Τoυσκουλανές Διατριβές
 Τουσκουλανές Διατριβές illuminated manuscript | |
| Συγγραφέας | Κικέρων |
|---|---|
| Γλώσσα | Λατινικά |
| Ημερομηνία δημιουργίας | 45 π.Χ.[1] |
| Μορφή | Φιλοσοφία |
| Θέμα | Ηθικά |
| δεδομένα () | |
Το Tusculanae Disputationes (επίσης και σαν Tusculanae Quaestiones· Στα ελληνικά: Τουσκουλανές Διατριβές) είναι μια σειρά 5 βιβλίων που γράφτηκαν από τον Κικέρωνα, περίπου το 45 π.Χ., επιχειρώντας να διαδόσει την ελληνική φιλοσοφία στην Αρχαία Ρώμη, συμπεριλαμβανομένου του Στωικισμού . Φημολογείται ότι έχουν γραφτεί στη βίλα του στο Τούσκουλο. H κόρη του είχε πεθάνει πρόσφατα και στο πένθος του ο Κικέρων αφιερώθηκε στις φιλοσοφικές σπουδές. Οι Τουσκουλανές Διατριβές αποτελούνται από πέντε βιβλία, με ένα συγκεκριμένο θέμα το καθένα: για την περιφρόνηση του θανάτου· για τον πόνο· για τη θλίψη· για τις συναισθηματικές ταραχές, και για το αν η Αρετή από μόνη της αρκεί για την επίτευξη μιας ευτυχισμένης ζωής.
Κείμενο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
To 45 ΠΚΕ, όταν ο Κικέρων ήταν περίπου 61 ετών, η κόρη του, η Τουλλία, πέθανε στη γέννα. H απώλειά της επηρέασε τον Κικέρωνα σε τέτοιο βαθμό που εγκατέλειψε τον δημόσιο βίο και έφυγε από την πόλη, αποσυρόμενος στην Αστέρρα, που ήταν μια εξοχική κατοικία που είχε δίπλα στο Άντιουμ Εκεί αφιερώθηκε στις φιλοσοφικές σποδές, γράφοντας αρκετά βιβλία, συμπεριλμβανομένου του. Ήταν το έθιμό του να παίρνει μερικούς φίλους μαζί του στην εξοχή για πνευματικές συζητήσεις. H βίλλα του είχε μια πινακοθήκη που ονομαζόταν Ακαδημία, στην οποία ο Κικέρων την είχε χτίσει για πραγματοποίηση φιλοσοφικών συζητήσεων.
Eίναι εύρεως σύμφωνο ότι ο Κικέρων έγραψε τις Τουσκουλανές Διατριβές το καλοκαίρι και/ή το φθινόπωρο του 45 ΠΚΕ. O Kικέρων απευθύνει τις Διατριβές στον φίλο του Βρούτο, έναν αξιοσημείωτο πολιτικό και συνάδελφο, και αργότερα δολοφόνο του Ιούλιου Καίσαρα. Στο πρώτο βιβλίο ο Κικέρων ξεκινάει την ιστορία περιγράφοντας την πενθήμερη συζήτηση που είχε με τους φίλους του μετά την πρόσφατη αναχώρηση του Βρούτου. Το δεύτερο βιβλίο περιλαμβάνει την λεπτομέρεια οπού ο Κικέρων και οι φίλοι του περνούσαν τα πρωινά τους με ρητορικές ασκήσεις και τα απογεύματα τους με φιλοσοφικές συζητήσεις. Ωστόσο, είναι πολύ μονόπλευρες. Ο ανώνυμος φίλος του κάθε διαλόγου δρα μόνο και μόνο για συπληρώσει το θέμα της μέρας και να παρέχει ομαλές μεταβάσεις μέσα σ' αυτό.
