Στρατός του Άντερς
Ο Στρατός του Άντερς (πολωνικά: Armia Andersa) ήταν η άτυπη αλλά κοινή ονομασία των Πολωνικών Ενόπλων Δυνάμεων στην Ανατολή κατά την περίοδο 1941-42, σε αναγνώριση του διοικητή τους, Βουαντίσουαφ Άντερς. Ο στρατός δημιουργήθηκε στη Σοβιετική Ένωση αλλά, τον Μάρτιο του 1942, με βάση μια συμφωνία μεταξύ των Βρετανών, Πολωνών και Σοβιετικών, εκκενώθηκε από τη Σοβιετική Ένωση και κατέληξε μέσω του Ιράν στην Παλαιστίνη. Εκεί πέρασε υπό τη βρετανική διοίκηση και παρέδωσε το μεγαλύτερο μέρος των μονάδων και των στρατευμάτων του 2ου Πολωνικού Σώματος (μέλος των Πολωνικών Ενόπλων Δυνάμεων στη Δύση), οι οποίοι πολέμησαν στην Ιταλική Εκστρατεία. Ο Στρατός του Άντερς είναι αξιοσημείωτος επειδή αποτελούταν κυρίως από απελευθερωμένους αιχμάλωτους πολέμου, καθώς και για τον Βόιτεκ, μια αρκούδα που είχε τιμητική συμμετοχή.
Ίδρυση στη Σοβιετική Ένωση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στην αρχή της σοβιετικής εισβολής στην Πολωνία (17 Σεπτεμβρίου 1939), οι Σοβιετικοί δήλωσαν ότι το Πολωνικό Κράτος, στο οποίο είχαν εισβάλει προηγουμένως οι τις δυνάμεις του Άξονα την 1η Σεπτεμβρίου 1939, δεν υπήρχε πλέον, διακόπτοντας αποτελεσματικά τις πολωνο-σοβιετικές σχέσεις. Οι σοβιετικές αρχές απέλασαν περίπου 325.000 Πολωνούς πολίτες από την υπό σοβιετική κατοχή Πολωνία στη Σοβιετική Ένωση το 1940-41.[1] Λόγω της βρετανικής διαμεσολάβησης και πίεσης, η Σοβιετική Ένωση και η πολωνική εξόριστη κυβέρνηση (τότε με έδρα το Λονδίνο) αποκατέστησαν τις πολωνο-σοβιετικές διπλωματικές σχέσεις τον Ιούλιο του 1941 μετά την γερμανική εισβολή στη Σοβιετική Ένωση που ξεκίνησε στις 22 Ιουνίου 1941. Η Συμφωνία Σικόρσκι-Μάισκι της 30ης Ιουλίου 1941 οδήγησε τη Σοβιετική Ένωση να συμφωνήσει να ακυρώσει τις εδαφικές πτυχές των συμφωνιών που είχε με τη Ναζιστική Γερμανία και να απελευθερώσει δεκάδες χιλιάδες Πολωνούς αιχμάλωτους πολέμου που κρατούνταν σε σοβιετικά στρατόπεδα. Σύμφωνα με τη συμφωνία μεταξύ της πολωνικής εξόριστης κυβέρνησης και της Σοβιετικής Ένωσης, οι Σοβιετικοί χορήγησαν «αμνηστία» σε πολλούς πολίτες της Πολωνίας, από τους οποίους σχηματίστηκε μία στρατιωτική δύναμη. Η πολωνο-σοβιετική στρατιωτική συμφωνία υπογράφηκε στις 14 Αυγούστου 1941 και προσπάθησε να προσδιορίσει τις πολιτικές και επιχειρησιακές συνθήκες για τη λειτουργία του πολωνικού στρατού στο σοβιετικό έδαφος. Ο Ιωσήφ Στάλιν συμφώνησε ότι αυτή η δύναμη θα ήταν υφιστάμενη στην πολωνική εξόριστη κυβέρνηση, ενώ λειτουργικά ήταν μέρος του Σοβιετικού-Γερμανικού Ανατολικού Μετώπου.
Στις 4 Αυγούστου 1941, ο Πολωνός πρωθυπουργός και αρχηγός, Στρατηγός Βουαντίσουαφ Σικόρσκι, όρισε τον Στρατηγό Βουαντίσουαφ Άντερς, ο οποίος μόλις είχει απελευθερωθεί από τη φυλακή Λουμπιάνκα στη Μόσχα, ως διοικητή του στρατού. Ο Στρατηγός Μίχαου Καρασέβιτς-Τοκαζέφσκι ξεκίνησε το έργο της σχηματισμού του στρατού στο σοβιετικό χωριό Τότσκογιε, στην περιοχή Ορενμπούργκ, στις 17 Αυγούστου. Ο Άντερς ανακοίνωσε τον διορισμό του και εξέδωσε τις πρώτες του εντολές στις 22 Αυγούστου.
