Στσέρμπιετς

Στσέρμπιετς
Εικονογραφική τεκμηρίωση του Στσέρμπιετς που δημιυργήθηκε το 1764 από τον Γιόχαν Κρίστοφ Βέρνερ, ζωγράφο της αυλής του Βασιλιά Στανίσουαφ Αύγουστου Πονιατόφσκι της Πολωνίας
Τύπος	Τελετουργικό όπλο
Προέλευση	Πολωνία ή Γερμανία (πιθανότατα Ρηνανία)
Ιστορία υπηρεσίας
Υπηρεσία	13ος αιώνας ως ξίφος δικαιοσύνης, 1320–1764 ως ξίφος στέψης
Χρήστες	Πολωνία
Τεχνικά χαρακτηριστικά
Διαμέτρημα	20 cm (7,9 in)
Βάρος	1,26 kg (2,8 lb)
Μήκος	98,4 cm (3,23 ft)

Το Στσέρμπιετς (πολωνικά: Szczerbiec) είναι το τελετουργικό ξίφος που χρησιμοποιήθηκε στη στέψη των περισσότερων Πολωνών μοναρχών από το 1320 έως το 1764. Τώρα εκτίθεται στο θησαυροφυλάκιο του Βασιλικού Κάστρου Βάβελ στην Κρακοβία, ως το μόνο διατηρημένο τμήμα των κοσμημάτων του μεσαιωνικού πολωνικού στέμματος. Το ξίφος είναι γνωστό για τη λαβή του, διακοσμημένη με μαγικά μοτίβα, χριστιανικά σύμβολα και λουλουδάτα σχέδια, καθώς και για τη στενή σχισμή στη λεπίδα που κρατά μια μικρή ασπίδα με το εθνόσημο της Πολωνίας. Το όνομα του ξίφους, που προέρχεται από την πολωνική λέξη szczerba («κενό» ή «εγκοπή»), μπορεί να αποδοθεί στα ελληνικά ως «Ξίφος με εγκοπή» ή «Οδοντωτό ξίφος», αν και οι άκρες της λεπίδας του είναι ίσιες και λείες.

Ένας θρύλος συνδέει το Στσέρμπιετς με τον Βασιλιά Μπολέσλαφ Α΄ τον Γενναίο, ο οποίος λέγεται ότι έσπασε το ξίφος χτυπώντας το στη Χρυσή Πύλη του Κιέβου κατά την παρέμβασή του στην κρίση διαδοχής του Κιέβου το 1018. Ωστόσο, η Χρυσή Πύλη κατασκευάστηκε μόλις το 1037 και το ξίφος χρονολογείται στην πραγματικότητα στα τέλη του 12ου ή 13ου αιώνα. Χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά ως ξίφος στέψης από τον Βλαδίσλαο Α΄ το Βραχύ το 1320. Κλάπηκε από τα πρωσικά στρατεύματα το 1795, άλλαξε χέρια αρκετές φορές κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα έως ότου αγοράστηκε το 1884 για το Μουσείο Ερμιτάζ στην Αγία Πετρούπολη. Η Σοβιετική Ένωση το επέστρεψε στην Πολωνία το 1928. Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, το Στσέρμπιετς στάλθηκε στον Καναδά και επέστρεψε στην Κρακοβία μέχρι το 1959. Τον 20ο αιώνα, η εικόνα του ξίφους υιοθετήθηκε ως σύμβολο από τα πολωνικά εθνικιστικά και ακροδεξιά κινήματα.

Περιγραφή

Το Στσέρμπιετς είναι τελετουργικό ξίφος 98 εκατοστών με πλούσια γοτθική διακόσμηση, που χρονολογείται στα μέσα του 13ου αιώνα. Κατατάσσεται ως ένα ξίφος τύπου XII με λαβή τύπου I και έναν χειροφυλακτήρα τύπου 6, σύμφωνα με την τυπολογία Όουκσοτ, αν και η λεπίδα μπορεί να έχει αλλάξει το σχήμα της λόγω αιώνων διάβρωσης και εντατικό καθαρισμό πριν κάθε στέψη.

Σχηματικό διάγραμμα των σχημάτων και των διαστάσεων των κύριων στοιχείων του Στσέρμπιετς (δεν φαίνεται η διακόσμηση)

