Σημαία των Ρομά

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Σημαία των Ρομά
Ονομασία O styago le romengo
Χρήση Εθνοτική σημαία
Υιοθετήθηκε 1971
Σχεδιάστηκε από Παγκόσμιο Συνέδριο Ρομά
Βιρ Ρατζίντρα Ρίσι

Η Σημαία των Ρομά (ρομανί: O styago le romengo‎‎) είναι η διεθνής σημαία των Ρομά. Εγκρίθηκε από τους εκπροσώπους διαφόρων κοινοτήτων των Ρομά κατά τη διάρκεια του πρώτου Παγκόσμιου Συνεδρίου Ρομά, το οποίο έλαβε χώρα στο Όρπινγκτον το 1971. Η σημαία αποτελείται από φόντο μπλε και πράσινου χρώματος, τα οποία και συμβολίζουν, αντίστοιχα, τον ουρανό και τη γη. Παράλληλα, περιλαμβάνει, στο μέσον της, ένα κόκκινου χρώματος τσάκρα δεκαέξι ακτίνων, ή τροχό. Το συγκεκριμένο τελευταίο στοιχείο συμβολίζει την παράδοση των Ρομά ως περιπλανώμενου λαού, ενώ, παράλληλα, αποτελεί φόρο τιμής προς τη σημαία της Ινδίας, προσθήκη η οποία πραγματοποιήθηκε στη σημαία από τον ακαδημαϊκό Βιρ Ρατζίντρα Ρίσι. Το συγκεκριμένο σχέδιο ήταν ιδιαιτέρως δημοφιλές εντός της Σοσιαλιστικής Γιουγκοσλαβίας, η οποία και του παρείχε επίσημη αναγνώριση κατά την υιοθέτησή του.

Η σημαία του 1971 διαδέχθηκε εκδοχή χρονολογούμενη από τη μεσοπολεμική περίοδο, μία απλή μπλε και πράσινου χρώματος σημαία, η οποία φέρεται να δημιουργήθηκε από τον ακτιβιστή Γκεόργκε Α. Λαζαρεάνου-Λαζούρικα. Τρίχρωμη εκδοχή της, η οποία και χρησιμοποιείτο από επιζώντες της Γενοκτονίας των Ρομά, έπαυσε να χρησιμοποιείται έπειτα από ισχυρισμούς σύμφωνα με τους οποίους συμβόλιζε τον κομμουνισμό. Η τελική παραλλαγή της η οποία σχεδιάστηκε στο Όρπινγκτον απέκτησε μεγάλη δημοτικότητα κατά τη διάρκεια των αμέσως επόμενων δεκαετιών, καθώς συσχετίστηκε ιδιαιτέρως με ομάδες οι οποίες προωθούσαν τη διακρατική ενότητα του λαού και, παράλληλα, μάχονταν κατά του χαρακτηρισμού του ως «Τσιγγάνων». Η συγκεκριμένη σημαία έλαβε την υποστήριξη του ηθοποιού Γιούλ Μπρίννερ και του βιολιστή Γεχούντι Μενουχίν, ενώ, παράλληλα, υιοθετήθηκε από τον Φλορίν Τσιοάμπα, αυτοαποκαλούμενο ως «Βασιλέα των Ρομά».

Το Συνέδριο του Όρπινγκτον ουδέποτε παρείχε συγκεκριμένες προδιαγραφές για τη σημαία, η οποία υφίσταται σε διαφορετικές μεταξύ τους εκδοχές, καθώς και αριθμό παραγώγων. Αριθμός κρατών και κοινοτήτων προχώρησαν σε επίσημη αναγνώρισή της κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 2010, ωστόσο, η επίδειξή της έχει επίσης προκαλέσει αντιδράσεις σε διάφορες περιοχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Παράλληλα, παράγωγά της χρησιμοποιήθηκαν ευρέως για τον πολιτικό συμβολισμό των Ρομά κατά τη διάρκεια της ίδιας περιόδου. Ωστόσο, εντός της ακαδημαϊκής κοινότητας, η σημαία των Ρομά έχει επικριθεί ως ευρωκεντρική, καθώς και η επίδειξή της ως επιφανειακή λύση σε ζητήματα που αντιμετωπίζει η συγκεκριμένη εθνοτική ομάδα που αντιπροσωπεύει.

Καταβολές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Αριθμός πηγών χρονολογούμενων στον 15ο αιώνα αναφέρουν την ύπαρξη εραλδικών συμβόλων σχετιζόμενων με τους νομαδικούς «Τσιγγάνους Πρίγκιπες» της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Ένας εξ αυτών, ονόματι Πανουέλ, χρησιμοποιούσε έναν στεφανωμένο χρυσαετό, ενώ ένας άλλος, ονόματι Μπαούτμα, χρησιμοποιούσε ένα σύνθετο οικόσημο, το οποίο περιελάμβανε ένα σκήπτρο. Αμφότεροι μφότεροι χρησιμοποιούσαν επίσης κυνηγετικά σκυλιά ως εραλδικό ζώο τους, με εκείνο του Πανουέλ να αποτελεί κονκάρδα[1]. Επιτάφιος στο Πφόρτσχαϊμ, χρονολογούμενος από το 1498, μνημονεύει κάποιον Φράιγκραφ της «Μικρής Αιγύπτου», ο οποίος στην πραγματικότητα ήταν αρχηγός φυλής των Ρομά. Ο ανάγλυφος θυρεός του περιλαμβάνει ένα αστέρι και μία ημισέληνο, σε συνδυασμό με ένα ελάφι[2]. Άλλα πρώιμα σύμβολα των Ρομά περιλαμβάνουν ένα κόκκινου χρώματος λάβαρο το οποίο έφεραν οι Τούρκοι Ρομά, οργανωμένοι ως εσνάφ της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας[3].

Σύμφωνα με τον ιστορικό Ίαν Χάνκοκ, η σημερινή σημαία πηγάζει από την παγκόσμια σημαία των Ρομά, η οποία προτάθηκε στα τέλη του 1933 από τη Γενική Ένωση των Ρομά της Ρουμανίας (UGRR), κατόπιν σχετικής πρωτοβουλίας του Γκεόργκε Α. Λαζαρεάνου-Λαζούρικα, ενώ το τσάκρα ήταν απών από τη συγκεκριμένη εκδοχή, η οποία ήταν, απλώς, μία δίχρωμη σημαία. Η ακαδημαϊκός Ιλόνα Κλίμοβα-Αλεξάντερ παρατηρεί πως η ύπαρξη παρόμοιας λεπτομέρειας «δεν επιβεβαιώνεται από τα καταστατικά ή οποιαδήποτε άλλη σχετική πηγή»[4]. Από την πλευρά του, ο κοινωνιολόγος Ζαν-Πιερ Λιεζουά επίσης περιγράφει τη σημαία των Ρομά της UGRR ως μία θεωρητική ιδέα και όχι ως κάποιο πραγματικό σχέδιο[5]. Αντιθέτως, ο ακαδημαϊκός Γουάιτνι Σμιθ εκτιμά πως η δίχρωμη σημαία όντως υπήρξε, ωστόσο, ο αρχικός σχεδιαστής της παραμένει άγνωστος[6].

