριλπάρτσερ

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Φραντς Γκρίλπαρτσερ
Ο Φραντς Γκριλπάρτσερ το 1841
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη
μητρική γλώσσα		Franz Grillparzer (Γερμανικά)
Προφορά
Γέννηση15  Ιανουαρίου 1791[1][2][3]
Βιέννη[4][5][6]
Θάνατος21  Ιανουαρίου 1872[1][2][3]
Βιέννη[7][5][8]
Τόπος ταφήςΝεκροταφείο του Χίτσινγκ
Χώρα πολιτογράφησηςΑυστρία
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσεςΓερμανικά[9][10]
ΣπουδέςΠανεπιστήμιο της Βιέννης
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητασυγγραφέας[11]
ποιητής[6][12][13]
θεατρικός συγγραφέας[12]
πολιτικός[14]
Περίοδος ακμής1811[15] - 1872[15]
Οικογένεια
ΑδέλφιαKamillo Grillparzer
Αξιώματα και βραβεύσεις
ΑξίωμαΜέλος της Αυτοκρατορικού Συμβουλίου των Λόρδων (Αυστρο-ουγγαρία) (από 1861)
ΒραβεύσειςΒαυαρικό Μαξιμιλιανό Τάγμα για τις Επιστήμες και Τέχνες (1853)
επίτιμος διδάκτωρ του πανεπιστημίου της Βιέννης[16]
Ιστότοπος
www.franzgrillparzer.at
Υπογραφή
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Ο Φραντς Γκριλπάρτσερ (γερμανικά: Franz Grillparzer‎‎, 15 Ιανουαρίου 1791 - 21 Ιανουαρίου 1872) ήταν Αυστριακός ποιητής και θεατρικός συγγραφέας που θεωρείται ο κορυφαίος Αυστριακός δραματουργός του 19ου αιώνα. Οι τραγωδίες του αναγνωρίστηκαν ως τα μεγαλύτερα έργα της αυστριακής σκηνής και παίζονταν και εξακολουθούν να παίζονται στο Μπούργκτεατερ της Βιένης. Υπήρξε ένα από τα πρώτα μέλη της Αυτοκρατορικής Ακαδημίας Επιστημών της Βιέννης. Έγραψε τους επικήδειους λόγους για τον Λούντβιχ βαν Μπετόβεν και τον Φραντς Σούμπερτ. Μετά το 1945, αναφέρεται ως ο εθνικός ποιητής της Αυστρίας.[17]

Αν και έγραψε κατά την περίοδο του όψιμου ρομαντισμού, η ποιητική γλώσσα του Γκριλπάρτσερ είναι πλησιέστερα στον Κλασικισμό που κυριαρχούσε στα χρόνια των σπουδών του.

Βιογραφικά στοιχεία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Φραντς Γκριλπάρτσερ γεννήθηκε το 1791 στη Βιέννη. Ο πατέρας του ήταν δικηγόρος που πέθανε το 1809, αφήνοντας την οικογένεια σε δύσκολες οικονομικές συνθήκες. Η νευρωτική μητέρα του αυτοκτόνησε 10 χρόνια αργότερα. Σπούδασε νομικά στο πανεπιστήμιο της Βιέννης και μετά την αποφοίτησή του το 1811, εργάστηκε αρχικά ως οικοδιδάσκαλος για να συντηρήσει την οικογένεια. Από το 1814 εργάστηκε ως κρατικός υπάλληλος στην αυστριακή δημόσια διοίκηση. Ωστόσο, οι ελπίδες του για ανώτερο αξίωμα δεν εκπληρώθηκαν ποτέ μέχρι τη συνταξιοδότησή του το 1856.[18]

Το 1818, μετά την επιτυχία του πρώτου έργου, διορίστηκε θεατρικός συγγραφέας του Μπούργκτεατερ της Βιένης. Είχε προσωπικές επαφές με τον Λούντβιχ βαν Μπετόβεν και τα απομνημονεύματά του είναι μια από τις σημαντικές πηγές της βιογραφίας του συνθέτη. Στην κηδεία του Μπετόβεν τον Μάρτιο του 1827 έγραψε τον επικήδειο λόγο, τον οποίο διάβασε ο ηθοποιός Χάινριχ Άνσυτς.