Διακοσμήσεις και επιγραφές στη λαβή

	Εμπρόσθια όψη		Στενή πλευρά	Οπίσθια όψη		Στενή πλευρά
Λαβή	Επιγραφή στον εμπροσθότυπο του κομμωτηρίου του Szczerbiec Μεσαίος κύκλος: Στυλιζαρισμένο γράμμα Τ (ή Τ πάνω από ένα C) μεταξύ των γραμμάτων άλφα και ωμέγα που υπερκαλύπτονται με σταυρούς, πάνω από έναν σταυρό μέσα σε μια ροζέτα δωδεκαφύλλου		Ρομβικό σχέδιο	Επιγραφή στην οπίσθια όψη της μπομπονιέρας του Szczerbiec Μέσος κύκλος: Θάμνος αμπέλου		Ρομβικό σχέδιο
	Εξωτερικός λοξότμητος δακτύλιος: Επιγραφή: + REC. ΦΙΓΒΡΑ. ΤΑΛΕΤ. AD AMOREM. REGVM. ET. PRINCIPVM. IRAS IUDICV. Μ			Λοξοτομημένος εξωτερικός δακτύλιος: Αμπελόφυλλα
Λαβή	Στολίδι στην εμπρόσθια όψη της λαβής του Szczerbiec	Κορυφή: Φτερωτό λιοντάρι του Αγίου Μάρκου, επιγραφή: MARCVS	Επιγραφή: LIST E. EST. GLAUD… η. BOLEZLAI 'DVC… (τώρα χάθηκε και αντικαταστάθηκε με ρομβικό μοτίβο)	Στολίδι στην πίσω πλευρά της λαβής του Szczerbiec	Κορυφή: Αετός του Αγίου Ιωάννη, επιγραφή: ΙΧΩΑΝΝΕΣ	Επιγραφή: CVM. QVO. EI DNS. OS. AVXIL ETVR. ADUS. ΠΑΡΤΕΣ. ΑΜΗΝ (τώρα χάθηκε και αντικαταστάθηκε με γέμιση κεριού)
		Μέσο: Φτερωτό βόδι του Αγίου Λουκά, επιγραφή: LVCAS			Μέση: Άγγελος του Αγίου Ματθαίου, επιγραφή: MMthCVS
		Κάτω: Αμνός του Θεού			Κάτω: Αμνός του Θεού
Χειροφύλακας		Αριστερό άκρο: Φτερωτό λιοντάρι του Αγίου Μάρκου	Τριγωνικό σχέδιο		Αριστερό άκρο: Άγγελος Αγίου Ματθαίου	Τριγωνικό σχέδιο
	Επιγραφή στην πίσω όψη του σταυροπροστασίας του Στσέρμπιετς Μέση: Επιγραφή: QVICVMQVE hEC + NOMI[N]A DEII SECVM TVLERI[T] NVLLVM PERICVL[VM] CN EI OMNINO NOC[E]BIT			Επιγραφή στον εμπροσθότυπο του σταυροπροστασίας του Στσέρμπιετς Μέση: Επιγραφή: ΕΝΑΝΤΙΟΣ. CITOMON. . ΕΒΕ ΣΕΔΑΛΑΙ. EBREBEL πάνω από ένα στολίδι από αμπελόφυλλα
		Δεξί άκρο: Φτερωτό βόδι του Αγίου Λουκά			Δεξί άκρο: Αετός του Αγίου Ιωάννη

Τοποθεσία

Το Στσέρμπιετς εκτίθεται στο θησαυροφυλάκιο του Κάστρου Βάβελ

Το Στσέρμπιετς ανήκει στην Εθνική Συλλογή Τέχνης του Βασιλικού Κάστρου Βάβελ (αριθμός απογραφής 137) στην Κρακοβία, την πρώην πρωτεύουσα της Πολωνίας. Ως το μοναδικό διατηρημένο πολωνικό μεσαιωνικό έμβλημα στέψης, αποτελεί εξέχον μέρος της μόνιμης έκθεσης του Θησαυροφυλακίου και Οπλοστασίου του μουσείου. Το ξίφος κρέμεται οριζόντια μέσα σε μια γυάλινη θήκη στη μέση του Θησαυροφυλακίου Γιαγκέλο και Γιαντβίγκα, το οποίο βρίσκεται στο ισόγειο, στη βορειοανατολική γωνία του Κάστρου Βάβελ.

Ιστορία

Το Στσέρμπιετς του Μπολέσλαφ του Γενναίου

Οι ιστορικές αναφορές που σχετίζονται με την πρώιμη ιστορία του ξίφους της στέψης της Πολωνίας είναι ελάχιστες και συχνά αναμιγνύονται με θρύλους. Η παλαιότερη γνωστή χρήση του ονόματος "Szczerbiec" εμφανίστηκε στο Χρονικό της Μείζονος Πολωνίας στις αρχές του 14ου αιώνα. Σύμφωνα με αυτή την πηγή, το ξίφος δόθηκε στον βασιλιά Μπολέσλαφ Α΄ το Γενναίο (βασίλεψε 992–1025) από έναν άγγελο. Οι Πολωνοί βασιλιάδες υποτίθεται ότι το κουβαλούσαν πάντα στη μάχη για να θριαμβεύσουν επί των εχθρών τους. Κατά τη διάρκεια της εισβολής του Μπολέσλαφ στη Ρως του Κιέβου, το χτύπησε στη Χρυσή Πύλη του Κιέβου όταν κατέλαβε την πόλη. Ήταν η εγκοπή που εμφανίστηκε στην άκρη της λεπίδας που έδωσε το όνομά του στο ξίφος. Αυτή η αφήγηση, που γράφτηκε τρεις αιώνες μετά τα γεγονότα που περιγράφει, είναι απίθανη όχι μόνο λόγω της συνήθους αναφοράς στην υπερφυσική προέλευση του ξίφους (σύγκριση με το Εξκάλιμπερ), αλλά και επειδή η παρέμβαση του Μπολέσλαφ Α΄ στην κρίση διαδοχής του Κιέβου έλαβε χώρα το 1018, ή περίπου 19 χρόνια πριν από την πραγματική κατασκευή της Χρυσής Πύλης το 1037.

Γιαν Ματέικο, Μπολέσλαφ ο Γενναίος και Σβιατοπόλκ Α΄ στη Χρυσή Πύλη του Κιέβου (1883)

Είναι εύλογο, ωστόσο, ότι ο Μπολέσλαφ έσπασε το ξίφος του χτυπώντας το σε μια προηγούμενη πύλη στο Κίεβο. Ο δισέγγονος του, Μπολέσλαφ Β΄ ο Γενναιόδωρος (βασ. 1058-1079), χτύπησε τη Χρυσή Πύλη με ένα ξίφος το 1069, κάτι που θα έδειχνε ότι ήταν μια συνηθισμένη χειρονομία για την απόκτηση του ελέγχου μιας πόλης. Είναι επίσης πιθανό ότι αυτό το ξίφος διατηρήθηκε ως αναμνηστικό των προηγούμενων νικών που σεβάστηκαν οι διάδοχοι του Μπολέσλαφ του Γενναίου. Σύμφωνα με Chronica seu originale regum et principum Poloniae του Βιντσέτι Καντουούμπεκ, Μπολέσλαφ Γ΄ ο Στραβόστομος (βασ. 1107-1138) είχε ένα αγαπημένο ξίφος που το ονόμασε Zuraw ή Grus («Γερανός»). Ένας γραφέας που αντέγραψε το χρονικό το 1450 πρόσθεσε τη λέξη Szczurbycz πάνω από τη λέξη Żuraw, αλλά το αν αυτά τα δύο ξίφη ήταν ένα και το αυτό είναι αβέβαιο.