Η οργάνωση του Λαζούρικα διέθετε ακόμη μία, καλύτερα τεκμηριωμένη, σημαία, η οποία χρησιμοποιείτο για την εκπροσώπηση της κοινότητας των Ρομά της Ρουμανίας. Η τελευταία, συνδύαζε το εθνόσημο της Ρουμανίας και τα σύμβολα των φυλών των Ρομά: «ένα βιολί, ένα αμόνι, μία πυξίδα κι ένα μυστρί χιαστί με ένα σφυρί»[7]. Παράλληλα, η UGRR χρησιμοποιούσε, ακόμη, τουλάχιστον 36 τοπικού επιπέδου σημαίες, οι οποίες, συνήθως, ευλογούνταν κατά τη διάρκεια δημοσίων τελετών από εκπροσώπους της Ρουμανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, της οποίας ο Λαζούρικα ήταν μέλος[8]. Κατά τα μέσα της δεκαετίας του 1930, η πρωτοβουλία για τη χρήση και αναγνώριση μίας διεθνούς σημαίας συνεχίστηκε από τον νέο πρόεδρο της UGRR, Γκεόργκε Νικολέσκου[9]. Σύμφωνα με σχετική αναφορά, κατά τη διάρκεια του συνεδρίου των Ρομά του 1935 στο Βουκουρέστι, το οποίο τελούσε υπό την προεδρία του Νικολέσκου, η «σημαία των Ρομά» βρισκόταν τοποθετημένη σε εμφανές σημείο, δίπλα σε πορτραίτα του Αδόλφου Χίτλερ και του Μιχαήλ Α΄ της Ρουμανίας[10].

Η σημαία εκ των πραγμάτων έπαυσε να χρησιμοποιείται κατά την περίοδο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου[6], καθώς αριθμός ευρωπαϊκών φυλών αποδεκατίστηκαν κατά τη διάρκεια της Γενοκτονίας των Ρομά, η οποία, με τη σειρά της, αποτελούσε μέρος του Ολοκαυτώματος. Παράλληλα, κατά τη διάρκεια της συγκεκριμένης περιόδου, αριθμός Ρομά υποχρεώθηκαν να φυγαδευτούν ή να απαρνηθούν την ταυτότητά τους προκειμένου να γλιτώσουν από τα Einsatzgruppen ή τον εκτοπισμό. Σε συγκεκριμένο περιστατικό το οποίο καταγράφηκε στη Συμφερόπολη το 1941, Ρομά της Κριμαίας κυμάτιζαν την πράσινη σημαία του Ισλάμ, ελπίζοντας να πείσουν τους Ναζί πως επρόκειτο για Τάταρους ή Τούρκους[11].

Κατά τις απαρχές της περιόδου του Ψυχρού Πολέμου, ο εθνοτικός συμβολισμός γνώρισε αναβίωση. Με σημείο εκκίνησης το 1955, μία «σημαία των Τσιγγάνων» αντιπροσώπευε τους Ρομά προσκυνητές στο Ιερό της Παναγίας της Λούρδης. Περιγράφεται ως αποτελούμενη από έναν κομήτη με δεκαέξι ακτίνες σε μπλε φόντο, ενώ, παράλληλα, έφερε αναπαραστάσεις του Χριστού και της Παναγίας[12]. Η συγκεκριμένη σημαία περιγράφεται περισσότερο αναλυτικά ως «μία μεγάλη σημαία της νύχτας, φέρουσα το Άστρο των Μάγων»[13]. Η δίχρωμη εκδοχή του 1933 χρησιμοποιήθηκε εκ νέου στη Γαλλία από κάποιον ονόματι Βαϊντά Βοεβόντ, ο οποίος, στις 24 Μαΐου 1959, στέφθηκε ως Βασιλέας των Τσιγγάνων και προχώρησε στον σχηματισμό ενός πυρήνα της μετέπειτα Διεθνούς Ενώσεως Ρομά[6]. Η χάρτα της ανέφερε πως το πράσινο χρώμα συμβόλιζε την «καλυμμένη από τη βλάστηση γη», καθώς και έναν «κόσμο δίχως σύνορα», ενώ το μπλε χρώμα συμβόλιζε «τον κόσμο και την ελευθερία». Παραδόξως, η οριζόντια στοίχιση επεξηγήθηκε ως σχετιζόμενη με τον κάθετο ιστό της σημαίας, η οποία συμβόλιζε «τη βαθιά γραμμή της σκέψεώς μας». Παράλληλα, η υιοθέτηση ενός εραλδικού στοιχείου ανακοινώθηκε, ωστόσο η υλοποίησή της αναβλήθηκε για «όταν έρθει η στιγμή»[6].

Στο κίνημα προσχώρησε ένας Ρουμάνος Ρομά πρόσφυγας και πρώην ναυτικός, ο Ιονέλ Ροτάρου, ο οποίος οραματιζόταν τη δημιουργία ενός κράτους των Ρομά, ή «Ρομανιστάν», ενώ παρουσίασε τη σημαία του στο δημοσιογράφο Νίκο Ροστ[14]. Το συγκεκριμένο εγχείρημα έγινε δεκτό με ανησυχία από τις γαλλικές μυστικές υπηρεσίες, οι οποίες και προχώρησαν σε παρακολούθηση του Ροτάρου ως πιθανού κομμουνιστή πράκτορα ο οποίος βρισκόταν στην υπηρεσία του Ανατολικού Μπλοκ. Παράλληλα, οι πράκτορές τους προχώρησαν στην καταγραφή του Βαϊντά ως ηγετικού στελέχους[15]. Το 1961, ο ίδιος ο Βαϊντά ήταν υποστηρικτής του εγχειρήματος του Ρομανιστάν, με τη δίχρωμη σημαία να υιοθετείται ως επίσημη εθνική σημαία του. Εντός του συγκεκριμένου πλαισίου, το μπλε ορίστηκε ως συμβολισμός της ελευθερίας[6]. Η τοποθεσία του προτεινόμενου κράτους συνεχώς μεταβαλλόταν, από τη Σομαλία ή ένα «μικρό έρημο νησί» έως μία περιοχή στα περίχωρα της Λιόν[16].

Η σημαία των Λαζούρικα και Βαϊντά, ωστόσο, αντιμετώπισε ανταγωνισμό από μία οριζόντιας στοίχισης πράσινου-κόκκινου-μπλε χρώματος σημαίας τριών λωρίδων, της οποίας οι λωρίδες συμβόλιζαν, αντίστοιχα, το χορτάρι, τη φωτιά και τον ουρανό. Το 1962, η τελευταία αυτή σημαία είχε καταστεί εξαιρετικά δημοφιλής μεταξύ των κατά τόπους κοινοτήτων των Ρομά[17]. Κατά τη διάρκεια της συγκεκριμένης περιόδου, οι αναφορές στον συγκεκριμένο συμβολισμό υποστηρίχθηκαν από τη Φρανκική Ισπανία ως «λιγότερο αμφιλεγόμενες» σε σύγκριση με τον αριστερίζοντα συμβολισμό ο οποίος έχαιρε της προτίμησης των εντόπιων Ρομά. Αναφορά προς τη «δημοκρατική σημαία», εντός του τραγουδιού Λα Νίνια δε λος Πέινες, Triana, τροποποιήθηκε κατόπιν λογοκρισίας σε «τσιγγανικές σημαίες» (ισπανικά: banderitas gitanas)[18]. Υποψίες σύμφωνα με τις οποίες το κόκκινο χρώμα, το οποίο βρισκόταν σε περίοπτη θέση, στη τρίχρωμη σημαία συμβόλιζε τον κομμουνισμό οδήγησε ορισμένους ακτιβιστές στην προώθηση της υιοθέτησης μίας δίχρωμης πράσινης-μπλε απόχρωσης σημαίας, με ταυτόχρονη παρουσία μίας κόκκινης φλόγας ή ενός τροχού στη θέση της συγκεκριμένης λωρίδας[17].

