Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
(Ανακατεύθυνση από Φεστιβάλ Αθηνών-Επιδαύρου)
Φεστιβάλ Αθηνών-Επιδαύρου
ΕίδοςΦεστιβάλ πολιτισμού
ΗμερομηνίεςΜάιος - Οκτώβριος
ΤοποθεσίαΑθήνα, Επίδαυρος
Έτη δράσης1955-σήμερα
Ίδρυση απόΕλληνικό Φεστιβάλ Α.Ε.
Ιστοσελίδα
http://aefestival.gr/

Το Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου αποτελεί μετεξέλιξη του Φεστιβάλ Αθηνών και των Επιδαυρίων ή Φεστιβάλ Επιδαύρου τα οποία ξεκίνησαν το 1955, έπειτα από ενέργειες του τότε Υπουργού Προεδρίας Γεωργίου Ράλλη (κυβέρνηση Αλεξάνδρου Παπάγου). Διεξάγεται κάθε χρόνο στην Αθήνα και την Επίδαυρο της Πελοποννήσου, κυρίως, στο Ωδείο Ηρώδου του Αττικού, στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου, στο Μικρό Θέατρο της Αρχαίας Επιδαύρου και στο Βιομηχανικό Συγκρότημα της Πειραιώς 260. Οι εκδηλώσεις του περιλαμβάνουν θεατρικές παραστάσεις, συναυλίες, παραγωγές αρχαίας κωμωδίας και τραγωδίας, εικαστικές εκθέσεις κ.α. Έχει έντονο διεθνή χαρακτήρα και συνήθως διεξάγεται κατά τους θερινούς μήνες έως και τις αρχές Σεπτεμβρίου.[1] Το Φεστιβάλ είναι σημαντικότατος θεσμός καθόσον βοηθά στην προαγωγή του ελληνικού πολιτισμού ενώ μέσω της εξωστρέφειας που διαθέτει, ενισχύει τη διαλεκτική σχέση στην καλλιτεχνική δημιουργία.

Ελληνικό Φεστιβάλ Α.Ε.[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σήμερα, την ευθύνη της διεξαγωγής του έχει η «Ελληνικό Φεστιβάλ» Α.Ε., που μέτοχός της είναι το Ελληνικό Δημόσιο.[2] Σκοπό έχει την οργάνωση μουσικών, θεατρικών και άλλων καλλιτεχνικών εκδηλώσεων, την έκδοση και διάθεση εντύπων, βιβλίων και άλλων εκδόσεων, καθώς και οπτικοακουστικών μέσων με θέματα που αφορούν στην προβολή των εκδηλώσεων της. Διοικείται από επταμελές διοικητικό συμβούλιο, του οποίου η θητεία είναι τριετής. Οι πόροι του προέρχονται από την επιχορήγηση του τακτικού προϋπολογισμού του Κράτους, το ποσοστό από τις εισπράξεις των καζίνων Πάρνηθας και Κέρκυρας, τις χορηγίες και τα έσοδα από τις παραστάσεις και τις παραχωρήσεις των χώρων της.[3][4]

Εξαιτίας της παγκόσμιας πανδημίας του κορονοϊού το 2020, το Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου θέσπισε ειδικά μέτρα για τη διασφάλιση της υγείας θεατών, καλλιτεχνών και εργαζομένων.[5]

Εκδηλώσεις-Χώροι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μέχρι το 2005 το Ελληνικό Φεστιβάλ χρησιμοποιούσε ως χώρους παραστάσεων το Ωδείο Ηρώδου Αττικού, τα αρχαία θέατρα της Επιδαύρου (Θέατρο του Ασκληπιείου και Θέατρο Αρχαίας Πόλεως), και το θέατρο Λυκαβηττού. Από το καλοκαίρι του 2006, μετά από παραχώρηση της Εθνικής Τράπεζας, δημιουργήθηκαν νέο θέατρο και αντίστοιχες εγκαταστάσεις στους χώρους του πρώην εργοστασίου Τσαούσογλου, στην οδό Πειραιώς 260. Παράλληλα χρησιμοποιήθηκαν για πρώτη φορά και άλλοι χώροι στην ευρύτερη Αθήνα, όπως το «Σχολείον της Αθήνας» της Ειρήνης Παππά, το Μουσείο Μπενάκη, το Ολυμπιακό Κλειστό Γυμναστήριο Φαλήρου και άλλοι.[6][7] [8]