Σύμφωνα με το Χρονικό της Μείζονος Πολωνίας, το ξίφος φυλασσόταν στο θησαυροφυλάκιο του Καθεδρικού Ναού του Βάβελ. Η τελική μοίρα του αρχικού Στσέρμπιετς είναι άγνωστη. Μπορεί να μεταφέρθηκε στην Πράγα, μαζί με άλλα βασιλικά διακριτικά, από τον Βασιλιά Βεγκέσλαο Β΄ της Βοημίας μετά τη στέψη του ως βασιλιάς της Πολωνίας στο Γκνιέζνο το 1300. Το τι συνέβη με αυτά τα διακριτικά στη συνέχεια παραμένει μυστήριο. Αν και το οδοντωτό ξίφος του Μπολέσλαφ του Γενναίου δεν έχει διατηρηθεί και ακόμη και η ίδια η ύπαρξή του είναι αμφίβολη, ο θρύλος του είχε μεγάλη επίδραση στην πολωνική ιστορική μνήμη και τη μεταχείριση του διαδόχου του, του σύγχρονου Στσέρμπιετς.

Από σπαθί δικαιοσύνης σε ξίφος στέψης

Το ξίφος που είναι σήμερα γνωστό ως Στσέρμπιετς ήταν σφυρηλατημένο και διακοσμημένο με στυλ χαρακτηριστικό του τέλους του 12ου και του 13ου αιώνα, επομένως δεν θα μπορούσε να ανήκει σε κανέναν από τους τρεις μεγάλους Μπολέσλαφ του 11ου και των αρχών του 12ου αιώνα. Επιπλέον, είναι ένα καθαρά τελετουργικό ξίφος που, σε αντίθεση με το αρχικό Στσέρμπιετς, δεν χρησιμοποιήθηκε ποτέ σε μάχη. Αρχικά χρησιμοποιήθηκε ως ξίφος δικαιοσύνης (gladius iustitiae), ή ως έμβλημα της δικαστικής εξουσίας του κυρίαρχου, από έναν από τους πολλούς ντόπιους δούκες κατά την εποχή του κατακερματισμού της Πολωνίας. Ένα αργυρό επικάλλυμα, τώρα χαμένο, στη λαβή του σπαθιού έφερε μια επιγραφή που υποδήλωνε έναν δούκα με το όνομα Μπολέσλαφ ως τον αρχικό του ιδιοκτήτη. Μια επιγραφή στο αντίγραφο του Στσέρμπιετς του Ραντζίβιουου, που τώρα επίσης έχει χαθεί, θα μπορούσε να δώσει μια πρόσθετη υπόδειξη ως προς την ταυτότητα του δούκα: Μπολέσλαφ, δούκας της Πολωνίας, της Μασοβίας και της Γουεντσίτσα» - εκτός από το ότι δεν υπάρχει δούκας με αυτό το όνομα και τους τίτλους. Οι ιστορικοί έχουν προσδιορίσει ποικιλοτρόπως τον εν λόγω δούκα ως τον Μπολέσλαφ Δ΄ το Σγουρό (βασ. 1146-1173), τον Μπολέσλαφ Ε΄ τον Αγνό (βασ. 1226-1279), τον Μπολέσλαφ Α΄ της Μασοβίας (βασ. 1229-1248) ή τον Μπολέσλαφ τον Ευσεβή της Μείζονος Πολωνίας (βασ. 1239-1247).

Ως ξίφος στέψης, το Στσέρμπιετς αναφέρθηκε για πρώτη φορά συγκεκριμένα από τον Γιαν Ντουούγκος στην αφήγηση του για τη στέψη του Βασιλιά Καζίμιρ Δ΄ της Πολωνίας (βασ. 1447-1492), αλλά πιθανότατα χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά σε μια τελετή στέψης από τον Βασιλιά Βλαδίσλαος Α΄ το Βραχύ (βασ. 1288-1333) το 1320, κατά την οποία είχε επανενώσει τα περισσότερα από τα βασικά εδάφη της Πολωνίας. Αν το Στσέρμπιετς ανήκε προηγουμένως στον θείο του, Μπολέσλαφ Α΄ της Μασοβίας, ή στον πεθερό του, Μπολέσλαφ τον Ευσεβή, τότε θα μπορούσε να το είχε κληρονομήσει. Αν ανήκε σε οποιονδήποτε από τους δύο Μπολέσλαφ που είχαν κυβερνήσει από την Κρακοβία ως ανώτατοι δούκες όλης της Πολωνίας, τότε ο Βλαδίσλαος θα μπορούσε απλώς να το είχε βρει στον Καθεδρικό Ναό του Βάβελ. Στη συνέχεια, το Στσέρμπιετς έγινε αναπόσπαστο μέρος των κοσμημάτων του πολωνικού στέμματος, μοιράστηκε τη μοίρα τους και ήταν το κύριο τελετουργικό ξίφος που χρησιμοποιήθηκε στις στέψεις όλων των Πολωνών βασιλιάδων μέχρι το 1764, εκτός από τους Βλαδίσλαο Β΄ Γιαγκέλο (1386), Στέφανο Μπάτορυ (1576), Στανίσουαφ Λεστσίνσκι (1705) και Αύγουστο Γ΄ της Πολωνίας (1734).