Ο Γκριλπάρτσερ είχε προδιάθεση για μελαγχολία και υπέφερε από τα προβλήματα που του δημιουργούσε η λογοκρισία και τη δυστυχισμένη προσωπική του ζωή. Είχε πολλές ερωτικές σχέσεις αλλά δεν παντρεύτηκε ποτέ. Ο μεγάλος του έρωτας ήταν η Καταρίνα Φρόλιχ, την οποία είχε γνωρίσει τον χειμώνα του 1820-21, αλλά ένιωθε αδύναμος να παντρευτεί, πιθανώς λόγω της πεποίθησης ότι ως καλλιτέχνης δεν είχε δικαίωμα στην προσωπική ευτυχία. Η δυστυχία και η απόγνωση αυτής της εποχής αποτυπώνονται με συγκλονιστικές μαρτυρίες στα ημερολόγιά του. Τα βάσανά του βρήκαν ποιητική έκφραση στον κύκλο ποιημάτων Tristia ex Ponto (1835).[19]

Το έργο και η ζωή του ήταν ο αγώνας ανάμεσα στην παθιασμένη φαντασία του και τον συντηρητισμό του. Υπέφερε από το καθεστώς του Αυστριακού Καγκελαρίου Μέτερνιχ και ταυτόχρονα φοβόταν την επανάσταση και κράτησε αποστάσεις από την πολιτική δράση. Στις δύο λογοτεχνικές τάσεις που διαμορφώθηκαν στα γερμανόφωνα κράτη από το 1830 έως τις επαναστάσεις του 1848, ο Γκριλπάρτσερ κατατάσσεται στη συντηρητική τάση Μπίντερμαγιερ και από το 1830 δέχθηκε σφοδρή κριτική από τους πολιτικοποιημένους κριτικούς της Νέας Γερμανίας, που επισήμαιναν μόνο τα μειονεκτήματά του. Το 1836, επισκέφτηκε το Παρίσι και το Λονδίνο, το 1843 την Αθήνα και την Κωνσταντινούπολη.

Όταν η κωμωδία του Αλίμονο σ' αυτόν που λέει ψέματα! αποδοκιμάστηκε από το βιεννέζικο κοινό το 1838, ο ποιητής σε απόγνωση και θυμό αποσύρθηκε και στο εξής δεν παρουσίασε πια έργα του στη σκηνή μετά τη δεκαετία του 1840, αν και δεν εγκατέλειψε τη συγγραφή. Το 1849, ο Χάινριχ Λάουμπε, ως διευθυντής του Μπούργκτεατερ, επανέφερε τα έργα του στο ρεπερτόριο και η επιτυχία τους ήταν άμεση. Προς έκπληξή του, ο Γκριλπάρτσερ έγινε ο πιο δημοφιλής συγγραφέας της εποχής, κατατάχθηκε δίπλα στον Γκαίτε και τον Σίλερ και ανακηρύχθηκε εθνικός ποιητής της Αυστρίας. Διορίστηκε μέλος της Αυστριακής Ακαδημίας Επιστημών και του απονεμήθηκαν πολλά μετάλλια. Το 1859 αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτορας από το πανεπιστήμιο της Λειψίας. Το 1861 εξελέγη στο ανώτερο νομοθετικό σώμα της Βιέννη, το 1864 εξελέγη επίτιμος κάτοικος Βιέννης. Το 1871, ο ενθουσιασμός με τον οποίο γιορτάστηκαν τα 80ά γενέθλιά του σε όλη τη Γερμανία και την Αυστρία απέδειξε ότι επιτέλους αναγνωρίστηκε το ταλέντο του. Ωστόσο, η αναγνώριση και οι τιμές που τελικά ήρθαν τον άφησαν ασυγκίνητο.

