Στογκλάβ

Το Στογκλάβ (ρωσικά: Стоглав), γνωστό και ως το Βιβλίο των εκατό κεφαλαίων, είναι συλλογή εκκλησιαστικών αποφάσεων της ρωσικής εκκλησιαστικής συνόδου του 1551. Η σύνοδος έλαβε αποφάσεις για την ρύθμιση του κανονικού δικαίου και της εκκλησιαστικής ζωής στην τσαρική Ρωσία, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορούσε την καθημερινότητα και τρόπους των Ρώσων κληρικών και τις διαφορές με την Ελληνική εκκλησία (οικουμενικό πατριαρχείο Κωνσταντινούπολης) και ορθοδόξους πιστούς άλλων χωρών. Το βιβλίο κηρύχτηκε αιρετικό τον 17ο αιώνα από την ρωσική ορθόδοξη εκκλησία.

Περιγραφή

Το βιβλίο είναι δομημένο με την μορφή ερωτήσεων και απαντήσεων, 100 στο σύνολο τους, με τις ερωτήσεις να γίνονται από τον τσάρο Ιβάν Δ´ της Ρωσίας. Οι αναφορές σχετικά με την θεολογική συμφωνία ανάμεσα στον κλήρο και τον ηγεμόνα κατά τα πρότυπα των βυζαντινών παραδόσεων είναι συνεχείς στο κείμενο. Μέσω του βιβλίου προωθήθηκε η δογματοποίηση και επισημοποίηση των ρωσικών τελετουργικών και πρακτικών σε αντίθεση με τις καθιερωμένες ελληνικές, δηλαδή αυτές του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Ως αποτέλεσμα, οι εκκλησιαστικές αυτές αποφάσεις δεν υιοθετήθηκαν ποτέ από τις ρωσικές μονές στο Άγιο Όρος το οποίο τελεί υπό την πνευματική δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου.

Κατά τα μέσα του 17ου αιώνα, το βιβλίο έγινε έργο αναφοράς από το κίνημα των Παλαιών Πίστών στον αγώνα τους εναντίον του πατριάρχη Μόσχας Νίκωνα και τις εκκλησιαστικές μεταρρυθμίσεις που προωθούσε για εναρμόνιση των ρωσικών και ελληνικών τελετουργικών. Η ρωσική εκκλησιαστική σύνοδος του 1667 αναθεμάτισε το βιβλίο και το κήρυξε αιρετικό απαγορεύοντας την χρήση του, και κατά την περίοδο αυτή συνέβη το σχίσμα της ρωσικής ορθόδοξης εκκλησίας. Η απαγόρευση του βιβλίου ίσχυσε για τα επόμενα 200 έτη.

Διασώζονται περίπου 100 χειρόγραφα του Στογκλάβ, με το σύνολο τους να διατηρείται από τους Παλαιούς Πιστούς, ενώ τα αντίγραφα που διέθετε η ρωσική ορθόδοξη εκκλησία καταστράφηκαν κατά τον 18ο και 19ο αιώνα.