  • Εξέλιξη της σημαίας των Ρομά
  • Παραλλαγή η οποία φέρεται να προωθήθηκε από την UGRR προς το 1933.
    Παραλλαγή η οποία φέρεται να προωθήθηκε από την UGRR προς το 1933.
  • Εκδοχή της σημαίας με τρεις λωρίδες (Δεκαετία 1960).
    Εκδοχή της σημαίας με τρεις λωρίδες (Δεκαετία 1960).
  • Παραλλαγή με την παρουσία μίας φλόγας στο μέσον (Δεκαετία 1960).
    Παραλλαγή με την παρουσία μίας φλόγας στο μέσον (Δεκαετία 1960).

Πρώιμη χρήση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κατά τα τέλη της δεκαετίας του 1960, μία «Διεθνής Τσιγγανική Επιτροπή», τελούσα υπό την προεδρία του Βανκό Ρουντά, ενέκρινε τη μόνιμη χρήση της δίχρωμης σημαίας. Η συγκεκριμένη ομάδα γνωστοποίησε επίσης, το 1968, τη θεσμοθέτηση ενός Μπλε Πράσινου Λογοτεχνικού Βραβείου, το οποίο έλαβε την ονομασία του προς τιμήν της σημαίας, ενώ η ακτιβίστρια Λελεά Ρουντά ανέφερε πως επρόκειτο για τα «χρώματα της τσιγγανικής σημαίας», «χρώματα ελευθερίας κι ελπίδας, ουρανού και φύσης»[19] Τελικώς, παραλλαγή της σημαίας η οποία έφερε έναν κόκκινου χρώματος τροχό επελέγη ως οριστική εκδοχή, όπως αυτή επισημοποιήθηκε από το Παγκόσμιο Συνέδριο Ρομά του 1971. Ο σχεδιασμός της σημαίας, στην τελική μορφή της, αποδίδεται στον Ινδό τσιγγανολόγος, Βιρ Ρατζίντρα Ρίσι[20][21]. Περαιτέρω εξειδικευμένες εκδοχές της σημαίας, επίσης, υιοθετήθηκαν κατά τη διάρκεια της συγκεκριμένης συνάντησης, με το σχέδιο του ίδιου του τροχού να βασίζεται στο Ασόκα Τσάκρα, όπως αυτό εμφανίζεται στη σημαία της Ινδίας[22][23][24][25].

Η απόφαση συμπερίληψης «κάποιου ινδικού στοιχείου» στη σημαία έτυχε γενικότερης αποδοχής, αντικατοπτρίζοντας εν μέρει τις θεωρίες του Ρίσι, σύμφωνα με τις οποίες οι Ρομά ήταν «μεσαιωνική κάστα πολεμιστών» συγγενική των Ρατζπούτ[26]. Σύμφωνα με αναφορές, η συγκεκριμένη παραλλαγή επικράτησε προτάσεων οι οποίες είχαν κατατεθεί από άλλους συμμετέχοντες, οι οποίοι υποστήριζαν την υιοθέτηση «παλαιότερης ημερομηνίας σημαιών οι οποίες απεικόνιζαν αναπαράσταση ενός αλόγου». Αριθμός ακτιβιστών απογοητεύτηκαν από την παρέμβαση του Ρίσι, εκτιμώντας πως το τσάκρα ήταν ξένο σύμβολο, και κατά συνέπεια ένα το οποίο «τους είχε επιβληθεί»[27]. Όπως σημειώνεται από τον Σμιθ, η σημαία του 1971 δεν περιείχε κάποια λεπτομερή εξειδίκευση ως προς τον σχεδιασμό ή τα χρώματά της. Ο αρχικός σχεδιασμός ο οποίος αποφασίστηκε κατά τη διάρκεια του Συνεδρίου περιέγραφε έναν «τροχό αμάξης», ο οποίος, ωστόσο, δεν είχε την οποιαδήποτε στενή ομοιότητα με το τσάκρα, με συνέπεια τα σχέδια τα οποία εμπνεύστηκαν από το τσάκρα να θεωρούνται ως ύστερης ημερομηνίας[6]. Ο ζωγράφος Μισέλ Βαν Αμ, ο οποίος ισχυρίζεται πως συνεισέφερε στον σχεδιασμό της σημαίας με τον τροχό, σημειώνει πως οι δεκαέξι ακτίνες του τελευταίου συμβολίζουν τους, συνολικά, δεκαέξι αιώνες νομαδισμού[28].

Σύμφωνα με την κοινωνιολόγο Λίντια Μπάλογκ, η σημαία των Ρομά διατήρησε έναν ινδικό συμβολισμό, χωρίς ωστόσο η σημασία της να βασίζεται αποκλειστικά σε αυτόν: «ο τροχός είναι δυνατό, επίσης, να αναφέρεται στον αιώνιο κύκλο του κόσμου, ενώ, ακόμη, είναι δυνατό να ερμηνευτεί ως ένας τροχός αμάξης»[29]. Ωστόσο, μία περισσότερο περίπλοκη επεξήγηση της τελικής σύνθεσης της σημαίας έχει υιοθετηθεί από τους Ρομά της Βραζιλίας. Σύμφωνα με τις συγκεκριμένες πηγές, το άνω μπλε μισό συμβόλιζε τους ουρανούς, καθώς και «την ελευθερία και την ειρήνη», ως «βασικές τσιγγανικές αξίες», ενώ το πράσινο αποτελούσε αναφορά προς «τη φύση και τις οδούς που χρησιμοποιούσαν τα καραβάνια». Όσον αφορά τον κόκκινο τροχό, ο τελευταίος, με τη σειρά του, συμβόλιζε «τη ζωή, τη συνέχεια των πραγμάτων και την παράδοση, τον δρόμο που έχει διανυθεί κι εκείνον που απομένει», ενώ οι ακτίνες αποτελούσαν αναφορά «στη φωτιά, στη μεταμόρφωση, καθώς και στη συνεχή κινητικότητα»[30]. Σύμφωνα με τον εθνολόγο Ιόν Ντουμίνικα, αντιπροσωπεύει τον «Δρόμο της Ζωής», με το κόκκινο χρώμα να αποτελεί αναφορά στη «ζωτικότητα του αίματος». Παράλληλα, ο Ντουμίνικα εξηγεί πως το μπλε αποτελεί αναφορά «στους ουρανούς και τον Θεό Πατέρα», καθώς και στα ιδανικά «της ελευθερίας και της καθαρότητας, του αδέσμευτου χώρου», ενώ το πράσινο συμβολίζει τη «Μητέρα Γη»[31]. Παράλληλα, η Μπάλογκ σημειώνει, επίσης, πως οι δύο λωρίδες είναι δυνατό να ερμηνευτούν «χωρίς κάποιο ιδιαίτερο πολιτισμικό υπόβαθρο» ως αναφορά στον ουρανό, εμμέσως σύμβολο «ελευθερίας και υπερβατικότητας», καθώς και στη γη. Ακόμη, θεωρεί το κόκκινο χρώμα ως αναφορά στο αίμα, το οποίο έχει διπλή σημασία: «το αίμα το οποίο αποτελεί το σύμβολο της ζωής, από τη μία πλευρά, και το αίμα το οποίο χύνεται κατά τη διάρκεια των πολέμων και των καταστροφών»[32].

