Σουσάμι άνοιξε
Η φράση «σουσάμι άνοιξε» (γαλλ. Sésame, ouvre-toi, αραβ. افتح يا سمسم = iftaḥ yā simsim) είναι μια μαγική φράση στο παραμύθι «Ο Αλή Μπαμπά και οι σαράντα κλέφτες», που έγινε πολύ γνωστή από τότε που δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά μαζί με το παραμύθι στη γαλλική μετάφραση της συλλογής Χίλιες και μια νύχτες από τον Γάλλο ανατολιστή Αντουάν Γκαλάν (το παραμύθι του Αλή Μπαμπά δεν ανήκε στην πραγματικότητα στη συλλογή, αλλά είναι μια ανεξάρτητη αραβική ιστορία). Η φράση σε αυτό ανοίγει αυτόματα την είσοδο μιας σπηλιάς όπου 40 κλέφτες έχουν κρυμμένο τον θησαυρό τους.
Η φράση πρωτοεμφανίζεται στην έκδοση της μεταφράσεως (1704-1717) με τη μορφή Sésame, ouvre-toi (= «σουσάμι ανοίξου»).[1] Στο παραμύθι ο Αλή Μπαμπά ακούει κατά τύχη κρυμμένος πίσω από τα δέντρα έναν από τους 40 κλέφτες να προφέρει τη φράση. Μετά, όταν θέλουν να κλείσει η είσοδος, οι ληστές προφέρουν την φράση «σουσάμι κλείσε». Ο αδελφός του Αλή Μπαμπά, ο Κασίμ, δεν μπορεί αργότερα στην ιστορία να θυμηθεί ακριβώς τη φράση για το άνοιγμα και παγιδεύεται έτσι μέσα στο μαγικό σπήλαιο.
Η φράση έχει αποδοθεί κατά καιρούς σε διάφορες εκδόσεις με παραλλαγές, όπως «άνοιξε σουσάμι» ή «άνοιξε, ω σουσάμι». Ωστόσο στην ελληνική η συμβατική απόδοση είναι όπως στον τίτλο του λήμματος, ενώ στην αγγλική είναι αντιστρόφως (Open, sesame).
Οι σπόροι του σουσαμιού αναπτύσσονται μέσα σε ένα περισπέρμιο που ανοίγει μόνο του στα δύο όταν οι σπόροι ωριμάσουν[2], οπότε η φράση πιθανώς παραπέμπει στο αυτόματο «ξεκλείδωμα» θησαυρών όπως ο σπόρος του σουσαμιού, που είναι το χρήσιμο έως πολύτιμο μέρος του φυτού.[3] Από την άλλη, γνωρίζουμε ότι κάποιες βαβυλωνιακές μαγικές πρακτικές χρησιμοποιούσαν σησαμέλαιο.[4] Δεν είναι ωστόσο βέβαιο αν η λέξη στο παραμύθι αναφέρεται στο φυτό ή στον σπόρο του.[5] Μπορεί επίσης να αποτελεί μια αναπαραγωγή της εβραϊκής λέξεως šem = «όνομα», που υπονοεί τον Θεό, ή μια καββαλιστική λέξη που αντιπροσωπεύει τον ταλμουδικό όρο shem-shamayim = «όνομα των ουρανών».[6]
- Ο Αμερικανός λαογράφος Στιθ Τόμσον έχει ταξινομήσει το «σουσάμι άνοιξε» ως το στοιχείο μοτίβου D1552.2 : «βουνό ανοίγει με μαγική φράση».[7]
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ «Les mille et une nuits : contes arabes / traduits par Galland, ornés de gravures». Gallica.bnf.fr. 25 Μαΐου 2009. Ανακτήθηκε στις 15 Αυγούστου 2013.
- ↑ «Sesame: Origin, History, Etymology and Mythology». MDidea.com. 30 Νοεμβρίου 2015. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Ιανουαρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 25 Ιανουαρίου 2018.
- ↑ «Open Sesame». The New York Times Magazine. 2015-04-08. https://www.nytimes.com/2015/04/12/magazine/open-sesame.html. Ανακτήθηκε στις 2018-01-25.
- ↑ Τέοντορ Νέλντεκε στο Zeitschrift für Assyriologie (1914), όπως αναφέρεται στον Haupt.
- ↑ Armstrong, Marian (2007). Wildlife and Plants. 16. Marshall Cavendish. σελ. 972. ISBN 978-0761477105. Ανακτήθηκε στις 24 Δεκεμβρίου 2014.
- ↑ Felix Ernst Peiser στο Orientalistische Literaturzeitung (1902), όπως αναφέρεται στον Haupt.
- ↑ S. Thompson, Motif-index of folk-literature: a classification of narrative elements in folktales, ballads, myths, fables, mediaeval romances, exempla, fabliaux, jest-books, and local legends, 1955-1958. Αρχειοθετήθηκε 2016-03-04 στο Wayback Machine.
Βιβλιογραφία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Paul Haupt: «Open Sesame» στο Beiträge zur assyriologie und semitischen Sprachwissenschaft, τόμ. 10, νο. 2, έτος 1927, σελίδες 165 κ.ε.