Ο Μπολέσλαφ Α΄ ο Γενναίος κρατάει το Στσέρμπιετς, όπως ζωγραφίστηκε από τον Μαρτσέλο Μπατσαρέλι το 1771. Σημειώστε την έλλειψη σχισμής στη λεπίδα και την πελεκημένη άκρη.

Το Στσέρμπιετς, μαζί με άλλα κοσμήματα του στέμματος, αφαιρέθηκαν από τον Λόφο Βάβελ σε αρκετές περιπτώσεις κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου. Μετά την πολωνική στέψη του το 1370, ο Βασιλιάς Λουδοβίκος Α΄ της Ουγγαρίας πήρε τα κοσμήματα του στέμματος μαζί του στη Βούδα. Ο διάδοχός του στον ουγγρικό θρόνο, ο Αυτοκράτορας Σιγισμούνδος της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, τα παρέδωσε στην Πολωνία το 1412. Σε δύο περιπτώσεις, στα μέσα του 17ου και στις αρχές του 18ου αιώνα, εκκενώθηκαν κατά μήκος των νότιων συνόρων της Πολωνίας για να τα προστατεύσουν από τους σουηδικούς στρατούς εισβολής. Το 1733, κατά τη διάρκεια του πολέμου της διαδοχής της Πολωνίας, οι υποστηρικτές του Βασιλιά Στανίσουαφ Λεστσίνσκι έκρυψαν τα κοσμήματα σε μια εκκλησία της Βαρσοβίας για τρία χρόνια, για να εμποδίσουν τον Αύγουστο Γ΄ να τα χρησιμοποιήσει στη στέψη του. Το 1764, στάλθηκαν ξανά στη Βαρσοβία, για να χρησιμοποιηθούν σε στέψη για τελευταία φορά - αυτή του Στανίσουαφ Αύγουστου Πονιατόφσκι. Στη συνέχεια επέστρεψαν στην Κρακοβία.

Κατά τη διάρκεια μιας τυπικής πολωνικής τελετής στέψης στην εποχή της Πολωνικής-Λιθουανικής Κοινοπολιτείας, ο εκλεγμένος βασιλιάς δεχόταν τον Στσέρμπιετς μετά το χρίσμα του και πριν στεφθεί και ενθρονιστεί. Ο αρχιεπίσκοπος της Πολωνίας, δηλαδή ο αρχιεπίσκοπος του Γκνιέζνο, σήκωνε το ξεσκέπαστο ξίφος από το βωμό και το παρέδωσε στον γονατισμένο βασιλιά. Ταυτόχρονα, απήγγειλε μια φόρμουλα που ζητούσε από τον μονάρχη να χρησιμοποιήσει το ξίφος για να κυβερνήσει δίκαια, να υπερασπιστεί την Εκκλησία, να πολεμήσει το κακό, να προστατεύσει τις χήρες και τα ορφανά και να «ξανοικοδομήσει ό,τι είναι κατεστραμμένο, να διατηρήσει αυτό που ξαναχτίστηκε, να εκδικηθεί ό,τι είναι άδικο, να ενισχύσει την καλή διαχείριση» κ.λπ. Στη συνέχεια, ο βασιλιάς έδινε το ξίφος στον Σπαθοφόρο του Στέμματος (miecznik koronny), ο οποίος το έβαζε στο θηκάρι και το πέρνούσε στη ζώνη του βασιλιά. Ο αρχιεπίσκοπος, με τη βοήθεια των σπαθοφόρων, έσφιξε το θηκάρι στη ζώνη του βασιλιά. Ο βασιλιάς σηκωνόταν όρθιος και, αντιμέτωπος με τους θεατές, απέσυρε τον Στσέρμπιετς, έκανε τρεις φορές το σημάδι του σταυρού με αυτό, και τον σκούπισε στο αριστερό του χέρι πριν τον τοποθετήσει στο θηκάρι. Οι ξιφομαχικές ικανότητες του βασιλιά παρακολουθούνταν στενά από τους νέους υπηκόους του κατά τη διάρκεια αυτού του μέρους του τελετουργικού. Όταν ο Αύγουστος Γ΄ πρόδωσε τις φτωχές του ικανότητες στην ξιφασκία κατά τη στέψη του, οι ευγενείς αστειεύτηκαν ότι επρόκειτο να αποκτήσουν «έναν ειρηνικό άρχοντα». Μετά το Στσέρμπιετς, ένας επίσκοπος παρέδινε στο βασιλιά τα Ξίφη του Γκρούνβαλντ, τα οποία συμβόλιζαν τη βασιλεία του μονάρχη στα δύο συστατικά έθνη της Κοινοπολιτείας.

Καθ΄ όλη την περίοδο από τον Καζίμιρ Γ΄ το Μέγα (βασ. 1333-1370) έως τον Στανίσλαφ Αύγουστο, τα κοσμήματα του πολωνικού στέμματος πιστεύεται ότι χρονολογούνται από την εποχή του Μπολέσλαφ του Γενναίου. Αυτή η πεποίθηση βοήθησε να διατηρηθεί η αίσθηση της συνέχειας του πολωνικού κράτους και να παρασχεθεί νομιμότητα στους βασιλιάδες του έθνους, καθιστώντας σιωπηρά κάθε Πολωνό μονάρχη διάδοχο της αρχαίας και ένδοξης κληρονομιάς του πρώτου βασιλιά του Οίκου των Πιαστ. Αντίστοιχα, το ξίφος της στέψης πήρε το όνομα και τον μύθο του αρχικού Στσέρμπιετς. Η προκαλούμενη από διάβρωση σχισμή στη λεπίδα συνδέθηκε με το μυθικό szczerba, ή εγκοπή που υποτίθεται ότι είχε κάνει ο Μπολέσλαφ στο ξίφος του στο Κίεβο. Η δύναμη της παράδοσης ήταν τόσο ισχυρή που όταν ο ζωγράφος της αυλής του Στανίσλαφ Αυγούστου, Μαρτσέλο Μπατσαρέλι, ο οποίος είχε κάνει λεπτομερείς μελέτες των κοσμημάτων του πολωνικού στέμματος, ζωγράφισε ένα φανταστικό πορτρέτο του Μπολέσλαφ του Γενναίου, επέλεξε να απεικονίσει το Στσέρμπιετς έτσι ώστε η εμφάνισή του να συμφωνεί με το μύθο παρά την πραγματικότητα. Οι εικόνες του στέμματος και του ξίφους της στέψης είναι συνολικά σχολαστικά ακριβείς, αλλά το Στσέρμπιετς του Μπατσαρέλι δεν έχει τη σχισμή και έχει μια πελεκημένη άκρη.

