Συνωμοσία του Κατιλίνα

Συνωμοσία του Κατιλίνα
Πληροφορίες ασχολίας

Μία απεικόνιση του 19ου αι., από τον Τσέζαρε Mακάρι, του Κικέρωνα που καταγγέλλει την Κατιλίνα στη Σύγκλητο. Η Mαίρη Μπέαρντ σημειώνει ότι αυτή η εξιδανικευμένη απεικόνιση είναι «μια σαγηνευτική φαντασίωση της περίστασης και του σκηνικού». Δεν υπήρχε διαφορά ηλικίας: και οι δύο άνδρες ήταν γύρω στα σαράντα.

Η συνωμοσία του Κατιλίνα, μερικές φορές η δεύτερη συνωμοσία του Κατιλίνα, ήταν μια απόπειρα πραξικοπήματος από τον Λεύκιο Σέργιο Κατιλίνα για την ανατροπή των Ρωμαίων υπάτων του 63 π.Χ. –Mάρκου Τύλλιου Κικέρωνα και Γάιου Αντώνιου Υβρίδα– και αναλαμβάνουν δια της βίας τον έλεγχο του κράτους στη θέση τους.

Η συνωμοσία σχηματίστηκε μετά την ήττα του Κατιλίνα στις υπατικές εκλογές για το 62, που διεξήχθησαν στις αρχές του φθινοπώρου του 63. Συγκέντρωσε έναν συνασπισμό δυσαρεστημένων -αριστοκρατών που είχαν στερηθεί την πολιτική πρόοδο από τους ψηφοφόρους, εκτοπισμένους αγρότες και χρεωμένους βετεράνους του Σύλλα- και σχεδίαζε να αρπάξει την υπατεί από τον Κικέρωνα και τον Αντώνιο με τη βία. Τον Νοέμβριο του 63 ο Κικέρων αποκάλυψε τη συνωμοσία, με αποτέλεσμα ο Κατιλίνας να φύγει από τη Ρώμη και τελικά να πάει στον στρατό του στην Ετρουρία. Τον Δεκέμβριο ο Κικέρων αποκάλυψε εννέα ακόμη συνωμότες, που οργανώνονταν για τον Κατιλίνα στην πόλη και, κατόπιν συμβουλής της Συγκλήτου, τους έβαλε να εκτελεστούν χωρίς δίκη. Στις αρχές Ιανουαρίου 62 π.Χ. ο Αντώνιος νίκησε τον Κατιλίνα στη μάχη, βάζοντας τέλος στην πλεκτάνη.

Οι σύγχρονες απόψεις για τη συνωμοσία ποικίλλουν. Η αποκάλυψη της αλήθειας της συνωμοσίας είναι δύσκολη. Είναι ευρέως αποδεκτό ότι οι αρχαίες πηγές ήταν πολύ προκατειλημμένες κατά του Κατιλίνα, και τον δαιμονοποίησαν μετά την ήττα του. Η έκταση της υπερβολής είναι ασαφής, και εξακολουθεί να συζητείται. Οι περισσότεροι κλασικιστές συμφωνούν, ότι η συνωμοσία συνέβη όπως περιγράφεται ευρέως -αντί να είναι μία χειραγωγική επινόηση του Κικέρωνα- αλλά παραδέχονται ότι η πραγματική απειλή της για τη Δημοκρατία ήταν υπερβολική, προς όφελος του Κικέρωνα και για να ενισχύσει τις μεταγενέστερες δραματικές αφηγήσεις.

Ιστορία

Η συνωμοσία του Κατιλίνα ήταν μια μεγάλη ένοπλη εξέγερση κατά της Ρώμης, όπως ο Εμφύλιος Πόλεμος του Σύλλα που προηγήθηκε (83–81 π.Χ.) και ο Εμφύλιος Πόλεμος του Καίσαρα (49–45 π.Χ.), που την ακολούθησε. Οι κύριες πηγές σε αυτό είναι και οι δύο εχθρικές: η μονογραφία του Σαλουστίου Bellum Catilinae και οι Κατιληνικοί λόγοι του Κικέρωνα. Ο Κατιλίνας, πριν από τη συνωμοσία, ήταν συνένοχος στο καθεστώς Σύλλα. Ενώ η οικογένειά του δεν είχε φθάσει στην υπατεία από τον 5ο αι. π.Χ., είχε ισχυρούς δεσμούς με την αριστοκρατία, και ήταν και οι δύο nobilis και πατρίκιοι.