Κατά τους ισχυρισμούς της κοινωνιολόγου Οάνα Μάρκου, η αναφορά στη «συνεχή κινητικότητα» σήμαινε πως οι Ρομά με υπερηφάνεια αποδέχονταν τις νομαδικές παραδόσεις τους, οι οποίες παλαιότερα θεωρούνταν ως «κοινωνικά επικίνδυνες»[33]. Σύμφωνα με την Μπάλογκ, ο τροχός αποτελεί υπενθύμιση του αρχαίου νομαδισμού, καθώς και την συμμετοχή των Ρομά στην ευρύτερη οικονομική μετανάστευση κατά μήκος της Ευρώπης, η οποία έλαβε χώρα κατά τη διάρκεια του 21ου αιώνα[34]. Παρομοίως, Ντουμίνικα αναφέρει πως τα σύμβολα της νομαδικής ζωής υποδήλωναν την ευημερία, καθώς «χωρίς την οποιαδήποτε δυνατότητα περιπλάνησης, οι Ρομά θα καταλήξουν έρμαιο της φτώχειας»[35]. Από την πλευρά του, ο ακτιβιστής Χουάν ντε Δίος Ραμίρεθ Ερέδια το ερμήνευσε ως «έναν τροχό αμάξης υπέρ της ελευθερίας, η οποία αποτελεί χαρακτηριστικό του πολιτισμού μας»[36] Ωστόσο, με απώτερο σκοπό να τιμήσει τη «συνεχή και ποικίλη» υποστήριξη την οποία έλαβε από τη Σοσιαλιστική Γιουγκοσλαβία, το Παγκόσμιο Συνέδριο Ρομά έκρινε ως αποδεκτή μία ανεπίσημη παραλλαγή της σημαίας, η οποία περιελάμβανε το κόκκινο αστέρι της γιουγκοσλαβικής σημαίας αντί του τροχού[37].

Εναλλακτική εκδοχή της σημαίας, χρησιμοποιούμενη από επιζώντες της Γενοκτονίας των Ρομά, όπως αυτή χρησιμοποιήθηκε στο Φρούριο του Μον-Βαλεριέν το 1975.

Παράλληλα, η Γιουγκοσλαβία πρωτοστάτησε υπέρ της επίσημης σημαίας των Ρομά, η οποία και έλαβε σχετική αναγνώριση εντός της συνιστώσας της, Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας, το 1971 ή το 1972[6]. Η συγκεκριμένη κίνηση αποτέλεσε το επιστέγασμα των προσπαθειών του Φαΐκ Αμπντί, Σλαβομακεδόνα Ρομά[38][39]. Ο συμβολισμός της ήταν ιδιαιτέρως σημαντικός για τους Γκουρμπέτες των περιχώρων των Σκοπίων, οι οποίοι και την ενέταξαν στις γαμήλιες τελετές τους[40], ενώ κατέστη εξίσου δημοφιλής μέσω της χρήσης της σε εξώφυλλα δίσκων από τον μουσικό Ζάρκο Γιοβάνοβιτς[41]. Εκείνη την περίοδο, η παραλλαγή του Παγκοσμίου Συνεδρίου Ρομά χρησιμοποιείτο επίσης ως φόρος μνήμης προς τη γενοκτονία της δεκαετίας του 1940, με απαρχή σχετική τελετή η οποία έλαβε χώρα στο Νάτσβαϊλερ-Στρούτχοφ τον Ιούνιο του 1973[42]. Εντός του συγκεκριμένου πλαισίου μνήμης, ωστόσο, ήταν δυνατό να αντικατασταθεί από διαφορετικά σύμβολα, όπως και συνέβη τον Απρίλιο του 1975, όταν Ρομά επιζώντες του Ολοκαυτώματος εκπροσωπήθηκαν στο Φρούριο του Μον-Βαλεριέν από ένα πρωτοφανές λάβαρο, το οποίο απεικόνιζε ένα δαμασκηνί[43] ή βιολετί[44] τρίγωνο σε λευκό φόντο. Το τελευταίο αποτελούσε οπτική αναφορά προς τις κονκάρδες των ναζιστικών στρατοπέδων συγκέντρωσης, ενώ, σύμφωνα με τον δημοσιογράφο Ζαν-Πιερ Κελέν, η επιλογή και ο σχεδιασμός του έγιναν από έναν Μανούς πολιτικό, τον Ντανί Πετό-Μανσό, και χρησιμοποιήθηκε κατά τη διάρκεια της συγκεκριμένης εκδήλωσης, παρά τις αποδοκιμαστικές παρατηρήσεις που έγιναν από μέλη της Εθνικής Χωροφυλακής[44]. Ο ίδιος ο Πετό-Μανσό αναφερόταν στη σημαία ως «βιαστικά φτιαγμένη», χωρίς να δίνει παραπάνω λεπτομέρειες σχετικά με τον δημιουργό της[43].

Η σημαία του Παγκοσμίου Συνεδρίου Ρομά έλαβε ακόμη περισσότερη προβολή το 1979, όταν αντιπροσωπεία Ρομά αποτελούμενη, μεταξύ άλλων, από τους Χάνκοκ και Γιούλ Μπρίννερ την παρουσίασε ενώπιον των Ηνωμένων Εθνών[45]. Τον Αύγουστο του 1980, μία «μικρή οργανωμένη ομάδα Τσιγγάνων, κρατώντας μία σημαία και φορώντας περιβραχιόνια», συμμετείχε στο προσκύνημα της Μαύρης Παναγίας της Τσεστοχόβα, στην τότε Λαϊκή Δημοκρατία της Πολωνίας[46]. Εντός του μετά του Παγκοσμίου Συνεδρίου Ρομά πλαισίου, παρέμεινε ιδιαιτέρως σημαντικό ως διακριτικό σύμβολο για ΜΚΟ οι οποίες προτιμούν τη χρήση των όρων «Ρομά» και «Ρομανί» αντί εξωνυμίων όπως «Τσιγγάνοι», με παράδειγμα της συγκεκριμένης προτίμησης να αποτελεί, μεταξύ άλλων, το Κοινοτικό Κέντρο Ρομά του Τορόντο[47].

