Μετάβαση στο περιεχόμενο

Ταντέους Μπορόφσκι

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Ταντέους Μπορόφσκι
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη
μητρική γλώσσα		Tadeusz Borowski (Πολωνικά)
Γέννηση12  Νοεμβρίου 1922[1][2][3]
Ζιτόμιρ[4][5][6]
Θάνατος3  Ιουλίου 1951[7][8][9]
Βαρσοβία[10][11][12]
Αιτία θανάτουασφυξία
Συνθήκες θανάτουαυτοκτονία[8]
Τόπος ταφήςΣτρατιωτικό Κοιμητήριο Ποβόνσκι
Χώρα πολιτογράφησηςΣοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Ουκρανίας
Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών
Δεύτερη Πολωνική Δημοκρατία
Λαϊκή Δημοκρατία της Πολωνίας
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσεςΠολωνικά[2]
ΣπουδέςΠανεπιστήμιο της Βαρσοβίας
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότηταδημοσιογράφος
ποιητής
συγγραφέας[13][14][15]
κριτικός
δημοσιογράφος άποψης[16]
Αξιοσημείωτο έργοThis Way for the Gas, Ladies and Gentlemen
Kamienny świat
Πολιτική τοποθέτηση
Πολιτικό κόμμα/ΚίνημαΕνιαίο Εργατικό Κόμμα Πολωνίας
Οικογένεια
ΣύζυγοςMaria Borowska-Bayer[17]
ΣύντροφοςDżennet Połtorzycka-Stampf'l[18]
ΤέκναMałgorzata Borowska
Αξιώματα και βραβεύσεις
ΒραβεύσειςΔιοικητής του Τάγματος της Αναγέννησης της Πολωνίας (5  Ιουλίου 1951)[19]
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Ο Ταντέους Μπορόφσκι (πολωνικά: Tadeusz Borowski‎‎, 12 Νοεμβρίου 1922 - 3 Ιουλίου 1951) ήταν Πολωνός ποιητής, συγγραφέας και δημοσιογράφος. Επέζησε από τον εγκλεισμό στα στρατόπεδα συγκέντρωσης Άουσβιτς και Νταχάου και η ποίηση και τα διηγήματά του που αναφέρονται στις τραυματικές εμπειρίες του ως κρατούμενος αναγνωρίζονται ως κλασικά έργα της πολωνικής λογοτεχνίας και πολύτιμες μαρτυρίες εκείνης της περιόδου.[20]

Βιογραφικά στοιχεία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Μπορόφσκι γεννήθηκε το 1922 στην πόλη Ζιτόμιρ, η οποία τότε αποτελούσε μέρος της Ουκρανικής Σοβιετικής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας (σημερινή Ουκρανία) και είχε μεγάλη πολωνική μειονότητα. Το 1926, ο πατέρας του, που ήταν λογιστής, εξορίσθηκε σε στρατόπεδο Γκουλάγκ στη Ρωσική Καρελία επειδή ήταν μέλος της Πολωνικής Στρατιωτικής Οργάνωσης κατά τη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Τέσσερα χρόνια αργότερα, το 1930, η μητέρα του είχε την ίδια μοίρα και απελάθηκε σε έναν οικισμό στις όχθες του Γενισέι, στη Σιβηρία. Εκείνη την περίοδο, ο Ταντέους ζούσε με τη θεία του και ο μεγαλύτερος αδελφός του Γιούλιους πήγε σε οικοτροφείο.[21]

Οι Μπορόφσκι έγιναν στόχος (ως Πολωνοί) της Σοβιετικής Ένωσης κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Εκκαθάρισης του Στάλιν. Το 1932, εκπατρίστηκαν στην Πολωνία από τον Πολωνικό Ερυθρό Σταυρό σε ανταλλαγή με κομμουνιστές κρατούμενους. Η οικογένεια, σε δύσκολες οικονομικές συνθήκες, εγκαταστάθηκε στη Βαρσοβία.