Είχε ασκηθεί ποινική δίωξη το 65 και το 64 π.Χ., αλλά αθωώθηκε, αφού αρκετοί πρώην ;ypatοι μίλησαν προς υπεράσπισή του. Η επιρροή του ακόμη και κατά τις διώξεις του ήταν σημαντική. Για παράδειγμα, ο Κικέρων είχε σκεφτεί μια κοινή υποψηφιότητα μαζί του το 65 p.Χ. Ενώ ορισμένες από τις αρχαίες πηγές ισχυρίζονται ότι o Κατιλίναw συμμετείχε σε μια Πρώτη συνωμοσία τoυ Κατιλίνα για την ανατροπή των υπάτων εκείνης της χρονιάς, οι σύγχρονοι μελετητές πιστεύουν, ότι αυτή η πρώτη συνωμοσία είναι πλασματική.

Αιτίες και σχηματισμός

Κούπες που περιέχουν τρόφιμα, που διανέμονται σε εκλογικές για ψηφοθηρία. Η κούπα στα δεξιά παραγγέλθηκε από τον Λεύκιο Κάσσιο Λογγίνο και διανεμήθηκε προς υποστήριξη της υπατικής υποψηφιότητας του Κατιλίνα το 63 π.Χ. Το κύπελλο στα αριστερά διανεμήθηκε από τον Μάρκο Πόρκιο Κάτωνα σε μια όμοια εκστρατεία για το αξίωμα του τριβούνου των πληβείων. .

Η Κατιλίνας είχε εκλεγεί για την υπατεία τρεις φορές ως το 63 π.Χ. και απορρίφθηκε κάθε φορά από τους ψηφοφόρους. Μόνο μετά την ήττα του στην υπατική επιτροπή το 63 –για υπατικές θητείες που ξεκινούν το 62 π.Χ.– άρχισε ο Κατιλίνας να σχεδιάζει πραξικόπημα, για να καταλάβει με τη βία την υπατεία, που του είχαν αρνηθεί.

Περιέλαβε στον κύκλο του έναν αριθμό ανυπόληπτων συγκλητικών: τον Πόπλιο Κορνήλιο Λέντουλο Σούρα, έναν πρώην ύπατο που εκδιώχθηκε από τη Σύγκλητο για ανηθικότητα το 70 π.Χ, τον Γάιο Κορνήλιο Κήθεγο, που συμπαθούσε τον Κ. Σερτώριο, με λίγες προοπτικές για προαγωγή, τον Πόπλιο Αυτρόνιο Παίτο, νικητή υπατικό υποψήφιο στις εκλογές του 66 π.Χ., του οποίου ακυρώθηκε η νίκη του και η έδρα της Συγκλήτου τού αφαιρέθηκε, μετά από καταδίκη για κατηγορίες δωροδοκίας, και δύο άλλοι συγκλητικοί που είχαν εκδιωχθεί για ανηθικότητα και διαφθορά. Άλλοι μοχθηροί που περίμεναν, αλλά τους είχαν αρνηθεί αξίωμα, εντάχθηκαν στη συνωμοσία, όπως ο Λεύκιος Κάσσιος Λογγίνος, ο οποίος ήταν πραίτωρ το 66, και ηττήθηκε στις υπατικές εκλογές το 63 π.Χ., ο Λεύκιος Καλπούρνιος Βέστια, και δύο με το όνομα Σύλλας.