Εκτός από τη δημιουργία νέων χώρων για τις παραστάσεις της, η εταιρεία στοχεύει στη διεύρυνση του κοινού που τις παρακολουθεί, στην ανάδειξη και προβολή του έργου νέων καλλιτεχνών, στην παρουσίαση μέσα από την πρόσκληση και τη συνεργασία με ενδιαφέροντα καλλιτεχνικά σχήματα των σύγχρονων τάσεων στο χορό, τη μουσική και το θέατρο. Προσπάθεια γίνεται για να συντονίσει το βηματισμό της με τα σημαντικά, ομοειδή ευρωπαϊκά φεστιβάλ.[9]

Ιστορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στο πλαίσιο της πολιτιστικής και τουριστικής πολιτικής της Κυβερνήσεως Παπάγου (1955), ο τότε Υπουργός Προεδρίας και μετέπειτα Πρωθυπουργός, Γεώργιος Ράλλης, ανέλαβε να διοργανώσει μια σειρά εκδηλώσεων, μετακαλώντας στην Ελλάδα σημαντικές προσωπικότητες της Τέχνης. Η ιδέα του Γεωργίου Ράλλη, στην αρχική της σύλληψη, ήταν να οργανωθεί ένα Φεστιβάλ στο Ωδείο Ηρώδου του Αττικού, όπως είχε καθιερωθεί από το 1936 η "Εβδομάς Αρχαίου Δράματος", αλλά και με μουσικό προσανατολισμό. Πρώτος καλλιτεχνικός διευθυντής του ήταν ο μετακληθείς Ντίνος Γιαννόπουλος, σκηνοθέτης στη Μητροπολιτική Όπερα της Νέας Υόρκης, που οργάνωσε με απόλυτη ελευθερία το Φεστιβάλ.[10][11]

Στην πρώτη διοργάνωση, διάρκειας σαράντα ημερών, ξεχώρισαν οι παραστάσεις των Αλέξη Μινωτή – Κατίνας Παξινού στην Επίδαυρο και οι συναυλίες της Φιλαρμονικής Ορχήστρας της Νέας Υόρκης υπό τη διεύθυνση του Δημήτρη Μητρόπουλου στην Αθήνα.[12][13] Από το Φεβρουάριο του 1956, υπουργός Προεδρίας Κυβερνήσεως ανέλαβε ο Κωνσταντίνος Τσάτσος που συνέδεσε το όνομά του με το Φεστιβάλ έως τις εκλογές του 1961.

"Το Φεστιβάλ Αθηνών, το οποίον εγκαινιάζεται σήμερον με τους λαμπροτέρους οιωνούς και έχει συγκεντρώσει ζωηρότατον το ενδιαφέρον του ελληνικού και του διεθνούς κοινού, αποτελεί την μεγαλυτέραν καλλιτεχνικήν και τουριστικήν προσπάθειαν που εσημειώθη ποτέ εις την χώραν μας", δήλωνε τη μέρα της έναρξης του Φεστιβάλ (24.8.1955) ο εμπνευστής του Γεώργιος Ράλλης.[14]