Διάδοση και αντιπαράθεση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η σημαία των Ρομά απέκτησε ιδιαίτερη πολιτική σημασία κατά τα τέλη της περιόδου του Ψυχρού Πολέμου. Συγκεκριμένα, αυτό ίσχυσε ιδιαιτέρως στην περίπτωση των Ούγγρων Ρομά, οι οποίοι υιοθέτησαν τον πολιτισμικό αυτονομισμό. Κατά τα χρόνια τα οποία και οδήγησαν στη δημιουργία μίας Τσιγγανικής Μειονοτικής Αυτοδιοίκησης, ακτιβιστές προχωρούσαν στην αφαίρεση ουγγρικών σημαιών από δημόσιες συναντήσεις, οι οποίες λάμβαναν χώρα αποκλειστικά με την παρουσία σημαιών των Ρομά[48] Η σημαία του Παγκοσμίου Συνεδρίου Ρομά κυμάτιζε κατά τη διάρκεια της Βελούδινης Επανάστασης στην Τσεχοσλοβακική Σοσιαλιστική Δημοκρατία, ιδιαιτέρως στη διάρκεια συγκέντρωσης Ρομά αντικομμουνιστών, οι οποία έλαβε χώρα εμπρός στο Πάρκο Λέτνα[49]. Έπειτα από τη διάλυση της Τσεχοσλοβακίας, Σλοβάκοι Ρομά προχώρησαν στην υιοθέτηση του σχεδίου σημαίας του Παγκοσμίου Συνεδρίου Ρομά, υπό τη διαφοροποίηση, ωστόσο, πωςο τροχός ήταν κίτρινου χρώματος, ενώ αποτελούσε συνδυασμό με τη σλοβακική τρίχρωμη σημαία[6]. Με σημείο εκκίνησης, περίπου, το 1989, Κροάτες Ρομά, ξεκίνησαν να εκπροσωπούνται σε πολιτικό επίπεδο μέσω του «Δημοκρατικού Κόμματος Κροατών Ρομά», χρησιμοποιώντας παραλλαγή της σημαίας με το τσάκρα, με τη σαχόβνιτσα να βρίσκεται σε περίοπτη θέση[50].

Τον Ιούλιο του 1992, φέρετρο εντός του οποίου βρισκόταν το λείψανο του Καμαρόν δε λα Ίσλα, δημοφιλούς Ρομά τραγουδιστή της Ισπανίας, σκεπάστηκε με μία φερόμενη ως «τσιγγανική σημαία». Η τελευταία απεικόνιζε έναν τροχό αμάξης, καθώς και έναν χάρτη της Καταλωνίας, σε απλό πράσινο φόντο[51] Ύστερης χρονολογίας καταλανικές παραλλαγές ήταν πιο στενά συνδεδεμένες με τη σημαία του 1971, ωστόσο ο κόκκινος τροχός είχε κίτρινου χρώματος περίγραμμα, πιθανώς ως αναφορά στη Σενιέρα[6]. Ένα παράγωγό της παρόμοιο με εκείνη με το τσάκρα, επίσης γνωστής ως «τσιγγανικής σημαίας με τον τροχό», επίσης εμφανίζεται, μαζί με τη μενορά, στο έμβλημα το οποίο αποδόθηκε στον Εβραίο βιολιστή Γεχούντι Μενουχίν κατά τη χρίση του ως Βρετανό λόρδο το 1993, ενώ, σύμφωνα με τον μουσικοκριτικό Μαρκ Σουέντ, αποτελούν σύμβολα της αντισυμβατικότητας του Μενουχίν[52].

Σημαία των Ρομά επί της Κάσα Κονσιστοριάλ (δημαρχιακό παλάτι) της Ποντεβέδρα (Απρίλιος 2018).

Το 1995, η συγκεκριμένη σημαία είχε πλήρως ενσωματωθεί στα μνημεία του Ολοκαυτώματος, με επιστέγασμα την παρουσία της στο Μνημείο και Μουσείο του Άουσβιτς-Μπίρκεναου[6]. Με σημείο εκκίνησης το 2000, η δίχρωμη σημαία του Παγκοσμίου Συνεδρίου Ρομά έλαβε περαιτέρω αναγνώριση από σειρά εθνικών και περιφερειακών κυβερνήσεων. Το 2006, στο πλαίσιο ευρύτερης προσπάθειας καταπολέμησης του ρατσισμού στη Βραζιλία, ο πρόεδρος Λουίζ Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα θεσμοθέτησε μία «Εθνική Ημέρα των Τσιγγάνων» (24 Μαΐου), κατά τη διάρκεια της οποίας η σημαία των Ρομά κυμάτιζε στα δημόσια κτίρια[53]. Από την πλευρά της η κοινότητα των Ρομά της Ισπανίας έτυχε ανάλογων τιμών σε διάφορες ημερομηνίες κατά τη διάρκεια του 2018, όταν και η σημαία των Ρομά υψώθηκε, μεταξύ άλλων, από το Δημοτικό Συμβούλιο της Μαδρίτης[54], καθώς και την αντίστοιχη διοικητική αρχή του Αλικάντε[55]. Τον Οκτώβριο του 2011, αντίστοιχη πρωτοβουλία η οποία ελήφθη από την ουαλική πόλη του Άμπεριστουιθ οδήγησε σε αντιπαράθεση, καθώς ένας τοπικός σύμβουλος είχε υποστηρίξει πως το ύψος των εξόδων της συγκεκριμένης πρωτοβουλίας δεν δικαιολογείτο[56].

Με σημείο εκκίνησης τη δεκαετία του 1990, τα τσάκρα και οι τροχοί αμάξης έχουν διατηρηθεί ως τα κυριότερα προτιμώμενα σύμβολα του ακτιβισμού των Ρομά στην Ευρώπη, καθώς η χρήση τους έχει υιοθετηθεί από οργανώσεις όπως η Romani CRISS, το Κοινωνικό Πολιτικό Κίνημα των Ρομά, καθώς και το Μουσείο Πολιτισμού των Ρομά[57]. Ο παραδοσιακά αποτελούμενος από πληθυσμό Ρομά Δήμος του Σούτο Οριζάρι, στη Βόρεια Μακεδονία, διαθέτει «πολύχρωμη σημαία η οποία περιλαμβάνει τον τροχό των Ρομά – ένα ινδικό τσάκρα, το οποίο αποτελεί αναφορά στην προέλευση των Ρομά»[58]. Η χρήση τροχών με οκτώ ακτίνες ως παραλλαγή είναι επίσης δημοφιλής, χρησιμοποιούμενη, μεταξύ άλλων, από τους Τσοκανάρι Ρομά της Μολδαβίας[59]. Το 2002, ο Ιταλός Ρομά καλλιτέχνης Λούκα Βιτόνε σχεδίασε μία αναρχική εκδοχή της σημαίας, η οποία περιελάμβανε ένα κόκκινου χρώματος τσάκρα σε μαύρο φόντο[60]. Το 2009, άλλες παραλλαγές και παράγωγα της σημαίας των Ρομά χρησιμοποιούνταν σε σημαντικό βαθμό από αυτοπροσδιοριζόμενους ως Μανούς ή «Ταξιδιώτες» χρήστες του Facebook, ορισμένες φορές σε συνδυασμό με κονκάρδες σκαντζόχοιρων και εικόνες καραβανιών[61]. Τον Ιούλιο του 2013, αντιπαράθεση ξέσπασε στην Πράγα όταν ο καλλιτέχνης Τόμας Ράφα παρουσίασε υβριδικές εκδοχές των σημαιών των Ρομά και της Τσεχίας. Η συγκεκριμένη κίνηση κατά της περιθωριοποίησης των Τσέχων Ρομά ερμηνεύτηκε ως προσβολή εθνικών συμβόλων, με τελικό αποτέλεσμα την τιμωρία του Ράφα με την καταβολή χρηματικού προστίμου[62].

