Φερχάτ και Σιρίν

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Ο Φερχάτ και η Σιρίν, 1588. Εθνικό Μουσείο του Ιράν, Τεχεράνη.

Η ιστορία του ζεύγους Φερχάτ και Σιρίν (Ferhat ile Şirin) αποτελεί ένα παλιό λαϊκό παραμύθι της Τουρκίας, το οποίο έχει αντλήσει το θέμα του από το ιρανικό παραμύθι με τίτλο "Χιουσρέβ και Σιρίν" (خسرو و شيرين - Khusraw o Shīrīn). Έχει περάσει σε όλες τις ιστορικές πηγές και ειδικά στο ιρανικό έπος Σαχναμέ (Βιβλίο των Βασιλέων - شاهنامه - Shāh nāmah) του Πέρση ποιητή Φερντοσί. Εμφανίζεται είτε με τον τίτλο "Χιουσρέβ και Σιρίν" είτε με τον τίτλο "Φερχάτ και Σιρίν" και έχει γραφεί από ιρανούς και από τούρκους ποιητές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με την τεχνική της ζευγαρωτής ομοιοκαταληξίας. "Χιουσρέβ και Σιρίν" (1177-1181): πρόκειται για ένα ποίημα που εξιστορεί τον έρωτα τον οποίο έζησαν η Σιρίν, πριγκίπισσα της πόλης Μπερντέ του Αζερμπαϊτζάν και ο Χιουσρέβ (Χοσρόης Α΄ της Περσίας) της Δυναστείας των Σασσανιδών και είναι γραμμένο με εγκωμιαστικά λόγια για τους πρίγκιπες των Ιλντενιζλί (İldenizliler - προγόνοι των σύγχρονων Αζέρων), Τζαχανσάχ Πεχλεβάν (Cahanşah Pehlevan) και Κιζίλ Αλσλάν (Kızıl Alslan) καθώς και για τον τελευταίο σουλτάνο των Σελτζούκων Τουρούλ Μπέι Γ΄ (III. Tuğrul Bey).

Αυτό το λαϊκό παραμύθι, το οποίο έχει καταγραφεί με την τεχνική της ζευγαρωτής ομοιοκαταληξίας από ιρανούς και τούρκους ποιητές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και φέρει τον τίτλο "Χιουσρέβ και Σιρίν" ή τον τίτλο "Φερχάτ και Σιρίν", εξιστορείται αιώνες στη Μέση Ανατολή, στο Αζερμπαϊτζάν, στο Ιράν, στην Τουρκία και στα Βαλκάνια, έχοντας υποστεί ορισμένες τροποποιήσεις, ανάλογα με τη χώρα και την περιοχή.

Η μορφή της ιστορίας του ζεύγους Φερχάτ και Σιρίν, όπως αυτή έχει επικρατήσει στην περιοχή της Ανατολίας (Anadolu), συσχετίζεται με την περιοχή της Αμάσειας (Amasya). Η πιο παλιά έκδοση του παραμυθιού στα τουρκικά χρονολογείται στο 1854, ενώ με το νεό (λατινικό) αλφάβητο εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1930. Η ιστορία του ζεύγους Φερχάτ και Σιρίν αποτέλεσε το θέμα μίας παράστασης του Καραγκιόζη (Karagöz), ανέβηκε στο θέατρο από θιάσους όπως αυτοί του Εθνικού Θεάτρου της Τουρκίας και του Θεάτρου Τέχνης της Άγκυρας, σε απόδοση του τούρκου ποιητή Ναζίμ Χικμέτ (Nazım Hikmet) και έγινε δύο φορές κινηματογραφική ταινία, το 1966 και το 1970.

