Φλεγόμενη βάτος
Η φλεγόμενη βάτος (ή μη καιόμενη βάτος) αναφέρεται σε ένα γεγονός που καταγράφεται στην εβραϊκή Τορά (και στην Παλαιά Διαθήκη, αλλά και στην ισλαμική γραφή). Περιγράφεται στο τρίτο κεφάλαιο του Βιβλίου της Εξόδου[1] ως γεγονός που συνέβη στο όρος Χωρήβ (που ταυτίζεται με το όρος Σινά). Σύμφωνα με τη βιβλική αφήγηση, ο θάμνος (βάτος) είχε πάρει φωτιά και φλεγόταν, αλλά δεν αναλωνόταν από τις φλόγες.[2] Στην Βιβλική και Κορανική αφήγηση, η φλεγόμενη βάτος τοποθετείται εκεί όπου ο Μωυσής ορίστηκε από τον Θεό για να οδηγήσει τους Ισραηλίτες από την Αίγυπτο στη Γη Χαναάν.
Η εβραϊκή λέξη στην αφήγηση είναι σενέ (εβρ. סְנֶה), η οποία μεταφράζεται επακριβώς σε βατομουριά.[3][4]Η λέξη σενέ εμφανίζεται μόνο σε δύο μέρη, και τα δύο περιγράφουν τον φλεγόμενο θάμνο.[4] Η χρήση του σενέ μπορεί να είναι ένα σκόπιμο λογοπαίγνιο με την τοποθεσία Σινά (סיני), κάτι κοινό στα εβραϊκά κείμενα.[5]
Βιβλική αφήγηση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Στην Βιβλική αφήγηση, περιγράφεται ότι άγγελος Κυρίου εμφανίζεται «σε μια φλόγα φωτιάς από τη μέση ενός θάμνου»,[6] από τον οποίο στη συνέχεια ο Θεός απευθύνεται στον Μωυσή, ο οποίος βόσκει κάποιακοπάδια εκεί.[2] Όταν ο Μωυσής αρχίζει να πλησιάζει, ο Θεός του ζητά να βγάλει πρώτα τα σανδάλια του, καθώς ο τόπος είναι ιερός.[7]
Η φωνή από τον θάμνο, η οποία αργότερα αυτοαποκαλείται ως Γιαχβέ, αποκαλύπτεται ως «ο Θεός του Αβραάμ, του Ισαάκ και του Ιακώβ"[8] και έτσι ο Μωυσής κρύβει το πρόσωπό του.[8]
Μερικοί μελετητές της Παλαιάς Διαθήκης θεωρούν ότι η αφήγηση της φλεγομένης βάτου συνδέεται με αμφότερες τις πηγές της Τορά, δηλαδή και τα Γιαχβιστικά και τα Ελοχιστικά κείμενα. Συγκεκριμένα, ο άγγελος του Γιαχβέ και η αφαίρεση των σανδαλιών αποτελούν μέρος της γιαχβιστικής έκδοσης, ενώ η εμφάνιση του Θεού και η απόκρυψη του προσώπου του Μωυσή μέρος της ελοχιστικής, αντίστοιχα.[5]
Το κείμενο περιγράφει τον Γιαχβέ να λέει στον Μωυσή ότι τον στέλνει στον Φαραώ για να βγάλει τους Ισραηλίτες από την Αίγυπτο, μια ενέργεια που ο Γιαχβέ αποφάσισε παρατηρώντας ότι οι Ισραηλίτες καταπιέζονταν από τους Αιγυπτίους.[9] Ο Γιαχβέ ζητά από τον Μωυσή να πει στους πρεσβύτερους των Ισραηλιτών ότι ο Γιαχβέ θα τους οδηγούσε στη γη των Χαναναίων, Χετταίων, Αμοριτών, Ευαίων και Ιεβουσαίων,[10] μια περιοχή που αναφέρεται γενικά ως σύνολο με τον όρο Χαναάν. Αυτή περιγράφεται ως «η Γη της Επαγγελίας», όπου «ρέει μέλι και γάλα».[10]
Ο Μωυσής ρωτάει: «όταν πάω στους Ισραηλίτες και τους πω: ο Θεός των πατέρων σας με έστειλε σε εσάς, και με ρωτήσουν: Ποιο είναι το όνομά του; τι να τους πω; (Έξοδ. γ΄ 13)». Η φωνή του Θεού από την βάτο αποκαλύπτει ότι είναι ο Γιαχβέ.[11] Η λέξη Γιαχβέ (Εβρ. יהוה) ετυμολογείται από την εβραϊκή λέξη היה ([haˈja]) στη φράση אֶהְיֶה אֲשֶׁר אֶהְיֶה «Είμαι Αυτός Που Είμαι» (Μετάφραση των Εβδομήκοντα: «Ἐγώ εἰμι ὁ ὤν»).