Ο Φραντς Γκριλπάρτσερ πέθανε στη Βιέννη στις 21 Ιανουαρίου 1872 σε ηλικία 81 ετών και κηδεύτηκε δημοσία δαπάνη. Το 1889 ανεγέρθηκε μνημείο του στον Λαϊκό κήπο της Βιέννης. Είναι ο εθνικός ποιητής της Αυστρίας. Το έργο του εκτιμήθηκε ιδιαίτερα από τους Φρίντριχ Ένγκελς, Φραντς Κάφκα και Ούγκο φον Χόφμανσταλ. Ο αστεροειδής 30933 ονομάστηκε Γκριλπάρτσερ προς τιμήν του.[17]

Λογοτεχνικό έργο

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το 1817, η πρώτη παράσταση της τραγωδίας του Η πρόγονος προκάλεσε το ενδιαφέρον του κοινού. Στο παρελθόν είχε γράψει ένα θεατρικό έργο, Μπιάνκα της Καστίλλης (1807/09), που ήδη ενσάρκωνε την κύρια ιδέα πολλών μεταγενέστερων έργων - την αντίθεση ανάμεσα στην ήσυχη, ειδυλλιακή ύπαρξη και μια ζωή δράσης. Στην τραγωδία Σαπφώ (1818) πήρε το θέμα του από την αρχαία Ελλάδα. Εδώ η τραγική μοίρα της Σαπφούς αποδίδεται στον ανεκπλήρωτο έρωτά της για τον νεαρό Φάωνα και στην αδυναμία της να συμφιλιώσει τη ζωή με την τέχνη, ένα διαρκές προσωπικό πρόβλημα του συγγραφέα. Η συγγραφή της τριλογίας Το χρυσόμαλλο δέρας (1821) διακόπηκε από την αυτοκτονία της μητέρας του και από ασθένεια και είναι το πιο απαισιόδοξο έργο του. [20]

Ο Φραντς Γκριλπάρτσερ σε φωτογραφία του 1872

Πιο ικανοποιητική, τόσο αισθητικά όσο και συναισθηματικά, είναι η ιστορική τραγωδία Η άνοδος και η πτώση του βασιλιά Ότοκαρ, που γράφτηκε το 1823, αλλά λόγω της λογοκρισίας δεν παίχθηκε και δημοσιεύτηκε το 1825. Εδώ η δράση προέρχεται από την αυστριακή ιστορία: δραματοποίησε τη σύγκρουση του Ότακαρ Β΄ της Βοημίας και του Ροδόλφου Α΄ της Γερμανίας.Τα κύματα της θάλασσας και του έρωτα (1831), που θεωρείται η καλύτερη τραγωδία του λόγω της αρμονίας περιεχομένου και μορφής, σηματοδοτεί την επιστροφή στην κλασική θεματολογία και παρουσιάζει την ιστορία της Ηρούς και του Λέανδρου, την οποία ερμηνεύει με μια ψυχολογική ενόραση που προμηνύει τα έργα του Ίψεν. Η ζωή είναι ένα όνειρο (1834) βασίζεται στην εντατική και μακροχρόνια μελέτη της ισπανικής δραματουργίας: το έργο έχει αίσιο τέλος, γιατί η εγκληματική περιπέτεια στην οποία εμπλέκεται ο νεαρός ήρωας είναι όνειρο και ξυπνά για να συνειδητοποιήσει τη ματαιότητα των φιλοδοξιών του. Η μοναδική κωμωδία του, Αλίμονο σε αυτόν που λέει ψέματα! (1838) ήταν μια αποτυχία, κυρίως επειδή ο ήρωας πετυχαίνει επειδή λέει την αλήθεια όταν όλοι νομίζουν ότι λέει ψέματα, ένα πολύ λεπτό και σοβαρό θέμα για διακωμώδηση.

