Ρόζα Σάνινα

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Ρόζα Σάνινα
Η Σάνινα, με τον οπλισμό της.
Ψευδώνυμο"Ο αθέατος τρόμος της Ανατολικής Πρωσίας"
Γέννηση3 Απριλίου 1924
Γέντμα, Περιφέρεια Αρχάγγελσκ, Ρωσική Σοβιετική Ομοσπονδιακή Σοσιαλιστική Δημοκρατία, ΕΣΣΔ
Θάνατος28 Ιανουαρίου 1945 (20 ετών)
Ανατολική Πρωσία, Ναζιστική Γερμανία
ΕνταφιασμόςΖνάμνεσκ, περιφέρεια Κάλινγκραντ
ΧώραΣοβιετική Ένωση Σοβιετική Ένωση
ΚλάδοςΠυροβολικό
Εν ενεργεία1943-1945
ΒαθμόςΑρχιλοχίας
Μονάδες184η Μεραρχία Πυροβολικού
ΔιοικήσειςΔιμοιρίτης της Διμοιρίας Ελεύθερων Σκοπευτών της 184ης Μεραρχίας Πυροβολικού
Μάχες/πόλεμοιΔεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος (Ανατολικό Μέτωπο)
  • Μάχη του Βίλνιους
  • Μάχη Ανατολικής Πρωσίας
Τιμές Τάγμα της Δόξας 3η και 2η Τάξη
Μετάλλιο Ανδρείας
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Η Ρόζα Γκεόργκιεβνα Σάνινα (ρωσικά: Ро́за Гео́ргиевна Ша́нина, προφορά: ˈrozə ɡʲɪˈorɡʲɪɪvnəˈʂanʲɪnə, 3 Απριλίου 1924 - 28 Ιανουαρίου 1945) ήταν Σοβιετική ελεύθερη σκοπεύτρια κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, η οποία πιστώνεται με 59 επιβεβαιωμένες θανατώσεις, συμπεριλαμβανομένων και δώδεκα στη Μάχη του Βίλνιους. Η Σάνινα, αποφάσισε να καταταγεί εθελοντικά στον στρατό μετά τον θάνατο του αδελφού της το 1941, επιλέγοντας να γίνει σκοπεύτρια στην πρώτη γραμμή του μετώπου. Έχει επαινηθεί για τη σκοπευτική της ευστοχία, καθώς ήταν ικανή να πυροβολήσει δύο εχθρούς με μεγάλη ταχύτητα και ακρίβεια.

Το 1944, μια καναδική εφημερίδα ονόμασε τη Σάνινα «τον αθέατο τρόμο της Ανατολικής Πρωσίας». Υπήρξε η πρώτη γυναίκα ελεύθερη σκοπεύτρια στη Σοβιετική Ένωση, που τιμήθηκε με το Μετάλλιο του Τάγματος της Δόξας, καθώς και η πρώτη γυναίκα από το Τρίτο Λευκορωσικό Μέτωπο που το έλαβε. Σκοτώθηκε εν ώρα υπηρεσίας στο Μέτωπο της Ανατολικής Πρωσίας, προσπαθώντας να προφυλάξει τον βαριά τραυματισμένο διοικητή μίας μονάδας πυροβολικού. Έλαβε αρκετές τιμές για τη γενναιότητα της κατά τη διάρκεια του βίου της, παρόλο που οι σοβιετικοί δεν χρησιμοποιούσαν αρκετά τους σκοπευτές στις μεγάλες μάχες. Το 1965, πρωτοκυκλοφόρησε το πολεμικό ημερολόγιο της.