Στη ναζιστική κατοχή

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κατά τη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής, απαγορεύτηκε στους Πολωνούς να φοιτήσουν στη δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια εκπαίδευση. Το 1940, ο Μπορόφσκι ολοκλήρωσε τη φοίτησή του στην κατεχόμενη Πολωνία σε παράνομο λύκειο. Αποφοίτησε από το λύκειο το 1940 εν μέσω συλλήψεων Εβραίων κατοίκων. Ξεκίνησε τις παράνομες σπουδές του στην πολωνική λογοτεχνία στο Πανεπιστήμιο της Βαρσοβίας. Τα μαθήματα γίνονταν κρυφά σε ιδιωτικά σπίτια. Ενώ φοιτούσε στο πανεπιστήμιο, γνώρισε τη Μαρία Ρούντο, η οποία έγινε ο έρωτας της ζωής του.

Εργάζονταν επίσης ως νυχτοφύλακας και δημοσίευσε ποιήματα και διηγήματα στο μηνιαίο παράνομο περιοδικό Δρόμος. Το 1942 εξέδωσε ανώνυμα την πρώτη ποιητική του συλλογή Οπουδήποτε στη γη, που διανεμήθηκε παράνομα. Τα ποιήματα αυτής της εποχής εκφράζουν την πίκρα της γενιάς του, τη Γενιά των Κολόμβων που ενηλικιώθηκε μέσα στη βία και τον θάνατο, και αναφέρονται από σύγχρονους μελετητές ως «αξιοσημείωτα για τη σκοτεινή παρουσίαση του κόσμου σαν ένα τεράστιο στρατόπεδο εργασίας».

Ο Μπορόφσκι ήταν αρραβωνιασμένος και ζούσε με τη Μαρία Ρούντο. Όταν η κοπέλα δεν επέστρεψε ένα βράδυ τον Φεβρουάριο του 1943, φοβήθηκε ότι είχε συλληφθεί και πηγαίνοντας να την αναζητήσει, έπεσε στην παγίδα πρακτόρων της Γκεστάπο στο διαμέρισμα στενού φίλου του. Ήταν 21 ετών όταν φυλακίστηκε στη φυλακή Πάβιακ για δύο μήνες, πριν μεταφερθεί στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Άουσβιτς, με αριθμό κρατουμένου 119198, τον Απρίλιο του ίδιου έτους.[22]

Αναγκασμένος σε καταναγκαστική εργασία σε εξαιρετικά σκληρές συνθήκες, αργότερα κατέγραψε τις φρικτές εμπειρίες του. Συγκεκριμένα, εργαζόμενος σε μια σιδηροδρομική γραμμή στο Άουσβιτς-Μπίρκεναου, είδε νεοαφιχθέντες Εβραίους να τους λένε να αφήσουν πίσω τα προσωπικά τους είδη και στη συνέχεια να τους στέλνουν στους θαλάμους αερίων. Ενώ ήταν κρατούμενος στο Άουσβιτς, προσβλήθηκε από πνευμονία. Στη συνέχεια, μεταφέρθηκε σε νοσοκομείο του στρατοπέδου, όπου πραγματοποιούνταν μερικά από τα διαβόητα πειράματα των Ναζί σε κρατούμενους. Δεν σταμάτησε να γράφει και κατάφερε να αλληλογραφεί με την αρραβωνιαστικιά του, επίσης κρατούμενη στο Άουσβιτς.

Στα τέλη του 1944, ο Μπορόφσκι μεταφέρθηκε από το Άουσβιτς στο στρατόπεδο Νατζβάιλερ-Στρούτχοφ και τελικά στο Νταχάου από όπου απελευθερώθηκε από τους Αμερικανούς την 1η Μαΐου 1945. Στη συνέχεια, βρέθηκε σε καταυλισμό προσφύγων κοντά στο Μόναχο, όπου παρέμεινε μέχρι το Σεπτέμβριο του 1945.

Μετά τον πόλεμο

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πέρασε λίγο χρόνο στο Μόναχο και στο Παρίσι και στη συνέχεια επέστρεψε στην Πολωνία τον Μάιο 1946. Η αρραβωνιαστικιά του, η οποία είχε επιβιώσει από το στρατόπεδο και μεταφέρθηκε σε σανατόριο στη Σουηδία, επέστρεψε στην Πολωνία στα τέλη του 1946 και παντρεύτηκαν τον Δεκέμβριο του 1946.

