Το άνοιγμα της Πέμπτης Σφραγίδας
| Το άνοιγμα της Πέμπτης Σφραγίδας | |
|---|---|
 | |
| Ονομασία | Το άνοιγμα της Πέμπτης Σφραγίδας |
| Δημιουργός | Q301 |
| Έτος δημιουργίας | 1608-1614 |
| Είδος | Λάδι σε Καμβά |
| Ύψος | 2,25 μ. |
| Πλάτος | 1,99 μ. |
| Πόλη | Νέα Υόρκη |
| Μουσείο | Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης |
 Σχετικά πολυμέσα | |
| δεδομένα | |
Το Άνοιγμα της Πέμπτης Σφραγίδας (ή η Πέμπτη Σφραγίδα της Αποκάλυψης ή Το Όραμα του Αγίου Ιωάννη ) είναι ένα από τα τελευταία έργα ζωγραφικής του Ελ Γκρέκο, σχεδιασμένο για ένα πλευρικό βωμό της εκκλησίας του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή έξω από τα τείχη του Τολέδο. Πριν από το 1908, ο πίνακας του Ελ Γκρέκο αναφερόταν ως Εγκόσμια Αγάπη. Ο μελετητής Μανουέλ Κόσιο είχε αμφιβολίες για τον τίτλο και πρότεινε το άνοιγμα της πέμπτης σφραγίδας.[1] Το Μητροπολιτικό Μουσείο, όπου φυλάσσεται ο πίνακας, σχολιάζει: «ο πίνακας είναι ημιτελής και πολύ κατεστραμμένος από τριβή».[2]
Αντικείμενο της ζωγραφικής[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το θέμα της ζωγραφικής προέρχεται από το Βιβλίο της Αποκάλυψης 6:9-11, όπου οι ψυχές των μαρτύρων φωνάζουν στον Θεό για δικαιοσύνη στους διωκτές τους στη Γη. Η εκστατική φιγούρα του Αγίου Ιωάννη κυριαρχεί στον καμβά, ενώ πίσω του γυμνές ψυχές στριφογυρίζουν σε μια χαοτική καταιγίδα συναισθημάτων καθώς δέχονται λευκές ρόμπες σωτηρίας.
Το πάνω μέρος του πίνακα καταστράφηκε το 1880. Πιστεύεται ότι το χαμένο τμήμα μπορεί να απεικονίζει τον εξιλαστήριο αμνό που ανοίγει την Πέμπτη Σφραγίδα.[2] Το χαμένο ανώτερο τμήμα του πίνακα μπορεί επίσης να έμοιαζε με άλλο πίνακα του Ελ Γκρέκο, τη Συναυλία των Αγγέλων. Πολλοί πιστεύουν ότι το σωζόμενο τμήμα απεικονίζει βαθιά αγάπη, ενώ το απόν άνω τμήμα απεικονίζει θεϊκή αγάπη.[3]
Ιδιοκτησία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Μετά το θάνατο του Ελ Γκρέκο το 1614, το έργο πέρασε στην κατοχή του γιού του, Χόρχε Μανουέλ Θεοτοκόπουλη.[2] Τον 19ο αιώνα, ανήκε στον Αντόνιο Κάνοβαθ δελ Καθτίγιο, πρωθυπουργό της Ισπανίας. Δυσαρεστημένος με την κατάσταση του πίνακας, προσπάθησε να το αποκαταστήσει το 1880. Η προσπάθεια αποκατάστασης αφαίρεσε τουλάχιστον 175 εκατοστά από την κορυφή του καμβά, αφήνοντας τον Ιωάννη τον Ευαγγελιστή να δείχνει με εμφατικά πουθενά.
Μετά το θάνατο του Κάνοβαθ το 1897, ο πίνακας πωλήθηκε για 1.000 πεσέτες (200 δολάρια ΗΠΑ) στον Ιγνάθιο Θουλοάγα, έναν ζωγράφο που συνέβαλε στην αναβίωση του ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος για τον Ελ Γκρέκο. Ο πίνακας διακρίνεται στο παρασκήνιο του έργου του Mis amigos, που αντιπροσωπεύει αρκετά αξιοσημείωτα μέλη της Γενιάς του '98. Ο Θουλοάγα είναι γνωστό ότι έδειξε τον πίνακα στους Πάμπλο Πικάσο και Ράινερ Μαρία Ρίλκε. Το ανακήρυξε ως «μια οραματιστική δύναμη» που την έκανε «πρόδρομο του μοντερνισμού». Το 1956, το Μουσείο Θουλοάγα πούλησε αυτό το έργο τέχνης στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης στη Νέα Υόρκη, όπου εκτίθεται σήμερα.