Άνδρες που δεν ήταν συγκλητικοί συμπλήρωσαν επίσης τις τάξεις. Ο κλασικιστής Έριχ Γκρούεν περιγράφει αυτούς τους συμμετέχοντες ως «ανακατεμένους», προσθέτοντας ότι «δεν μπορεί να τους αποδοθεί εύκολα ο μονομερής σκοπός». Κάποιοι ήταν απογοητευμένοι υποψήφιοι για δημοτικές εκλογές, κάποιοι μπορεί να είχαν κίνητρο τα χρέη, κάποιοι αναζήτησαν κέρδος μέσα στο χάος, και άλλοι ήταν μέλη αριστοκρατικών οικογενειών σε παρακμή, όπως ο Κατιλίνας. Αυτό που τους επέτρεψε να εγείρουν μια ουσιαστική απειλή για το κράτος, ήταν η κινητοποίηση των ανδρών που είχαν εκτοπιστεί από τον εμφύλιο πόλεμο του Σύλλα. Μαζί με αυτούς που στερήθηκαν την ιδιοκτησία στις προγραφές του Σύλλα, ήταν κτηματίες βετεράνοι του Σύλλα που περίμεναν χρηματικές ανταμοιβές, και είχαν πέσει στα χρέη μετά από κακές σοδειές.

Οι αρχαίες πηγές αποδίδουν γενικά τη συμμετοχή τους στη συνωμοσία ένεκα μεγάλων χρεών, που υποτίθεται ότι το πραξικόπημα του Κατιλίνα επρόκειτο να διαγράψει. Αλλά οι μελετητές το απορρίπτουν ως μοναδική αιτία, και θεωρούν απαραίτητη το όνειδος των ανεκπλήρωτων πολιτικών φιλοδοξιών. Καμία από τις αρχαίες πηγές, εκτός από τον Δίωνα Κάσσιο, δεν αναφέρει κάποια σχέση μεταξύ τού Κατιλίνα και της μεταρρύθμισης της γης. Είναι πιθανόν ο Δίων να κάνει λάθος, αν ο Κατιλίνας είχε υποστηρίξει τη μεταρρύθμιση της γης, αλλά ο Κικέρων θα είχε αναφερθεί σε αυτή. Τρεις από τους συνωμότες είχαν απωθηθεί από τις υπατικές εκλογές. Άλλοι τρεις είχαν εκδιωχθεί από τη Σύγκλητο. Άλλοι βρέθηκαν ανίκανοι να επιτύχουν τα ίδια αξιώματα με τους προγόνους τους.

Η συνωμοσία ήταν προς όφελος μόνο των Ρωμαίων πολιτών, όχι των σκλάβων. Παρόλο που ο Κικέρων και άλλοι τροφοδότησαν τους φόβους για μια άλλη εξέγερση δούλων -η τελευταία εξέγερση δούλων είχε κατασταλεί το 71 π.Χ. – τα στοιχεία στηρίζονται ενάντια στη συμμετοχή τους. Ο Κατιλίνας δεν σχεδίαζε μια κοινωνική επανάσταση, αλλά ένα πραξικόπημα, για να τοποθετήσει τον εαυτό του και τους συμμάχους του επικεφαλής της δημοκρατίας.

Η ήττα του νομοσχεδίου της αγροτικής μεταρρύθμισης του Πόπλιου Σερβίλιου Ρούλλα στις αρχές του 63 π.Χ., πρέπει επίσης να έχει πυροδοτήσει δυσαρέσκεια: το νομοσχέδιο θα επιβεβαίωνε τους αποίκους του Σύλλα στη γη τους, και θα τους επέτρεπε να την πωλήσουν στο κράτος. Θα είχε διανείμει νέα εδάφη σε φτωχούς πολίτες, που έχουν στερηθεί την ιδιοκτησία. Η αποτυχία του νομοσχεδίου ανακούφισης στη Ρώμη, συνέβαλε στην υποστήριξη της εξέγερσης μεταξύ των πτωχών. Αυτό συνδυάστηκε με μια γενική χρηματοπιστωτική και οικονομική κρίση, που εκτείνεται τουλάχιστον μέχρι τον Α΄ Μιθριδατικό Πόλεμο, ένα τέταρτο του αιώνα νωρίτερα. Με την ανανεωμένη ζήτηση για κεφάλαιο, στον απόηχο της σταθερότητας που εξασφάλισε η νίκη του Πομπήιου στον Γ΄ Μιθριδατικό Πόλεμο, οι τοκογλύφοι θα είχαν ζητήσει χρέη και αυξημένα επιτόκια, οδηγώντας τους ανθρώπους σε χρεοκοπία.

