Φάργκο (πόλη)

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Συντεταγμένες: 46°52′38″N 96°47′22″W / 46.87722°N 96.78944°W / 46.87722; -96.78944

Φάργκο, Βόρεια Ντακότα
Fargo, North Dakota
Τοποθεσία στο χάρτη
Τοποθεσία στο χάρτη
Φάργκο
46°52′38″N 96°47′22″W
ΧώραΗΠΑ
ΠολιτείαΒόρεια Ντακότα
Διοικητική υπαγωγήCass County
Ίδρυση1871
Διοίκηση
 • ΔήμαρχοςΤιμ Μαχόνεϊ (Δ)
Έκταση128.83 km2
Υψόμετρο274μ.
Πληθυσμός125.804
Τηλ. κωδ.701
Ζώνη ώραςUTC−06:00
ΙστότοποςΕπίσημος ιστότοπος
Commons page Σχετικά πολυμέσα

Το Φάργκο (αγγλικά: Fargo, North Dakota), είναι πόλη των ΗΠΑ, μεγαλύτερη σε πληθυσμό στην πολιτεία της Βόρειας Ντακότα, κατέχοντας το 16% περίπου του όλου πληθυσμού της πολιτείας.[1]

Είναι επίσης η πρωτεύουσα (έδρα) της κομητείας Κας. Σύμφωνα με εκτιμήσεις του 2021, η πόλη του Φάργκο έχει 125,804 κατοίκους, ενώ η μητροπολιτική περιοχή του Φάργκο 249,813 κατοίκους.[2]

Το 2014, το περιοδικό Forbes κατέταξε το Φάργκο ως την τέταρτη ταχύτερα αναπτυσσόμενη μικρομεσαία πόλη σε όλες τις ΗΠΑ.[3] Το Φάργκο είναι το πολιτιστικό, εμπορικό, εκπαιδευτικό και βιομηχανικό κέντρο της ανατολικής Βόρειας Ντακότα. Είναι η έδρα του Πολιτειακού Πανεπιστημίου της Βόρειας Ντακότα.

Ιστορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ιστορικά μέρος των εδαφών των Ινδιάνων Σιου, η τοποθεσία του μελλοντικού Φάργκο ήταν σταθμός για τα ατμόπλοια που έπλεαν στον Ρεντ Ρίβερ του Βορρά από το 1870. Η πόλη ιδρύθηκε το 1871 σε έδαφος που πλημμύριζε από τον ποταμό, με το αρχικό όνομα Σεντράλια (Centralia). Μετονομάσθηκε αργότερα σε Φάργκο προς τιμή του διευθυντή της σιδηροδρομικής εταιρείας Northern Pacific Railway Γουίλιαμ Φάργκο (William Fargo, 1818-1881). Πράγματι, η περιοχή άρχισε να ακμάζει μετά την άφιξη του σιδηροδρόμου και η πόλη έγινε γνωστή ως η «Πύλη προς τη Δύση».

Τη δεκαετία του 1880 το Φάργκο έγινε η «πρωτεύουσα των διαζυγίων» των κεντροδυτικών ΗΠΑ, εξαιτίας των ευνοϊκών προς τούτο νόμων.[4]

Εικόνα από το κέντρο του Φάργκο

Μια μεγάλη πυρκαγιά στις 7 Ιουνίου 1893 κατέστρεψε 31 οικοδομικά τετράγωνα του κέντρου του Φάργκο. Ωστόσο, η πόλη ανοικοδομήθηκε αμέσως, με νέα κτήρια από τούβλα, νέες οδούς και δίκτυο υδρεύσεως. Περισσότερα από 246 νέα κτήρια ανεγέρθηκαν μέσα σε ένα έτος.[5]

Το Αγροτικό Κολέγιο της Βόρειας Ντακότα ιδρύθηκε στο Φάργκο το 1890 και μετονομάσθηκε σε Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Βόρειας Ντακότα το 1960.