Πρώιμα χρόνια[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Ρόζα Γκεόργκιεβνα Σάνινα γεννήθηκε στις 3 Απριλίου του 1924 στο ρωσικό χωριό Γέντμα (Едьма) στην Περιφέρεια Αρχάγγελσκ. Οι γονείς της ήταν η Άννα Αλεξέγιεβνα Σάνινα, μία αγρότισσα και ο πατέρας της ήταν ο Γκεόργκι Μιχαίλοβιτς Σάνιν, ένας ξυλοκόπος, ο οποίος είχε μείνει παράλυτος εξ αιτίας ενός τραύματος που απέκτησε στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο.[1] Το μικρό όνομα της Σάνινα φέρεται να το απέκτησε από τη μαρξίστρια και επαναστάτρια Ρόζα Λούξεμπουργκ.[2] Η οικογένεια είχε άλλα έξι παιδιά: μία κόρη, τη Γούλιγα και πέντε γιους: τον Μίχαηλ, τον Φίοντορ, τον Σεργκέι, τον Παβέλ και τον Μαράτ. Η οικογένεια, επίσης, μεγάλωσε και τρία ορφανά.[3] Η Ρόζα ξεπερνούσε το μέσο όρο ύψους και διέθετε ανοιχτόχρωμα μαλλιά και γαλάζια μάτια, ενώ μιλούσε τη Βόρεια Ρωσική Διάλεκτο.[4] Αφότου τελείωσε τις τέσσερις τάξεις της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης στη γενέτειρά της, συνέχισε τη μόρφωση της στο χωριό Μπέρεζνικ. Λόγω εποχής δεν υπήρχε μεταφορικό μέσο για παιδιά και κατά τη διάρκεια του πέμπτου της σχολικού έτους, η Ρόζα αναγκαζόταν να περπατά 13 χιλιόμετρα τη μέρα, προς το Μπέρεζνικ, ώστε να πηγαίνει στο γυμνάσιο που βρισκόταν εκεί. Τα Σάββατα, η Σάνινα πήγαινε πάλι στο Μπέρεζνικ, για να φροντίσει την άρρωστη θεία της, Άγκνια Μπορίσοβα.[3]

Στην ηλικία των δεκατεσσάρων, η Σάνινα, ερχόμενη σε αντίθεση με τη βούληση των γονιών της, διέσχισε 200 χιλιόμετρα, περνώντας δια μέσου τάιγκας, ώστε να φτάσει στο σιδηρόδρομο, όπου από εκεί κι έπειτα θα ταξίδευε με προορισμό το Αρχάγγελσκ, ώστε να σπουδάσει στο κολέγιο[4] (η περιπέτειά της αυτή επιβεβαιώθηκε αργότερα από τον καθηγητή της, Αλεξάντερ Μακάργιν).[5] Η Σάνινα, όταν έφυγε από το πατρικό της, είχε μόνο λίγα λεφτά στην κατοχή της και σχεδόν καθόλου αγαθά.[6] Αργότερα διέμεινε στις εστίες του κολεγίου, πριν από αυτό όμως, έμενε στο σπίτι του μεγαλύτερου αδελφού της, Φίοντορ.[6] Στο πολεμικό της ημερολόγιο, η Σάνινα ανακαλεί στη μνήμη της το Στάδιο Ντιναμό του Αρχάγγελσκ και τις αίθουσες κινηματογράφου Ars και Pobeda.[4] Η φίλη της, Άννα Σαμσόνοβα, θυμάται ότι η Ρόζα πολλές φορές αργούσε να επιστρέψει από τις εξόδους της, επιστρέφοντας στις εστίες μεταξύ 02.00 και 03.00 τα ξημερώματα. Έτσι, αφού οι πόρτες των εστιών είχαν κλείσει, οι υπόλοιποι μαθητές τη βοηθούσαν να ανέβει στο δωμάτιο της, δένοντας πολλές κουβέρτες μαζί, από τις οποίες στηρίζονταν ώστε να σκαρφαλώσει.[7] Το 1938, η Σάνινα, γίνεται μέλος του Σοβιετικού νεανικού κινήματος Κομσομόλ.[8]