Σε ξένα χέρια

Το 1794, κατά τη διάρκεια της αποτυχημένης Εξέγερσης του Κοστσιούσκο που οδήγησε στον οριστικό διαμελισμό της Πολωνίας ένα χρόνο αργότερα, τα πρωσικά στρατεύματα κατέλαβαν την Κρακοβία. Το επόμενο έτος, με εντολή του Βασιλιά Φρειδερίκου Γουλιέλμου Β΄, το θησαυροφυλάκιο του Κάστρου Βάβελ λεηλατήθηκε και τα κοσμήματα του στέμματος μεταφέρθηκαν στο Μπρέσλαου (τώρα Βρότσουαφ στην Πολωνία), μετά στο Βερολίνο και τέλος στην Κενιγκσβέργη (τώρα Καλίνινγκραντ στη Ρωσία). Μεταξύ 1809 και 1811, τα περισσότερα από τα κοσμήματα λιώθηκαν, αλλά μερικά, συμπεριλαμβανομένου του Στσέρμπιετς, τέθηκαν προς πώληση. Το ξίφος της στέψης αποκτήθηκε από τον μελλοντικό Ρώσο Υπουργό Δικαιοσύνης, Πρίγκιπα Ντμίτρι Λομπάνοφ-Ροστόφσκι, ο οποίος πιθανώς ήλπιζε να το μεταπωλήσει σε έναν από τους Πολωνούς αριστοκράτες. Το 1819, πλησίασε τον στρατηγό Βιντσέντι Κρασίνσκι, ομιλητή του Σέιμ (κοινοβουλίου) της Πολωνίας του Συνεδρίου. Ο πρίγκιπας δεν αποκάλυψε την πραγματική πηγή του ξίφους και ισχυρίστηκε ότι το αγόρασε στη Μόσχα από έναν Αρμένιο έμπορο που είχε βρει το όπλο κάπου μεταξύ Βελιγραδίου και Ρούστσουκ (τώρα Ρούσε στη Βουλγαρία) κατά τον πρόσφατο Ρωσοτουρκικό Πόλεμο. Ο Κρασίνσκι, ο οποίος ήταν γνωστός συλλέκτης όπλων αντίκων, υποψιάστηκε ότι θα μπορούσε να ήταν το Στσέρμπιετς, αλλά ρώτησε τον καθ. Σεμπαστιάνο Κιάμπι, ιστορικό του Πανεπιστημίου της Βαρσοβίας, τη γνώμη του. Ο Κιάμπι εξέτασε τη λιθογραφία που είχε κάνει ο Κρασίνσκι για το ξίφος, αλλά δεν ήταν σίγουρος αν ήταν το πραγματικό Στσέρμπιετς. Ως αποτέλεσμα, ο Κρασίνσκι απέρριψε την προσφορά του Λομπάνοφ-Ροστόφσκι.

Ο Λομπάνοφ-Ροστόφσκι πούλησε τελικά το Στσέρμπιετς στον Πρίγκιπα Ανατόλι Ντεμίντοφ, ο οποίος το κράτησε μαζί με την υπόλοιπη Συλλογή Ντεμίντοφ στη Βίλα Σαν Ντονάτο κοντά στη Φλωρεντία. Το 1870, το ξίφος αγοράστηκε για 20.000 γαλλικά φράγκα από τον Αλεξάντερ Μπασιλέφσκι, Ρώσο πρέσβη στη Γαλλία και μεγάλο συλλέκτη έργων τέχνης. Το 1878, παρουσίασε το Στσέρμπιετς στην Παγκόσμια Έκθεση στο Παρίσι. Μέχρι εκείνη τη στιγμή, το θηκάρι είχε χαθεί και το ίδιο το ξίφος παρουσιάστηκε ως Τευτονικής προέλευσης. Το είδαν αρκετοί Πολωνοί επισκέπτες που υπέθεσαν αν θα μπορούσε να είναι το πολωνικό σπαθί στέψης. Το 1884, ολόκληρη η Συλλογή Μπασιλέφσκι αγοράστηκε από τον Αυτοκράτορα Αλέξανδρο Γ΄ της Ρωσίας για το Μουσείο Ερμιτάζ στην Αγία Πετρούπολη. Τόσο οι Πολωνοί όσο και άλλοι ειδικοί εκείνη την εποχή εξέφρασαν αμφιβολίες ως προς την αυθεντικότητα του Στσέρμπιετς που φυλάσσεται στο μεγαλύτερο μουσείο της Ρωσίας. Ένα διεθνές συνέδριο μουσείων που πραγματοποιήθηκε στην Αγία Πετρούπολη το 1913 ανέφερε ότι το ξίφος ήταν αντίγραφο του 17ου αιώνα.

