Σεβαστιανός της Πορτογαλίας

Σεβαστιανός
βασιλιάς της Πορτογαλίας
Περίοδος	1557 — 1578
Προκάτοχος	Ιωάννης Γ'
Διάδοχος	Ερρίκος
Γέννηση	20 Ιανουαρίου 1554 ανάκτορο Ριμπέιρα, Λισαβόνα
Θάνατος	4 Αυγούστου 1578 (ετών 24) Αλκάσερ Κουιμπίρ, Μαρόκο
Οίκος	Οίκος των Αβίς
Πατέρας	Ιωάννης-Εμμανουήλ
Μητέρα	Ιωάννα των Αψβούργων
Θρησκεία	Καθολικός Χριστιανός
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα ()

Ο Σεβαστιανός της Πορτογαλίας ή Σεβαστιανός ο Επιθυμητός (Πορτογαλική γλώσσα : Sebastiao I de Portugal, 20 Ιανουαρίου 1554 - 4 Αυγούστου 1578) μέλος του Οίκου των Αβίς ήταν Βασιλιάς της Πορτογαλίας και της Αλγκάρβε (1557 - 1578), ο τελευταίος βασιλιάς από τον Οίκο των Αβίς. Ο Σεβαστιανός ήταν μοναδικός γιος του Ινφάντη Ιωάννη-Εμμανουήλ της Πορτογαλίας και της Ιωάννας των Αψβούργων, οι παππούδες του ήταν ο Ιωάννης Γ΄ της Πορτογαλίας και ο αυτοκράτορας Κάρολος Κουίντος. Στη "μάχη του Αλκάσερ Κουμπίρ" εξαφανίστηκε, πιθανότατα σκοτώθηκε σε συμπλοκή άγαμος και άτεκνος με αποτέλεσμα τη λήξη της δυναστείας. Ονομάστηκε "Επιθυμητός" επειδή ακολούθησε τόσο μεγάλη παρακμή μετά τον θάνατο του στο βασίλειο της Πορτογαλίας που ο λαός επιθυμούσε έντονα την Ανάσταση και την επιστροφή του.

Πρώτα χρόνια

Γεννήθηκε ανήμερα της εορτής του Αγίου Σεβαστιανού (20 Ιανουαρίου 1554) γι΄αυτό βαπτίστηκε "Σεβαστιανός" προς τιμήν του Αγίου, το όνομα ήταν ανύπαρκτο τότε σε Ευρωπαίους βασιλείς. Ο γιατρός Φερνάντο Αμπάρκα Μαλδονάδο προσκλήθηκε λίγο πριν γεννηθεί από τη μητέρα του για να τη βοηθήσει, της έδειξε και το ωροσκόπιο του. Ο Μαλδονάδο πρόβλεψε ότι το παιδί θα πεθάνει σε μεγάλη ηλικία, θα ερωτευτεί πολλές γυναίκες και θα κάνει πολλά παιδιά, καμιά από τις προβλέψεις δεν πραγματοποιήθηκε. Ο Σεβαστιανός ορίστηκε από την ημέρα που γεννήθηκε διάδοχος στον Πορτογαλικό θρόνο του παππού του Ιωάννη Γ΄, ο πατέρας του είχε πεθάνει πολύ πρόωρα 16 μέρες πριν, τον διαδέχθηκε τελικά σε ηλικία τριών ετών (1557). Αμέσως μετά τη γέννηση του η μητέρα του εγκατέλειψε το βρέφος στη φροντίδα του παππού του και πήγε στην Ισπανία να υπηρετήσει τον αυτοκράτορα πατέρα της Κάρολο Κουίντο σαν αντιβασίλισσα, μετά την παραίτηση του (1556) πρόσφερε τις ίδιες υπηρεσίες και στον αδελφό της Φίλιππο Β΄ της Ισπανίας. Η Ιωάννα παρέμεινε στην Ισπανία μέχρι τον θάνατο της (1573), δεν είδε ξανά ποτέ τον γιο της.