To 1957 παίχτηκε για πρώτη φορά στο θέατρο της Επιδαύρου παράσταση αρχαίας κωμωδίας, όταν ο Αλέξης Σολομός ξεκινώντας με τη Λυσιστράτη προχώρησε στην αναβίωση των έργων του Αριστοφάνη.[15][16] Το 1959 η εμβληματική παράσταση Όρνιθες του Αριστοφάνη από τον Κάρολο Κουν σε μουσική Μάνου Χατζιδάκι και σκηνικά – κοστούμια Γιάννη Τσαρούχη, προκάλεσε επιδοκιμασίες αλλά και αντιδράσεις και τελικά αποσύρθηκε με κυβερνητική παρέμβαση.[17][18][19] Το 1960 και το 1961 ακολούθησαν οι ερμηνείες της Μαρίας Κάλλας στη Νόρμα του Βιντσέντσο Μπελλίνι (1960) και τη Μήδεια του Λουίτζι Κερουμπίνι (1961) στην Επίδαυρο.[15] Ήταν η πρώτη φορά που το αφιερωμένο σε παραστάσεις αρχαίου δράματος, θέατρο της Επιδαύρου δόθηκε για παράσταση όπερας.[20] Το 1961 δόθηκε στο Ωδείο Ηρώδου του Αττικού παράσταση του μπαλέτου της Βασιλικής Όπερας του Λονδίνου με τη Μαργκότ Φοντέιν[21] και την επόμενη χρονιά τραγούδησε ο Φρανκ Σινάτρα. Το 1963 μαζί με τη Φοντέιν εμφανίστηκε στο Φεστιβάλ Αθηνών και ο Ρούντολφ Νουρέγιεφ.[22] Ήταν η πρώτη από τις πολλές παρουσίες του Νουρέγιεφ στο Φεστιβάλ, όπου συμμετείχε ως χορευτής,  ως χορογράφος και προς το τέλος της ζωής του ως διευθυντής ορχήστρας.[21][22][23][24]

Τη δεκαετία του '60 ήταν έντονη και η παρουσία του Χέρμπερτ φον Κάραγιαν που διεύθυνε συναυλίες με τις Φιλαρμονικές Ορχήστρες της Βιέννης και του Βερολίνου στο Ηρώδειο αλλά και στην Επίδαυρο.[21][25][26] Την ίδια εποχή συμμετέχουν για πρώτη φορά και ο Μωρίς Μπεζάρ με τα μπαλέτα του, το 1964 στο Ηρώδειο και το 1965 στην Επίδαυρο. Ο Μπεζάρ μποϊκόταρε το Φεστιβάλ σε όλη τη διάρκεια της Δικτατορίας ωστόσο εμφανίστηκε αρκετές φορές μετά την επαναφορά της Δημοκρατίας στην Ελλάδα.[21][26]

Σε εκείνα τα χρόνια της Δικτατορίας παρατηρήθηκε στασιμότητα και γενική κατεύθυνση εσωστρέφειας.[15] Η παράσταση της Ηλέκτρας του Σοφοκλή το 1972 από το Εθνικό Θέατρο σε σκηνοθεσία του Σπύρου Α. Ευαγγελάτου, που εκπροσωπούσε τη νέα γενιά σκηνοθετών, αναζωογόνησε τόσο την παράδοση του Εθνικού Θεάτρου όσο και το θεσμό του Φεστιβάλ.[27]

Στη Μεταπολίτευση δόθηκε για πρώτη φορά η άδεια σε θιάσους εκτός του Εθνικού Θεάτρου για να χρησιμοποιήσουν το αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου. Το 1975 ανέβηκαν παραστάσεις του Θεάτρου Τέχνης «Κάρολος Κουν» (Όρνιθες) και του ΚΘΒΕ (Ηλέκτρα). Το 1980 εμφανίστηκαν στο Φεστιβάλ το Αμφι-Θέατρο του Σπύρου Ευαγγελάτου με την παράσταση Επιτρέποντες του Μενάνδρου και ο ΘΟΚ με τις Ικέτιδες του Ευριπίδη σε σκηνοθεσία Νίκου Χαραλάμπους.[15][27][28]  Το 1981 η ορχήστρα της Σκάλας του Μιλάνου υπό τον Κλάουντιο Αμπάντο παρουσίασε στην Επίδαυρο το Ρέκβιεμ του Βέρντι.[26][29] Το 1982 ο Πίτερ Χολ ανεβάζοντας την Ορέστεια του Αισχύλου με το Εθνικό Θέατρο της Μεγάλης Βρετανίας έγινε ο πρώτος ξένος θεατρικός σκηνοθέτης που συμμετείχε στο Φεστιβάλ της Επιδαύρου.[27] Αργότερα ακολούθησαν και άλλοι σκηνοθέτες όπως οι Λούκα Ρονκόνι, Πέτερ Στάιν,  Ρόμπερτ Στούρουα, Ματίας Λάνχοφ, Ταντάσι Σουζούκι, Βαλέρι Φόκιν, Άννα Μπαντόρα κλπ.[27][30]