Το θέμα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η πριγκίπισσα της πόλης Ερζέν του Αζερμπαϊτζάν, Μεχμενέ Μπανού (Mehmene Bânu), έφτιαξε μια έπαυλη για τη μικρή της αδερφή, τη Σιρίν και ανέθεσε τη διακόσμησή της στον πιο επιδέξιο τεχνίτη στη διακόσμηση εκείνης της περιοχής, τον Φερχάτ. Ενώ εργαζόταν ο Φερχάτ, είδε τη Σιρίν, την ερωτεύτηκε και θέλησε να την παντρευτεί. Ωστόσο, όμως, και η Μεχμενέ Μπανού αγάπησε τον Φερχάτ και γι' αυτό το λόγο δεν ήθελε να παντρευτεί με τη Σιρίν και εναντιώθηκε σε αυτό το γάμο. Ο Φερχάτ, κατά τη διάρκεια μιας περιήγησής του στην Αμάσεια, γνωρίστηκε με τον πρίγκιπα της πόλης, τον Χιουρμιούζ Σαχ (Hürmüz Şah), ο οποίος, όταν έμαθε όσα είχαν συμβεί στον Φερχάτ, τον πήρε κοντά του. Οι δύο άντρες πήγαν μαζί στην πόλη Ερζέν, όπου ο Χιουρμιούζ Σαχ ζήτησε από τη Μεχμενέ Μπανού το χέρι της Σιρίν για τον Φερχάτ. Η εναντίωση της Μεχμενέ Μπανού σε αυτό το γάμο έγινε η αιτία να ξεσπάσει πόλεμος μεταξύ των δύο πριγκιπάτων. Κατά τη διάρκεια του πολέμου, ωστόσο, τη Σιρίν ερωτεύτηκε και ο γιος του Χιουρμιούζ Σαχ. Στο τέλος του πολέμου, η ηττημένη Μεχμενέ Μπανού εγκατέλειψε τα πάντα και το έσκασε και έτσι η Σιρίν οδηγήθηκε στην Αμάσεια. Όταν, όμως, ο Χιουρμιούζ Σαχ έμαθε ότι και ο γιος του είναι ερωτευμένος με τη Σιρίν ήρθε σε πολύ δύσκολη θέση. Τελικά, αποφάσισε να αναθέσει στον Φερχάτ μια εξαιρετικά δύσκολη στην ολοκλήρωσή της εργασία και του υποσχέθηκε ότι μόνο εφόσον την φέρει εις πέρας θα μπορούσε να σμίξει με τη Σιρίν. Ο Φερχάτ θα έπρεπε να "τρυπήσει" ένα βουνό που βρισκόταν κοντά στην Αμάσεια και από εκεί να διοχετεύσει νερό στην πόλη. Μόνο εάν έφερνε εις πέρας αυτή την εργασία θα μπορούσε να παντρευτεί με τη Σιρίν. Ο Φερχάτ ρίχτηκε με πολύ μεγάλο ενθουσιασμό στη δουλειά και μετά από ένα διάστημα κόντευε να την ολοκληρώσει. Ο Χιουρμιούζ Σαχ, ο οποίος συνειδητοποίησε ότι ο Φερχάτ θα κατάφερνε να την ολοκληρώσει αυτή την εργασία, έστειλε μια ηλικιωμένη γυναίκα στο βουνό όπου εργαζόταν ο Φερχάτ για να του πει ότι η Σιρίν είχε πεθάνει. Ο Φερχάτ, που πίστεψε αυτή την ψεύτικη είδηση, δεν μπόρεσε να αντέξει τον πόνο του θανάτου της Σιρίν, πέταξε στον αέρα το ρόπαλο με το οποίο "τρυπούσε" τα βουνά, με σκοπό να αυτοκτονήσει και πέθανε τελικά, όταν το ρόπαλο έπεσε πάλι στο έδαφος και τον καταπλάκωσε. Με τη σειρά της και η Σιρίν, μαθαίνοντας για το θάνατο του Φερχάτ, αυτοκτόνησε και αυτή με ένα σπαθί. Οι δύο ερωτευμένοι θάφτηκαν ο ένας δίπλα στον άλλο. Σύμφωνα με το μύθο, κάθε άνοιξη πάνω στον τάφο του Φερχάτ φυτρώνει ένα κόκκινο τριαντάφυλλο, πάνω στον τάφο της Σιρίν ένα λευκό τριαντάφυλλο, ενώ ανάμεσά τους υπάρχει ένα αγκάθι. Η ιστορία της αγάπης που είχε ο Φερχάτ για τη Σιρίν είναι μια θρυλική ιστορία για τους κόπους που κατέβαλε ο λαός σαν σύνολο προκειμένου να εξασφαλίσει το νερό.