Την εποχή που ήταν παιδί χρειαζόταν επειγόντως έναν κηδεμόνα το έργο ανέλαβαν η από πατέρα γιαγιά του Αικατερίνη της Αυστρίας, βασίλισσα της Πορτογαλίας και ο μεγαλοθείος του Καρδινάλιος Ερρίκος της Πορτογαλίας. Με τον Σεβαστιανό η Πορτογαλία επεκτάθηκε σημαντικά στην Ανγκόλα, τη Μοζαμβίκη και τη Μαλάκα, το Μακάου στην Κίνα προσαρτήθηκε στο Βασίλειο της Πορτογαλίας (1557). Ο Σεβαστιανός ήταν στην παιδική του ηλικία ένα ατίθασο και ζωηρό παιδί, σύμφωνα με τους ιστορικούς είχε πολύ θάρρος λόγω της μεγάλης σωματικής του δύναμης, ήταν ψηλός, ξανθός και λεπτός. Η αυταρχική γιαγιά του Αικατερίνη τον καταπίεζε έντονα και τον είχε σε στενή παρακολούθηση, αυτό τον έκανε αργότερα έντονα τολμηρό και αποφασιστικό. Ο μικρός Σεβαστιανός ανατράφηκε υπό την αυστηρή καθοδήγηση των Ιησουιτών, η γιαγιά του όρισε σαν δάσκαλο τον Αλέιξο ντι Μενέζες που είχε διατελέσει δάσκαλος του πατέρα του Ινφάντη Ιωάννη. Άλλος ένας δάσκαλος του Σεβαστιανού διετέλεσε ο διάσημος δάσκαλος Λουίς Γκονσάλβες ντα Καμάρα. Η ανατροφή του τον έκανε εξαιρετικά θρησκευόμενο, μετέφερε στη ζώνη του ένα αντίγραφο του Θωμά Ακινάτη και τον συνόδευαν δύο μοναχοί για να διατηρήσουν την αγνότητα του. Ο Σεβαστιανός απέφευγε τους επισκέπτες, πήγαινε να κρυφτεί μαζί με τους δύο μοναχούς μέχρι την ώρα που θα φύγουν.

Προτάσεις γάμου

Η γέννηση του Σεβαστιανού της Πορτογαλίας

Ο Σεβαστιανός πέθανε τελικά νέος και δεν παντρεύτηκε ποτέ, δέχτηκε ωστόσο πολλές σοβαρές προτάσεις. Η βασιλομήτωρ της Γαλλίας Αικατερίνη των Μεδίκων σχεδίαζε να τον παντρέψει με τη μικρότερη κόρη της Μαργαρίτα, τον γάμο υποστήριζε και ο θείος του Φίλιππος Β΄ της Ισπανίας, η Μαργαρίτα παντρεύτηκε τελικά τον Ερρίκο Δ΄ της Γαλλίας. Ο Σεβαστιανός απέρριψε την πρόταση επειδή διαφωνούσε με τον ήπιο τρόπο που αντιμετώπιζε ο Οίκος των Βαλουά τους Ουγενότους στη Γαλλία, ήθελε να είναι σκληρός απέναντι τους και ο γάμος δεν θα του το επέτρεπε. Ο πάπας ωστόσο που δεν ήθελε τον γάμο της Μαργαρίτας με τον Ερρίκο πίεσε έντονα τον Σεβαστιανό να δεχτεί, τελικά πείστηκε και έκανε στους Γάλλους την πρόταση. Ο Γάλλος βασιλιάς και η μητέρα του είχαν ήδη αποφασίσει να παντρέψουν τη Μαργαρίτα με τον Ερρίκο και απέρριψαν την πρόταση του Σεβαστιανού. Η επόμενη πρόταση στον Σεβαστιανό ήταν να παντρευτεί την ξαδέλφη του Ελισάβετ κόρη του αυτοκράτορα Μαξιμιλιανού Β΄ που ήταν ανεψιός του Καρόλου Κουίντου. Την τελευταία πρόταση την έκανε ο ίδιος ο Σεβαστιανός στην πρώτη του ξαδέλφη Ισαβέλλα Κλάρα Ευγενία που ήταν κόρη του βασιλιά της Ισπανίας Φιλίππου Β΄, του γιου του Καρόλου Κουίντου. Όλες οι προτάσεις απέτυχαν, πολλοί ιστορικοί κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ήταν ομοφυλόφιλος.

