Μετάβαση στο περιεχόμενο

Φάνυ Έλσλερ

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Φάνυ Έλσλερ
Όνομα στη
μητρική γλώσσα
Fanny Elßler (Γερμανικά)
Γέννηση23  Ιουνίου 1810[1][2][3]
Gumpendorf[4]
Θάνατος27  Νοεμβρίου 1884[1][2][3]
Βιέννη[5][6][4]
Τόπος ταφήςΝεκροταφείο του Χίτσινγκ[7]
Χώρα πολιτογράφησηςΑυστριακή Αυτοκρατορία
Κισλεϊθανία
Ιδιότηταχορευτής, χορογράφος και χορευτής μπαλέτου[8]
ΣύζυγοςLouis-Désiré Véron[9]
ΣύντροφοςΛεοπόλδος των Βουρβόνων-Δύο Σικελιών
ΓονείςJohann Florian Elßler[9]
ΑδέλφιαΘηρεσία Έλσλερ[9]
Johann Elßler[9]
Anna Elßler[9]
Josef Elßler[9]
Commons page Σχετικά πολυμέσα
Η Έλσσλερ ως Φλορίντα στον χορό «La Cachucha» από το μπαλέτο των Coralli/Gide Le Diable boiteux (Παρίσι, 1836).
Η Έλσσλερ ως Σάρα Κάμπελ στο μπαλέτο La Gypsy, σε παράσταση στο Θέατρο της Αυτής Μεγαλειότητος του Λονδίνου το 1839.

Η Φάννυ Έλσλερ (Fanny Elßler, 23 Ιουνίου 181027 Νοεμβρίου 1884) ήταν Αυστριακή χορεύτρια του κλασικού μπαλέτου της ρομαντικής περιόδου.

Ζωή και σταδιοδρομία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Φραντσίσκα Έλσσλερ γεννήθηκε στο Γκούμπενντορφ, προάστιο της Βιέννης, σήμερα στο διαμέρισμα Μαριαχίλφ. Ο πατέρας της, ο Γιόχαν Φλόριαν Έλσλερ, όπως και ο αδελφός του Γιόζεφ, εργαζόταν στην υπηρεσία του πρίγκιπα Νικολάου Α΄ Εστερχάζυ, συγκεκριμένα ήταν αντιγραφείς για τον αρχιμουσικό του Πρίγκηπα, τον Γιόζεφ Χάυντν. Ο Γιόχαν έγινε τελικώς υπηρέτης του Χάυντν και ήταν παρών μέχρι και τον θάνατο του συνθέτη.

Η Φραντσίσκα εκπαιδεύθηκε για μπαλαρίνα από την παιδική ηλικία της και έκανε την πρώτη της εμφάνιση στο Θέατρο Καίρντνερτορ της Βιέννης πριν κλείσει τα επτά χρόνια ηλικίας. Σχεδόν πάντοτε χόρευε μαζί με την αδελφή της Τερέζια, που ήταν δύο χρόνια μεγαλύτερή της. Οι δύο αδελφές σπούδασαν χορό με τους Ζαν-Πιερ (ή Ζαν-Λουί) Ωμέρ και Φρήντριχ Χόρσελτ, αρχίζοντας όταν ήσαν 9 και 11 ετών, αντιστοίχως. Μετά από εμπειρία μερικών ετών στη Βιέννη, διέμειναν και στη Νάπολη για να μελετήσουν χορό με τον Γκαετάνο Τζόγια. Εκεί η Φραντσίσκα είχε μια ερωτική σχέση με τον πρίγκιπα Λεοπόλδο του Σαλέρνο, γιο του Φερδινάνδου Α΄ των Δύο Σικελιών, που είχε ως αποτέλεσμα τη γέννηση ενός γιου, του Φραντς, το 1827.