Ανακάλυψη

Απεικόνιση του 1ου αι. μ.Χ. του Κικέρωνα, ενός από τους υπάτους το 63 π.Χ. και ενός από τους ηγέτες της απάντησης κατά του Κατιλίνα, σήμερα στο Μουσείο Καπιτωλίου.

Ο ύπατος Κικέρων άκουσε φήμες για συνωμοσία από μια γυναίκα, που ονομαζόταν Φουλβία, το φθινόπωρο του 63 π.Χ. Οι πρώτες συγκεκριμένες αποδείξεις παρασχέθηκαν από τον Mάρκο Λικίνιο Κράσσο, ο οποίος παρέδωσε επιστολές στις 18 ή 19 Οκτωβρίου που περιέγραφαν σχέδια για σφαγή επιφανών πολιτών. Οι επιστολές του Κράσσου επιβεβαιώθηκαν από αναφορές ένοπλων ανδρών, που συγκεντρώθηκαν για να υποστηρίξουν τη συνωμοσία. Σε απάντηση, η Σύγκλητος εξέδωσε διάταγμα που κηρύσσει κατάσταση έκτακτης ανάγκης (tumultus) και, μετά την παραλαβή των αναφορών για ένοπλους άνδρες που συγκεντρώθηκαν στην Ετρουρία, πραγματοποίησαν την τελική απόφαση της Συγκλήτου (Senatus consultum ultimum) δίνοντας εντολή στους υπάτους να κάνουν ό,τι χρειαστεί, για να ανταποκριθούν στην κρίση.

Μέχρι τις 27 Οκτωβρίου η Σύγκλητος είχε λάβει αναφορές, ότι ο Γάιος Μάνλιος, πρώην εκατόνταρχος και αρχηγός στρατού εκεί, είχε πάρει τα όπλα κοντά στις Φαιζούλαι. Ορισμένοι σύγχρονοι μελετητές έχουν υποστηρίξει, ότι η εξέγερση του Mάνλιου ήταν αρχικά ανεξάρτητη από τα σχέδια του Κατιλίνα (Berry 2020, σελ. 32), ωστόσο, το απορρίπτει. Σε απάντηση, ο Κικέρων έστειλε δύο κοντινούς ανθυπάτους και δύο πραίτορες για να ανταποκριθούν στην πιθανότητα ένοπλης εξέγερσης με άδεια επιβολής στρατολόγησης, και διαταγές διατήρησης νυχτερινής φυλακής.

Ο Κατιλίνας παρέμεινε στην πόλη. Αν και κατονομαζόταν στις ανώνυμες επιστολές που στάλθηκαν στον Κράσσο, αυτό ήταν ανεπαρκές αποδεικτικό στοιχείο για την ενοχοποίηση. Αλλά μετά από μηνύματα από την Ετρουρία που τον συνέδεσαν απευθείας με την εξέγερση, κατηγορήθηκε υπό τη lex Plautia de vi (δημόσια βία) στις αρχές Νοεμβρίου. Οι συνωμότες συναντήθηκαν, πιθανότατα στις 6 Νοεμβρίου, και βρήκαν δύο εθελοντές να κάνουν απόπειρα κατά της ζωής του Κικέρωνα. Ο Κικέρων ισχυρίστηκε ότι οι συνωμότες σχεδίαζαν να τυλίξουν τη Ρώμη στις φλόγες, και να καταστρέψουν την πόλη. Ο Σαλούστιος αναφέρει, ότι αυτός ο ισχυρισμός επέτρεψε στον Κικέρωνα να στρέψει την αστική βουλή εναντίον του Κατιλίνα, αλλά οι σύγχρονοι μελετητές δεν πιστεύουν ότι ο Κατιλίνας ήθελε να καταστρέψει την πόλη.