Ο Μπορόφσκι στράφηκε στην πεζογραφία μετά τον πόλεμο, πιστεύοντας ότι αυτά που είχε να πει δεν μπορούσαν πλέον να εκφραστούν σε στίχους. Η σειρά διηγημάτων για τη ζωή στο Άουσβιτς εκδόθηκε ως Αποχαιρετισμός στη Μαρία. Οι ιστορίες - που περιγράφουν τις φρικαλεότητες της ναζιστικής φυλάκισης με καυστικό κυνισμό και μια ανησυχητική αίσθηση μαύρου χιούμορ - είναι γραμμένες σε πρώτο πρόσωπο από την οπτική γωνία ενός κρατούμενου του Άουσβιτς. Περιγράφουν την ηθικά εξουθενωτική επίδραση του καθημερινού τρόμου, με τους κρατούμενους να προσπαθούν να επιβιώσουν, συχνά αδιάφορους ή κακούς ο ένας προς τον άλλον, τα προνόμια των μη Εβραίων κρατουμένων, όπως ο ίδιος, και την απουσία οποιουδήποτε ηρωισμού. Σύντομα μετά την έκδοσή του στην Πολωνία, το έργο κατηγορήθηκε ως μηδενιστικό, ανήθικο και παρακμιακό. Ο κύκλος διηγημάτων Ο πέτρινος κόσμος περιγράφει την περίοδο που πέρασε στον καταυλισμό εκτοπισμένων στη Γερμανία.[23]

Το διήγημα Σιωπή του Μπορόφσκι γράφτηκε μετά την απελευθέρωση του Νταχάου. Η ιστορία διαδραματίζεται στο απελευθερωμένο στρατόπεδο συγκέντρωσης και ξεκινά με εικόνες που απεικονίζουν ένα πλήθος πρώην κρατουμένων που προσπαθούν να διαμελίσουν με τα χέρια έναν αξιωματικό των SS που σέρνουν σε ένα σοκάκι. Επιστρέφοντας στους στρατώνες, ακολουθεί μια σκηνή με την προετοιμασία φαγητού στον κοινόχρηστο χώρο, με τους κρατούμενους να κόβουν κρέας σε φέτες, να ανακατεύουν ζύμη για τηγανίτες και να ξεφλουδίζουν πατάτες στον στενό χώρο ανάμεσα στις κουκέτες τους. Παίζουν χαρτιά και τρώνε ζεστή σούπα όταν φτάνει ένας Αμερικανός αξιωματικός, ο οποίος εκφράζει τη συμπάθειά του για τους κρατούμενους που ζητούν εκδίκηση από τους απαγωγείς τους, αλλά τους προτρέπει σε αυτοσυγκράτηση και υπόσχεται τιμωρία σύμφωνα με το νόμο. Μερικοί κρατούμενοι συζητούν να σκοτώσουν τον Αμερικανό, αλλά το πλήθος αρχίζει να χειροκροτεί την υπόσχεση του αξιωματικού για δικαιοσύνη. Όταν ο Αμερικανός φεύγει, οι κρατούμενοι επιστρέφουν στον αξιωματικό των SS της αρχικής σκηνής και τον ποδοπατούν μέχρι θανάτου. Η πολωνική κυβέρνηση θεώρησε το ποίημα «ανήθικο», αν και πραγματικά συνέβησαν αντεκδικήσεις στο Νταχάου, αλλά ο Μπορόφσκι βρήκε δουλειά σαν δημοσιογράφος.[24]

Μέλος του κόμματος

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Ταντέους Μπορόφσκι (αριστερά) και ο Μιέτσισλαβ Γιαστρούν στο συνέδριο συγγραφέων στη ΛΔΓ, 4 Ιουλίου 1950.

Το 1948, εντάχθηκε στο σοβιετικά ελεγχόμενο Ενιαίο Εργατικό Κόμμα Πολωνίας. Από τότε και στο εξής, εργάστηκε κυρίως ως δημοσιογράφος, έγραφε πολιτικά κείμενα σε περιοδικά, ασκώντας κριτική στον δυτικό πολιτισμό, την Καθολική Εκκλησία και τους κύκλους που συνδέονταν με αυτήν και υποστηρίζοντας το νέο καθεστώς. Το έργο του εκείνης της εποχής αντιμετωπίστηκε με έντονη κριτική από τη λογοτεχνική κοινότητα για την προσέγγισή του στον σοσιαλιστικό ρεαλισμό. Ο Μπορόφσκι πίστευε ότι ο κομμουνισμός ήταν η μόνη πολιτική δύναμη που ήταν πραγματικά ικανή να αποτρέψει οποιοδήποτε μελλοντικό Άουσβιτς. Το 1950 τιμήθηκε με το Πολωνικό Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας Δεύτερης Τάξης.