Μεταρρυθμίσεις

Στο σύντομο χρόνο που κυβέρνησε προσωπικά ο Σεβαστιανός ενίσχυσε σημαντικά με τη διπλωματία τους δεσμούς του με την Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, την Αγγλία και τη Γαλλία. Προχώρησε σε σημαντικές διοικητικές, δικαστικές και στρατιωτικές μεταρρυθμίσεις. Ο Σεβαστιανός δημιούργησε στο Πανεπιστήμιο της Κοΐμπρα πολλές τοπικές σχολές με στόχο να διδάξουν σε φοιτητές ιατρική ή φαρμακολογία. Έκανε ταυτόχρονα παραχωρήσεις στους Ιθαγενείς της Βραζιλίας σαν ανταμοιβή για τη βοήθεια που είχαν προσφέρει εναντίον των Γάλλων, ο αρχηγός τους παρέλαβε πολλά εδάφη στον κόλπο του Γκουαναμπάρα. Ο Σεβαστιανός διέταξε τον Ντουάρτε Νούνες ντι Λεάο (1530 - 1608) να συγκεντρώσει όλους τους νόμους του βασιλείου σε μια συλλογή με το όνομα "Σεβαστιανός Κώδικας". Την εποχή που ξέσπασε η μεγάλη επιδημία της Λισαβώνας (1569) ο Σεβαστιανός δέχτηκε γιατρούς από τη Σεβίλλη για να βοηθήσουν τους Πορτογάλους γιατρούς, ίδρυσε επίσης δύο νοσοκομεία στη Λισαβώνα για να περιθάλψουν Πορτογάλους ασθενείς. Δημιούργησε τέλος ιδρύματα με στόχο να περιθάλψουν τις χήρες και τα ορφανά των θυμάτων της πανώλης, προσπάθησε επίσης να βοηθήσει τα νεογέννητα βρέφη.

Ο Σεβαστιανός της Πορτογαλίας δημιούργησε ένα νέο στρατιωτικό σώμα που εξελίχθηκε σύντομα σε νέο στρατιωτικό μοντέλο, οι Ινδοί επιτέθηκαν στην Γκόα αλλά οι Βραζιλιάνοι τους απέκρουσαν επιτυχώς (1570). Την ίδια χρονιά (1570) ο Σεβαστιανός αποφάσισε οι Ινδιάνοι της Πορτογαλίας να μην είναι δούλοι και απελευθέρωσε όλους τους αιχμαλώτους. Ο ποιητής Λουίς δε Καμόες αφιέρωσε στον Σεβαστιανό ένα ποίημα τις "Λουσιάδες" (1572), σε αντάλλαγμα ο βασιλιάς του παραχώρησε μια σύνταξη. Ξεκίνησε την κατασκευή του Καθεδρικού Ναού στο Κάστρο Βερντέ σαν φόρο τιμής για τη "μάχη της Ουρικέ", αργότερα έκανε νέους νόμους για το εμπόριο και τις δημόσιες υπηρεσίες (1575). Την επόμενη χρονιά (1576) δημιούργησε αποθήκες με στόχο να ενισχύσει αγρότες που είχε πληγεί η παραγωγή τους, έδωσε επίσης το δικαίωμα να πληρώνουν τους φόρους τους μετά την ανάκτηση των απωλειών τους. Ο κορυφαίος μαθηματικός και κοσμογράφος Πέντρο Νούνες ανέλαβε να διδάξει τους οδηγούς των πλοίων. Με διάταγμα (1577) ο Σεβαστιανός μείωσε τον χρόνο των προσφυγών, καθόρισε τις αμοιβές των δικηγόρων και τα πρόστιμα για τις καθυστερήσεις.