Σύμφωνα με την αφήγηση, ο Γιαχβέ δίνει εντολή στον Μωυσή να αντιμετωπίσει τους Αιγύπτιους και τους Ισραηλίτες και ενημερώνει τον Προφήτη για το τι πρόκειται να συμβεί. Ο Γιαχβέ τότε κάνει διάφορα επιδεικτικά θαύματα για να ενισχύσει την πίστη του Μωυσή. Μεταξύ άλλων, το ραβδί του μεταμορφώθηκε σε φίδι,[12] λέπρα εμφανίστηκε προσωρινά στο χέρι του[13] και το νερό μετατράπηκε σε αίμα.[14] Στο κείμενο, ο Γιαχβέ δίνει εντολή στον Μωυσή να πάρει ένα ραβδί στα χέρια του για να εκτελεί με αυτό θαύματα.[14]
Παρά τα σημάδια, ο Μωυσής περιγράφεται ως πολύ απρόθυμος να αναλάβει αυτόν τον ρόλο, υποστηρίζοντας ότι δεν είχε ευγλωττία και ότι κάποιος άλλος πρέπει να σταλεί αντ' αυτού.[15] Στο κείμενο, ο Γιαχβέ αντιδρά επιπλήττοντας με θυμό τον Μωυσή που νομίζει ότι μπορεί να κάνει υποδείξεις για το ποιός είναι εύγλωττος και ποιός όχι σε αυτόν που δημιούργησε το στόμα. Ωστόσο, ο Γιαχβέ επιτρέπει στον Ααρών να σταλεί ως βοηθός του Μωυσή, καθώς ο Ααρών είναι εύγλωττος και είναι ήδη καθοδόν για να συναντήσει τον Μωυσή.[16] Αυτή είναι η πρώτη φορά στην Τορά που αναφέρεται ο Ααρών και περιγράφεται ως το στόμα του Μωυσή.[17]
Τοποθεσία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Χριστιανοί ερημίτες αρχικά μόναζαν στο Όρος Σερμπάλ, πιστεύοντας ότι αυτό είναι το βιβλικό Όρος Σινά. Ωστόσο, τον 4ο αιώνα, υπό την Βυζαντινή Αυτοκρατορία, το μοναστήρι που είχε χτιστεί εκεί εγκαταλείφθηκε υπέρ της νεότερης πεποίθησης ότι το Όρος της Αγίας Αικατερίνης ήταν το βιβλικό Όρος Σινά. Ένα νέο μοναστήρι – η Μονή της Αγίας Αικατερίνης - χτίστηκε στους πρόποδές του και εντοπίστηκε η υποτιθέμενη τοποθεσία της βιβλικής φλεγόμενης βάτου. Ο θάμνος που αναπτύσσεται στο σημείο (με την επιστημονική ονομασία Rubus sanctus), μεταφυτεύτηκε αργότερα αρκετά μέτρα μακριά σε μια αυλή του μοναστηριού, και το αρχικό του σημείο καλύφθηκε από ένα παρεκκλήσι αφιερωμένο στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου, με ένα ασημένιο αστέρι να σηματοδοτεί το σημείο όπου οι ρίζες του θάμνου είχαν βγει από το έδαφος. Οι μοναχοί της Μονής της Αγίας Αικατερίνης, ακολουθώντας εκκλησιαστική παράδοση, πιστεύουν ότι αυτός ο θάμνος είναι πράγματι ο αρχικός θάμνος που είδε ο Μωυσής, και όχι μια μεταγενέστερη αντικατάσταση, και όποιος μπαίνει στο παρεκκλήσι πρέπει να βγάλει τα παπούτσια του, όπως λέγεται ότι έκανε ο Μωυσής στη βιβλική αφήγηση.
Ωστόσο, στη σύγχρονη εποχή, δεν είναι το Όρος της Αγίας Αικατερίνης, αλλά το παρακείμενο Jebel Musa (Όρος Μωυσή), αυτό που σήμερα ταυτίζουν ως Σινά η λαϊκή παράδοση και οδηγοί. Αυτή η ταυτοποίηση προέκυψε από παράδοση των Βεδουίνων.
