Λευκάσιο Αχαΐας

Αυτό το λήμμα αφορά οικισμό. Για τον καποδιστριακό δήμο, δείτε: Δήμος Λευκασίου.

Λευκάσιο
Λευκάσιο Λευκάσιο
Διοίκηση
Χώρα	Ελλάδα
Περιφέρεια	Δυτικής Ελλάδας
Δήμος	Καλαβρύτων
Δημοτική Ενότητα	Κλειτορίας
Γεωγραφία
Γεωγραφικό διαμέρισμα	Πελοποννήσου
Νομός	Αχαΐας
Υψόμετρο	864
Πληροφορίες
Παλαιά ονομασία	Τσορωτά ή και Τσερνωτά

Το Λευκάσιο είναι ορεινό χωριό του νοτιοανατολικού τμήματος του Νομού Αχαΐας. Ο πληθυσμός του σύμφωνα με την απογραφή του 2011 είναι 89 κάτοικοι.

Τοποθεσία

Είναι χτισμένο στη βορειοδυτική πλευρά του ορεινού όγκου της Αγίας Τριάδος σε υψόμετρο 864 μέτρων. Πάνω από το χωριό υπάρχει στεφανοειδές πυκνό δάσος αποτελούμενο από πουρνάρι, σφεντάμι, τρικοκιά, γλατζινιά, βάτα και ελάχιστους θάμνους κέδρου, που όλα μαζί το προστατεύουν από κατολισθήσεις σε μεγάλες και πολύωρες νεροποντές. Το υγιεινό του κλίμα (δροσερό το καλοκαίρι και ήπια ψυχρό το χειμώνα) και ο εκτεταμένος ορίζοντάς του το κάνουν να ξεχωρίζει.

Σε ότι αφορά την κτηματική περιουσία του χωριού είναι περίπου 4.000 στρέμματα και περικλείεται από την νοητή οροθετική γραμμή που αρχίζει από την Ασπρόγουβα και πιο συγκεκριμένα από το τελευταίο παγκάκι που έχει τοποθετήσει ο τοπικός Πολιτιστικός Σύλλογος στον επαρχιακό δρόμο που είναι και δρόμος περιπάτου προς το γειτονικό χωριό Φίλια. Ανεβαίνοντας προς την Αγία Τριάδα περνά δίπλα από τον Άγιο Μάμα (εξωκλήσι του χωριού) φθάνει στο λάζο του Δημάκη, από κει στο μυτερό λιθάρι, κατεβαίνει στα Πετσούργια και φθάνει στη συμβολή που κάνουν τα τρία λαγκάδια (Τριλάγκαδα). Στη συνέχεια ανεβαίνει στη Σφήνα, περνά το Μοναχό δέντρο και τη Λακούλα και κατεβαίνει στην κόφτρα του καλογερικού μύλου. Ακολουθώντας τον δημόσιο δρόμο στρίβει στου Ριγανά το χωράφι και φτάνει στον αυχένα στο Καρμίρη και κατεβαίνει στον Άγιο Νικόλαο, στη βρύση του Μπάμπαλη. Περιλαμβάνει τα Σκαρπέικα σπίτια, ακολουθεί το δρόμο προς το κάστρο του Αρχαίου Κλείτωρα, στου Ντάρα παίρνει του Γιάννη το ρέμα, βγαίνει στο καταράχι το οποίο ακολουθεί αφήνοντας δεξιά το όρος Άγιος Αθανάσιος, κατεβαίνει τα Σουλινάρια και φθάνοντας στην Ανάληψη (εξωκλήσι των Φιλίων), κατεβαίνει στου Πρεβενά, στην κρέμαση του Παλιόμυλου, ακολουθεί το ρέμα που σχημάτιζαν τα νερά των πηγών του Αγίου Νικολάου, πριν γίνει η υδρομάστευσή τους την δεκαετία του 1970 προκειμένου να υδροδοτηθούν οι δύο όμορες κοινότητες (Λευκασίου, Φιλίων), ανεβαίνει τα Λαζάκια και κλείνει η οροθετική γραμμή στο σημείο από το οποίο ξεκίνησε, δηλαδή την Ασπρόγουβα και το παγκάκι.

Στο χώρο αυτό συμπεριλαμβάνονται: ο ορεινός όγκος της Αγίας Τριάδος που έχει υψόμετρο 1127 μ., ο αντίστοιχος του Προφήτη Ηλία με 1140 μ., τα δύο Τουρκοβούνια το καθένα με τη δική του ιστορία και ο χωματόλοφος Κιβούρι. 