Έρευνα η οποία πραγματοποιήθηκε το 2009 μεταξύ των Ούγγρων Ρομά κατέδειξε πως αρκετοί εξ'αυτών αναγνώριζαν τη σημαία ως αντιπροσωπευτική του συνόλου του έθνους των Ρομά[63]. Κατά τη διάρκεια των αμέσως επόμενων ετών, η τελευταία έκανε την εμφάνισή της στο πλαίσιο ρωμαιοκαθολικών προσκυνημάτων στην Πομέτσια, τα οποία τιμούν την επίσκεψη του Πάπα Παύλου ΣΤ΄, το 1965, σε μία «τεντούπολη»[64]. Το 2014, ο πυγμάχος Ντομένικο Σπάντα, Ιταλός Ρομά, γνωστοποίησε πως θα αγωνιζόταν φέροντας την εθνοτική σημαία στην αναμέτρησή του με αντίπαλο τον Μάρκο Αντόνιο Ρούμπιο, εξηγώντας τη συγκεκριμένη κίνησή του ως διαμαρτυρία απέναντι στην υποτιθέμενη αδιαφορία της απέναντι στην καριέρα του[65]. Η σημαία είναι επίσης δημοφιλής στη φερόμενη ως πατρίδα της, τη Ρουμανία, όπου και χρησιμοποιείτο σε ιδιωτικό επίπεδο από τον Βασίλε Βέλκου Ναζντραβάν, ηγέτη των Ρομά της Κραϊόβα[66]. Παράλληλα, χρησιμοποιείτο και από τον «Βασιλέα των Ρομά» του Σιμπίου, Φλορίν Τσιοάμπα. Τον Αύγουστο του 2013, κατά τη διάρκεια της κηδείας του Τσιοάμπα, συνολικά τέσσερις σημαίες φέρεται να κυμάτιζαν: η δίχρωμη του Παγκοσμίου Συνεδρίου Ρομά, η σημαία της Ευρώπης και η ρουμανική τρίχρωμη σημαία, μαζί με λάβαρα τα οποία αντιπροσώπευαν τον βασιλικό οίκο και το Στάμπορ (δικαστήριο των Ρομά)[67].

Πέραν της αντιπαράθεσης σχετικά με τον ινδικό συμβολισμό της, η σημαία έχει αποτελέσει αντικείμενο κριτικής, επίσης, για το γεγονός πως είναι ουσιαστικιστική, ενώ σχετίζεται με μία πολύπλοκη ταυτότητα. Όπως σημειώνει ο φιλόσοφος Ντάβιντ Κέργκελ, η σημαία του Παγκοσμίου Συνεδρίου Ρομά εγγενώς αντιπροσωπεύει «την προσπάθεια ορισμού των Ρομά ως έθνους δίχως πατρίδα και την αφομοίωσή τους εντός μίας έννοιας του έθνους κράτους», μίας ευρωκεντρικής θεώρησης η οποία παραβλέπει το γεγονός πως οι Ρομά στην πραγματικότητα είναι μεταξύ τους «ετερογενείς»[68]. Παρομοίως, η ανθρωπολόγος Κάρολ Σίλβερμαν παρατηρεί πως η δίχρωμη σημαία και ο ύμνος των Ρομά βασίζονται στις «ευρωπαϊκές κυρίαρχες τροπικότητες ορισμού της κληρονομιάς ενός μοναδικού έθνους»[69]. Κριτική, επίσης, έχει δεχθεί η σημαία του Παγκοσμίου Συνεδρίου Ρομά για την υποθετική ακαταλληλότητά της. Συγκεκριμένα, ήδη από το 1977, ο εθνογράφος Ζολτ Τσάλογκ παρατηρούσε πως η δημιουργία της συγκεκριμένης σημαίας «περισσότερο στόχευε στην απόκρυψη των πραγματικών ζητημάτων παρά στην επίλυσή τους»[70] Το 2009, ο Τζουντ Νίρενμπεργκ του Ευρωπαϊκού Κέντρου Δικαιωμάτων των Ρομά κατηγόρησε τη Διεθνή Ένωση Ρομά πως ασχολείτο κυρίως με την προώθηση της σημαίας, καθώς και άλλων συμβόλων του εθνικισμού των Ρομά, αντί με την «ανάπτυξη συγκεκριμένων σχεδίων αντιμετώπισης των διακρίσεων ή της φτώχειας»[71].

Αριθμός εναλλακτικών εκδοχών της σημαίας του 1971 συνέχισαν να καθιερώνονται μεταξύ διαφωνούντων ομάδων Ρομά ή περιπλανώμενων πληθυσμών. Στην Ολλανδία, ο Κόκα Πετάλο παρότρυνες τους ακολούθους του να χρησιμοποιήσουν μία τρίχρωμη σημαία, κίτρινου, λευκού και κόκκινου χρώματος[6]. Σε συνδυασμό με άλλα σύμβολα των Ρομά, το τσάκρα έχει απορριφθεί από τους Ασκάλι, οι οποίοι και προτίμησαν τη χρήση δύο διαδοχικών εκδοχών για τη δική τους εθνοτική σημαία[72]. Από την πλευρά τους, οι Ρομά της Ηπείρου φέρεται να χρησιμοποιούν λάβαρο της βραχύβιας δημοκρατίας του 1914[6]. Αναφορές του 2004 σημείωναν πως οι Ιρλανδοί Ταξιδιώτες είχαν εξετάσει το ενδεχόμενο δημιουργίας δικής τους σημαίας, καθώς και πως αυτή «"θα μπορούσε να βασίζεται σε εκείνη των Ρομά, η οποία περιλαμβάνει μία απεικόνιση ενός τροχού δεκαέξι ακτίνων»[73]. Τον Ιούνιο του 2018, οι Ταξιδιώτες του Κορκ υιοθέτησαν δικό τους λάβαρο, το οποίο και απεικόνιζε έναν τροχό αμάξης, ενώ χρησιμοποιούσε τα χρώματα της πόλης, το πορτοκαλί και το λευκό[74].