Στα πρώτα χρόνια μετά την αποκατάσταση της Δημοκρατίας, εμφανίζονται στην Αθήνα τα μπαλέτα Μπολσόι (1979) και Στανισλάφσκι (1975), αλλά και το Αμερικανικό Χοροθέατρο του Άλβιν Έιλι (1982) και το χορευτικό συγκρότημα της Μάρθα Γκράχαμ (1983).[21] Συχνή είναι και η παρουσία των Νουρέγιεφ και Μπεζάρ.[21][22] Τόσο εκείνα τα χρόνια όσο και στα επόμενα, καθοριστικός ήταν και ο Μίκης Θεοδωράκης που συνέδεσε το όνομα του με παραγωγές που παρουσιάστηκαν στους χώρους του Φεστιβάλ Αθηνών αλλά και των Επιδαυρίων.[31]

Το 1991 εμφανίστηκε για πρώτη φορά στο Ηρώδειο ο τενόρος Λουτσιάνο Παβαρότι (επανήλθε το 2004)[32][33] και το 1993 η υψίφωνος Μονσεράτ Καμπαγιέ και ο τενόρος Χοσέ Καρέρας πραγματοποίησαν συναυλία στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου.[26] Τη δεκαετία του '90, ο θεσμός του Φεστιβάλ άρχισε να δέχεται επικρίσεις που συνδέονταν με τα κριτήρια διαμόρφωσης του εκάστοτε προγράμματος και τη στασιμότητα.[15] Μέχρι το 1998 το Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου ήταν τμήμα/διεύθυνση του ΕΟΤ η οποία ονομαζόταν Υπηρεσία Τουριστικών Εκδηλώσεων. Έκτοτε δραστηριοποιείται με την επωνυμία «Ελληνικό Φεστιβάλ Α.Ε.».[6] Με τη δημιουργία της Α.Ε. προέκυψε η ύπαρξη καλλιτεχνικού διευθυντή με διακριτό ρόλο. Πρώτος καλλιτεχνικός διευθυντής ήταν το 1998 ο συνθέτης Θάνος Μικρούτσικος, καλλιτέχνης με σημαντική παρουσία στο Φεστιβάλ.[34] Ακολούθησαν τα επόμενα χρόνια οι Γιώργος Κουρουπός, Περικλής Κούκος και Γιάννης Καραχισαρίδης. [35][36][37]

Τον Νοέμβριο του 2005 ανέλαβε τη καλλιτεχνική διεύθυνση του Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου ο Γιώργος Λούκος. Στη θητεία του, που κράτησε μέχρι το 2016 προχώρησε σε ριζικές και ανανεωτικές αλλαγές που αφορούσαν τη φιλοσοφία, τη δομή, το πρόγραμμα και τους χώρους των εκδηλώσεων.[15][26] [38][39] Στα πρόσωπα που συμμετείχαν στο Φεστιβάλ σε Αθήνα και Επίδαυρο περιλαμβάνονται οι Πίνα Μπάους (που μετά την πρώτη συμμετοχή της το 1992 στο Ηρώδειο, παρουσίασε το 2008 στην Επίδαυρο την όπερα Ορφέας και Ευρυδίκη του Γκλουκ),[40][41] Αριάν Μνουσκίν,[42] Κέβιν Σπέισι, Φιόνα Σο, Λάιζα Μινέλι, Τόμας Όστερμαγερ κλπ όπως και νεότερες γενιές Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών.[38][43][44][45] Το 2008 το Φεστιβάλ πέρασε στην εποπτεία του Υπουργείου Πολιτισμού. [46]