Νωρίς τον 20ό αιώνα άνθησε η αυτοκινητοβιομηχανία, καθώς ήδη το 1905 το Φάργκο έγινε έδρα της «Pence Automobile Company».[6]

Η πόλη, μαζί με το Μούρχεντ απέναντι στη Μινεσότα, αναπτύχθηκε με γρήγορους ρυθμούς μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, παρά τις καταστροφές στο βόρειο μέρος της από ισχυρότατο ανεμοστρόβιλο το 1957. Η διάνοιξη των δύο διαπολιτειακών αυτοκινητόδρομων I-29 και I-94 έφερε επανάσταση στο ταξίδι στην περιοχή και ώθησε την επέκταση του Φάργκο προς τα νότια και δυτικά. Το 1972 το μεγαλύτερο εμπορικό μωλ στη Βόρεια Ντακότα κατασκευάσθηκε κοντά στη διασταύρωση των δύο αυτοκινητόδρομων.

Το Φάργκο συνέχισε να αναπτύσσεται σταθερά. Στο παρακμάζον κέντρο, αρκετά κτήρια ανακαινίσθηκαν από ιδιώτες και από τον δήμο, όπως και παλαιότερες συνοικίες (Horace Mann).

Το Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Βόρειας Ντακότα αναπτύχθηκε ανάλογα, ώστε σήμερα να αποτελεί μεγάλη συνιστώσα της ταυτότητας και της οικονομίας της πόλης. Οι περισσότεροι από τους φοιτητές του ζουν εκτός πανεπιστημιόπολης, στην περιβάλλουσα συνοικία Ρούζβελτ, και αρκετοί νοικιάζουν διαμερίσματα, ενώ πανεπιστημιακά κτήρια υπάρχουν και στο κέντρο του Φάργκο.

Γεωγραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η ανοιξιάτικη πλημμύρα στην περιοχή Ρίβερβιου του Φάργκο το 2009

Το Φάργκο αποτελεί τη μεγαλύτερη σε πληθυσμό πόλη της μητροπολιτικής περιοχής Φάργκο-Μούρχεντ, που περιλαμβάνει επίσης το Μούρχεντ, το Δυτικό Φάργκο και το Ντίλγουορθ, καθώς και πιο απομακρυσμένες κοινότητες.

Το Φάργκο είναι κτισμένο στη δυτική όχθη του Ρεντ Ρίβερ του Βορρά, σε μέσο υψόμετρο 274 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, σε μία επίπεδη περιοχή γνωστή ως Κοιλάδα του Ρεντ Ρίβερ. Οι γεωγραφικές συντεταγμένες του κέντρου του είναι πλάτος 46°53΄ Βόρειο και μήκος 96°47΄ Δυτικό, και έχει έκταση 126,44 τετρ. χιλιόμετρα[7]. Η όλη περιοχή καλυπτόταν μέχρι την 8η χιλιετία π.Χ. από την τεράστια μεταπαγετωνική Λίμνη Αγασίζ, τα ιζήματα της οποίας κατέστησαν τα εδάφη γύρω από την πόλη ιδιαίτερα εύφορα για τη γεωργία.

Το μεγαλύτερο πρόβλημα του Φάργκο είναι οι εποχικές πλημμύρες του Ρεντ Ρίβερ. Ο ποταμός αυτός ρέει προς τον βορρά (χύνεται στη Λίμνη Γουίνιπεγκ του Καναδά), οπότε τα χιόνια που λιώνουν και τα κομμάτια πάγου που κατεβάζει κάθε άνοιξη συναντούν χονδρότερο πάγο βορειότερα και έτσι συσσωρεύονται σχηματίζοντας «φράγματα πάγου» και δημιουργώντας πλημμύρες στην πεδινή περιοχή της πόλεως. Μετά την πλημμύρα του 2009, που μπορούσε να αποβεί πολύ καταστροφική, οι δήμοι τόσο του Φάργκο όσο και του Μούρχεντ πήραν σημαντικά μέτρα προστασίας από τις πλημμύρες. Η προηγούμενη μεγάλη πλημμύρα ήταν το 1997.