Τρεις αδημοσίευτες τραγωδίες βρέθηκαν ανάμεσα στα χαρτιά του μετά τον θάνατό του: Η Εβραιοπούλα του Τολέδο, βασισμένη σε ισπανικό θέμα, παρουσιάζει τον τραγικό έρωτα ενός βασιλιά για μια νεαρή Εβραία. Το Ένας οικογενειακός καυγάς στο Χάμπσμπουργκ είναι μια συγκινητική ιστορική τραγωδία αλλά δεν έχει τη θεατρική δράση που θα την έκανε επιτυχημένη παράσταση, είναι αξιοσημείωτη για την παρουσίαση του αυτοκράτορα Ροδόλφου Β'. Μεγάλο μέρος της πιο ώριμης σκέψης του αποτελεί τη βάση του τρίτου έργου, Λιμπούσα, στο οποίο αναφέρεται στη θρυλική βασιλοπούλα Λιμπούσε και παρουσιάζει τη σύγκρουση έρωτα και λογικής.

Μνημείο του Γκριλπάρτσερ στον Λαϊκό κήπο της Βιέννης

Εκτός από τις πραγματείες του για το ισπανικό δράμα και μια μεταθανάτια αυτοβιογραφία, το καλύτερο πεζογραφικό έργο του είναι Ο φτωχός μουσικός (1848), η ιστορία ενός φτωχού μουσικού που αποδέχεται στωικά τις αποτυχίες της ζωής και πεθαίνει εν μέσω των προσπαθειών του να βοηθήσει τους άλλους.

Το έργο του Γκριλπάρτσερ ανατρέχει στα μεγάλα κλασικά και ρομαντικά επιτεύγματα και στην οδυνηρή εξέλιξη από την απογοήτευση του ιδεαλισμού στον συμβιβασμό με την πραγματικότητα. Σε αντίθεση με τους μεγάλους προκατόχους του, τον Γκαίτε και τον Σίλερ, κάνει διάκριση μεταξύ της ομιλίας του καλλιεργημένου ανθρώπου και του αμόρφωτου. Εισάγει επίσης την καθομιλουμένη, χιούμορ και στοιχεία από τη λαϊκή φάρσα. Αν και η κεντρική δραματική σύγκρουση των έργων του έχει συχνά τις ρίζες της στα προσωπικά του προβλήματα, παρουσιάζεται αντικειμενικά. Αναμφίβολα, ο συγγραφέας υπέφερε από τη λογοκρισία και την καταστολή που επέβαλε το καθεστώς του Μέτερνιχ, αλλά είναι πιθανότερο η δυστυχία του να προήλθε κυρίως από την αδυναμία να επιλύσει τις δικές του δυσκολίες.[21]

Πολλά θεατρικά του έχουν διασκευαστεί σε ταινίες. [22]

Έργα (επιλογή)

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Θεατρικά έργα

  • Μπιάνκα της Καστίλλης, νεανικό δράμα (Blanka von Castilien, 1807-1809)[23]
  • Η πρόγονος (Die Ahnfrau, 1817)
  • Σαπφώ (Sappho, 1818)
  • Το χρυσόμαλλο δέρας (Das Goldene Vlies, 1819)
    • 1ο μέρος: Ο καλεσμένος φίλος
    • 2ο μέρος: Οι Αργοναύτες
    • 3ο μέρος: Μήδεια, μτφ. Κώστας Χατζόπουλος, εκδόσεις Δωδώνη, 2021 [24]
  • Μελουζίνα (1822/23). Ρομαντική όπερα. Μουσική: Κόνραντιν Κρόιτσερ.
  • Η άνοδος και η πτώση του βασιλιά Ότοκαρ (König Ottokars Glück und Ende,1825)
  • Ένας πιστός υπηρέτης του κυρίου του (Ein treuer Diener seines Herrn, 1830)
  • Τα κύματα της θάλασσας και του έρωτα (Des Meeres und der Liebe Wellen,1831) ραδιοφωνικό θέατρο [25]
  • Το όνειρο μιας ζωής (Der Traum ein Leben,1834)
  • Αλίμονο σ' αυτόν που λέει ψέματα! (Weh dem, der lügt!, 1838)
  • Λιμπούσα (Libussa, 1848)
  • Ένας οικογενειακός καυγάς στο Χάμπσμπουργκ (Ein Bruderzwist im Hause Habsburg, 1848)
  • Εσθήρ (Esther, απόσπασμα,1848)
  • Η Εβραιοπούλα του Τολέδο (Die Jüdin von Toledo, 1855)