Εκστρατεία στο Μαρόκο

Ο Σεβαστιανός της Πορτογαλίας σε ηλικία 18 ετών

Με την ενηλικίωση του (1568) ανέλαβε εκστρατεία στο Μαρόκο όπου οι προκάτοχοι του είχαν χάσει μερικές πόλεις επειδή είχαν το ενδιαφέρον τους στην Ινδία. Η μεγάλη ευκαιρία παρουσιάστηκε όταν ο Σουλτάνος Αμπού Αμπνταλλάχ Μοχάμεντ Β΄ Σαάντι ανατράπηκε από τον θείο του Αμπού Μαρουάν Αμπντ αλ-Μαλίκ Ι Σααντί (1576), κατέφυγε στην Πορτογαλία και ζήτησε τη βοήθεια του Σεβαστιανού προκειμένου να ανακτήσει τον θρόνο του. Στο Δωδεκαήμερο (1577) ο Σεβαστιανός συναντήθηκε στη Γουαδαλούπη με τον θείο του Φίλιππο Β΄ της Ισπανίας. Ο θείος του ζήτησε συμμετοχή του Σεβαστιανού σε Σταυροφορία, ο ίδιος το αρνήθηκε αλλά συμφώνησε να τον βοηθήσει με ένα Πορτογαλικό στρατιωτικό σώμα. Παρά το γεγονός ότι δεν είχε αποκτήσει ακόμα διάδοχο ο Σεβαστιανός αποφάσισε να αναχωρήσει για τη Σταυροφορία (1578). Ο Πορτογαλικός στρατός περιείχε 17.000 άντρες με σημαντικό αριθμό μισθοφόρων από την Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, την Ισπανία, την Ιταλία, τις Κάτω Χώρες και ολόκληρη την υψηλή αριστοκρατία της Πορτογαλίας. Ο στρατός έφτασε στο Κάδιθ περιμένοντας Ισπανούς εθελοντές, δεν ήρθε κανένας και πέρασαν στο Μαρόκο. Ο Σεβαστιανός ενώθηκε στην Ασίλαχ με τον σύμμαχο του Αμπού Αμπνταλλάχ Μοχάμεντ Β΄ Σαάντι με 6.000 Μουσουλμάνους στρατιώτες υπό την ηγεσία του, βάδισαν κατόπιν στο εσωτερικό της χώρας. Ο συμμαχικός στρατός συναντήθηκε με τον πολυάριθμο στρατό του Αμπντ αλ-Μαλίκ με 60.000 άντρες και συνετρίβη στη "μάχη του Ξαρ ελ-Κεμπίρ" ή "μάχη των τριών βασιλέων". Ο Σεβαστιανός έπεσε στη μάχη, έτρεξε ο ίδιος πάνω στο άλογο του μέσα στο εχθρικό μέτωπο αλλά το σώμα του δεν βρέθηκε. Ο θείος του Φίλιππος Β΄ της Ισπανίας ισχυρίστηκε ότι το βρήκε, το μετέφερε στην Πορτογαλία όπου έγινε η ταφή του στο μοναστήρι του Αγίου Ιερώνυμου στο Μπελέμ της Λισαβώνας, ο Φίλιππος Β΄ διεκδίκησε τον θρόνο της Πορτογαλίας (1580). Το σώμα δεν είναι βέβαιο ότι ήταν του Σεβαστιανού γι΄αυτό πολλοί Πορτογάλοι είχαν αμφιβολίες αν είχε πραγματικά πεθάνει, τον διαδέχθηκε ο αδελφός του παππού του Καρδινάλιος Ερρίκος της Πορτογαλίας.