Το Όρος Σερμπάλ, το Όρος Σινά και το Όρος της Αγίας Αικατερίνης βρίσκονται στο νότιο άκρο της Χερσονήσου του Σινά, αλλά το όνομα της χερσονήσου είναι μια συγκριτικά σύγχρονη εφεύρεση. Δεν ήταν γνωστό με αυτό το όνομα την εποχή του Ιώσηπου ή νωρίτερα. Μερικοί σύγχρονοι μελετητές και θεολόγοι προτιμούν τοποθεσίες στο Χετζάζ (στη βορειοδυτική Σαουδική Αραβία), τη βόρειο Αραβά (στην περιοχή της Πέτρας, ή πέριξ αυτής), ή ενίοτε στην κεντρική ή βόρεια χερσόνησο του Σινά. Επομένως, η πλειοψηφία των ακαδημαϊκών και των θεολόγων συμφωνούν ότι αν η φλεγόμενη βάτος υπήρξε ποτέ, τότε είναι εξαιρετικά απίθανο να είναι ο θάμνος που διατηρείται στο Μοναστήρι της Αγίας Αικατερίνης.
Συμβολισμός και ερμηνείες
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ιουδαϊσμός
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το λογότυπο του Ιουδαϊκού Θεολογικού Σεμιναρίου Αμερικής απεικονίζειτ την φλεγόμενη βάτο με την φράση «και ο θάμνος δεν αναλωνόταν», στα αγγλικά και στα Εβραϊκά.
Το Ζοχάρ, ένα έργο της Καμπάλα του 13ου αιώνα, θεωρεί ότι ο φλεγόμενος θάμνος ήταν μια υπόδειξη ότι παρόλο που οι Ισραηλίτες υπέφεραν στην Αίγυπτο, είχαν την προστασία του Θεού, όπως ο θάμνος που φλεγόταν αλλά δεν καιγόταν.[χρειάζεται καλύτερη πηγή]
Αποσπάσματα από την Έξοδο αναφέρονται σε «αρωματικό ζαχαροκάλαμο» που χρησιμοποιείται από τους ιερείς ως «ιερό λάδι χρίσματος». Το θέμα γίνεται αμφιλεγόμενο, καθώς η εβραϊκή φράση קोהスש (qaneh bosem, συχνά ορθογραφείται Qaneh bosem) που μεταφράζεται ως «αρωματικό ζαχαροκάλαμο» στο βιβλικό στίχο, είναι μια βιβλική εβραϊκή φράση για την κάνναβη, που ονομάζεται επίσης μαριχουάνα.
Χριστιανισμός
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Καθολική Εκκλησία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Στη μεσαιωνική Καθολική Εκκλησία, η περιγραφή του συμβάντος της φλεγομένης βάτου θεωρήθηκε ως προαπεικόνιση της γέννησης του Ιησού από την Μαρία, η οποία συνέλαβε όντας Παρθένος, με τον ίδιο τρόπο που η βάτος φλεγόταν χωρίς να καίγεται. Απεικονίσεις στη μεσαιωνική καθολική τέχνη, όπως το «Τρίπτυχο της φλεγομένης βάτου» του 15ου αιώνα, απεικονίζουν την Παρθένο με το Θείο Βρέφος στο μέσον ενός θαμνώδους δέντρου. Η επιγραφή στη βάση του πλαισίου μεταφράζεται (από τα λατινικά) ως «στο θάμνο που ο Μωυσής είδε να φλέγεται χωρίς να κατακαίγεται, αναγνωρίσαμε, Αγία Μητέρα του Θεού, την παρθενία σου που διατηρήθηκε με τρόπο θαυμαστό». Όμοια προεικόνιση δέχεται και η Ανατολική Ορθόδοξη παράδοση.
Ανατολική Ορθοδοξία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στην Ορθόδοξη Εκκλησία υπάρχει επιπλέον μια παράδοση, η οποία προέρχεται από τους Πατέρες της Εκκλησίας των πρώτων αιώνων και των Οικουμενικών Συνόδων, ότι η φλόγα που είδε ο Μωυσής ήταν στην πραγματικότητα Άκτιστη Ενέργεια του Θεού που εκδηλωνόταν ως φως, εξηγώντας έτσι γιατί ο θάμνος, ενώ φλεγόταν, δεν καιγόταν. Θεωρείται ότι επετράπη στον Μωυσή να δει αυτές τις άκτιστες ενέργειες, οι οποίες θεωρούνται αιώνιες. Ο Ορθόδοξος ορισμός της σωτηρίας περιλαμβάνει και τη θέαση τοων ακτίστων ενεργειών ως ακτίστου φωτός, και είναι ένα επαναλαμβανόμενο θέμα σε έργα Ελλήνων Ορθοδόξων θεολόγων όπως ο Ιωάννης Ρωμανίδης.