Αφού οι απόπειρες κατά της ζωής του Κικέρωνα απέτυχαν στις 7 Νοεμβρίου 63 π.Χ., συγκέντρωσε τη Σύγκλητο και εκφώνησε τον πρώτο του λόγο κατά του Κατιλίνα, καταγγέλλοντας δημόσια τη συνωμοσία. Ο Κατιλίνας προσπάθησε να μιλήσει προς υπεράσπισή του –επιτιθέμενος στην καταγωγή του Κικέρωνα– αλλά τον αποδοκίμασαν, και εγκατέλειψε αμέσως την πόλη για να ενωθεί με τους άνδρες του Μάνλιου στην Ετρουρία. Γράφοντας ένα γράμμα, που πιθανότατα διατηρήθηκε στον Σαλούστιο, δέσμευσε τη σύζυγό του στην προστασία ενός φίλου, και έφυγε από την πόλη δικαιολογώντας τις πράξεις του για τιμές που του αρνήθηκαν άδικα, και αρνούμενος κάθε υποτιθέμενο χρέος.

Γυμνάσια

Όταν ο Κατιλίνα έφτασε στο στρατόπεδο του Μάνλιου, ανέλαβε τα υπατικά διάσημα. Η Σύγκλητος απάντησε αμέσως ανακηρύσσοντας δημόσιους εχθρούς (hostes) τόσο τον Κατιλίνα, όσο και τον Mάνλιο. Η ιστορία του Δίωνα Κάσσιου προσθέτει, ότι ο Κατιλίνας καταδικάστηκε αμέσως για τις εκκρεμείς κατηγορίες της δημόσιας βίας (vis). Η Sύγκλητος έστειλε τον συνύπατο του Κικέρωνα, Γάιο Αντώνιο Υβρίδα, για να οδηγήσει στρατεύματα εναντίον τoy Κατιλίνα, και να βάλει τον Κικέρωνα υπεύθυνο για την υπεράσπιση της πόλης.

Εκτέλεση των συνωμοτών

Εκείνη την εποχή, ο Κικέρων ανακάλυψε μια συνωμοσία με επικεφαλής τον Πόπλιο Κορνήλιο Λέντουλο Σούρα, έναν από τους καθιστούς πραίτορες, για να φέρει τους Aλλόβρογες, μια γαλατική φυλή, για να υποστηρίξει αυτούς του Κατιλίνα, αλλά οι Aλλόβρογες αποκάλυψαν τα σχέδια του Λέντουλου. Ο Κικέρων, χρησιμοποιώντας τους απεσταλμένους των Αλλοβρόωνς ως διπλούς πράκτορες, αναζήτησε τη συνεργασία τους, για να εντοπίσει όσο το δυνατόν περισσότερα μέλη της συνωμοσίας στην πόλη. Με στοιχεία που παρείχε η βοήθειά τους, στις 2 ή 3 Δεκεμβρίου, συνελήφθησαν πέντε άνδρες: ο Λέντουλος, ο Κήθεγος, ο Στατίλιος, ο Γαβίνιος και ο Καιπάριος. Αφού οι Γαλάτες απεσταλμένοι αποκάλυψαν όλα όσα γνώριζαν με υποσχέσεις ασυλίας ενώπιον της Συγκλήτου, οι κρατούμενοι ομολόγησαν την ενοχή τους. Ο Λέντούλος αναγκάστηκε να παραιτηθεί από το αξίωμα, και οι άλλοι δεσμεύτηκαν σε κατ' οίκον περιορισμό.

Ένας πληροφοριοδότης στις 4 Δεκεμβρίου προσπάθησε να ενοχοποιήσει τον Κράσσο στην πλοκή αυτών του Κατιλίνα, αλλά ο πληροφοριοδότης δεν έγινε πιστευτός και φυλακίστηκε. Την ίδια ημέρα, έγινε προσπάθεια απελευθέρωσης των κρατουμένων: η Σύγκλητος απάντησε προγραμματίζοντας μια συζήτηση για την τύχη τους –μαζί με τις τύχες άλλων τεσσάρων συνωμοτών που είχαν δραπετεύσει– για την επόμενη ημέρα.