Σύγκριση με τις Δεσποινίδες της Αβινιόν[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Έχει προταθεί ότι το Άνοιγμα της Πέμπτης Σφραγίδας χρησίμευσε ως έμπνευση για τα πρώιμα κυβικά έργα του Πάμπλο Πικάσο, ειδικά για τις Δεσποινίδες της Αβινιόν, το οποίο αντικατοπτρίζει την εξπρεσιονιστική γωνιότητα του πίνακα. Όταν ο Πικάσο εργαζόταν στις Δεσποινίδες της Αβινιόν, επισκέφτηκε τον φίλο του Θουλοάγα στο ατελιέ του στο Παρίσι και μελέτησε το άνοιγμα της πέμπτης σφραγίδας του Ελ Γκρέκο.[4] Η σχέση μεταξύ των Δεσποινίδων της Αβινιόν και το Άνοιγμα της Πέμπτης Σφραγίδας επισημάνθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1980, όταν αναλύθηκαν οι στιλιστικές ομοιότητες και η σχέση μεταξύ των μοτίβων και των δύο έργων.[5] Ο ιστορικός τέχνης Ρον Τζόνσον ήταν ο πρώτος που επικεντρώθηκε στη σχέση μεταξύ των δύο έργων ζωγραφικής. Σύμφωνα με τον Τζον Ρίτσαρντσον, έναν Βρετανό ιστορικό τέχνης, οι Δεσποινίδες της Αβινιόν «αποδεικνύεται ότι έχουν μερικές ακόμη απαντήσεις μόλις συνειδητοποιήσουμε ότι ο πίνακας οφείλει τουλάχιστον στον Ελ Γκρέκο όσο και στον Σεζάν».[6]
Η Έφη Φουντουλάκη επιμένει στη «δραστηριότητα του τριγώνου Πικάσο-Σεζάν-Ελ Γκρέκο, που καθιερώθηκε στις Δεσποινίδες της Αβινιόν». Η Φουντουλάκη αναλύει το Άνοιγμα της Πέμπτης Σφραγίδας και δηλώνει ότι η ντυμένη φιγούρα στο αριστερό μέρος του πίνακα και οι γυμνές φιγούρες προς τα δεξιά έδειξαν την αντίφαση μεταξύ βωμολοχίας και θεϊκής αγάπης. Σύμφωνα με τον Ρολφ Λέσε, αυτό μπορεί να ήταν η αρχική έμπνευση του Πικάσο, ο οποίος σε ένα προκαταρκτικό σχέδιο των Δεσποινίδων απεικόνιζε έναν φοιτητή ιατρικής να κρατά ένα κρανίο ή ένα βιβλίο και να μπαίνει σε ένα δωμάτιο όπου υπάρχει ναύτης ανάμεσα στις γυμνές γυναίκες.[7] Ο Ρίτσαρντσον, ωστόσο, εικάζει ότι ο Πικάσο γνώριζε την ερμηνεία του Κόσσο σχετικά με το Άνοιγμα της Πέμπτης Σφραγίδας και βασίστηκε εκτενώς στη θεωρία του σε αυτήν την υπόθεση.[8]
Ο Ρίτσαρντσον και η Φουντουλάκη δίνουν έμφαση στις μορφολογικές παραλληλότητες μεταξύ του Ανοίγματος της Πέμπτης Σφραγίδας και των Δεσποινίδων της Αβινιόν και εξερευνούν τη σχέση Πικάσο-Σεζάν-Ελ Γκρέκο.[9] Η Φουντουλάκη ισχυρίζεται ότι υπάρχει ομοιότητα του σχήματος και ότι ο Πικάσο επανέλαβε το παιχνίδι με το | V και τα ανεστραμμένα τρίγωνα του Ελ Γκρέκο, κάτι που είχε ήδη ξεκινήσει στους Χωρικούς.[10] Σύμφωνα με τη Φουντουλάκη, «ο διάλογος που εγκαινίασε ο Πικάσο με τον Ελ Γκρέκο στις Δεσποινίδες της Αβινιόν, μέσω του Σεζάν, συνεχίζεται στον Κυβισμό ".[10] Ο Ρίτσαρντσον βλέπει την Αποκάλυψη στο Άνοιγμα της Πέμπτης Σφραγίδας του Ελ Γκρέκο ως καταλύτη που έδειξε στον Πικάσο πώς να αξιοποιήσει την πνευματική ενέργεια ενός μεγάλου θρησκευτικού καλλιτέχνη στα δικά του έργα. Σύμφωνα με τον Ρίτσαρντσον, ο Πικάσο ακολούθησε αυτό το αποκαλυπτικό όραμα τη ζωή του.[9]
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ In his catalogue the painting Number 327 is called De l'Apocalypsis? (fragmento)
- ↑ 2,0 2,1 2,2 «The Vision of Saint John». www.metmuseum.org. Ανακτήθηκε στις 15 Ιουλίου 2020.
- ↑ E. Foundoulaki, From El Greco to Cézanne, 116
- ↑ C. B. Horsley, The Shock of the Old
- ↑ R. Johnson, Picasso's Demoiselles d'Avignon, 102–113
- ↑ J. Richardson, Picasso's Apocalyptic Whorehouse, 40–47
- ↑ R. Laesse, A Source in El Greco for Picasso's "Demoiselles d'Avignon", 133–134
- ↑ J. Richardson, Picasso's Apocalyptic Whorehouse, 45
- ↑ 9,0 9,1 J. Richardson, Picasso's Apocalyptic Whorehouse, 46
- ↑ 10,0 10,1 E. Foundoulaki, From El Greco to Cézanne, 102