Η επιτυχία τους εκεί οδήγησε σε πρόσκλησή τους στο Βερολίνο το 1830. Από εκεί και πέρα άρχισαν οι θρίαμβοι της Φάννυ, που επεσκίασε την αδελφή της. Η επιδεξιότητά της και η ακρίβεια των κινήσεών της στον χορό υπερείχαν, το ίδιο και η ομορφιά της. Αφού αιχμαλώτισε τις καρδιές του κοινού στο Βερολίνο και στη Βιέννη, επισκέφθηκε και το Λονδίνο.

Τον Σεπτέμβριο του 1834 η Έλσσλερ εμφανίσθηκε με το Μπαλέτο του Théâtre de l'Académie Royale de Musique (το σημερινό μπαλέτο της Όπερας του Παρισιού), ένα βήμα το οποίο περίμενε με μεγάλη έγνοια εξαιτίας της απόλυτης κυριαρχίας της περίφημης Ιταλίδας Μαρί Ταλιονί στη συγκεκριμένη σκηνή (πιθανότατα ήταν η διασημότερη χορεύτρια σε όλη τη δυτική Ευρώπη εκείνη την εποχή[10]). Ωστόσο, οι Έλσσλερ και Ταλιονί ήταν πολύ διαφορετικές ως χορεύτριες και η διεύθυνση της Όπερας είδε μια ευκαιρία να υποκινήσει κάποιον συναγωνισμό προσλαμβάνοντας την Έλσσλερ. Η Ταλιονί ήταν γνωστή ως danseur ballonné, περίφημη για την ελαφρότητα των αλμάτων της, που έμοιαζαν να αψηφούν τη βαρύτητα. Η Έλσσλερ από την άλλη πλευρά διακρινόταν για την ακρίβεια με την οποία εκτελούσε μικρά και γρήγορα βήματα: ο τύπος του χορού της ήταν γνωστός ως danse tacquetée. Το αποτέλεσμα πάντως ήταν ένας ακόμα θρίαμβος για την Έλσσλερ και η προσωρινή έκλειψη της Ταλιονί. Η Ταλιονί, αν και καλύτερη από καλλιτεχνικής πλευράς, δεν μπορούσε ούτε για μια στιγμή να συναγωνιστεί την προσωπική λάμψη της νεοεμφανιζόμενης. Στις παραστάσεις της ισπανικής Cachucha (από το μπαλέτο του 1836 Le Diable boiteux των Ζαν Κοραλί και Καζιμίρ Ζιντ) η Φάννυ ξεπέρασε σε λάμψη κάθε ανταγωνίστριά της. Αν και δεν ήταν Ισπανίδα, οι εμφανίσεις της στην Cachucha ήταν γεμάτες φωτιά και ζωντάνια. Ο ποιητής Τεοφίλ Γκωτιέ την χαρακτήρισε «η παγανίστρια χορεύτρια» εξαιτίας αυτών της των εμφανίσεων, ενώ την Ταλιονί την αποκάλεσε «η Χριστιανή χορεύτρια». Η επιτυχία αυτή οδήγησε σε αυξημένη ζήτηση για περισσότερους χορούς με εθνικό χρώμα στο κλασικό μπαλέτο. Αφότου οι χοροί αυτοί έγιναν ιδιαίτερα δημοφιλείς, η ίδια η Έλσσλερ προσέθεσε και έναν γρήγορο πολωνικό χορό cracovienne (κρακοβιάκ) και μια ιταλική ταραντέλα στο ρεπερτόριό της. Εκτός από τα τεχνικά της χαρίσματα, η Φάννυ Έλσλερ είχε ξεχωριστή δραματική ικανότητα, που έγινε αισθητή σε παραστάσεις μπαλέτων όπως: Η συλφίδα (La Sylphide), Ζιζέλ και Εσμεράλδα που της εξασφάλισαν μία θέση ανάμεσα στις πιο ταλαντούχες και αξιοσημείωτες μπαλαρίνες της ρομαντικής εποχής.