Ονομασία

Το όνομά του (Λευκάσιο) το φέρει από το 1928 με το ΦΕΚ 156 Α 8-8-1928 με α/α 123 όπου αναφέρεται ότι «η Κοινότης Τσορωτών μετονομάζεται εις Κοινότητα Λευκασίου και ο ομώνυμος σ’ αυτή συνοικισμός Τσορωτά εις Λευκάσιον». Η αλλαγή του ονόματος από Τσορωτά σε Λευκάσιο προήλθε υπακούοντας στη διαταγή που δόθηκε με το ΦΕΚ Α΄ 281|1927 που είχε σχέση με τον «Εξελληνισμό της Ελλάδος».

Η ονομασία Τσορωτά μπορεί να είναι Ελληνικής προελεύσεως από παραφορά της ονομασίας του δάσους Σόρων σε Σόρωνα-Σόρωτα-Τσορωτά, όπως ακριβώς συνέβη και με τη λέξη Αζάνες σε Κατσάνες.

Ιστορικά στοιχεία

Αρχαιότητα

Κατά την Αρχαιότητα το Λευκάσιο αποτελούσε την πλησιέστερη κώμη (χωριό) της πόλης - κράτους Κλείτωρ και η ύπαρξής του τοποθετείται στη συμβολή των ποταμών Αροάνιου και Λάδωνος. Ονομάστηκε δε έτσι είτε από την λευκότητα του εδάφους (ασπρόχωμα) είτε από τις πολλές λεύκες που υπήρχαν στην περιοχή λόγω των τελμάτων των δύο ποταμών.

Ο Θάνος Βαγενάς, στο βιβλίο Χρονικά Λεβιδίου και Αρχαίου Ορχομενού, δημοσιεύει χάρτη της περιοχής στον οποίο είναι τυπωμένο το όνομα Leucasio και βρίσκεται στη θέση που και ο Παυσανίας το προσδιορίζει. Στις μέρες μας, οι Λευκάσιοι, που τους αποκαλούσαν Λάλους, δηλαδή καλλίφωνους, στις διασκεδάσεις τους και ιδιαίτερα στους γάμους, το γλέντι γινόταν ή στην ύπαιθρο ή στα σπίτια, στο τραπέζι τραγουδούσαν τα τραγούδια της τάβλας (τραπεζίτικα) με τη σειρά που οι ίδιοι καθόριζαν τον επόμενο τραγουδιστή. Ο Πουκεβίλ στο βιβλίο του Ταξίδι στην Ελλάδα. Πελοπόννησος αναφέρεται σχετικά.

Από το Λευκάσιο στο Τσορωτά

Ως προς την ανάπτυξη της περιοχής δεν υπάρχουν ακριβή στοιχεία. Μόνο κατά την Ρωμαϊκή επικυριαρχία, οι Ρωμαίοι στις εμπορικές τους δραστηριότητες δεν παραμέλησαν την Πελοπόννησο. Οι επιγραφές μαρτυρούν την παρουσία τους σε πολλές πόλεις μεταξύ των οποίων και στον Κλείτωρα της Αρκαδίας που εκτός από την κτηνοτροφία (άλογα, μουλάρια, γαϊδούρια, γίδια, πρόβατα), η περιοχή φημιζόταν κατά την αρχαιότητα για το γάλα της στο οποίο αποδίδονταν και θεραπευτικές ιδιότητες. Η ανάπτυξη αυτή κράτησε για όσα χρόνια ήταν υπό την Ρωμαϊκή επικυριαρχία και ίσως μέχρι την αντίστοιχη Βυζαντινή, όπου ο Θεοδόσιος ο Μέγας, το 383 μ.Χ. απαγόρευσε με διάταγμά του στους εθνικούς επί ποινή θανάτου και δήμευσης περιουσίας τους, αν συνέχιζαν να τελούν θρησκευτικές τελετές του δωδεκαθέου. Τότε κατεστράφησαν ο Κλείτωρας και οι παραλαδώνιες κώμες της περιοχής, που προφανώς δεν είχαν ασπασθεί την νέα θρησκεία, τον Χριστιανισμό. Kατεδαφίστηκαν οι αρχαίοι ναοί του δωδεκαθέου, και διώχτηκαν οι ιερείς της παλιάς θρησκείας, η δε ολοκληρωτική καταστροφή συντελέστηκε από τις ληστρικές ορδές των Γότθων υπό τον Αλάριχο το 396 μ.Χ.