Το 1917, ως αποτέλεσμα της Οκτωβριανής Επανάστασης, η Ρωσία έγινε κομμουνιστικό κράτος. Στον απόηχο του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η Πολωνία επανεμφανίστηκε ως ανεξάρτητη χώρα τον επόμενο χρόνο. Από το 1919 έως το 1921, τα δύο κράτη πολέμησαν τον Πολωνο-Σοβιετικό Πόλεμο που ολοκληρώθηκε με τη Συνθήκη της Ρίγας. Το άρθρο 11 της συνθήκης ειρήνης απαιτούσε από τη σοβιετική πλευρά να επιστρέψει όλες τις σημαντικές πολιτιστικές συλλογές και αντικείμενα που είχαν αφαιρεθεί από την Πολωνία από τον πρώτο διαμελισμό το 1772. Συστάθηκε ειδική διμερής επιτροπή για την αποκατάσταση των πολιτιστικών αγαθών. Το 1928, οι προσπάθειες της επιτροπής είχαν ως αποτέλεσμα την επιστροφή στην Πολωνία, μεταξύ άλλων εθνικών θησαυρών, του Στσέρμπιετς, οποίο, μετά από 133 χρόνια, τοποθετήθηκε ξανά στο Κάστρο Βάβελ.

Εκκένωση στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο

Από το 1945 έως το 1959, το Στσέρμπιετς ήταν κλειδωμένο σε ένα θησαυροφυλάκιο του υποκαταστήματος της Τράπεζας του Μόντρεαλ στην οδό Ουέλινγκτον 144, Οττάβα

Στις 3 Σεπτεμβρίου 1939, δύο ημέρες μετά τη γερμανική εισβολή στην Πολωνία, η οποία πυροδότησε το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, άρχισε η εκκένωση των πιο πολύτιμων εθνικών θησαυρών, συμπεριλαμβανομένου του Στσέρμπιετς, από το Κάστρο Βάβελ. Το φορτίο μεταφέρθηκε με φορτηγίδες, βαγόνια, λεωφορεία και φορτηγά στη Ρουμανία. Από εκεί μεταφέρθηκε δια θαλάσσης στη Γαλλία και αργότερα στη Βρετανία. Στο δρόμο από το Μπορντώ προς το Φάλμουθ, το πλοίο που μετέφερε πολωνικούς εθνικούς θησαυρούς δέχθηκε πυρά από τη Luftwaffe. Ο Κάρολ Εστράιχερ, ο οποίος επέβλεψε την εκκένωση, αποφάσισε τότε να αφαιρέσει το Στσέρμπιετς από ένα σεντούκι και να το στριμώξει ανάμεσα σε δύο ξύλινες σανίδες και να επισυνάψει σε αυτές ένα επεξηγηματικό μήνυμα σε ένα μπουκάλι – έτσι ώστε σε περίπτωση που το πλοίο βυθιζόταν, τουλάχιστον το ξίφος της στέψης θα μπορούσε να σωθεί. Όταν ξεκίνησε ο γερμανικός βομβαρδισμός της Βρετανίας τον Ιούλιο του 1940, τα τιμαλφή μεταφέρθηκαν στο πολωνικό υπερωκεάνιο MS Batory στον Καναδά και τελικά κατατέθηκαν στο πολωνικό προξενείο και στη συνέχεια σε άλλες τοποθεσίες στην Οτάβα. Μετά τον πόλεμο, ένας από τους θεματοφύλακες των εθνικών θησαυρών, ο οποίος παρέμεινε πιστός στην πολωνική εξόριστη κυβέρνηση με έδρα το Λονδίνο, ήταν απρόθυμος να τους επιστρέψει στην Πολωνία, η οποία είχε πέσει κάτω από την κομμουνιστική κυριαρχία και τη σοβιετική επιρροή. Μετά από μακρές διαπραγματεύσεις, η πρώτη παρτίδα των πιο σημαντικών αντικειμένων, συμπεριλαμβανομένου του Στσέρμπιετς, επιστράφηκε τελικά το 1959 και τα υπόλοιπα ακολούθησαν το 1961. Από τότε, το πολωνικό ξίφος στέψης εκτίθεται μόνιμα στο θησαυροφυλάκιο του Κάστρου Βάβελ.

Σύγχρονος συμβολισμός

Μια επίδειξη της Πανπολωνικής Νεολαίας το 2003. Το σύμβολο Mieczyk Chrobrego είναι ορατό σε ένα πανό στην αριστερή πλευρά.

Στην περίοδο του Μεσοπολέμου, μια απλοποιημένη εικόνα του Στσέρμπιετς, τυλιγμένη τρεις φορές σε μια λευκή και κόκκινη κορδέλα υιοθετήθηκε ως σύμβολο των πολωνικών εθνικιστικών οργανώσεων με επικεφαλής τον Ρόμαν Ντμόφσκι – το Στρατόπεδο Μείζονος Πολωνίας (Obóz Wielkiej Polski), το Εθνικό Κόμμα (Stronnictwo Narodowe), και την Πανπολωνική Νεολαία (Młodzież Wszechpolska). Τα μέλη τους το φορούσαν ως σήμα που ονομαζόταν Mieczyk Chrobrego, ή «Μικρό Ξίφος του [Μπολέσλαφ] του Γενναίου». Το σύμβολο ήταν επίσης ραμμένο στο αριστερό μανίκι του πουκάμισου που ήταν μέρος της στολής του Στρατοπέδου Μείζονος Πολωνίας. Μεταξύ των πολιτικών που φορούσαν το σήμα πριν από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν οι Ρόμαν Ντμόφσκι, Βουαντίσουαφ Γκράμπσκι, Βόιτσεχ Κορφάντι, Ρόμαν Ριμπάρσκι και Βόιτσεχ Γιαρουζέλσκι. Απαγορεύτηκε το 1938 κατά τη διάρκεια της περιόδου «Σανάτσια». Κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, το σήμα χρησιμοποιήθηκε από δεξιές αντιναζιστικές και αντισοβιετικές στρατιωτικές ομάδες αντίστασης, τις Εθνικές Ένοπλες Δυνάμεις (Narodowe Siły Zbrojne) και την Εθνική Στρατιωτική Οργάνωση (Narodowa Organizacja Wojskowa). Μετά την πτώση του κομμουνισμού στην Πολωνία, το σύμβολο Mieczyk Chrobrego επαναπροσδιορίστηκε από νέες ή επαναδραστηριοποιημένες εθνικιστικές και ακροδεξιές οργανώσεις, συμπεριλαμβανομένης της Ένωσης Πολωνικών Οικογενειών (Liga Polskich Rodzin), της Πανπολωνικής Νεολαίας και του Στρατοπέδου Μείζονος Πολωνίας. Επιπλέον, Στσέρμπιετς είναι ο τίτλος ενός περιοδικού που εκδίδεται από το 1991 από ένα μικρό ριζοσπαστικό εθνικιστικό κόμμα, την Εθνική Αναγέννηση της Πολωνίας (Narodowe Odrodzenie Polski).