Κλίμα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Απέχοντας πολύ από βουνά και ωκεανούς, το Φάργκο έχει υγρό ηπειρωτικό κλίμα (Dfa/Dfb κατά Κέππεν), με μακριούς και εξαιρετικά ψυχρούς χειμώνες, αλλά αρκετά ζεστά καλοκαίρια. Οι χειμώνες στο Φάργκο είναι ανάμεσα στους ψυχρότερους στις ΗΠΑ πλην της Αλάσκας, καθώς ο ψυχρότερος μήνας (ο Ιανουάριος) έχει μέση θερμοκρασία −12,6 °C. Κατά μέσο όρο, 43 ημέρες κάθε χρόνο έχουν ελάχιστη θερμοκρασία ίση ή μικρότερη των −18 °C, ενώ η απόλυτα ελάχιστη που έχει σημειωθεί ποτέ ήταν −44 °C, στις 8 Ιανουαρίου 1887. Η μέση ετήσια χιονόπτωση είναι 127 εκατοστόμετρα. Η άνοιξη και το φθινόπωρο διαρκούν λίγο και παρουσιάζουν μεγάλη μεταβλητότητα. Τα καλοκαίρια σημειώνονται συχνά καταιγίδες, ενώ ο θερμότερος μήνας, ο Ιούλιος, έχει μέση θερμοκρασία 21,7 °C και η απόλυτα μέγιστη που έχει σημειωθεί ποτέ ήταν +46 °C, στις 6 Ιουλίου 1936. Η μέση ετήσια βροχόπτωση είναι 574 χιλιοστόμετρα, συγκεντρωμένη τους θερμούς μήνες.

Το 2011 το Φάργκο ήρθε πρώτο σε ψηφοφορία του «Weather Channel» για την «πόλη των ΗΠΑ με τον σκληρότερο καιρό» («America's Toughest Weather City»), με σχεδόν 850 χιλιάδες ψήφους και κυριότερους παράγοντες τις χιονοθύελλες, το ψύχος και τις πλημμύρες.[8]

Δημογραφικά[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η εξέλιξη του πληθυσμού του Φάργκο στις επίσημες απογραφές φαίνεται στον παρακάτω πίνακα.

`Ετος απογρ. Κάτοικοι
1880 2.693
1890 5.664
1900 9.589
1910 14.331
1920 21.961
1930 28.619
1940 32.580
1950 38.256
1960 46.662
1970 53.365
1980 61.383
1990 74.111
2000 90.599
2010 105.549

Στην απογραφή του 2010 καταγράφηκαν 105.549 κάτοικοι του Φάργκο, που αντιστοιχούν σε πυκνότητα πληθυσμού 835 κάτοικοι ανά τετρ. χιλιόμετρο. Η φυλετική σύνθεση του πληθυσμού ήταν 90,2% λευκοί, 2,7% Αφροαμερικανοί, 3,0% Ασιάτες, 1,4% Ινδιάνοι, 0,6% άλλων φυλών και 2,1% από δύο ή περισσότερες φυλές.

Υπήρχαν 46.791 νοικοκυριά, από τα οποία το 24,2% είχε ανήλικα τέκνα. Ο μέσος αριθμός προσώπων ανά νοικοκυριό ήταν 2,15, ενώ ανά οικογένεια ήταν 2,87.

Η διάμεση ηλικία των κατοίκων ήταν 30,2 έτη, με το 19,4% του πληθυσμού να είναι κάτω των 18 και το 10,1% να είναι άνω των 65. Το 50,4% των κατοίκων ήταν άρρενες και το 49,6% θήλεις.

Το διάμεσο ετήσιο εισόδημα ανά νοικοκυριό ήταν 44.304 δολάρια, ενώ το μέσο οικογενειακό εισόδημα ήταν 89.110 και το κατά κεφαλή ετήσιο εισόδημα ήταν 29.187 δολάρια. Περί το 16% του πληθυσμού και το 7,7% των οικογενειών ζούσαν κάτω από το όριο της φτώχειας.[9]

Οικονομία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η οικονομία της περιοχής του Φάργκο εξαρτάται παραδοσιακά από τη γεωργία, ενώ τις τελευταίες δεκαετίες αυξήθηκε η μεταποίηση, η βιομηχανία κατασκευών, το εμπόριο και η φροντίδα υγείας.

