Ταταρική γλώσσα

Επεξεργασία συνδέσμων
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Ταταρικά
татар теле
ΤαξινόμησηΑλταϊκές
Σύστημα γραφήςκυριλλικό αλφάβητο, λατινική γραφή, Γιαναλίφ και Αραβική γραφή
Κατάσταση
Επίσημη γλώσσα Ταταρστάν
ISO 639-1tt
ISO 639-2tat
ISO 639-3tat
SILITA

Η Ταταρική γλώσσα (Ταταρικά: татар теле ή татарча, αραβικό αλφάβητο: تاتار تلی ή طاطار تيلي)[1] είναι Τουρκική γλώσσα που χρησιμοποιείται από τους Τατάρους. Ομιλείται κυρίως στο Ταταρστάν, στη Δημοκρατία του Μπασκορτοστάν και στην Περιφέρεια Νίζνι Νόβγκοροντ. Δεν πρέπει να συγχέεται με την Κριμαϊκή Ταταρική γλώσσα, με την οποία είναι στενά συνδεδεμένη και είναι αμοιβαία κατανοητές.

Γεωγραφική κατανομή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Ταταρική γλώσσα ομιλείται από περίπου 5,3 εκατομμύρια άτομα στη Ρωσία. Επίσης, ομιλείται στην Ουκρανία, στην Κίνα, στη Φινλανδία, στην Τουρκία, στο Ουζμπεκιστάν, στις Ηνωμένες Πολιτείες, στη Ρουμανία, στο Αζερμπαϊτζάν, στο Ισραήλ, στο Καζακστάν, στη Γεωργία, στη Λιθουανία, στη Λετονία και σε άλλες χώρες. Συνολικά, η γλώσσα έχει πάνω από 7 εκατομμύρια ομιλητές παγκοσμίως.

Επίσημο καθεστώς[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τα Ταταρικά, μαζί με τα Ρωσικά, είναι η επίσημη γλώσσα της Δημοκρατίας του Ταταρστάν. Το Ταταρικό αλφάβητο βασίζεται στο Κυριλλικό με την προσθήκη μερικών επιπλέον γραμμάτων. Η Δημοκρατία του Ταταρστάν πέρασε ένα νόμο το 1999, ενώ άρχισε να ισχύει από το 2001, εγκαθιδρύοντας ένα επίσημο Ταταρικό λατινικό αλφάβητο, αν και τελικώς απορρίφθηκε από το Ταταρικό Ανώτατο Δικαστήριο το 2004. Το αραβικό και λατινικό αλφάβητο χρησιμοποιούνται ανεπίσημα. Όλες οι επίσημες πηγές στο Ταταρστάν πρέπει να χρησιμοποιούν το Κυριλλικό αλφάβητο στις ιστοσελίδες και στις εκδόσεις. Σε άλλες περιοχές, όπου τα Ταταρικά δεν έχουν επίσημο καθεστώς, η χρήση ενός συγκεκριμένου αλφαβήτου εξαρτάται από την προτίμηση του συγγραφέα.

Η ταταρική γλώσσα ήταν ντε φάκτο επίσημη γλώσσα στη Ρωσία το 1917, αλλά μόνο στην Ταταρική Αυτόνομη Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία. Επίσης, τα Ταταρικά θεωρούνταν ως η επίσημη γλώσσα του Κράτους Ιντέλ-Ουράλ, ενός βραχύβιου κράτους στον Ρωσικό Εμφύλιο Πόλεμο. Επίσης, η Ρωσία των Μπολσεβίκων δεν αναγνώριζε τις επίσημες γλώσσες, με αποτέλεσμα να υπάρχουν γλώσσες που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν σε μερικές δημοκρατίες.

Η χρήση των Ταταρικών ξεκίνησε να μειώνεται από τη δεκαετία του 1930. Στη δεκαετία του 1980, η μελέτη και η διδασκαλία των Ταταρικών στη δημόσια εκπαίδευση είχε περιοριστεί στα αγροτικά σχολεία. Ωστόσο, οι Ταταρόφωνοι μαθητές είχαν μικρές πιθανότητες να μπουν σε κάποιο πανεπιστήμιο, επειδή η ανώτερη εκπαίδευση ήταν διαθέσιμη στα Ρωσικά σε σχεδόν αποκλειστικό επίπεδο.

Το 2001, τα Ταταρικά θεωρούνταν ως ενδεχομένως απειλούμενη γλώσσα, ενώ τα Σιβηρικά και τα Κριμαϊκά Ταταρικά θεωρούνταν ως απειλούμενη και σοβαρά απειλούμενη, αντίστοιχα.[2] Η ανώτερη εκπαίδευση στα Ταταρικά υπάρχει μόνο στο Ταταρστάν, και περιορίζεται σε κλασικές μελέτες. Σε άλλες περιοχές όπου τα Ταταρικά είναι πρωταρχικά ομιλούμενη γλώσσα ο αριθμός των ομιλητών και η ικανότητά τους τείνει να μειωθεί. Τα Ταταρικά είναι δημοφιλή ως γραπτή γλώσσα σε Ταταρόφωνες περιοχές όπου υπάρχουν σχολεία, στα οποία διδάσκονται τα Ταταρικά. Επίσης, τα Ταταρικά είναι η μόνη χρησιμοποιούμενη γλώσσα στις αγροτικές επαρχίες του Ταταρστάν.

Διάλεκτοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Υπάρχουν τρεις κύριες Ταταρικές διάλεκτοι: η Δυτική (Μισάρ, ταταρικά: Mişär), η Μέση (Καζάν), και η Ανατολική (Σιβηρική). Επίσης, και οι τρεις διάλεκτοι έχουν υποδιαιρέσεις. Επίσης, ο επιστήμονας Γκαμπντουλχάι Αχάτοφ, έχει συνεισφέρει σημαντικά στη μελέτη της Ταταρικής γλώσσας και των διαλέκτων της, και προσδιορίζεται ως ο ιδρυτής της σύγχρονης Ταταρικής διαλεκτολογικής σχολής.

Γραμματική[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Όπως και άλλες Τουρκικές γλώσσες, τα Ταταρικά είναι συγκολλητική γλώσσα.

Κλίση των αντωνυμιών[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Προσωπικές αντωνυμίες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πτώση Ενικός Πληθυντικός
Ονομαστική мин min син sin ул ul без bez сез sez алар alar
Γενική минем minem синең sineñ аның anıñ безнең bezneñ сезнең sezneñ аларның alarnıñ
Δοτική миңа miña сиңа siña аңа aña безгә bezgä сезгә sezgä аларга alarğa
Αιτιατική мине mine сине sine аны anı безне bezne сезне sezne аларны alarnı
Τοπική миндә mindä синдә sindä анда anda бездә bezdä сездә sezdä аларда alarda
Αφαιρετική миннән minnän синнән sinnän аннан annan бездән bezdän сездән sezdän алардан alardan
Πτώση Ενικός Πληθυντικός
- "Αυτός" "εκείνος" "Αυτά" "Εκείνα"
Ονομαστική бу bu шул şul болар bolar шулар şular
Γενική моның monıñ шуның şunıñ боларның bolarnıñ шуларның şularnıñ
Δοτική моңа moña шуңа şuña боларга bolarğa шуларга şularğa
Αιτιατική моны monı шуны şunı боларны bolarnı шуларны şularnı
Τοπική монда monda шунда şunda боларда bolarda шуларда şularda
Αφαιρετική моннан monnan шуннан şunnan болардан bolardan шулардан şulardan
Ερωτηματικές αντωνυμίες
Πτώση Ποιος; Τι;
Ονομαστική кем kem нәрсә närsä
Γενική кемнең kemneñ нәрсәнең närsäneñ
Δοτική кемгә kemgä нәрсәгә närsägä
Αιτιατική кемне kemne нәрсәне närsäne
Τοπική кемдә kemdä нәрсәдә närsädä
Αφαιρετική кемнән kemnän нәрсәдән närsädän

Σύστημα γραφής[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πριν το 1928, τα Ταταρικά γραφόντουσαν με το αραβικό αλφάβητο. 

Στη Σοβιετική Ένωση, μετά το 1928, τα Ταταρικά γράφονταν με ένα λατινικό αλφάβητο που ονομαζόταν Γιαναλίφ. 

Το 1939, υιοθετήθηκε το Κυριλλικό αλφάβητο, όπως και σε πολλές άλλες Τουρκικές γλώσσες στη Σοβιετική Ένωση. 

Στην Κίνα, οι Τάταροι χρησιμοποιούν ακόμα το Κυριλλικό αλφάβητο. 

  • Το Ταταρικό Κυριλλικό αλφάβητο (η τρέχουσα σειρά των γραμμάτων υιοθετήθηκε το 1997):
А а Ә ә Б б В в Г г Д д Е е Ё ё
Ж ж Җ җ З з И и Й й К к Л л М м
Н н Ң ң О о Ө ө П п Р р С с Т т
У у Ү ү Ф ф Х х Һ һ Ц ц Ч ч Ш ш
Щ щ Ъ ъ Ы ы Ь ь Э э Ю ю Я я
  • Το Ταταρικό Λατινικό αλφάβητο, δημιουργήθηκε επίσημα από έναν νόμο που υιοθέτησαν οι Ταταρικές αρχές, αλλά απορρίφθηκε από το Ταταρικό Ανώτατο Δικαστήριο το 2004:
A a Ə ə B b C c Ç ç D d E e F f
G g Ğ ğ H h I ı İ i J j K k Q q
L l M m N n Ꞑ ꞑ O o Ɵ ɵ P p R r
S s Ş ş T t U u Ü ü V v W w X x
Y y Z z ’

Λεξιλόγιο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • әйе - äye – ναι
  • юк - yuq – όχι
  • исәнме (сез)/саумы (сыз) - isänme (sez)/sawmı (sız) – γεια σας
  • сәлам - sälam – γεια
  • сау бул (ыгыз)/хуш (ыгыз) - saw bul (ığız)/xuş (ığız) – αντίο
  • зинһар өчен - zinhar öçen – παρακαλώ
  • рәхмәт - räxmät – ευχαριστώ
  • гәфу ит (егез) - ğafu it (egez) – με συγχωρείτε
  • мин - min – εγώ
  • син - sin – εσύ 
  • сез - sez – εσάς
  • ул - ul – αυτός / αυτή / αυτό
  • без - bez – εμείς
  • алар - alar – αυτοί
  • милләт - millät – έθνος
  • Инглизчә - Inglizçä – Αγγλικά

Δείτε επίσης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Ταταρικό αλφάβητο
  • Ταταρικό όνομα
  • Τάταροι

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ [File:Хальфин_Азбука_татарского_языка_1778.pdf Хальфин, Сагит. Азбука татарского языка. — М., 1778. — 52 с.
  2. ↑ Wurm, S· Unesco. (2001). Atlas of the world's languages in danger of disappearing. Paris: Unesco Pub.,. ISBN 978-92-3-103798-6. 

Περαιτέρω ανάγνωση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Wikipedia
Wikipedia

Γλωσσικές μελέτες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Φόρουμ[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ιστορία και τη λογοτεχνία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Λεξικά[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Διάλογοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Ταταρική_γλώσσα&oldid=10505104"