Το 1948, συμμετείχε στο Συνέδριο για την Ειρήνη στο Βρότσλαβ ως αναπληρωτής διευθυντής του Γραφείου τύπου και αρχισυντάκτης της εφημερίδας του συνεδρίου. Το καλοκαίρι του 1949 το κόμμα τον έστειλε στο Βερολίνο, όπου ήταν πολιτιστικός ακόλουθος του Πολωνικού Γραφείου Πληροφοριών και εργάστηκε για τις στρατιωτικές μυστικές υπηρεσίες. Επέστρεψε στη Βαρσοβία ένα χρόνο αργότερα και συνήψε εξωσυζυγική σχέση.

Λίγο αργότερα, ένας στενός φίλος του (ο ίδιος φίλος που είχε φυλακιστεί νωρίτερα από τη Γκεστάπο και στο διαμέρισμα του οποίου είχαν συλληφθεί ο Μπορόφσκι και η αρραβωνιαστικιά του) φυλακίστηκε και βασανίστηκε ως αντιφρονών. Ο Μπορόφσκι προσπάθησε να παρέμβει για λογαριασμό του, αλλά απέτυχε. Απογοητεύτηκε εντελώς από το κομουνιστικό καθεστώς και αποστασιοποιήθηκε.[25]

Θάνατος

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Την 1η Ιουλίου 1951, πέντε ημέρες μετά τη γέννηση της κόρης του Μαουγκοζάτα, υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες, ο Μπορόφσκι επιχείρησε να αυτοκτονήσει ανοίγοντας την βαλβίδα γκαζιού στο σπίτι του. Μεταφέρθηκε σε νοσοκομείο και πέθανε στις 3 Ιουλίου 1951, σε ηλικία 28 ετών. Ενταφιάσθηκε στο Μονοπάτι των Άξιων στο Στρατιωτικό Κοιμητήριο Ποβόνσκι, στη Βαρσοβία. Κατόπιν αιτήματος του Υπουργού Πολιτισμού, του απονεμήθηκε μετά θάνατον ο Σταυρός του Διοικητή του Τάγματος της Αναγέννησης της Πολωνίας.

Επίδραση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Ο Μπορόφσκι είναι ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της λογοτεχνίας του Ολοκαυτώματος και τα έργα του θεωρούνται κλασικά και έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες.
  • Στη διάλεξή του για την απονομή του βραβείου Νόμπελ το 2002 στη Στοκχόλμη, ο Ίμρε Κέρτες περιέγραψε την πεζογραφία του Μπορόφσκι ως κλειδί για την κατανόηση της κτηνωδίας και της απώλειας της ανθρώπινης αξιοπρέπειας στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα.
  • Τα βιβλία του Μπόροφσκι αναφέρονται στο μυθιστόρημα του Γερμανού συγγραφέα Μπέρνχαρντ Σλινκ Ο αναγνώστης (1995), το οποίο αφηγείται την ιστορία ενός πρώην φρουρού στρατοπέδου συγκέντρωσης που αυτοκτόνησε αφού διάβασε τα απομνημονεύματα των πρώην κρατουμένων του (μεταξύ αυτών και του Μπορόφσκι).[24]
  • Ο Ταντέους Μπορόφσκι είναι το θέμα της ενότητας «Βήτα, ή ο δυστυχισμένος εραστής», όπου απεικονίζεται κριτικά και ειρωνικά ως κομμουνιστής, στο βιβλίο του Τσέσλαφ Μίλος Ο αιχμάλωτος νους.
  • Η πολωνική ταινία του 1970 με τίτλο Τοπίο μετά τη Μάχη σε σκηνοθεσία Αντρέι Βάιντα βασίζεται στα γραπτά του Μπορόφσκι.[26]