Δύο χρόνια αργότερα, τα ινστιτούτα δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης εισήγαγαν δίδακτρα και η υποτροφία τερματίστηκε.[9] Τότε η Σάνινα άρχισε να λαμβάνει κάποιο μικρό εισόδημα από την οικογένειά της. Στις 11 Σεπτεμβρίου του 1941, για να τα βγάλει πέρα, έπιασε δουλειά σε παιδικό σταθμό στο Αρχάγγελσκ και μέσω της δουλειάς αυτής, της προσφέρθηκε και δωρεάν διαμέρισμα.[9] Πλέον μελετούσε μόνο τις απογευματινές ώρες, ενώ όλο το πρωί εργαζόταν. Τα παιδιά συμπαθούσαν τη Σάνινα, ενώ και οι γονείς την εκτιμούσαν.[6] Τελικά, αποφοίτησε κατά το ακαδημαϊκό έτος 1941-42,[10] όταν η Σοβιετική Ένωση βρισκόταν στη χειρότερη φάση του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου.

Στρατιωτική θητεία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μετά τη Γερμανική εισβολή στη Σοβιετική Ένωση, το Αρχάγγελσκ βομβαρδίστηκε κι αυτό από τα αεροπλάνα της Luftwaffe, με τη Σάνινα και τους άλλους κατοίκους της περιοχής να εμπλέκονται στην πυρόσβεση, ενώ αρκετοί ήταν και οι αυτόνομοι εθελοντές που προστάτευσαν τον παιδικό σταθμό, όπου εργαζόταν η Σάνινα.[11] Εκείνη και τα δύο μεγαλύτερα αδέλφια της έγιναν εθελοντές στον στρατό. Τον Δεκέμβριο του 1941, στα χέρια της, φτάνει ειδοποίηση ότι ο 19χρονος αδελφός της Μίχαηλ ήταν νεκρός, ο οποίος έχασε τη ζωή του κατά τη διάρκεια της Πολιορκίας του Λένινγκραντ. Η Σάνινα, τότε, πήγε στο στρατιωτικό κομισαριάτο για να ζητήσει άδεια για να υπηρετήσει.[1] Εκτός από τον Μίχαηλ, άλλα δύο αδέλφια της Ρόζα πέθαναν στον Πόλεμο.[9] Εκείνη την περίοδο η Σοβιετική Ένωση είχε ήδη αρχίσει να δέχεται στον στρατό της, γυναίκες ελεύθερους σκοπευτές, επειδή είχαν ευέλικτα άκρα, ενώ υπήρχε και η πεποίθηση ότι ήταν υπομονετικές, προσεκτικές και πονηρές.[12] Τον Φεβρουάριο του 1942, επελέγησαν πολλές γυναίκες μεταξύ των ηλικιών 16 και 45, αλλά η Σάνινα δεν κατάφερε να γίνει επιλεχθείσα, καθώς το τοπικό κομισαριάτο ήθελε να την κρατήσει μακριά από τον πόλεμο.[13][14] Εκείνη, όμως, αρχικά, έμαθε να πυροβολεί σε ένα πεδίο βολών.[14] Στις 22 Ιουνίου του 1943 κι ενώ διέμενε ακόμα στις φοιτητικές εστίες, έγινε δεκτή στο πρόγραμμα Vsevobuch, ένα πανεπιστημιακό πρόγραμμα για τη στρατιωτική εκπαίδευση.[4] Μετά από πολλές αιτήσεις της, τελικά, το κομισαριατό της επέτρεψε να ενταχθεί στην Ακαδημία Θηλέων Ελεύθερων Σκοπευτών, όπου συνάντησε την Αλεξάντρα "Σάσα" Γεκίμοβα και την Καλέριγια "Κάιλα" Πέτροβα, με τις οποίες απέκτησε στενούς δεσμούς φιλίας. Η Σάνινα, συνήθιζε να αναφέρεται την παρέα τους ως η «περιπλανώμενη τριάδα».[4] Τελειοποιώντας τον στόχο της και πετυχαίνοντας υψηλές βαθμολογίες αποφοίτησε από την Ακαδημία με τιμές.[15] Εξ αιτίας τούτου, της προτάθηκε να παραμείνει εκεί ως εκπαιδεύτρια, όμως εκείνη αρνήθηκε, χάριν του καθήκοντος που την καλούσε.[16] Μεταξύ το 1941 και το 1945, οι γυναίκες ελεύθεροι σκοπευτές του Κόκκινου Στρατού, είχαν φτάσει τις 2.484, οι οποίες, υπολογίζεται, ότι κατάφεραν το λιγότερο 11.280 θανατώσεις.[17]