Το 2016 διαδέχτηκε τον Λούκο στην καλλιτεχνική διεύθυνση για μικρό χρονικό διάστημα ο Γιαν Φαμπρ. Ακολούθησε ο Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος (2016-2019) και από το 2019 καλλιτεχνική διευθύντρια είναι η σκηνοθέτις Κατερίνα Ευαγγελάτου.[39][47]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ Γεωργουσόπουλος,Κ, «Το Φεστιβάλ Αθηνών»,Τ.3, σελ.426 Πάπυρος (1997)
  2. ↑ ΦΕΚ ΑΕ-EΠΕ 792/2001
  3. ↑ Μαστρογιαννίτης, Δημήτρης (5 Οκτωβρίου 2017). «Ο απολογισμός του Φεστιβάλ Αθηνών & Επιδαύρου για το 2017». Athens Voice. Ανακτήθηκε στις 18 Δεκεμβρίου 2023. 
  4. ↑ «Ελληνικό Φεστιβάλ Α.Ε.». Υπουργείο Πολιτισμού. 
  5. ↑ «Κορωνοϊός: Τα ειδικά μέτρα στο Φεστιβάλ Αθηνών & Επιδαύρου». Athens Voice. Ανακτήθηκε στις 20 Ιουλίου 2020. 
  6. ↑ 6,0 6,1 greekfestival. «ΕΤΑΙΡΕΙΑ». Athens Epidaurus Festival. Ανακτήθηκε στις 23 Νοεμβρίου 2023. 
  7. ↑ «Ολυμπιακό γυμναστήριο του Φαλήρου». Athens Epidaurus Festival. Ανακτήθηκε στις 23 Νοεμβρίου 2023. 
  8. ↑ «Φεστιβάλ Αθηνών | LiFO». www.lifo.gr. 1 Ιουνίου 2007. Ανακτήθηκε στις 23 Νοεμβρίου 2023. 
  9. ↑ Παπαθάνου, Ελένη. «Η Ελλάδα ως brand , η διαμόρφωση της εθνικής. εμπορικής ταυτότητας» (PDF). σελ. 44. 
  10. ↑ «60 Χρόνια Ελληνικό Φεστιβάλ». Athens Epidaurus Festival. 29 Μαΐου 2015. Ανακτήθηκε στις 8 Νοεμβρίου 2023. 
  11. ↑ «Γιαννόπουλος Ντίνος - Εθνική Λυρική Σκηνή». virtualmuseum.nationalopera.gr. Ανακτήθηκε στις 8 Νοεμβρίου 2023. 
  12. ↑ «Helenic Festival». web.archive.org. 3 Σεπτεμβρίου 2006. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Σεπτεμβρίου 2006. Ανακτήθηκε στις 30 Ιανουαρίου 2024. CS1 maint: Unfit url (link)
  13. ↑ «Εκδηλώσεις του Φεστιβάλ Αθηνών - ΔΕΚΑΕΤΙΑ 1950 - 100 Χρόνια Κ». www.kathimerini.gr. Ανακτήθηκε στις 30 Ιανουαρίου 2024. 
  14. ↑ Τάκης Καλογερόπουλος, Λεξικό της Ελληνικής μουσικής, εκδόσεις Γιαλλελή, 2001
  15. ↑ 15,0 15,1 15,2 15,3 15,4 15,5 greekfestival. «ΙΣΤΟΡΙΑ». Athens Epidaurus Festival. Ανακτήθηκε στις 16 Φεβρουαρίου 2024. 
  16. ↑ «ΣΟΛΟΜΟΣ ΑΛΕΞΗΣ». Τμήμα Θεατρικών Σπουδών. Ανακτήθηκε στις 13 Μαρτίου 2024. 
  17. ↑ «Αριστοφάνη, Όρνιθες». Athens Epidaurus Festival. Ανακτήθηκε στις 16 Φεβρουαρίου 2024. 
  18. ↑ «Οι «Ορνιθες» του Κουν μισό αιώνα μετά, Της Γιωτας Συκκα | Kathimerini». http://www.kathimerini.gr/328355/article/politismos/arxeio-politismoy/oi-orni8es-toy-koyn-miso-aiwna-meta. Ανακτήθηκε στις 2018-03-15. 