Η σχηματισμός άρχισε να οργανώνεται στην περιοχή του Μπουζουλούκ, και η στρατολόγηση άρχισε στα στρατόπεδα του Λαϊκού Επιτροπείου Εσωτερικών Υποθέσεων, μεταξύ των Πολωνών αιχμαλώτων πολέμου. Μέχρι το τέλος του 1941, η νέα πολωνική δύναμη είχε στρατολογήσει 25.000 στρατιώτες (συμπεριλαμβανομένων 1.000 αξιωματικών), σχηματίζοντας τρεις διμοιρίες πεζικού: 5η, 6η και 7η. Ο Μεναχέμ Μπέγκιν (ο μελλοντικός ηγέτης της αντιβρετανικής αντίστασης οργάνωσης Ιργκούν, πρωθυπουργός του Ισραήλ και νικητής του Νόμπελ Ειρήνης) ήταν μεταξύ αυτών που συμμετείχαν. Την άνοιξη του 1942, το οργανωτικό κέντρο μεταφέρθηκε στην περιοχή της Τασκένδης στο Ουζμπεκιστάν και σχηματίστηκε επίσης η 8η διμοιρία.
Η διαδικασία στρατολόγησης συναντούσε εμπόδια. Σημαντικό αριθμό Πολωνών αξιωματικών αγνοήθηκαν ως αποτέλεσμα της Σφαγής του Κάτιν (1940), που ήταν άγνωστη εκείνη την εποχή στους Πολωνούς. Οι Σοβιετικοί δεν ήθελαν πολίτες της Δεύτερης Πολωνικής Δημοκρατίας που δεν ήταν εθνοτικά Πολωνοί (όπως Εβραίοι, Λευκορώσοι, Λιθουανοί και Ουκρανοί) να είναι επιλέξιμοι για στρατολόγηση. Οι νεοσύστατες στρατιωτικές μονάδες δεν έλαβαν κατάλληλη λογιστική υποστήριξη ή προμήθειες. Μερικοί διοικητές σοβιετικών στρατοπέδων που κρατούσαν Πολωνούς παρέμβαιναν στην ήδη εξουσιοδοτημένη απελευθέρωση των Πολωνών κρατουμένων τους.
Οι Σοβιετικοί, αντιμετωπίζοντας την επιδείνωση της πολεμικής κατάστασης, δεν ήταν σε θέση να παρέχουν επαρκής μερίδες τροφίμων για τον αυξανόμενο πολωνικό στρατό, ο οποίος μοιραζόταν τις περιορισμένες προμήθειές του με την αυξανόμενη ομάδα πολωνικών αμάχων απελαθέντων.[2] Μετά την Αγγλοσοβιετική εισβολή στο Ιράν (Αύγουστος-Σεπτέμβριος 1941), ο Στάλιν συμφώνησε στις 18 Μαρτίου 1942 να εκκενώσει μέρος του πολωνικού σχηματισμού ως στρατιωτική δύναμη στο Ιράν, και οι στρατιώτες μεταφέρθηκαν μέσω της Κασπίας Θάλασσας από το Κράσνοβοντσκ στο λιμάνι του Παχλάβι στο Ιράν. Τελικά, όλοι οι στρατιώτες και οι πολίτες που συγκεντρώθηκαν του επετράπη να εγκαταλείψουν τη Σοβιετική Ένωση και να εισέλθουν σε εδάφη που ελέγχονταν από τη Βρετανία.
Υπό βρετανική διοίκηση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Περισσότεροι στρατιωτικοί και πολίτες μεταφέρθηκαν αργότερα εκείνο το καλοκαίρι, μέχρι το τέλος Αυγούστου, με πλοία και με χερσαία διαδρομή από το Ασγκαμπάτ του Τουρκμενιστάν, στο σιδηροδρομικό σταθμό στο Μασχάντ του Ιράν. Χιλιάδες Πολωνοί πρώην κρατούμενοι περπάτησαν από τα νότια σύνορα της Σοβιετικής Ένωσης προς το Ιράν. Πολλοί πέθαναν στη διαδικασία λόγω κρύου καιρού, πείνας και εξάντλησης. Περίπου 79.000 στρατιώτες και 37.000 Πολωνοί πολίτες έφυγαν από τη Σοβιετική Ένωση.[3]
Ο Στρατός του Άντερς μεταφέρθηκε στον επιχειρησιακό έλεγχο της βρετανικής κυβέρνησης, ως μέρος του Βρετανικού Στρατηγείου Μέσης Ανατολής. Η μονάδα ταξίδεψε μέσω του Ιράν, του Ιράκ και της Παλαιστίνης, όπου πολλοί από τους στρατιώτες της εντάχθηκαν στο 2ο Πολωνικό Σώμα, μέρος των Πολωνικών Ενόπλων Δυνάμεων στη Δύση. Με το σώμα, στρατεύματα από το Στρατό του Άντερς πολέμησαν στην Ιταλική Εκστρατεία, συμπεριλαμβανομένης της Μάχης του Μόντε Κασίνο. Η συνεισφορά τους μνημονεύεται στην Πολωνία με ονόματα δρόμων και άλλων τόπων.