Το 1840 η Φάννυ έφυγε με την αδελφή της για τη Νέα Υόρκη για περιοδεία. Επέστρεψαν στην Ευρώπη μετά από δύο χρόνια συνεχών επιτυχιών.[11] Στην αμερικανική μητρόπολη, η Φάννυ συνδειπνούσε και συνοδευόταν από τον Τζον Βαν Μπιούρεν, γιο του τότε Αμερικανού προέδρου Μάρτιν Βαν Μπιούρεν. Τα επόμενα 5 χρόνια η Φάννυ εμφανίσθηκε στη Γερμανία, στην Αυστρία, στη Γαλλία, στην Αγγλία και στη Ρωσία. Το 1845 προσκλήθηκε να εμφανισθεί μαζί με τις Ταλιονί, Καρλόττα Γκρίζι και Φάννυ Τσερρίτο στο μπαλέτο Pas de Quatre του Ζυλ Περρό στο Λονδίνο, αλλά αρνήθηκε. Το ίδιο έτος, έχοντας συσσωρεύσει μια περιουσία, αποσύρθηκε από τη σκηνή και εγκαταστάθηκε κοντά στο Αμβούργο. Λίγα χρόνια αργότερα η αδελφή της Τερέζε συνήψε έναν μοργανατικό γάμο με τον πρίγκιπα Αδαλβέρτο της Πρωσίας και απέκτησε τον τίτλο της βαρόνης φον Μπάρνιμ. Η Φάννυ Έλσσλερ πέθανε 6 χρόνια μετά την αδελφή της, σε ηλικία 74 ετών στη Βιέννη.

Η ζωή της γυρίστηκε σε ομώνυμη κινηματογραφική ταινία το 1937 στη Γερμανία, σε σκηνοθεσία Πάουλ Μάρτιν και με τη Λίλιαν Χάρβεϋ στον ρόλο της Φάννυ Έλσσλερ.


  1. 1,0 1,1 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 28  Απριλίου 2014.
  2. 2,0 2,1 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. data.bnf.fr/ark:/12148/cb14846836k. Ανακτήθηκε στις 10  Οκτωβρίου 2015.
  3. 3,0 3,1 «Encyclopædia Britannica» (Αγγλικά) biography/Fanny-Elssler. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
  4. 4,0 4,1 Ιστορικό Αρχείο Ρικόρντι. 1724. Ανακτήθηκε στις 3  Δεκεμβρίου 2020.
  5. Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 31  Δεκεμβρίου 2014.
  6. «Большая советская энциклопедия» (Ρωσικά) Η Μεγάλη Ρωσική Εγκυκλοπαίδεια. Μόσχα. 1969. Ανακτήθηκε στις 28  Σεπτεμβρίου 2015.
  7. 7,0 7,1 www.friedhoefewien.at/verstorbenensuche-detail?fname=Fanny+El%C3%9Fler&id=04%3E3MCDJGW&initialId=04%3E3MCDJGW&fdate=1884-11-29&c=018&hist=false.
  8. Ιστορικό Αρχείο Ρικόρντι. 1724.
  9. 9,0 9,1 9,2 9,3 9,4 9,5 9,6 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. 118688863. Ανακτήθηκε στις 3  Δεκεμβρίου 2022.
  10. Νέα Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια «Χάρη Πάτση»
  11. Princeton University Αρχειοθετήθηκε 2012-03-27 στο Wayback Machine. Henry Wikoff Collection 1836–1884
  • Au, Susan: Ballet and Modern Dance, 3η έκδ., Thames and Hudson Ltd, Λονδίνο 2012
  • Ivor Forbes Guest: Fanny Elssler (Wesleyan University Press, Connecticut 1970
  •  Chisholm, Hugh, επιμ.. (1911) «Elssler, Fanny» Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάννικα (11η έκδοση) Cambridge University Press 
  • Το ομώνυμο λήμμα στη Νέα Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια «Χάρη Πάτση», τόμ. 12 (1971), σελ. 222
  • Ivor Guest: Fanny Elssler – the Pagan Ballerina, A & C Black, Λονδίνο 1970, ISBN 0-7136-1061-1
  • Ann Hutchinson: Fanny Elssler's Cachucha, Dance Books, 2008, ISBN 0-903102-59-5