Θρύλοι

Μετά τη συντριβή έγιναν πολλές προσπάθειες να ελευθερωθούν Πορτογάλοι αιχμάλωτοι, μερικοί επέστρεψαν στην Πορτογαλία και διέδωσαν τον θρύλο ότι ο βασιλιάς δεν σκοτώθηκε στη μάχη, σταδιακά καθιερώθηκε στη λαϊκή συνείδηση ότι ο Σεβαστιανός θα επιστρέψει. Την περίοδο 1580-1640 παρουσιάστηκαν τέσσερις απατεώνες που ισχυρίστηκαν ότι είναι ο βασιλιάς Σεβαστιανός, οι δύο από αυτούς δικάστηκαν και κρεμάστηκαν (1603, 1619). Ακολούθησαν πολύ θρύλοι που συσχετίστηκαν με τον βασιλιά Σεβαστιανό, ο πιο διάσημος από αυτούς τον περιγράφει ότι θα επιστρέψει στην Πορτογαλία την πιο δύσκολη στιγμή και θα τη σώσει όπως ο Βασιλιάς Αρθούρος, ο Φρειδερίκος Α΄ Βαρβαρόσσα και ο Κωνσταντίνος ΙΑ΄ Παλαιολόγος. Οι θρύλοι αυτοί του έδωσαν το προσωνύμιο "Επιθυμητός" ή "Αναμενόμενος". Στα τέλη του 19ου αιώνα πολλοί Βραζιλιάνοι χωρικοί περίμεναν τον βασιλιά Σεβαστιανό να τους σώσει από τη μισητή "Α΄ Δημοκρατία της Βραζιλίας". Τη σύγχρονη εποχή πολλά έργα δραματοποίησαν τη ζωή του όπως η όπερα "Ντομ Σεμπαστιάν" του Ιταλού συνθέτη Γκαετάνο Ντονιτσέττι.

Πηγές

• Chisholm, Hugh, ed. (1911). "Sebastian (king)". Encyclopædia Britannica (11th ed.). Cambridge University Press.
• Historia e historias - Castro Verde, Joaquim Boica/Rui Mateus, Artinvento, Regiao de Turismo da Planicie Dourada/Camara Municipal de Castro Verde.
• Antas, Miguel Martins de (1988). Os Falsos Dom Sebastiao, 2a. Edicao, tr. Maria de Fatima Boavida, coment. Francisco Sales de Mascarenhas Loureiro. Lisboa: Europress.
• Banos-Garcia, Antonio Villacorta (2001). Don Sebastian, Rey de Portugal. Barcelona.
• Eborense, Andre Rodrigues (1984). Sentencas para a Ensinanca e Doutrina do Principe D. Sebastiao, facsimile do manuscrito inedito da Casa Cadaval, intr. Luis de Matos, anot. Aristides Pinheiro e Abilio Rita. Lisboa: Banco Pinto & Sotto Mayor,
• Fernandes, Maria de Lurdes Correia (1991). «Francisco de Monzon, capelao e pregador de D. Joao III e de D. Sebastiao» in separata da revista Lusitana Sacra, no. 3.
• Leite, Carlos (1948). «As Doencas de Dom Sebastiao ο Desejado», in separata do Jornal Medico. Porto: Costa Carregal.
• Lobato, Manoel Pereira (1874). Os Fidalgos do Coracao de Ouro: chronica do reinado de D. Sebastiao, nova edicao. Lisboa: Typ. Lucas e Filho.
• Loureiro, Francisco de Sales de Mascarenhas (1973). «Ο padre Luis Goncalves da Camara e Dom Sebastiao» in separata da revista Ο Instituto, no. 136. Coimbra.
• Loureiro, Francisco de Sales de Mascarenhas (1978). «Relacao de Vida d'Elrey D. Sebastiao do Pe. Amador Rebelo» in separata da Revista da Faculdade de Letras', 4a. serie, no. 2. Lisboa: Faculdade de Letras da Universidade de Lisboa.
• Loureiro, Francisco de Sales de Mascarenhas (intr. e notas) (1987). Cronica do Xarife Mulei Mahamet e d'El-Rei D. Sebastiao 1573- 1578. Lisboa: Europress.
• Loureiro, Francisco de Sales de Mascarenhas (1989). Dom Sebastiao e Alcacer Quibir. Lisboa: Alfa.
• Machado, Jose Timotio Montalvao (1964). «As Doencas do Rei Dom Sebastiao», in separata da revista Arqueologia e Historia, no. 11. Lisboa, Associacao dos Arqueologos Portugueses.
• Saraiva, Jose Hermano et all. (1993). Dicionario Ilustrado da Historia de Portugal. Lisboa.
• Saraiva, Mario (1994). D. Sebastiao na Historia e na Lenda, pref. Joaquim Verissimo Serrao. Lisboa: Universitaria Editora
• Saraiva, Jose Hermano (1998). Diario da Historia de Portugal. Lisboa (compilation of contemporaneous chronicles).