Η συζήτηση για την τύχη των κρατουμένων έγινε στο Ναό της Ομονοίας. Ο Κικέρων, ως ύπατος, είχε εξουσιοδοτηθεί από το προηγουμένως εγκριθέν senatus consultum ultimum, να λάβει όσα μέτρα θεωρούσε απαραίτητα για τη διαφύλαξη του κράτους, αλλά τέτοια διατάγματα, ενώ παρείχαν ηθική υποστήριξη στην υπατική δράση, δεν παρείχαν κανενός είδους επίσημη ασυλία. Ο στόχος του Κικέρωνα, όταν ζήτησε τη συμβουλή των συγκλητικών, ήταν πιθανώς να μεταβιβάσει την ευθύνη για τυχόν εκτελέσεις στη Σύγκλητο ως σύνολο. Όταν αργότερα κατηγορήθηκε για δολοφονία πολιτών χωρίς δίκη, αιτιολόγησε τις ενέργειές του ως προς την τήρηση της μη δεσμευτικής συμβουλής της Συγκλήτου.

Καλώντας τη Σύγκλητο με σειρά αρχαιότητας, οι εκλεγμένοι ύπατοι και οι πρώην ύπατοι μίλησαν όλοι υπέρ της θανατικής ποινής. Αλλά όταν κλήθηκε ο Ιούλιος Καίσαρας, που τότε ήταν εκλεγμένος πραίτορας, πρότεινε είτε ισόβια κάθειρξη, είτε κράτηση εν αναμονή της δίκης. Η επιεικής θέση του Ι. Καίσαρα κέρδισε πολλούς συγκλητικούς στο πλευρό του, αν και ήταν επίσης παράνομη –οι ισόβια κάθειρξη δεν επιτρέπονταν χωρίς δίκη– και μη πρακτική. Ο Κικέρων ισχυρίζεται ότι στη συνέχεια διέκοψε τη διαδικασία, για να εκφωνήσει μια ομιλία που παροτρύνει την άμεση δράση, αλλά η άποψη των συγκλητικών δεν στράφηκε προς την εκτέλεση, μέχρι να μιλήσει ο Μ. Π. Κάτων ο Νεότερος.

Η περίληψη του Πλούταρχου δείχνει ότι ο Κάτων έδωσε μια παθιασμένη και δυναμική ομιλία, που επεμβαίνει εναντίον του Καίσαρα προσωπικά, και υπονοώντας ότι ο Καίσαρας ήταν σύμφωνος με τους συνωμότες. Η εκδοχή του Σαλούστιου έχει τον Κάτωνα να τάσσεται κατά της ηθικής παρακμής στην πολιτεία, και τον κάνει να επικρίνει τους συγκλητικούς, επειδή δεν ήταν αυστηροί και σκληροί όπως οι πρόγονοί τους. Με την έκκληση ότι η ταχεία εκτέλεση θα προκαλούσε αποστασίες μεταξύ αυτών του Κατιλίνα, και τους υπερβολικούς ισχυρισμούς ότι ο Κατιλίνας επρόκειτο να τους δεχτεί άμεσα, η ομιλία του Κάτωνα σημάδεψε την ημέρα.

Με τη Σύγκλητο να επικυρώνει την πρόταση του Κικέρωνα να εκτελεστούν οι συνωμότες χωρίς δίκη, ο Κικέρων εκτέλεσε τις ποινές, ανακηρύσσοντας στο τέλος τους, έζησαν (vixerunt) [αλλά όχι πιά]. Στη συνέχεια χαιρετίστηκε από τους συναδέλφους του συγκλητικούς ως πατήρ πατρίδος (pater patriae).