Ομοίωμα του Στσέρμπιετς σε τάφο στο Πολωνικό Νεκροταφείο των Αετών στο Λβιβ της Ουκρανίας. Η επιγραφή γράφει: «Εδώ βρίσκεται ένας Πολωνός στρατιώτης που έπεσε για την Πατρίδα».

Το 2005, η Πολωνική Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία, σε μια προσπάθεια να καταπολεμήσει τον ρατσισμό μεταξύ των Πολωνών οπαδών ποδοσφαίρου, ετοίμασε μια μαύρη λίστα με τα πιο κοινά ρατσιστικά και φασιστικά σύμβολα που θα απαγορευθούν από τα πολωνικά γήπεδα ποδοσφαίρου. Ο κατάλογος, που συντάχθηκε από την ανεξάρτητη αντιφασιστική οργάνωση Ποτέ Ξανά (Nigdy Więcej), απαριθμούσε το Mieczyk Chrobrego ως ένα από τα ακροδεξιά σύμβολα που εμφανίζονται συχνά στα στάδια της Πολωνίας. Ο κατάλογος απαριθμούσε άλλα ρατσιστικά και φασιστικά σύμβολα, όπως η ναζιστική σβάστικα, ο κέλτικος σταυρός και η συνομοσπονδιακή σημαία. Μετά από διαμαρτυρία του ευρωβουλευτή Σιλβέτσερ Χρουστς της Ένωσης Πολωνικών Οικογενειών, πραγματοποιήθηκαν πρόσθετες διαβουλεύσεις με ιστορικούς, ακαδημαϊκούς ερευνητές και άλλους ειδικούς και ως αποτέλεσμα το σύμβολο εξακολουθεί να αναφέρεται στον κατάλογο των ακροδεξιών συμβόλων που απαγορεύτηκαν στα γήπεδα ποδοσφαίρου της Πολωνίας. Αποκλείστηκε επίσης από την UEFA κατά τη διάρκεια του Ευρωπαϊκού Πρωταθλήματος του 2008 και του 2012.

Η συμβολική χρήση του Στσέρμπιετς έγινε ξανά μήλον της έριδος το 2009, όταν ένα μνημείο του Ουκρανικού Επαναστατικού Στρατού (Ukrayins'ka Povstans'ka Armiya) στα Όρη Χριστσάτα στη νοτιοανατολική Πολωνία υπέστη βανδαλισμό. Οι αρχές της ουκρανικής πόλης Λβιβ απαίτησαν την αφαίρεση μιας εικόνας του Στσέρμπιετς από το τοπικό πολωνικό στρατιωτικό νεκροταφείο. Οι Ουκρανοί, υπενθυμίζοντας τη θρυλική χρήση του αυθεντικού ξίφους σε μια πολωνική εισβολή στο Κίεβο, υποστήριξαν ότι ήταν ένα πολωνικό εθνικιστικό, μιλιταριστικό και αντιουκρανικό σύμβολο.