(ΣΤ΄ ωδή του κανόνος του Ακαθίστου Ύμνου)
«Μωσής κατενόησεν εν βάτω, το μέγα Μυστήριον του τόκου σου...»
(Η΄ ωδή του κανόνος του Ακαθίστου Ύμνου)
Στην Ορθόδοξη ορολογία προτιμάται ο όρος «μη καιομένη βάτος» και η θεολογία και η υμνογραφία της εκκλησίας την θεωρούν ως προεικόνιση της εκ Παρθένου γέννησης του Ιησού. Η Ορθόδοξη θεολογία εξάλλου αναφέρεται στην Παναγία μητέρα του Ιησού ως Θεοτόκο («που γέννησε Θεό»), θεωρώντας ότι γέννησε Ενσαρκωμένο Θεό χωρίς να υποστεί καμία βλάβη ή απώλεια παρθενίας, ακριβώς όπως η βάτος που φλεγόταν χωρίς να καίγεται.
Στη σλαβική ορθόδοξη παράδοση υπάρχει ο εικονογραφικός τύπος της μη καιομένης βάτου, που απεικονίζει τη Μαρία με τη μορφή της «φέρουσας Θεόν». Ο εικονογραφικός αυτός τύπος τιμάται και με εορτή στις 4 Σεπτεμβρίου (ρωσ.: Неопалимая Купина).
Μεταρρυθμισμένη παράδοση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η φλεγόμενη βάτος ήταν δημοφιλές σύμβολο μεταξύ των Εκκλησιών της Μεταρρύθμισης από τότε που υιοθετήθηκε για πρώτη φορά από τους Ουγενότους (Γάλλους Καλβινιστές) το 1583 κατά τη διάρκεια της 12ης Εθνικής τους Συνόδου. Το γαλλικό σύνθημα Flagror non consumor – «φλέγομαι αλλά δεν αναλίσκομαι» υποδηλώνει ότι ο συμβολισμός παρέπεμπε στην εκκλησία που υποφέρει και παρά ταύτα ζει.[19] Ωστόσο, δεδομένου ότι η φωτιά είναι ένα σημάδι της παρουσίας του Θεού, αυτού που είναι φωτιά που κατακαίει (Εβρ. ιβ΄ 29) το θαύμα φαίνεται να δείχνει ακόμα μεγαλύτερο: ο Θεός, με τη χάρη Του, είναι με τους ανθρώπους της διαθήκης του και έτσι αυτοί δεν κατακαίονται.
- Το σημερινό σύμβολο της Μεταρρυθμισμένης Εκκλησίας της Γαλλίας είναι ένας φλεγόμενος θάμνος με τον Σταυρό των Ουγενότων.
- Το σύνθημα της Εκκλησία της Σκωτίας είναι Nec tamen consumebatur, Λατινική απόδοση του «όμως δεν κατακαιγόταν», υπαινιγμός για την βιβλική περιγραφή της φλεγομένης βάτου, ενώ μια απεικόνιση της φλεγόμενης βάτου χρησιμοποιείται ως σύμβολο της Εκκλησίας από τη δεκαετία του 1690.
- Η φλεγόμενη βάτος χρησιμοποιείται επίσης ως βάση του συμβόλου της Πρεσβυτεριανής Εκκλησίας στην Ιρλανδία, που χρησιμοποιεί το λατινικό σύνθημα Ardens sed virens, που σημαίνει «καιγόμενη αλλά ανθίζουσα», βασισμένο στην βιβλική περιγραφή της φλεγομένης βάτου. Το ίδιο λογότυπο χρησιμοποιείται από την Ελεύθερη Πρεσβυτεριανή Εκκλησία του Ούλστερ.
- Η φλεγόμενη βάτος είναι επίσης το σύμβολο των Πρεσβυτεριανών Εκκλησιών στον Καναδά, στην Αυστραλία, στη Νέα Ζηλανδία, στην Ταϊβάν, στη Σιγκαπούρη, στη Βραζιλία, στη Μαλαισία, κλπ.