Το παραμύθι που εξιστορείται παραπάνω σχετίζεται στενά με τον έρωτα του ζεύγους Βάαλ (Baal) και Ιστάρ (İştar). Το συγκεκριμένο παραμύθι εξιστορεί με διαφορετικό τρόπο τα θεμελιώδη χαρακτηριστικά που σχετίζονται με τον Βάαλ και την Ιστάρ. Ο Βάαλ θεωρείται ως ένας θεός, ο οποίος στο ένα του χέρι κρατάει ρόπαλο και στο άλλο έναν κεραυνό και εξουσιάζει την καταιγίδα. Ένα άλλο όνομά του είναι και το Ταμμούζ (Tammuz). Την άνοιξη, ο Ταμμούζ αναγεννάται από τον κάτω κόσμο και συνευρίσκεται ερωτικά με την Ιστάρ, η οποία είναι και ο έρωτάς του και η σύζυγός του. Γενικά η Ιστάρ, η οποία συμβολίζεται με το δέντρο της βελανιδιάς, θεωρείται ως η θεά των φυτών. Η ερωτική συνεύρεση του Βάαλ (Ταμμούζ) με την Ιστάρ θεωρείται ως το πότισμα (της Ιστάρ) των φυτών, με τις βροχές που ρίχνει την άνοιξη ο Βάαλ, ο οποίος είναι ο θεός της καταιγίδας. Τα φυτά που ποτίζονται, ως αποτέλεσμα του καρπού αυτού του έρωτα, ανθίζουν και δίνουν καρπούς. Η 21η Μαρτίου, η οποία θεωρείται ως η απαρχή αυτού του φαινομένου, γιορτάζεται με εορτασμούς που φέρουν ονομασίες όπως Πάσχα (Paskalya), Όστερν (Ostern) και Νορούζ (Nevruz).

Ο τάφος του Φερχάτ και της Σιρίν[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σύμφωνα με αυτή την ιστορία που αποτελεί μια επικρατούσα εκδοχή του μύθου, κάθε άνοιξη στον τάφο του Φερχάτ φυτρώνει ένα κόκκινο τριαντάφυλλο, στον τάφο της Σιρίν ένα λευκό τριαντάφυλλο και ανάμεσα στα δύο τριαντάφυλλα φυτρώνει ένα αγκάθι. Αυτό το αγκάθι που χωρίζει τον Φερχάτ και τη Σιρίν ως την αιωνιότητα είναι, σύμφωνα με κάποιους, η Μεχμενέ Μπανού, ενώ, σύμφωνα με άλλους, η ηλικιωμένη γυναίκα, η οποία μετέφερε την ψεύτικη είδηση στον Φερχάτ.

Αναφορές στην ποπ κουλτούρα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Κινηματογραφική ταινία με τίτλο "Φερχάτ και Σιρίν" (Ferhat ile Şirin), με τους ηθοποιούς Τούντς Οράλ (Tunç Oral) και Νουράν Ακσόι (Nuran Aksoy) στους πρωταγωνιστικούς ρόλους (1966).
  • Κινηματογραφική ταινία με τίτλο "Φερχάτ και Σιρίν" (Ferhat ile Şirin), με τους ηθοποιούς Σαχίν Χαλίλι (Shahin Khalili) και Τζıουνέιτ Αρκίν (Güneyt Arkın) στους πρωταγωνιστικούς ρόλους (1970).
  • Τηλεοπτική σειρά με τίτλο "Λεϊλά και Μετζνούν" (Leyla ile Mecnun): Στη δεύτερη σεζόν της ιστορίας αγάπης που διαδραματίζεται στην Κωνσταντινούπολη, η Σιρίν προσπαθεί να κάνει τον Μετζνούν (Mecnun) να ζηλέψει με τον Φερχάτ.
  • Τηλεοπτική σειρά με τίτλο "Μια ιστορία του Φερχάτ και της Σιρίν" (Bir Ferhat ile Şirin Hikayesi), στην οποία εξιστορείται το παραμύθι του Φερχάτ και της Σιρίν προσαρμοσένο στη σύγχρονη εποχή.

Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάνικα. 
  • Επίσημη ιστοσελίδα Επαρχίας Αμάσειας. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

CC-BY-SA
Μετάφραση
Στο λήμμα αυτό έχει ενσωματωθεί κείμενο από το λήμμα Ferhat ile Şirin (έκδοση 18165696) της Τουρκικής Βικιπαίδειας, η οποία διανέμεται υπό την GNU FDL και την CC-BY-SA 4.0. (ιστορικό/συντάκτες).