Σύμφωνα[10] με την Ετήσια Οικονομική Αναφορά του Δήμου του 2014, οι μεγαλύτεροι εργοδότες στην πόλη ήταν Sanford Health με 6.020 εργαζόμενους, το Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Βόρειας Ντακότα με 4.464 και η Essentia Health με 3.381.

Πολιτισμός[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το Φάργκο προσφέρει ευρεία ποικιλία πολιτιστικών ευκαιριών για μια πόλη του μεγέθους του. Υπάρχουν αρκετές ιδιωτικές εταιρείες θεάτρου (Fargo-Moorhead Community Theatre, Theatre 'B', Ursa Major Productions, Music Theatre Fargo Moorhead, Tin Roof Theatre Company, The Entertainment Company, κ.ά.) Στον χώρο της μουσικής υπάρχουν η Όπερα Φάργκο-Μούρχεντ, η Συμφωνική Ορχήστρα Φάργκο-Μούρχεντ και η Συμφωνική Ορχήστρα Νεολαίας Φάργκο-Μούρχεντ.

Ο κινηματογράφος Fargo Theatre

Ο κινηματογράφος Fargo Theatre στεγάζεται σε ένα ανακαινισμένο κτήριο του 1926 σε ρυθμό Αρ Ντεκό και προβάλλει ταινίες πρώτης προβολής, ενώ φιλοξενεί επίσης φεστιβάλ ταινιών και άλλες εκδηλώσεις. Υπάρχει επίσης ο πολυχώρος Fargodome, που φιλοξενεί συνήθως συναυλίες, μιούζικαλ, μπαλέτα και αθλητικές εκδηλώσεις, αλλά και εκθέσεις.

Το «Χειμερινό Καρναβάλι» στο Φάργκο είναι μία παράδοση που άρχισε το 1928.

Το Μουσείο Τέχνης των Πεδιάδων (Plains Art Museum) είναι το μεγαλύτερο μουσείο τέχνης στη Βόρεια Ντακότα. Βρίσκεται στο κέντρο του Φάργκο και φιλοξενεί τοπικές και εθνικές εκθέσεις, πέρα από τη μεγάλη μόνιμη συλλογή του. Υπάρχουν και άλλα μουσεία στην πόλη, όπως το Μουσείο των Παιδιών στο Yunker Farm, το Αεροπορικό Μουσείο και το Μουσείο Roger Maris, αλλά και το χωριό-μουσείο Bonanzaville στα δυτικά του Φάργκο.

Βιβλιοθήκες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Δημόσια Βιβλιοθήκη του Φάργκο ιδρύθηκε το 1900 και μεταστεγάσθηκε το 1968. Το παλαιό κτήριο κατεδαφίσθηκε και αντικαταστάθηκε με νέο κτήριο για τη βιβλιοθήκη, το οποίο εγκαινιάσθηκε και άνοιξε στις 25 Απριλίου 2009. Λειτουργούν επιπλέον και δύο παραρτήματα από τη δεκαετία 2001-2010, η Βιβλιοθήκη «Dr. James Carlson» στο νότιο Φάργκο και το παράρτημα Νόρθπορτ στο βόρειο Φάργκο. Το 2014 η βιβλιοθήκη δάνεισε περισσότερο από ένα εκατομμύριο βιβλία[11]

Αναψυχή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Αρκετά είναι τα πάρκα που συντηρεί ο δήμος σε γειτονιές σε όλη την πόλη. Στην ευρύτερη περιοχή υπάρχουν 6 γήπεδα γκολφ. Η γύρω εξοχή προσφέρεται για σκι κρος-κάντρυ. Το καλοκαίρι γίνονται μικρές κρουαζιέρες με ποταμόπλοια στον Ρεντ Ρίβερ. Ο ζωολογικός κήπος Ρεντ Ρίβερ με έκταση 120 στρέμματα φιλοξενεί 80 είδη ζώων και ένα αναστηλωμένο καρουζέλ του 1928.