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ (Γερμανικά) Von Wlislocki, Heinrich (1890). Vom wandernden Zigeunervolke: Bilder aus dem Leben der Siebenbürger Zigeuner. Αμβούργο: Aktien-Gesellschaft. σελ. 14. 
  2. ↑ (Γερμανικά) Pflueger, J. G. F. (1862). Geschichte der Stadt Pforzheim. Πφόρτσχαϊμ: J. M. Flammer. σελ. 184-185. 
  3. ↑ (Αγγλικά) Marushiakova, Elena; Popov, Veselin (2017). «Commencement of Roma Civic Emancipation». Studies in Arts and Humanities 3 (2): 12. 
  4. ↑ Klímová-Alexander 2005, σελ. 202
  5. ↑ Liégeois 1995, σελ. 39
  6. ↑ 6,00 6,01 6,02 6,03 6,04 6,05 6,06 6,07 6,08 6,09 6,10 6,11 (Αγγλικά) Smith, Whitney (2007). «The Ensignment of the Romani People». Proceedings of the 22nd International Congress of Vexillology. 
  7. ↑ Klímová-Alexander 2005, σελ. 170
  8. ↑ Klímová-Alexander 2005, σελ. 176, 191, 202
  9. ↑ Klímová-Alexander 2005, σελ. 172
  10. ↑ (Αγγλικά) Saul, Nicholas (2007). Gypsies and Orientalism in German Literature and Anthropology of the Long Nineteenth Century. Λονδίνο: Legenda (Modern Humanities Association). σελ. 161. ISBN 978-1-900755-88-7. 
  11. ↑ (Γαλλικά) Holler, Martin (2014). ««Comme les Juifs?» : Persécution et extermination des Roms soviétiques par les nazis sous l'occupation militaire allemande. Une nouvelle interprétation fondée sur des sources soviétiques». Στο: Coquio, Catherine· Poueyto, Jean-Luc. Roms, Tsiganes, Nomades: Un malentendu européen. Παρίσι: Editions Karthala. σελ. 153. ISBN 978-2-8111-1123-6. 
  12. ↑ (Γαλλικά) Lang, Fr. (Ιούλιος 1957). «Trois événements vus par la presse. 3. Le premier pèlerinage du peuple nomade à Lourdes». Études Tsiganes 3 (3): 26, 29, 31. 
  13. ↑ (Γαλλικά) Colinon, Maurice (1967). «Les gitans et Lourdes». Monde Gitan (3): 1. 
  14. ↑ Sierra 2019, σελ. 282
  15. ↑ Sierra 2019, σελ. 273-279
  16. ↑ Sierra 2019, σελ. 281-282
  17. ↑ 17,0 17,1 Kenrick 2007, σελ. 89
  18. ↑ (Αγγλικά) Dumas, Tony (2015). «Fandango and the Rhetoric of Resistance in Flamenco». Música Oral del Sur. Revista Internacional 12: 535. 
  19. ↑ (Γαλλικά) Rouda, Leuléa (Μάιος 1968). «Un people du tiers-monde». Droit & Liberté. Revue Mensuelle du Mouvement contre le Racisme, l'Antisémitisme et pour la Paix (262): 22. 
  20. ↑ Duminică 2009, σελ. 150
  21. ↑ Trehan 2017, σελ. 12
  22. ↑ Duminică 2009, σελ. 150
  23. ↑ Kenrick 2007, σελ. 89
  24. ↑ Trehan 2017, σελ. 12
  25. ↑ Balogh 2011, σελ. 149-150
  26. ↑ Balogh 2011, σελ. 149-150
  27. ↑ Trehan 2017, σελ. 24
  28. ↑ (Γαλλικά) Garrel, Dominique (2 Αυγούστου 2009). «Anarcho-communiste, tsigane et peintre». La Marseillaise. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Ιουλίου 2020. Ανακτήθηκε στις 24 Μαρτίου 2021. 
  29. ↑ Balogh 2011, σελ. 150
  30. ↑ da Silva Mello & Berocan Veiga 2012, σελ. 49
  31. ↑ Duminică 2009, σελ. 150
  32. ↑ Balogh 2011, σελ. 150
  33. ↑ (Ιταλικά) Marcu, Oana (2014). Malizie di strada. Una ricerca azione con giovani rom romeni migranti. Μιλάνο: FrancoAngeli. σελ. 10. ISBN 9788891715975. 
  34. ↑ Balogh 2011, σελ. 150
  35. ↑ Duminică 2009, σελ. 150
  36. ↑ (Γαλλικά) de Marne, Philippe (1987). «La rencontre de Lérida. 15–17 mai 1987». Études Tsiganes 33 (2): 46. 
  37. ↑ (Γερμανικά) Marushiakova, Elena· Popov, Veselin. «Die führende Rolle der jugoslawischen Roma in der internationalen Szene». Roma Geschichte 6.2: Institutionalisierung und Emanzipierung. Zusammengestellt von den Herausgebern. Υπουργείο Παιδείας της Αυστρίας και Συμβούλιο της Ευρώπης. σελ. 5. 
  38. ↑ Kenrick 2007, σελ. 296-297
  39. ↑ Liégeois 1975, σελ. 18
  40. ↑ Silverman 2011, σελ. 309
  41. ↑ (Γαλλικά) D., M. (Δεκέμβριος 1974). «Discographie. T.E.—Djivalan Romale (Pjevajte Romi)». Études Tsiganes 20 (4): 60. 
  42. ↑ Liégeois 1975, σελ. 22
  43. ↑ 43,0 43,1 (Γαλλικά) Peto-Manso, Dany (1975). «Choses vues. Paris. En mémoire des déportés». Monde Gitan (35): 15. 
  44. ↑ 44,0 44,1 (Γαλλικά) Quélin, Jean-Pierre (28 Οκτωβρίου 1980). «Un homme se lève». Le Monde: σελ. 42. 
  45. ↑ (Γαλλικά) Puxon, Grattan (Ιανουάριος 1986). «Yul Brynner, une figure pour l'histoire Rom». Études Tsiganes 32 (1): 36, 38. 
  46. ↑ (Γαλλικά) «Echos de partout. Des kilomètres à pied». Monde Gitan (58): 17. 1981. 
  47. ↑ (Πορτογαλικά) Alves de Souza, Mirian (2016). «Gypsies ou Roma? Denominadores comuns e codificação política em Toronto, Canadá». Στο: Fonseca, Claudia· Pastore Schritzmeyer, Ana Lucia· Cantarino O'Dwyer, Eliane· Schuch, Patrice· Parry Scott, Russell· Carrara, Sergio. Antropologia e Direitos Humanos. 6. Ρίο ντε Τζανέιρο: Mórula. σελ. 123-124. ISBN 978-85-65679-36-7. 
  48. ↑ (Ουγγρικά) Báthory, János (2011). «Cigány identitásformák változóban». Vigilia 3: 175. 
  49. ↑ Liégeois 1995, σελ. 40
  50. ↑ (Αγγλικά) Heimer, Željko (2011). «National Identity in the Political Party Flags in Croatia». Proceedings of the 24th International Congress of Vexillology. σελ. 447, 465-466. 
  51. ↑ (Ισπανικά) Campo, Carlos Javier (4 Ιουλίου 1992). «El último viaje, rodeado de su gente». El País. Σάντα Κολόμα ντε Γκραμενέ. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Οκτωβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 25 Μαρτίου 2021. 
  52. ↑ (Αγγλικά) Swed, Mark (16 Μαρτίου 1999). «A Wondrous Violinist Who Was a True Citizen of the World». Los Angeles Times. Ανακτήθηκε στις 25 Μαρτίου 2021. 
  53. ↑ da Silva Mello & Berocan Veiga 2012
  54. ↑ (Ισπανικά) «El Ayuntamiento recibe la bandera gitana en el día de esta etnia en Madrid». La Vanguardia. 24 Μαΐου 2018. Ανακτήθηκε στις 25 Μαρτίου 2021. 
  55. ↑ (Ισπανικά) Martínez, Emilio J. (5 Απριλίου 2018). «La bandera del pueblo gitano luce en el Ayuntamiento de Alicante». eldiario.es. Ανακτήθηκε στις 25 Μαρτίου 2021. 
  56. ↑ (Αγγλικά) «Aberystwyth town councillors disagree over Romany flag». BBC News. 14 Οκτωβρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 25 Μαρτίου 2021. 
  57. ↑ Duminică 2009, σελ. 155-162
  58. ↑ (Αγγλικά) Hopkins, Valerie (8 Απριλίου 2017). «Shutka: Inside Macedonia's only Roma-run municipality». Al Jazeera. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Ιουλίου 2018. Ανακτήθηκε στις 25 Μαρτίου 2021. 
  59. ↑ Duminică 2009, σελ. 159, 161
  60. ↑ (Ιταλικά) Bunčuga, Franco; Vitone, Luca (Νοέμβριος 2017). «Anarchici, bandiere, Rom, identità...». A. Rivista Anarchica (420): 78-80. 
  61. ↑ (Γαλλικά) Loiseau, Gaëlla (2015). «Capter l'autre. Ethnographie de l'univers connecté des gens du voyage». Netcom (Networks and Communication Studies) 29 (1–2): 115, 120. 
  62. ↑ (Αγγλικά) Richter, Jan (3 Ιανουαρίου 2014). «Artist Fined over Designs of Czech–Romany Flags». Radio Prague. Ανακτήθηκε στις 25 Μαρτίου 2021. 
  63. ↑ Balogh 2011, σελ. 150
  64. ↑ (Ουγγρικά) «Roma fiatalok találkozása Ferenc pápával». Máltai Hírek XXI (4): 9. Δεκέμβριος 2015. 
  65. ↑ (Ιταλικά) Panella, Luigi (28 Μαρτίου 2014). «Boxe, Spada: 'Salirò sul ring con la bandiera rom, niente tricolore e inno di Mameli'». La Repubblica. Ανακτήθηκε στις 25 Μαρτίου 2021. 
  66. ↑ (Ρουμανικά) Mitrache, Andreea (5 Δεκεμβρίου 2010). «'Decât țigani, mai bine să ne zică indieni'». Adevărul. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Αυγούστου 2018. Ανακτήθηκε στις 25 Μαρτίου 2021. 
  67. ↑ (Ρουμανικά) Ilie, Daciana (23 Αυγούστου 2013). «Funeraliile lui Cioabă, fără prea mult fast, dar cu încoronarea a doi regi ai romilor». Mediafax. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Αυγούστου 2013. Ανακτήθηκε στις 25 Μαρτίου 2021. 
  68. ↑ (Αγγλικά) Kergel, David (2011). «Integration and Inclusion — Towards an Alternative 'European Gaze' on the Roma». Στο: Herrmann, Peter· Kalaycıoğlu, Sibel. Precarity - More Than a Challenge of Social Security: Or: Cynicism of EU's Concept of Economic Freedom. Studies in Comparative Social Pedagogies and International Social Work and Social Policy, Vol. XVI. Βρέμη: Europäischer Hochschulverlag. σελ. 147-148. ISBN 978-3-86741-705-1. 
  69. ↑ Silverman 2011, σελ. 48
  70. ↑ (Γαλλικά) Vekerdi, J. (Μάρτιος 1977). «Bibliographie. Zsolt Csalog, Kilenc cigany (Neuf Tsiganes)». Études Tsiganes 23 (1): 33-34. 
  71. ↑ (Αγγλικά) Nirenberg, Jud (2009). «Romani Political Mobilization from the First International Romani Union Congress to the European Roma, Sinti and Travellers Forum». Στο: Sigona, Nando· Trehan, Nidhi. Romani Politics in Contemporary Europe. Poverty, Ethnic Mobilization, and the Neoliberal Order. Χάουντμιλς και Νέα Υόρκη: Palgrave Macmillan. σελ. 99-100. ISBN 978-0-230-51662-5. 
  72. ↑ (Βοσνιακά) Zemon, Rubin. «Istorija Identiteta Aškalija». Istorija balkanskih Egipćana i Aškalija. Συμβούλιο της Ευρώπης. σελ. 2-3. 
  73. ↑ (Αγγλικά) Millar, Scott (11 Ιανουαρίου 2004). «Travellers flag up their desire for official status». The Sunday Times. 
  74. ↑ (Αγγλικά) English, Eoin (6 Ιουνίου 2018). «Traveller flag flies over Cork City Hall». Irish Examiner. Ανακτήθηκε στις 25 Μαρτίου 2021. 

Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • (Ουγγρικά) Balogh, Lídia (2011). «Esztétikum közcélra. A szimbólumok, mítoszok, illetve allegóriák közösségi szerepéről, a roma nemzetépítési törekvések példáján keresztül». Pro Minoritate 3: 144-157. 
  • (Γαλλικά) da Silva Mello, Marco Antonio; Berocan Veiga, Felipe (2012). «Le «Jour national du Tsigane» au Brésil. Espaces symboliques, stéréotypes et conflits autour d'un nouveau rite du calendrier officiel». Brésil(s). Sciences Humaines et Sociales 2: 41-78. 
  • (Ρουμανικά) Duminică, Ion (2009). «Simbolistica tradițională a romilor europeni în perioada contemporană (I)». Buletinul Științific al Muzeului Național de Etnografie și Istorie Naturală a Moldovei 11: 149-163. 
  • (Αγγλικά) Kenrick, Donald (2007). The A to Z of the Gypsies (Romanies). Λάναμ: Rowman & Littlefield. ISBN 978-0-8108-7561-6. 
  • (Αγγλικά) Klímová-Alexander, Ilona (Ιούλιος 2005). «The Development and Institutionalization of Romani Representation and Administration, Part 2. Beginnings of Modern Institutionalization (Nineteenth Century—World War II)». Nationalities Papers 33 (2): 155-210. 
  • (Γαλλικά) Liégeois, Jean-Pierre (Μάρτιος 1975). «Le pouvoir tsigane». Études Tsiganes 21 (1): 6-33. 
  • (Γαλλικά) Liégeois, Jean-Pierre (Ιούνιος-Ιούλιος 1995). «L'émergence internationale du mouvement politique rom». Hommes & Migrations (1188–1189): 38-44. 
  • (Αγγλικά) Sierra, María (Απρίλιος 2019). «Creating Romanestan: A Place to be a Gypsy in Post-Nazi Europe». European History Quarterly 49 (2): 272–292. 
  • (Αγγλικά) Silverman, Carol (2011). Romani Routes: Cultural Politics and Balkan Music in Diaspora. Οξφόρδη: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-530094-9. 
  • (Αγγλικά) Trehan, Nidhi (Ιανουάριος 2017). «The Contentious Politics of the Indo-Romani Relationship. Reflections on the 'International Roma Conference and Cultural Festival' in New Delhi, February 2016 and Its Antecedents». The Indian Journal of Social Work 78 (1): 11-25. 
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Σημαία_των_Ρομά&oldid=9904291"