Έργα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ποιητικές συλλογές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • 1942: Gdziekolwiek ziemia (Οπουδήποτε στη γη)
  • 1944: Arkusz poetycki nr 2 (Ποιητικό Φύλλο Νο. 2)
  • 1996: Pieśń (Τραγούδι, μεταθανάτια)

Συλλογές διηγημάτων

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • 1948: Pozegnanie z Maria (Αποχαιρετισμός στη Μαρία) περιλαμβάνει 12 διηγήματα μεταξύ των οποίων και το Από εδώ για το αέριο, κυρίες και κύριοι.
  • 1948: Kamienny swiat (Ο πέτρινος κόσμος)

Απομνημονεύματα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • 1946: Byliśmy w Oświęcimiu (Ήμασταν στο Άουσβιτς )

Μεταφράσεις στα ελληνικά

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Κυρίες και κύριοι, από εδώ για τα αέρια, συλλογή 12 διηγημάτων, εκδόσεις 0151[27]

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ 1,0 1,1 (Αγγλικά) Internet Movie Database. nm1247300. Ανακτήθηκε στις 13  Αυγούστου 2015.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. 12029694v. Ανακτήθηκε στις 10  Οκτωβρίου 2015.
  3. ↑ 3,0 3,1 «Большая советская энциклопедия» (Ρωσικά) Η Μεγάλη Ρωσική Εγκυκλοπαίδεια. Μόσχα. 1969. Ανακτήθηκε στις 25  Φεβρουαρίου 2017.
  4. ↑ www.signandsight.com/features/1206.html.
  5. ↑ hunza1.tripod.com/borowski/intro.html.
  6. ↑ www.fold3.com/page/286019621_natzweilerstruthof/.
  7. ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: «BnF catalogue général» (Γαλλικά) Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας. Παρίσι. Ανακτήθηκε στις 2  Αυγούστου 2017.
  8. ↑ 8,0 8,1 ομάδα συγγραφέων: (Πολωνικά) Διαδικτυακή εγκυκλοπαίδεια PWN. encyklopedia.pwn.pl/haslo/Borowski-Tadeusz;3879730.html.
  9. ↑ (Γερμανικά) Εγκυκλοπαίδεια Μπρόκχαους. borowski-tadeusz. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
  10. ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 30  Δεκεμβρίου 2014.
  11. ↑ quod.lib.umich.edu/m/mqr/act2080.0037.112/--representing-the-holocaust-the-case-for-history?rgn=main%3Bview%3Dfulltext.
  12. ↑ litimag.oxfordjournals.org/content/3/3/340.full.pdf.
  13. ↑ muse.jhu.edu/books/9781612490236.
  14. ↑ muse.jhu.edu/journals/jewish_social_studies/v014/14.2.milner.html.
  15. ↑ www.forvo.com/word/tadeusz_borowski/.
  16. ↑ (Γερμανικά) Κατάλογος της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γερμανίας. 121079708. Ανακτήθηκε στις 20  Ιουλίου 2024.
  17. ↑ Ανακτήθηκε στις 31  Δεκεμβρίου 2023.
  18. ↑ Ανακτήθηκε στις 26  Αυγούστου 2024.
  19. ↑ Ανακτήθηκε στις 8  Ιανουαρίου 2022.
  20. ↑ . «britannica.com/biography/Tadeusz-Borowski». 
  21. ↑ . «ebsco.com/research-starters/biography/tadeusz-borowski». 
  22. ↑ . «porta-polonica.de/en/atlas-of-remembrance-places/tadeusz-borowski». 
  23. ↑ . «metarithmisi.gr/content/Ποτέ μην ξεχαστεί!». 
  24. ↑ 24,0 24,1 . «taubinpoetry.com/en/authors-en/tadeusz-borowski/». 
  25. ↑ . «culture.pl/en/artist/tadeusz-borowski». 
  26. ↑ . «imdb.com/Τοπίο μετά τη μάχη/Πρωτότυπος τίτλος: Krajobraz po bitwie/1970». 
  27. ↑ . «politeianet.gr/books/mporofski-tanteous-ekdoseis-kuries-kai-kurioi-apo-do-gia-ta-aeria». 
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Ταντέους_Μπορόφσκι&oldid=11124394"