Αθλητισμός[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μέσα ενημερώσεως[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η μεγαλύτερη εφημερίδα του Φάργκο είναι η The Forum of Fargo-Moorhead (πρώην Fargo Forum και γνωστή απλώς ως The Forum) με ημερήσια κυκλοφορία 37.500 φύλλα (47 χιλιάδες τις Κυριακές). Η εβδομαδιαία High Plains Reader και η φοιτητική δισεβδομαδιαία The Spectrum του πανεπιστημίου είναι δύο άλλες εφημερίδες. Περιοδικά είναι τα Area Woman, From House To Home, Bison Illustrated, OPEN Magazine, Fargo Monthly[12] Design & Living και Valley Faith.

Η πόλη φιλοξενεί αρκετούς ραδιοφωνικούς και τηλεοπτικούς σταθμούς. Η εταιρεία Gray Television λειτουργεί τους KVLY-TV (συνεργασία με το NBC) και KXJB-LD (συνεργασία με το CBS). Η εταιρεία Red River Broadcasting λειτουργεί τον σταθμό KVRR σε συνεργασία με τη Fox Broadcasting Company. Η Forum Communications, ιδιοκτήτρια και της ως άνω εφημερίδας The Forum of Fargo-Moorheadrum, λειτουργεί τους WDAY-TV και WDAY-radio σε συνεργασία με το ABC. Υπάρχει και ο ανεξάρτητος τηλεοπτικός σταθμός KRDK-TV, ο KFME-TV και διάφοροι άλλοι ραδιοσταθμοί.

Μεταφορές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το Φάργκο αποτελεί συγκοινωνιακό κόμβο της ευρύτερης περιοχής. Εκτός από το σημείο συναντήσεως των διαπολιτειακών αυτοκινητόδρομων I-29 και I-94, διαθέτει το διεθνές αεροδρόμιο Hector, με το μεγαλύτερο μήκος διαδρόμου σε όλη τη Βόρεια Ντακότα. Εκεί σταθμεύει αεροπορική μονάδα της Εθνοφρουράς και υπάρχει κατάστημα πωλήσεως μικρών αεροσκαφών.

Η εταιρεία λεωφορείων MATBUS έχει δρομολόγια όλες τις ημέρες πλην της Κυριακής, με πολλές γραμμές να εξυπηρετούν ειδικά τον φοιτητικό πληθυσμό του Φάργκο (αποτελούν περίπου τους μισούς πελάτες της).[13] Οι εταιρείες υπεραστικών λεωφορείων Greyhound Lines, Jefferson Lines και Rimrock Stages Trailways συνδέουν την πόλη με άλλους οικισμούς της περιοχής.

Οι σιδηροδρομικές γραμμές της BNSF Railway διατρέχουν τη μητροπολιτική περιοχή. Η Amtrak παρέχει καθημερινά δρομολόγια με την επιβατική αμαξοστοιχία Empire Builder, που συνδέει το Σικάγο με τη βόρεια ακτή του Ειρηνικού.

Αξιοσημείωτα πρόσωπα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι παρακάτω γεννήθηκαν ή έζησαν (τουλάχιστον για μερικά χρόνια) στο Φάργκο (με ελληνική αλφαβητική σειρά επωνύμου):

Στον λαΐκό πολιτισμό[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Το Φάργκο είναι κινηματογραφική ταινία των αδερφών Κοέν, παραγωγής 1996, της οποίας ο τίτλος αναφέρεται στην πόλη.[14] Ωστόσο, το Φάργκο απεικονίζεται στην ταινία μόνο για λίγο στην πρώτη σκηνή σε ένα μπαρ και αναφέρεται μόλις δύο φορές μέχρι το τέλος της ταινίας. Καμιά άλλη σκηνή της δεν γυρίστηκε μέσα στην πόλη ή κοντά σε αυτή.[15]
  • Η τηλεοπτική σειρά Φάργκο, που βασίζεται στην ταινία, πρωτοπροβλήθηκε στον σταθμό FX[16] τον Απρίλιο του 2014. Γυρίζεται ωστόσο στο Κάλγκαρι του Καναδά.[17]