Ισλάμ
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Σύμφωνα με το Κοράνι, ο Μωυσής (Μουσά) αναχώρησε για την Αίγυπτο μαζί με την οικογένειά του. Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού τους, καθώς σταμάτησαν κοντά στο Τουρ, ο Μουσά παρατήρησε μια φωτιά και έδωσε εντολή στην οικογένεια να περιμένει μέχρι να επιστρέψει με φωτιά για αυτούς.[20] Όταν έφτασε στην Κοιλάδα του Τούβα, ο Θεός απευθύνθηκε σε αυτόν από τη δεξιά πλευρά της κοιλάδας μέσα από ένα δέντρο, χώρος που τιμάται ως ως Αλ-Μπουκ'α Αλ-Μουμπαράκα (αραβικά: الـبُـقـعَـة الـمُـبَـارَكَـة, «Το ευλογημένο έδαφος») στο Κοράνι.[21] Ο Μουσά διατάχθηκε από τον Θεό να βγάλει τα παπούτσια του και ενημερώθηκε για την επιλογή του ως προφήτη, την υποχρέωσή του για προσευχή και την ημέρα της κρίσης. Ο Μουσά διατάχθηκε να ρίξει το ραβδί του που μετατράπηκε σε φίδι και αργότερα του δόθηκε εντολή να το κρατήσει.[22][23] Το Κοράνι αφηγείται στη συνέχεια ότι ο Μουσά διατάχθηκε να βάλει το χέρι του στα ρούχα του και όταντο ξαναβγάλει θα λάμψει ένα έντονο φως. Ο Θεός δηλώνει ότι αυτά είναι σημάδια για τον Φαραώ, και διατάζει τον Μούσα να καλέσει τον Φαραώ στη λατρεία του Ενός Θεού.[22]
Ρασταφάρι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Μερικοί Ρασταφάρι πιστεύουν ότι η φλεγόμενη βάτος ήταν κάνναβη.[24][25]
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ Exodus 3:1–4
- ↑ 2,0 2,1 Exodus 3:4
- ↑ Cheyne, T. K.· Black, J. S. (1899). «Bush». Encyclopedia Biblica, Volume 1. Toronto: George N. Morang & Company.
- ↑ 4,0 4,1 Jastrow, M.· Ginzberg, L. (1906). «Burning Bush». Jewish Encyclopedia.
- ↑ 5,0 5,1 Friedman, Richard Elliott (16 Αυγούστου 2005). The Bible with Sources Revealed. HarperOne. ISBN 978-0-06-073065-9.
- ↑ Exodus 3:2
- ↑ Exodus 3:5
- ↑ 8,0 8,1 Exodus 3:6
- ↑ Exodus 3:7
- ↑ 10,0 10,1 Exodus 3:17
- ↑ Exodus 3:14
- ↑ Exodus 4:2-4
- ↑ Exodus 4:6-7
- ↑ 14,0 14,1 Exodus 4:9
- ↑ Exodus 4:10-13
- ↑ Exodus 4:14
- ↑ Exodus 4:15-16
- ↑ Bogomolets O. Radomysl Castle-Museum on the Royal Road Via Regia". — Kyiv, 2013 (ISBN 978-617-7031-15-3)
- ↑ «The Reformation Study Bible | About | the Symbol of the Burning Bush in Church History».
- ↑ Laude, Patrick (2011). Universal Dimensions of Islam: Studies in Comparative Religion. World Wisdom. σελ. 31. ISBN 9781935493570.
- ↑ Patrick Laude (2011). Universal Dimensions of Islam: Studies in Comparative Religion. World Wisdom, Inc. σελ. 31. ISBN 9781935493570.
- ↑ 22,0 22,1 Paterson, Andrea C. (2009). Three Monotheistic Faiths - Judaism, Christianity, Islam: An Analysis and Brief History. AuthorHouse. ISBN 9781434392466.
- ↑ Andrea C. Paterson (2009). Three Monotheistic Faiths – Judaism, Christianity, Islam: An Analysis And Brief History. AuthorHouse. σελ. 112. ISBN 9781434392466.
- ↑ Mandito, Ras (2014). The Testament Of Rastafari. Lulu.com. σελ. 133. ISBN 9781105595653. Ανακτήθηκε στις 22 Ιανουαρίου 2022.
- ↑ Cathcart, Jermaine (2016). Knowledge of Good and Evil: An Urban Ethnography of a Smoking Culture (PDF). Riverside: University of California. σελ. 37. ISBN 9781369300659. Ανακτήθηκε στις 22 Ιανουαρίου 2022.
Εξωτερικές συνδέσεις
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Φορητή εικόνα: η Φλεγόμενη Βάτος, SearchCulture.gr
- Ο Μωϋσής προ της Φλεγόμενης Βάτου, Ιερά Μονή Παντοκράτορος Αγίου Όρους