Τελική ήττα

Αφού σκοτώθηκαν οι πέντε αιχμάλωτοι, η υποστήριξη έπαυσε στον Κατιλίνα και τον στρατό του. Κάποιοι στη Ρώμη, όπως ο τότε τριβούνος Mέτελλος Νέπως, πρότειναν τη μεταφορά της διοίκησης από τον Αντώνιο στον Πομπήιο, καλώντας τον Πομπήιο να σώσει το κράτος. Στις αρχές του επόμενου έτους, κοντά στην Πιστόρια, οι εναπομείναντες άνδρες του Κατιλίνα, που αριθμούσαν τουλάχιστον τρεις χιλιάδες, συμμετείχαν στη μάχη με τις δυνάμεις του Αντώνιου. Ο νέος ανθύπατος ισχυρίστηκε ότι ήταν ασθένεια: με τον Mάρκο Πετρέιο στην πραγματική διοίκηση, ο στρατός αυτών του Κατιλίνα ηττήθηκε, τερματίζοντας την κρίση. Ο Κατιλίνας σκοτώθηκε ο ίδιος στη μάχη. Ο Αντώνιος χαιρετίστηκε ως αυτοκράτωρ (imperator) για τη νίκη.

Συμπέρασμα

Ένα δηνάριο που κόπηκε από τον Λεύκιο Σκριβόνιο Λίβωνα το 62 π.Χ. Η απεικόνιση του Bonus Eventus στην εμπρόσθια όψη, πιθανότατα θυμίζει την καταστολή της συνωμοσίας του Κατιλίνα. Επιγρ.: BON[US] EVENT[US] LIBO / PUTEAL (φρέαρ) SCRIBON[IANUM].

Ένα δηνάριο που κόπηκε από τον Λεύκιο Αιμίλιο Παύλο Λέπιδο το 62 π.Χ. σε ανάμνηση της ήττας του Κατιλίνα. Απεικονίζει τη θεά Ομόνοια (Concordia) στην εμπρός όψη. Ο Berry 2020, σελ. 54 υποστηρίζει ότι ο Λ. Αι. Παύλος προσπάθησε να συνδέσει την ήττα τού Κατιλίνα με την ειρήνη. Στην πίσω όψη ο Περσεύς της Μακεδονίας, οι δύο γιοί του αιχμάλωτοι, τρόπαιο, και ο Αιμίλιος Παύλος. Eπιγρ.: PAULL[U]S LEPIDUS CONCORDIA / TER (τρις) PAULLUS.

Ενώ ο Κικέρων αρχικά χαιρετίστηκε για τον ρόλο του στη διάσωση του κράτους, δεν συγκέντρωσε όλη την πίστη, προς απογοήτευσή του. Ο Κάτων χαιρετίστηκε επίσης ότι ώθησε τη Σύγκλητο να δράσει κατά των συνωμοτών. Υπήρξαν κάποιες στροφές κατά των ενεργειών του Κικέρωνα αμέσως μετά τις συνοπτικές εκτελέσεις. Στο κλείσιμο του υπατικού έτους, δύο τριβούνοι των πληβείων άσκησαν βέτο στον εγκωμιαστικό λόγο του Κικέρωνα. Ένας από τους τριβούνους, ο Κόιντος Καικίλιος Μέτελλος Νέπως, προσπάθησε να προσάψει στον Κικέρωνα την εκτέλεση πολιτών χωρίς δίκη. Η Σύγκλητος τον εμπόδισε να το κάνει, απειλώντας ότι θα κηρύξει δημόσιο εχθρό όποιον ασκήσει δίωξη.