Όσοι από τους κατοίκους διασώθηκαν, κατέφυγαν στα ορεινά και στο δάσος Σόρων. Λογικό ήταν να φωλιάσουν σε σημεία που υπήρχε νερό, χορτάρι για τα κοπάδια τους και χώρος καλλιεργήσιμης γης για τους αγρότες. Εκεί σχημάτισαν νέους οικισμούς και συνέχισαν την αγροτική και κτηνοτροφική ζωή τους. Ένας τέτοιος οικισμός ήταν και το Τσορωτά, το όνομα του οποίου πιθανολογείται ότι προήλθε, όπως και προηγούμενα αναφέρθηκε, από παραφορά του δάσους Σόρων και συγκροτήθηκε κατά την πλειοψηφία του από κατατρεγμένους Λευκάσιους, ενδεχομένως και Κλειτόριους. Οι δυστυχείς αυτοί άνθρωποι στο σημείο που φώλιασαν βρήκαν πηγή νερού (Νερομάνα), με τόσο πολύ νερό που πρέπει να λειτουργούσε υδρόμυλος. 

Στην κτηματική περιουσία του Λευκασίου, πρώην Τσορωτά και κατά μήκος του λαγκαδιού που έπαιρνε τα νερά των πηγών Αγίου Νικολάου, πριν γίνει η υδρομάστευσή τους για να υδροδοτηθούν τη δεκαετία του 1970, οι δύο τότε κοινότητες Λευκασίου και Φιλίων, υπάρχουν τα τοπωνύμια: "Κρεμαστή", "Παλιόμυλος", "Ποταμάκι". 

Το όνομα Τσορωτά, επίσημα, το συναντάμε το 1700 μ.Χ. στην απογραφή GRIMANI όπου διοικητικά ανήκε στο Territoriο di Kallavrita με 16 fammiglie και 51 άτομα και με το όνομα Cernota, χωρίζοντάς τα μάλιστα κατά φύλλο και ηλικία, γνωστό όμως ήταν από το 1512 μ.Χ., όταν: «Ολίγον μετά την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως υπό των Τούρκων εγεννήθη εις Τσορωτά (το σημερινό Λευκάσιον) πτωχός αγρότης αγνώστου εις ημάς επωνύμου, ονομαζόμενος Ιωάννης, ο οποίος εργαζόμενος εις αγρόν παρά τα όρια της κτηματικής περιοχής της Μονής Αγίων Θεοδώρων και Σκοτάνης, εύρε σημαντικόν θυσαυρόν εντός του εδάφους. Πιθανότερον είναι ότι ο θησαυρός απετελείτο ουχί εξ αρχαίων νομισμάτων αλλ’ από νομίσματα της μεσαιωνικής εποχής, δηλαδή Βυζαντινά και Φραγκικά. Τον θησαυρό παρέδωσε ο Ιωάννης εις αντιπροσώπους του Σουλτάνου Σελίμ Α΄ και ακολούθως μετέβη εις Κωνσταντινούπολη κατά το 1512 και παρουσιάστει εις τον Σουλτάνον, ο οποίος εις ανταμοιβή απένειμε εις αυτόν τον τίτλο του Μπέη, και του παρεχώρησε μεγάλες εκτάσεις γαιών (Τιμάρια, Τσιφλίκια) εις Αιγιαλείαν, Ηλείαν, Μεσσηνίαν και Κορινθίαν. Ως καταγόμενος από του Τσορωτά έλαβε την προσωνυμία του Τσορωτάμπεη ή Τσερνοτάμπεη δεδομένου ότι το Τσορωτά λέγεται και Τσερνοτά».

Φραγκοκρατία-Τουρκοκρατία

Το Τσορωτά διοικητικά από την εποχή της φραγκοκρατίας 1204-1453 μ.Χ. ανήκε στη Βαρωνία των Καλαβρύτων και ήταν ένα από τα 12 φίε της. "Τον μισέρ Ότον ντέ Ντουρνά επρόνιασεν ωσαύτως να έχει τα Καλάβρυτα και φίε δέκα και δύο".

Συνέχισε επί Τουρκοκρατία να ανήκει στον "καζά των Καλαβρύτων", επί Βενετοκρατίας στο "τερριτόριο των Καλαβρύτων" και στη Β' Τουρκοκρατία (1715 - 1821) στο "βιλαέτι των Καλαβρύτων" και ειδικότερα στο "σέμτι Κατσάνες".

Από το Τσορωτά στο Λευκάσιο

Στις 28/8/1912 ο οικισμός Τσορωτών γίνεται Κοινότης Τσορωτών, ως έχουσα πάνω από 300 κατοίκους και σχολείο Στοιχειώδους εκπαιδεύσεως.