  19. ↑ Καραγάτσης, Μ. (11.6.1960). «Οι Όρνιθες - Θέατρο Τέχνης». Εφημερίδα "Η Βραδυνή". https://www.constitutionalism.gr/1780-i-stasi-toy-k-tsatsoy-sto-anebasma-twn-ornitwn-toy/#_ftn10. Ανακτήθηκε στις 15/3/2018. 
  20. ↑ Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα. 24. Αθήνα: Πάπυρος. 1984. σελ. 29.
  21. ↑ 21,0 21,1 21,2 21,3 21,4 21,5 «Τα αστέρια που έλαμψαν στο Ηρώδειο». ΤΟ ΒΗΜΑ. 8 Νοεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 15 Μαρτίου 2024. 
  22. ↑ 22,0 22,1 22,2 «Αποθέωση στη σκιά του Ιερού Βράχου». ΤΑ ΝΕΑ. 20 Αυγούστου 2010. Ανακτήθηκε στις 15 Μαρτίου 2024. 
  23. ↑ «The Swan Lake - Nureyev». Fondation Rudolf Noureev (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 15 Μαρτίου 2024. 
  24. ↑ «Nureyev conductor». Fondation Rudolf Noureev (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 15 Μαρτίου 2024. 
  25. ↑ «7 ιστορικές εκδηλώσεις του Φεστιβάλ Αθηνών από τις δεκαετίες του '60 και του '70 που προκαλούν δέος | LiFO». www.lifo.gr. 4 Απριλίου 2016. Ανακτήθηκε στις 15 Μαρτίου 2024. 
  26. ↑ 26,0 26,1 26,2 26,3 26,4 «Εχει όρια η Επίδαυρος;». ΤΟ ΒΗΜΑ. 25 Νοεμβρίου 2008. Ανακτήθηκε στις 15 Μαρτίου 2024. 
  27. ↑ 27,0 27,1 27,2 27,3 «Φεστιβάλ Επιδαύρου». ΤΟ ΒΗΜΑ. 24 Νοεμβρίου 2008. Ανακτήθηκε στις 15 Μαρτίου 2024. 
  28. ↑ «Ιστορία». www.thoc.org.cy (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 15 Μαρτίου 2024. 
  29. ↑ «Claudio Abbado: a career : CAI — Club Abbadiani Itineranti». abbadiani.it. Ανακτήθηκε στις 15 Μαρτίου 2024. 
  30. ↑ «Οι ξένοι στην Επίδαυρο». ΤΟ ΒΗΜΑ. 24 Νοεμβρίου 2008. Ανακτήθηκε στις 15 Μαρτίου 2024. 
  31. ↑ Τερεζάκη, Σοφία (2 Σεπτεμβρίου 2021). «Ανακοίνωση για την απώλεια του Μίκη Θεοδωράκη». Athens Epidaurus Festival. Ανακτήθηκε στις 15 Μαρτίου 2024. 
  32. ↑ «Ο Παβαρότι για πρώτη φορά στο Ηρώδειο». ΤΑ ΝΕΑ. 17 Αυγούστου 2016. Ανακτήθηκε στις 15 Μαρτίου 2024. 
  33. ↑ Newsroom (2 Ιουνίου 2004). «Αποθέωσαν τον Παβαρότι 5.000 θεατές στο Ηρώδειο». Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ (στα greek). Ανακτήθηκε στις 15 Μαρτίου 2024. CS1 maint: Μη αναγνωρίσιμη γλώσσα (link)
  34. ↑ Athens & Epidaurus Festival 2020: Υποσύνολο — Fragment, ATHENS & EPIDAURUS FESTIVAL 2020 PUBLICATIONS DEPT., σελίδες 9-10