Διάφορα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Η πόλη αποτελεί έδρα ομώνυμης επισκοπής της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας (Dioecesis Fargensis) ήδη από το 1889. Η επισκοπή περιλαμβάνει 30 κομητείες της ανατολικής Βόρειας Ντακότα. Σήμερα έχει 138 ενορίες και 83 χιλιάδες πιστούς.
  • Ο σχεδιαζόμενος «Πύργος του Τετραγώνου 9» (Block 9 Tower), με 18-19 ορόφους και ύψος 76 μέτρα[18] , αναμένεται να καταστεί το υψηλότερο κτίσμα στην πόλη, αλλά και σε ολόκληρη τη Β. Ντακότα, ξεπερνώντας το Καπιτώλιο στο Μπίσμαρκ κατά 8 πόδια. Σήμερα (2018) το υψηλότερο κτήριο στην πόλη είναι το Ξενοδοχείο Ράντισον (Radisson Hotel), με ύψος 63 μέτρα (κατασκ. 1985, 18 όροφοι).

«Αδελφές» πόλεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το Φάργκο είναι «αδελφοποιημένο» με τις εξής τρεις πόλεις άλλων κρατών:

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. Εκτίμηση του 2016.
  2. «Fargo, North Dakota Population 2021 (Demographics, Maps, Graphs)». worldpopulationreview.com. Ανακτήθηκε στις 7 Μαΐου 2021. 
  3. Kotkin, Joel (2014-09-03). «America's Fastest-Growing Small Cities». Forbes. https://www.forbes.com/sites/joelkotkin/2014/09/03/americas-fastest-growing-small-cities/. Ανακτήθηκε στις 2014-09-03. 
  4. Riley, G.: Divorce: An American Tradition, Oxford University Press, 1991
  5. http://library.ndsu.edu/fargo-history/?q=content/fire-1893 Αρχειοθετήθηκε 2015-07-05 στο Wayback Machine.
  6. Clymer, Floyd: Treasury of Early American Automobiles, 1877–1925, Bonanza Books, Νέα Υόρκη 1950, σελ. 205.
  7. «US Gazetteer files 2010». United States Census Bureau. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Ιανουαρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουνίου 2012. 
  8. «America's Toughest Weather City Champion». weather.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Ιουνίου 2013. Ανακτήθηκε στις 12 Ιουλίου 2017. 
  9. «Fargo, ND Income and Careers». USA.com. 
  10. «City of Fargo 2014 Comprehensive Annual Financial Report» (PDF). 29 Ιουνίου 2015. σελ. 156. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 6 Σεπτεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 28 Φεβρουαρίου 2016. 
  11. «Fargo Library breaks record». 
  12. Fargo Monthly
  13. «2016-2020 Transit Development Plan» (PDF). Fargo-Moorhead Metropolitan Council of Governments. Δεκέμβριος 2016. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 23 Ιουνίου 2018. 
  14. Fargo, http://www.imdb.com/title/tt0116282/awards, ανακτήθηκε στις 2018-04-27 
  15. Fargo (1996), http://www.imdb.com/title/tt0116282/trivia, ανακτήθηκε στις 2018-04-27 
  16. Fargo, http://www.imdb.com/title/tt2802850/, ανακτήθηκε στις 2018-04-27 
  17. Fargo (TV Series 2014– ), http://www.imdb.com/title/tt2802850/faq, ανακτήθηκε στις 2018-04-27 
  18. «Developer: Downtown Fargo's Block 9 tower financing almost done, groundbreaking this summer». 
  19. «Fargo: Zoznam partnerských miest: Mesto Martin». www.martin.sk. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]