Βιβλία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το Tusculanae Disputationes αποτελείται από πέντε βιβλία:
- "Περί περιφρόνησης του θανάτου"
- "Περί αντοχής του πόνου"
- "Περί της θλίψης του μυαλού"
- "Περί άλλων διαταραχών του μυαλού"
- "Αν η Αρετή από μόνη της αρκεί για μια ευτυχισμένη ζωή "
Ο σκοπός των διαλέξεων του Κικέρωνα ήταν να ενισχύσει το μυαλό με πρακτικά και φιλοσοφικά μαθήματα προσαρμοσμένα στις συνθήκες της ζωής, μας ανυψώσει πάνω από την επιρροή των παθών και των πόνων.[2] Σε καθέναν από τους διαλόγους, ένας από τους καλεσμένους, που ονομάζεται o Ακροατής, ανοίγει ένα θέμα προς συζήτηση.[3]Κάθε διάλογος ξεκινάει με μια εισαγωγή για την ανωτερότητα της φιλοσοφίας, και το πλεονέκτημα της υιοθέτησης της σοφίας των Ελλήνων στη Λατινική γλώσσα.[3]
Bιβλίο 1[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στον πρώτο διάλογο ο συγγραφέας διαβεβαιώνει ότι ο θάντατος είναι ένα κακό, που ο Κικέρων ακολουθεί να το διαψεύσει:
Οποιαδήποτε από τις απόψεις σχετικά με τη σύσταση της ψυχής είναι αλήθεια, θα ακολουθήσει, ότι ο θάνατος είναι ή καλό, ή τουλάχιστον όχι κακό-- αν είναι εγκέφαλος, αίμα ή καρδιά, θα εξαφανιστεί μαζί με ολόκληρο το σώμα-- αν είναι φωτιά, θα κατασβησθεί-- αν είναι αναπνοή, θα εξανεμισθεί-- αν είναι αρμονία, θα σπάσει-- για να μη μιλήσουμε για εκείνα που κάποιος διαβεβαιώσει ότι δεν είναι τίποτα· αλλά διαφορετικές απόψεις δίνουν ελπίδα, ότι ζωτική σπίθα, όταν έχει εγκαταλέιψει το σώμα, μπορεί να συγκεντρωθεί στον Ουρανό, σαν τη κατάλληλη κατοικία της.
Ο Κικέρων παρουσιάζει σε αρκετά μεγάλο βαθμό πλατωνικά επιχειρήματα σχετικά με την αθανασία της ψυχής και της ανόδου της προς τις ουράνιες περιοχές, όπου θα διασχίζει το διάστημα--λαμβάνοντας άπειρη ευχαρίστηση, μέσα από την πτήση της. Απορρίπτει τους σκοτεινούς μύθους περί του Κάτω Κόσμου. Αλλά ακόμα και αν ο θάνατος θεωρηθεί σαν ο απόλυτος αφανισμός των αισθήσεων, ο Κικέρων αρνείται ότι πρέπει να θεωρείται σαν κάτι κακό. Υποστηρίζει αυτή η άποψη με την σκέψη της ασημαντότητας των απολαύσεων, από τις οποίες στερούμαστε. Το επεξηγεί αυτό με την μοίρα πολλών ιστορικών χαρακτήρων,που, από έναν πρόωρο θάνατο, θα είχαν αποφύγει τις μεγαλύτερες αρρώστιες της ζωής.
Βιβλίο 2[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στον δεύτερο διάλογο, ο ίδιος καλεσμένος ανακοινώνει ότι ο πόνος είναι κάτι κακό. Ο Κικέρων ισχυρίζεται ότι τα βάσανα και οι πόνοι μπορούν να υπερνικηθούν, όχι από τα επικούρεια ρητά, αλλά από τη δύναμη της ψυχής και την υπομονή· και επικρίνει εκείνους τους φιλοσόφους που έχουν αναπαραστήσει τον πόνο με πολύ θαυμαστά χρώματα, και επαναπροσεγγίζει τους ποιητές που έχουν περιγράψει τους ήρωές τους σαν να υποκύπτουν στην επιρροή του. Ο πόνος μπορεί να εξουδετερωθεί μόνο όταν το ηθικό κακό θεωρηθεί ως το μοναδικό κακό, ή από τα μεγαλύτερα κακά ώστε οι αρρώστιες του σώματος και της της τύχης να θεωρηθούν απειροελάχιστα μικρότερες σε σχέση με αυτόν.
Βιβλίο 3[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στο τρίτο βιβλίο, ο Κικέρων αναλύει τις ανακουφίσεις της θλίψης. Αυτή η ανάλυση του Κικέρωνα είναι παράλληλη με αυτή του πόνου. Παρατηρεί ότι η θλίψη παραλείπεται ή αναβάλλεται σε στιγμές άγχους ή κινδύνου, και σημειώνει ότι αυτή η θλίψει πραγματοποιείται ή συνεχίζει επειδή ο κόσμος το περιμένει αυτό. Οι άνθρωποι έχουν μια εσφαλμένη εκτίμηση σχετικά με τα αίτια του πόνου: έλλειψη της γνώσης και της αρετής, οι οποίες είναι τα αντικείμενα της πιο βαθιάς θλίψης, επιφέροντας λιγότερη μετάνοια από αυτή που παράγεται από συγκριτικά ελαφριές απογοητεύσεις ή απώλειες. Για να προβλεφθούν οι συμφορές, και για να είμαστε έτοιμοι όταν έρθουν, είτε πρέπει να τις αποκρούσουμε, ή να περιορίσουμε την ένταση τους. Μετά το πέρας τους, πρέπει να θυμόμαστε ότι με το να θλιβόμαστε δεν μας βοηθάει, και ότι οι κακοτυχίες δεν είναι ξένες προς εμάς, αλλά είναι κάτι κοινό για όλη την ανθρωπότητα. Ο πόνος και η θλίψη μπορεί να ταυτίζονται, να μεταδίδονται και να υπερνικώνται, έτσι ώστε να μην επεμβαίνουν στην ευτυχία μας και στη μόνιμη ευημερία μας.