Εβραίοι στρατιώτες και πολίτες
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Όταν ο Στρατός του Άντερς εγκατέλειψε τη Σοβιετική Ένωση στο ταξίδι του προς τη Μέση Ανατολή, οικογένειες των στρατιωτών και ομάδες Εβραίων παιδιών, ορφανών πολέμου, εντάχθηκαν στους Εβραίους στρατιώτες. Αφού έφτασαν στην Τεχεράνη, στο Ιράν, τα παιδιά μεταφέρθηκαν στα χέρια των απεσταλμένων που τα έφεραν στην Παλαιστίνη.
Όταν ο Στρατός του Άντερς έφτασε στην Παλαιστίνη, από τους περισσότερους από 4.000 Εβραίους στρατιώτες του, 3.000 εγκατέλειψαν τον στρατό.[4]
Από τους Εβραίους αξιωματικούς και άνδρες του Στρατού του Άντερς που πολέμησαν στην Ιταλική Εκστρατεία, 28 σκοτώθηκαν και 62 τραυματίστηκαν. 136 από τους Εβραίους στρατιώτες του Άντερς τιμήθηκαν, συμπεριλαμβανομένων 6 Εβραίων που έλαβαν το Τάγμα Στρατιωτικής Αξίας της Πολωνίας, το υψηλότερο πολωνικό στρατιωτικό παράσημο για Ανδρεία.[5] Στην Ιταλία, Εβραίοι και εθνοτικά Πολωνοί στρατιώτες του Στρατού του Άντερς πολέμησαν μαζί με Εβραίους στρατιώτες στις Βρετανικές μονάδες, συμπεριλαμβανομένης της Εβραϊκής Ταξιαρχίας του 8ου Βρετανικού Στρατού.[6]
Το 2006, ένα μνημείο για τον Στρατό του Άντερς ανεγέρθηκε στο Καθολικό Κοιμητήριο του Όρους Σιών στην Ιερουσαλήμ.[7]
Αξιοσημείωτοι βετεράνοι του Στρατού του Άντερς
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Βόιτεκ (1942-1963), αρκούδα
- Μεναχέμ Μπέγκιν (1913-1992), 6ος πρωθυπουργός του Ισραήλ (1977-1983)
- Τζούλιαν Τζ. Μπάσγκανγκ (1925-2023), μαθηματικός, συγγραφέας του θεωρήματος Μπάσγκανγκ
- Γιούζεφ Τσάπσκι (1896-1993), Πολωνός αξιωματικός, ζωγράφος, συγγραφέας. Του ανατέθηκε από τον Άντερς να διερευνήσει την εξαφάνιση Πολωνών αξιωματικών το 1940, σε αυτό που έγινε γνωστό ως η Σφαγή του Κάτιν
- Αλεξάντερ Νάντσον (1926-2015), μεταπολεμικός Λευκορώσος θρησκευτικός ηγέτης και Αποστολικός Επισκέπτης για τους Λευκορώσους Ελληνοκαθολικούς πιστούς στο εξωτερικό
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ Brzoza, Czesław· Sowa, Andrzej Leon (2009). Historia Polski 1918–1945 (στα Πολωνικά). Κρακοβία: Wydawnictwo Literackie. σελ. 695. ISBN 9788308041253.
- ↑ Anders, Lt.-General Wladyslaw. An Army in Exile. MacMillan & Co. Ltd, 1949, σελ. 98–100.
- ↑ Czesław Brzoza, Andrzej Leon Sowa, Historia Polski 1918–1945 [Ιστορία της Πολωνίας: 1918–1945], σελ. 531.
- ↑ Halik Kochanski (2012). The Eagle Unbowed: Poland and the Poles in the Second World War, σελ. 197–198.
- ↑ «Museum of the Jewish Soldier in WW2».
- ↑ Μουσείο Μνήμης του Ολοκαυτώματος των Ηνωμένων Πολιτειών. «Jewish Brigade Group». Μουσείο Μνήμης του Ολοκαυτώματος των Ηνωμένων Πολιτειών. Ανακτήθηκε στις 8 Ιουλίου 2018.
- ↑ «The Saga Of The Polish Anders Army : SHELDON KIRSHNER» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2019.
Περαιτέρω ανάγνωση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Ντέιβις, Νόρμαν (2015). Trail of Hope: The Anders Army, an Odyssey across Three Continents. Osprey. ISBN 978-1-4728-1603-0.