Τα επόμενα χρόνια, οι εχθροί του Κικέρωνα αναδιοργανώθηκαν. Ο Πόπλιος Κλόδιος Πούλχερ, τριβούνος το 58 π.Χ., θέσπισε νόμο που εξόριζε όποιον είχε εκτελέσει έναν πολίτη χωρίς δίκη. Ο Κικέρων εγκατέλειψε αμέσως την πόλη για την Ελλάδα. Η εξορία του τελικά άρθηκε, και ανακλήθηκε στη Ρώμη τον επόμενο χρόνο με εντολή του Πομπήιου Μάγνου. Οι απόψεις για την επιτυχία του Κικέρωνα στην υπεράσπιση της Δημοκρατίας είναι ανάμεικτες: ενώ ο Κικέρων υποστήριξε ότι είχε σώσει την Πολιτεία, και πολλοί μελετητές αποδέχθηκαν την υπεράσπιση της αναγκαίας κατάστασης, ο Χάριετ Φλάουερ, ένας κλασικιστής, γράφει ότι το έκανε "παρακάμπτοντας τη δίκαιη διαδικασία και τα πολιτικά δικαιώματα των πολιτών", ενώ επίσης αποκάλυψε "την πλήρη έλλειψη εμπιστοσύνης του υπάτου στο σύστημα της Συγκλήτου, επάνω στην οποία υποτίθεται ότι βασιζόταν η Νέα Δημοκρατία του Σύλλα".

 

Αναφορές

Σύγχρονες πηγές

• Beard, Mary (2015). SPQR: a history of ancient Rome (1st έκδοση). New York: Liveright Publishing. ISBN 978-0-87140-423-7. OCLC 902661394. 
• Berry, DH (2020). Cicero's Catilinarians. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-751081-0. LCCN 2019048911. OCLC 1126348418. 
• Broughton, Thomas Robert Shannon (1952). The magistrates of the Roman republic. 2. New York: American Philological Association. 
• Crawford, Michael (1974). Roman Republican Coinage. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-07492-6. OCLC 450398085. 
• Drogula, Fred K (2019). Cato the Younger: life and death at the end of the Roman republic. New York: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-086902-1. OCLC 1090168108. 
• Flower, Harriet (2010). Roman republics. Princeton University Press. ISBN 978-0-691-14043-8. LCCN 2009004551. 
• Golden, Gregory K (2013). Crisis management during the Roman Republic. Cambridge University Press. ISBN 978-1-107-05590-2. OCLC 842919750. 
• Gruen, Erich (1995). The last generation of the Roman republic. Berkeley: University of California Press. ISBN 0-520-02238-6. 
• McGushin, Patrick (1977). C. Sallustius Crispus, Bellum Catilinae: a commentary. Mnemosyne Supplements. 45. Brill. ISBN 978-90-04-32762-7. OCLC 707605311. 
• Mellor, Ronald (2002) [1999]. The Roman historians. London: Routledge. ISBN 0-203-29442-4. OCLC 50553430. 
• Phillips, EJ (1976). «Catiline's Conspiracy». Historia: Zeitschrift für Alte Geschichte 25 (4): 441–448. ISSN 0018-2311. https://www.jstor.org/stable/4435521. 
• Ramsey, JT (2007). «Commentary». Sallust's Bellum Catilinae. By Sallust (2nd έκδοση). Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-1-4356-3337-7. OCLC 560589383. 
• Seager, Robin (1973). «Iusta Catilinae». Historia: Zeitschrift für Alte Geschichte 22 (2): 240–248. ISSN 0018-2311. https://www.jstor.org/stable/4435332. 
• Tempest, Kathryn (2011). Cicero: politics and persuasion in ancient Rome. Continuum Books. ISBN 978-1-84725-246-3. OCLC 712128599. 
• Waters, KH (1970). «Cicero, Sallust and Catiline». Historia: Zeitschrift für Alte Geschichte 19 (2): 195–215. ISSN 0018-2311. https://www.jstor.org/stable/4435130. 

Αρχαίες πηγές

• Sallust (1921) [1st century BC]. «Bellum Catilinae». Sallust. Loeb Classical Library. Μτφρ. Rolfe, John C. Cambridge: Harvard University Press – μέσω LacusCurtius. 
• Cicero (1856). «Against Catiline». Orations of Marcus Tullius Cicero. 2. Μτφρ. Yonge, Charles Duke. London: Henry G. Bohn – μέσω Perseus Digital Library. 
• Cicero (1937). In Catilinam 1-4. Pro Murena. Pro Sulla. Pro Flacco. Loeb Classical Library. Μτφρ. Lord, Louis E. Harvard University Press. 

 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Πολυμέσα σχετικά με το θέμα στο Wikimedia Commons