Πηγές

• Μπιμπόρσκι, Μάρτσιν; Στεπίνσκι, Γιάνους; Ζαμπίνσκι, Γκζέγκος (2011), «Szczerbiec (the Jagged Sword) – the Coronation Sword of the Kings of Poland», Gladius (Madrid Departamento de Publicaciones del CSIC) 31 (XXXI): 93–148, doi:10.3989/gladius.2011.0006, ISSN 0436-029X 
• Χρουστς, Σιβλέστερ (2007-06-20), broni mieczyka Chrobrego, Endecja.pl, http://www.endecja.pl/wydarzenia/pokaz/193, ανακτήθηκε στις 2022-04-01 
• Chruszcz: Umieszczenie "szczerbca" w wykazie symboli zakazanych niedopuszczalne, Serwis internetowy Ligi Polskich Rodzin, http://www.lpr.pl/index.php?sr=!czytaj&id=5933&dz=kraj&x=9&pocz=550&gr= 
• Τσιζέφσκι, Κσίστοφ. «Military Objects». Βασιλικό Κάστρο Βάβελ. Państowe Zbiory Sztuki na Wawelu. 
• Ντομπροβόλσκι, Ράφαου, Szczerbiec, Endecja.pl, http://www.endecja.pl/leksykon/definicja/2, ανακτήθηκε στις 2022-04-01 
• Γιαρουζέλσκι, Βόιτσεχ. Συνέντευξη με Γιαν Ένγκελγκαρντ. Ja też nosiłem mieczyk Chrobrego – rozmowa z gen. Βόιτσεχem Γιαρουζέλσκιm. 2009-03-02.
• Λιλέικο, Γέζι (1987), Regalia polskie, Βαρσοβία: Krajowa Agencja Wydawnicza, ISBN 83-03-02021-8 
• «Lwów: Polski symbol na Cmentarzu Orląt zostanie usunięty?», Wiadomości24, 2009-06-23, http://www.wiadomosci24.pl/artykul/lwow_polski_symbol_na_cmentarzu_orlat_zostanie_usuniety_101232.html, ανακτήθηκε στις 2009-12-19 
• Materiał szkoleniowy dotyczący walki z rasizmem, ksenofobią i innymi działaniami mającymi znamiona dyskryminacji – "Wykopmy rasizm ze stadionów", Kolegium Sędziów Chrzanów, 2007-04-19, http://www.ppnch.webd.pl/doc/stoprasizm.doc, ανακτήθηκε στις 2009-12-19 
• «Mizhnarodnyi skandal: u Lvovi mozhut demontuvaty polskyi mech-shcherbets», Zaxid.net, 2009-06-23, http://zaxid.net/home/showSingleNews.do?mizhnarodniy_skandal_u_lvovi_mozhut_demontuvati_polskiy_mechshherbets&objectId=1080487, ανακτήθηκε στις 2012-05-15 
• Πρίνκε, Ράφαλ Τ. (1983), «The Jagged Sword and Polish Rosicrucians», Journal of Rosicrucian Studies 1: 8–13, http://www.levity.com/alchemy/sword.html, ανακτήθηκε στις 2009-12-06 
• Reaktywacja pisma Szczerbiec – "Faszyzm wraca na salony", 2009-07-14, http://www.nop.org.pl/old_www/?artykul_id=851, ανακτήθηκε στις 2012-05-15 
• Respect Diversity – Football Unites: The FARE Network's Programme of Activities at Euro 2012, FARE Network, http://www.nigdywiecej.org/images/czytelnia/ang/Respect_Diversity_Project_Report.pdf, ανακτήθηκε στις 2015-04-29 
• Ρόζεκ, Μίχαου (1987), Polskie koronacje i korony, Κρακοβία: Krajowa Agencja Wydawnicza, ISBN 83-03-01913-9 
• Σφόγκερ, Γκόρντον (2004), The Strange Odyssey of Poland's National Treasures, 1939–1961: A Polish-Canadian Story, Τορόντο: Dundurn Press, ISBN 1-55002-515-5, https://archive.org/details/strangeodysseyof0000swog 
• Σαμπλόφσκι, Γέζι (1969), Zbiory Zamku Królewskiego na Wawelu, Βαρσοβία: Arkady 
• Ούχλιγκ, Ντόμινικ (2007-06-26), «Czy "mieczyk Chrobrego" wpuszczą na stadiony?», Gazeta Wyborcza, http://wyborcza.pl/dziennikarze/1,96017,4251732.html 
• Βάλτος, Στανίσουαφ. Συνέντευξη με Rita Pagacz-Moczarska. Pamiątka sentymentalna. 2003. Archived from the original on 2011-09-27. Ανακτήθηκε στις 2022-04-01.
• Βότσικ, Κάρολ (1997), «Rewindykacja zbiorów i zabytków (po Traktacie Ryskim)», The Scrolls 4, ISSN 1496-6115, http://www.zwoje-scrolls.com/zwoje04/text06p.htm 
• Wykopmy rasizm ze stadionów, Stowarzyszenie Nigdy Więcej, http://www.nigdywiecej.org/index.php?option=com_content&task=view&id=27&Itemid=29, ανακτήθηκε στις 2009-12-19 
• Wytyczne dla Delegatów Meczowych PZPN, Polski Związek Piłki Nożnej, https://www.pzpn.pl/public/system/files/site_content/635/632-Wytyczne%20dla%20Delegat%C3%B3w%20Meczowych%20PZPN%20%E2%80%93%20wersja%202.1.pdf, ανακτήθηκε στις 2015-04-29 
• Ζιγκούλσκι, Ζντζίσουαφ (2003), Stara kopia Szczerbca, Γιαγκιελόνιο Πανεπιστήμιο, http://www3.uj.edu.pl/alma/alma/49/01/10.html, ανακτήθηκε στις 2022-04-01 

Περαιτέρω ανάγνωση

• Budzioch, Dagmara; Tomal, Maciej (2010), «A Hebrew Inscription on the Polish Coronation Sword», Scripta Judaica Cracoviensia (Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego) 8: 39–47, ISBN 978-83-233-3049-3, ISSN 1733-5760 
• Monitoring discriminatory signs and symbols in European football, FARE Network, http://www.farenet.org/wp-content/uploads/2014/08/Monitoring-discriminatory-signs-and-symbols-in-European-football.pdf, ανακτήθηκε στις 2015-04-29 
• Sadowski, Jan Nepomucen (1892), Miecz koronacyjny polski "Szczerbcem" zwany, Κρακοβία: Ακαδημία Μάθησης, http://www.pbi.edu.pl/book_reader.php?p=52284, ανακτήθηκε στις 2014-05-31 
• Żukow-Karczewski, Marek (1987). «Klejnoty i insygnia koronacyjne w dawnej Polsce. Prawdy i legendy». Życie Literackie (32): σελ. 5. ISSN 0591-2369. http://mbc.malopolska.pl/dlibra/docmetadata?id=12429&from=publication&tab=1. 
• Żygulski, Zdzisław, jun. (2008), «Szczerbiec», στο: Grzybkowski, Andrzej, επιμ., Urbs Celeberrima: Księga pamiątkowa na 750-lecie lokacji Krakowa, Kraków: Εθνικό Μουσείο της Κρακοβίας, σελ. 309–355, ISBN 978-83-89424-77-8, http://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/grzybkowski2008/0315/scroll?sid=75fd3fd70ee6a8bfdcf1d15a4de3c5b8, ανακτήθηκε στις 2014-05-22 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• «Crown Treasury and Armory». Βασιλικό Κάστρο Βάβελ. Państowe Zbiory Sztuki na Wawelu.