Στις 17/7/1928, όπως και στην αρχική ονομασία αναφέρθηκε, κλείνει ο κύκλος της πορείας του Χωριού Λευκάσιον. Στις 16/4/1930 ο οικισμός μετονομάζεται σε Κοινότητα Λευκασίου και την ίδια ημερομηνία 16/4/1930 η Κοινότητα υπήχθη στο Νομό Αχαΐας από το Νομό Αχαΐας και Ήλιδος. Συνέχισε την πορεία της ως αυθύπαρκτη Κοινότητα Λευκασίου μέχρι τις 4/12/1997 όπου η Κοινότητα Λευκασίου καταργήθηκε και αποτέλεσε Διοικητικό Διαμέρισμα του νεοσύστατου "Καποδιστριακού" Δήμου Λευκασίου με έδρα την Κλειτορία (Μαζέικα) και μετέπειτα Δήμου Κλειτορίας. Από το 2011 το Λευκάσιον αποτελεί Δ.Δ. (Δημοτικό Διαμέρισμα) του "Καλλικρατικού" Δήμου Καλαβρύτων.

Δημογραφική εξέλιξη

Αναφέρεται το χωριό στα 1700 στη βενετική καταγραφή Grimani ως "Cernota" και βρέθηκε να κατοικείται από 16 οικογένειες, είχε δηλ. 51 κάτοικους. Η δημογραφική εξέλιξη του χωριού σύμφωνα με τις εθνικές απογραφές είναι η εξής:

έτος	κάτοικοι
1830	35 οικογ. / 187 κατ.
1835	46 οικογ. / 213 κατ.
1844	273 κατ.
1848-1851	56 οικογ. / 286 κατ.
1861	336 κατ.
1879	398
1889	428
1896	444
1907	390
1920	433
1928	458
1940	421
1951	449
1961	359
1971	214
1981	159
1991	129
2001	132
2011	89
2021	82

Πηγές

• Αποτελέσματα της Απογραφής Πληθυσμού−Κατοικιών 2011 που αφορούν στο Μόνιμο Πληθυσμό της Χώρας, Εφημερίδα της Κυβερνήσεως της Ελληνικής Δημοκρατίας, τχ. 2ο, φ. 3465 (28 Δεκεμβρίου 2012).
• Ε.Σ.Υ.Ε. - Μόνιμος Πληθυσμός της Ελλάδος. Απογραφή 2001, Αθήνα 2004. ISBN 960-86704-8-9.
• Θάνος Βαγενάς, Χρονικά Λεβιδίου και Αρχαίου Ορχομενού, εκδ. Αδελφότητος Λεβιδιωτών Αττικής, Αθήνα 1975.
• Θεόδωρος Καρασούτας, Λαϊκός πολιτισμός Κλειτορολευκασίας Καλαβρύτων, Παρασκήνιο, Αθήνα 2001. ISBN 960-7107-76-4. ISBN-13 978-960-7107-76-3.
• Βασίλης Παναγιωτόπουλος, Πληθυσμός και Οικισμοί της Πελοποννήσου: 13ος-18ος αιώνας, μετάφρ. Χριστίνα Αγριαντώνη, επιμ. Αγγελική Κόκκου, Ιστορικό Αρχείο - Εμπορική Τράπεζα της Ελλάδος, Αθήνα 1987. ISBN 978-000-7059-21-8.
• Γεώργιος Παπανδρέου, Αζανιάς, ήτοι Αρχαιολογική πραγματεία πασών των Αρχαίων πόλεων της Αρκαδικής Αζανίδος μετά των περιχώρων αυτών και ιστορικαί περιπαίτειαι μέχρι των καθ' ημάς χρόνων, Εκ του Τυπογραφείου της εφημ. "Ηλείας" Γεωργ. Ε. Δημητριάδου, Εν Πύργω 1886.

Βιβλιογραφία

• Θεόδωρος Η. Λουλούδης, Αχαΐα. Οικισμοί, οικιστές, αυτοδιοίκηση, Νομαρχιακή Επιχείρηση Πολιτιστικής Ανάπτυξης Ν.Α. Αχαΐας, Πάτρα 2010.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• E.E.T.A.A. - Διοικητικές μεταβολές Λευκασίου Αχαΐας, eetaa.gr. Ανακτήθηκε: 22/03/2016.
• E.E.T.A.A. - Διοικητικές μεταβολές Κοινότητας Λευκασίου Αχαΐας, eetaa.gr. Ανακτήθηκε: 22/03/2016.