  35. ↑ Epochi, rizospastis gr | Synchroni (13 Οκτωβρίου 2000). «rizospastis.gr - Ο Π. Κούκος θα φέρει την «άνοιξη»;». ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ. Ανακτήθηκε στις 21 Μαρτίου 2024. 
  36. ↑ «Περικλής Κούκος». www.onassis.org. Ανακτήθηκε στις 21 Μαρτίου 2024. 
  37. ↑ «Γιάννης Καραχισαρίδης : Ο κόσμος του πολιτισμού αποχαιρετά τον σκηνοθέτη». in.gr. 26 Απριλίου 2020. Ανακτήθηκε στις 21 Μαρτίου 2024. 
  38. ↑ 38,0 38,1 «Η δεκαετία του Γιώργου Λούκου». Athens Epidaurus Festival. 29 Μαΐου 2015. Ανακτήθηκε στις 15 Μαρτίου 2024. 
  39. ↑ 39,0 39,1 greekfestival. «ΤΟ ΦΕΣΤΙΒΑΛ». Athens Epidaurus Festival. Ανακτήθηκε στις 15 Μαρτίου 2024. 
  40. ↑ «Επίδαυρος: Τι θυμάμαι από το πιο ωραίο θέατρο του κόσμου | LiFO». www.lifo.gr. 7 Ιουλίου 2023. Ανακτήθηκε στις 15 Μαρτίου 2024. 
  41. ↑ Μπιστικα, Της Ελενης (2 Ιουλίου 2009). «Αποχαιρετισμός στην Πίνα Μπάους, που τη χειροκροτήσαμε στο Ηρώδειο και στην Επίδαυρο». Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ (στα greek). Ανακτήθηκε στις 15 Μαρτίου 2024. CS1 maint: Μη αναγνωρίσιμη γλώσσα (link)
  42. ↑ Newsroom (5 Ιουνίου 2011). «Η Αριάν Μνουσκίν στην Αθήνα». Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ (στα greek). Ανακτήθηκε στις 15 Μαρτίου 2024. CS1 maint: Μη αναγνωρίσιμη γλώσσα (link)
  43. ↑ «Φεστιβάλ Αθηνών: Απο εδώ ξεκίνησαν όλα | LiFO». www.lifo.gr. 23 Μαΐου 2012. Ανακτήθηκε στις 15 Μαρτίου 2024. 
  44. ↑ Παναγοπουλος, Παναγιωτης (28 Ιουλίου 2006). «Μινέλι με δύναμη και χιούμορ στο Ηρώδειο». Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ (στα greek). Ανακτήθηκε στις 22 Μαρτίου 2024. CS1 maint: Μη αναγνωρίσιμη γλώσσα (link)
  45. ↑ «Δύο συναυλίες της Λάιζα Μινέλι στο Ηρώδειο στις 26 και 27 Ιουλίου». in.gr. 24 Ιουλίου 2006. Ανακτήθηκε στις 22 Μαρτίου 2024. 
  46. ↑ «Στην εποπτεία του υπουργείου Πολιτισμού περνά το Ελληνικό Φεστιβάλ». in.gr. 7 Ιανουαρίου 2007. Ανακτήθηκε στις 21 Μαρτίου 2024. 
  47. ↑ «Με μια αγκαλιά παρέδωσε τη σκυτάλη του Φεστιβάλ Αθηνών ο Θεοδωρόπουλος στην Ευαγγελάτου». in.gr. 2 Σεπτεμβρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 21 Μαρτίου 2024. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Καθιερωμένοι όροι
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Φεστιβάλ_Αθηνών_Επιδαύρου&oldid=10486208"