Το τέταρτο βιβλίο αναλύει εκείνα τα πάθη και εκείνες τις ενοχλήσεις, τα οποία όλα αυτά τα θεωρεί ο Κικέρων ασθένεις της ψυχής. Τα κατηγοριοποιεί σε 4 μέρη σύμφωνα με τους Στωικούς: την θλίψη (συμπεριλαμβανομένων μορφών όπως η ζήλεια), τον φόβο, την υπερβολική χαρά και την υπερβολική επιθυμία. Όλα αυτά είναι αποτελέσματα εσφαλμένων απόψεων σχετικά με το κακό και το καλό. Η θλίψη και ο φόβος προκύπτουν από τη πεποίθηση ότι στόχοι τους είναι πραγματικοί και πολύ κακοί· η υπερβολική επιθυμία και χαρά από τη πεποίθηση ότι οι στόχοι τους είναι πραγματικοί και πολύ καλοί. Tο μόνο προληπτικό ή φάρμακο είναι , σύμφωνα με τους Στωικούς, η θεώρηση της αρετής σαν το αποκλειστικό καλό, και την κακία σαν το αποκλειστικό κακό, ή, τουλάχιστον, σύμφωνα με τους Περιπατητικούς, θεωρώντας το ηθικό καλό και κακό σαν τα άκρα του καλού και του κακού, όπου κανένα καλό ή κακό του σώματος ή της τύχης δεν μπορεί να
Βιβλίο 5[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στο πέμπτο βιβλίο το Κικέρων επιχειρεί να αποδείξει ότι μόνο η αρετή είναι επαρκής για την ευτυχία. Εδώ η άποψή του συμπίπτει σε μεγάλο βαθμό με τη στωική άποψη, περισσότερο απ 'ότι σε μερικά από τα έργα του όπως το De Finibus που γράφτηκε λίγο πριν. [2] Η αρετή είναι εξ ολοκλήρου επαρκής για μια ευτυχισμένη ζωή υπό όλες τις πιθανές περιστάσεις: στη φτώχεια, στην εξορία, στην τύφλωση, στην κώφωση, ακόμη και κάτω από βασανιστήρια. [4] Η ευτυχία και η δυστυχία εξαρτώνται από τον χαρακτήρα και είναι ανεξάρτητες από τις περιστάσεις και η αρετή είναι η πηγή όλων σε αυτή τη γήινη ζωή που αξίζει να ζήσουμε. [4]
Άλλα θέματα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
To έργο περιλαμβάνει συχνές αναφορές σε αρχαίους μύθους, γεγονότα της ελληνικής και ρωμαϊκής ιστορίας, και αξιομνημόνευτα γνωμικά ηρώων και σοφών. O Kικέρων αναφέρει επίσης Λατίνους ποιητές και φράσεις από τα έργα τους. Οι Τουσκουλανές Διατριβές είναι το πιο αντιπροσωπευτικό έργο για τον μύθο της Δαμόκλειου Σπάθης.Επίσης ο Κικέρων αναφέρεται επικριτικά για τον Αμαφίνιο, έναν από τους πρώτους Λατίνους συγγραφείς για την φιλοσοφία στην Ρώμη.
Επιρροές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
To θέμα του ρήτορα De contemptu mundi, περί περιφρόνησης του κόσμου,είχε χρησιμοποιηθεί από τον Βοήθιο στην αρκετά ταραγμένη φάση της Ύστερης Αρχαιότητας και από τον Bερνάρδο του Κλυνύ το πρώτο μισό του 12ου αιώνος.
Ο Τόμας Τζέφερσον συμπεριέλαβε τις "Τουσκουλανές Διατριβές", μαζί με το Περί καθήκοντος του Κικέρωνα, στην λίστα των προτεινόμενων βιβλίων του Ρόμπερτ Σκίπγουιθ για μια γενική βιβλιοθήκη.[5]
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. 12194403k. Ανακτήθηκε στις 31 Αυγούστου 2022.
- ↑ 2,0 2,1 Dunlop 1827
- ↑ 3,0 3,1 Dunlop 1827
- ↑ 4,0 4,1 Peabody 1886
- ↑ Jefferson, Thomas (1952) [letter written August 3, 1771]. A Virginia Gentleman's Library. Williamsburg, Virginia: Colonial Williamsburg. σελ. 14.
|