Μυθιστορήματα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Το μοναστήρι στο Σεντομίρ (Das Kloster bei Sendomir, 1827)
  • Ο φτωχός μουσικός (Der arme Spielmann, 1847)

Άλλα πεζογραφήματα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Αυτοβιογραφικά κείμενα
  • Ημερολόγια

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 26  Απριλίου 2014.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. 12155340x. Ανακτήθηκε στις 10  Οκτωβρίου 2015.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 «Encyclopædia Britannica» (Αγγλικά) biography/Franz-Grillparzer. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
  4. ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 11  Δεκεμβρίου 2014.
  5. ↑ 5,0 5,1 «Большая советская энциклопедия» (Ρωσικά) Η Μεγάλη Ρωσική Εγκυκλοπαίδεια. Μόσχα. 1969. Ανακτήθηκε στις 28  Σεπτεμβρίου 2015.
  6. ↑ 6,0 6,1 «Grillparzer, Franz» (Γερμανικά) σελ. 338.
  7. ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 31  Δεκεμβρίου 2014.
  8. ↑ (Τσεχικά) regional database of the Regional Library of Highlands. tritius.kkvysociny.cz/authority/927008. Ανακτήθηκε στις 22  Απριλίου 2024.
  9. ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. data.bnf.fr/ark:/12148/cb12155340x. Ανακτήθηκε στις 10  Οκτωβρίου 2015.
  10. ↑ CONOR.SI. 14049891.
  11. ↑ «Library of the World's Best Literature». Library of the World's Best Literature. 1897.
  12. ↑ 12,0 12,1 The Fine Art Archive. cs.isabart.org/person/130238. Ανακτήθηκε στις 1  Απριλίου 2021.
  13. ↑ (Τσεχικά) Olomouc City Library regional database. tritius.kmol.cz/authority/656637. Ανακτήθηκε στις 26  Σεπτεμβρίου 2024.
  14. ↑ «Wer ist Wer»
  15. ↑ 15,0 15,1 15,2 (Ολλανδικά) RKDartists. 460132. Ανακτήθηκε στις 4  Οκτωβρίου 2022.
  16. ↑ geschichte.univie.ac.at/en/persons/franz-grillparzer.
  17. ↑ 17,0 17,1 . «allpoetry.com/Franz-Grillparzer». 
  18. ↑ . «kennedy-center.org/artists/g/go-gz/franz-grillparzer/». 
  19. ↑ . «franzgrillparzer.at/Franz Grillparzer». 
  20. ↑ . «newadvent.org/cathen/Franz Grillparzer». 
  21. ↑ . «britannica.com/biography/Franz-Grillparzer». 
  22. ↑ . «imdb.com/Franz Grillparzer(1791-1872)». 
  23. ↑ . «gutenberg.org/ebooks/Books by Grillparzer, Franz». 
  24. ↑ . «politeianet.gr/sygrafeas/grillparzer-franz». 
  25. ↑ . «youtube.com/Ηρώ και Λέανδρος του Φραντς Γκριλπάρτσερ (1831)». 
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Φραντς_Γκριλπάρτσερ&oldid=10967086"