Μετά τη θριαμβευτική νίκη των Σοβιετικών στη Μάχη του Στάλινγκραντ, τα στρατεύματα προχώρησαν προς όλα τα μέτωπα, με τη Σάνινα, στις 2 Απριλίου του 1944, να εντάσσεται στην 184η Μεραρχία Πυροβολικού, στην οποία ένα ξεχωριστό τμήμα θηλέων τυφεκιοφόρων είχε δημιουργηθεί. Η Σάνινα, έγινε ο διοικητής αυτής της διμοιρίας.[9] Τρεις μέρες αργότερα, στα νοτιοανατολικά του Βίτσεμπσκ, η Σάνινα σκοτώνει τον πρώτο της Γερμανό στρατιώτη. Σύμφωνα, πάντα, με τα λεγόμενά της, μεταβιβασμένα από ανώνυμο συγγραφέα, εκείνη τη στιγμή, ένιωσε τα πόδια της να παραλύουν και να γκρεμίζονται στο έδαφος και, μένοντας αποσβολωμένη, φέρεται να λέει: «Μόλις σκότωσα έναν άνθρωπο».[18] Η επόμενη σκηνή περιγράφεται ως εξής: αρκετές γυναίκες έσπευσαν στο πλευρό της λέγοντας της: «Ήταν απλά ένα φασίστας. Τον καθάρισες!».[18] Επτά μήνες αργότερα, η Σάνινα, είχε γράψει στο ημερολόγιο τής ότι πλέον ήταν σε θέση να σκοτώνει τους εχθρούς χωρίς τύψεις και δισταγμούς, βλέποντας ξεκάθαρα το νόημα της ζωής της μέσα από τις πράξεις της.[4] Συμπληρώνοντας ότι αν είχε ως επιλογή να γυρίσει τον χρόνο πίσω, τότε χωρίς σκέψη θα εντασσόταν ξανά στην Ακαδημία και θα ξαναπήγαινε στο μέτωπο.[19]

Για τη δράση της στη μάχη ενός χωριού του Κόζι Γκόρι (Περιφέρεια Σμολένσκ) τιμήθηκε με την πρώτη της στρατιωτική διάκριση, από το Τάγμα της Δόξας 3ης Τάξης, στις 17 Απριλίου του 1944. Έτσι, έγινε η πρώτη Σοβιετική γυναίκα σκοπευτής, καθώς και η πρώτη γυναίκα στον στρατό, από το 3η Λευκορωσικό Μέτωπο, που λαμβάνει αυτήν την τιμή.[20][21] Σύμφωνα με την αναφορά του Ταγματάρχη Ντεγκτγιάρεβ, η Σάνινα είχε σκοτώσει, μεταξύ 6 και 11 Απριλίου, 13 εχθρούς στρατιώτες.[8] Τον Μάιο του 1944, έφτασε ήδη τις 17 καταγεγραμμένες θανατώσεις.[4] Και επαινέθηκε για την ακρίβειά και τη γενναιότητά της.[9] Την ίδια χρονιά, και συγκεκριμένα στις 9 Ιουνίου, η εικόνα της έγινε πρωτοσέλιδο της σοβιετικής εφημερίδας Unichtozhim Vraga.[4]

Γράμματα σύστασης για τη Σάνινα από το Τάγμα της Δόξας 3ης Τάξης (αριεστερά) και της 2ης Τάξης (στη μέση). Δεξιά: Η σύσταση του Μεταλλίου Ανδρείας, της Σάνινα. Right:

Όταν η Επιχείρηση Μπαγκρατιόν ξεκίνησε στην περιοχή του Βίτσεμπσκ, στις 22 Ιουνίου του 1944, αποφασίστηκε ότι όλες οι γυναίκες σκοπευτές θα αποκλείονταν, εκείνες όμως συνέχισαν ως εθελόντριες στο πεζικό,[20] και παρά τη σοβιετική πολιτική περί φειδωλής χρήσης των ελεύθερων σκοπευτών, η Σάνινα, ζήτησε να σταλθεί στην πρώτη γραμμή του μετώπου.[22] Παρόλο που το αίτημά της απορρίφθηκε εκείνη πήγε έτσι κι αλλιώς. Αργότερα, δέχτηκε κυρώσεις για την ανυπακοή της, όμως δεν αντιμετώπισε ποτέ στρατοδικείο.[23] Εκείνη ήθελε να ενταχθεί σε κάποιο τάγμα ή, απλά, σε κάποιον αναγνωριστικό λόχο, της 5ης Στρατιάς, υπό τη διοίκηση του Νικολάι Κρίλοβ. Το αίτημά της αυτό, η Σάνινα, το απέστειλε μέχρι και στον Στάλιν, δύο φορές μάλιστα.[24]

Από τις 26 έως τις 28 Ιουνίου του 1944, η Σάνινα, συμμετείχε στην εξάλειψη των περικυκλωμένων γερμανικών στρατευμάτων κοντά στο Βίτεμπσκ,[25] κατά την επίθεση που πραγματοποίησαν εκεί οι Σοβιετκοί. Κι ενώ ο σοβιετικός στρατός προχώρησε κι άλλο στα δυτικά, από τις 8 έως τις 13 του Ιουλίου του ίδιου έτους, η Σάνινα και οι συντρόφισσές της, συμμετείχαν στη μάχη για το Βίλνιους,[9] το οποίο βρισκόταν υπό τη γερμανική κατοχή από τις 24 Ιουνίου του 1941. Στις 13 Ιουλίου του 1944, οι Γερμανοί, τελικά, απωθήθηκαν από την περιοχή. Κατά την περίοδο αυτή η Σάνινα κατάφερε να αιχμαλωτίσει τρεις Γερμανούς στρατιώτες.[4]

Από την εποχή ακόμα που βρισκόταν στην Ακαδημία, έγινε γνωστή για την ικανότητά της να πυροβολεί ταχύτατα και διαδοχικά, πετυχαίνοντας τον στόχο της.[11] Για κάποια περίοδο ανίχνευε μέσα από τα λασπωμένα χαρακώματα, πλήρως καμουφλαρισμένη, τις περιοχές που είχαν καταληφθεί από τους Ναζί.[26] Έγραψε: «Το να ξεγελάσω και να σκοτώσω τον εχθρό, έγινε για μένα, ένα αναπόσπαστο κομμάτι του κυνηγιού μου».[27] Επίσης, χρησιμοποίησε πετυχημένες τακτικές και στον ρόλο του κρυφού σκοπευτή, εναντίον των αντίστοιχων Γερμανών που κρύβονταν σε έναν δέντρο. Περιμένοντας μέχρι το σούρουπο, όταν το κενό μεταξύ κλαδιών φωτιζόταν από το φως του ήλιου και η κρυψώνα του αντιπάλου γινόταν πλέον φανερή.[28] Σε κάποιες περιπτώσεις, χρησιμοποίησε και οπλοπολυβόλο.[29]

Ημερολόγιο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ένα από τα σημειωματάρια της Σάνινα.

Η Σάνινα αρεσκόταν να γράφει, ενώ πολλές φορές έστελνε γράμματα στο σπίτι της και στους φίλους της, στο Αρχάγγελσκ.[18] Ξεκίνησε, αρχικά, να γράφει ημερολόγιο μάχης, παρόλο που τα ημερολόγιο ήταν αυστηρώς απαγορευμένα στον Σοβιετικό Στρατό.[30] Σαφώς, υπήρξαν κάποιες εξαιρέσεις όπως το The Front Diary του Ίζραελ Κουκούγιεβ και το The Chronicle of War του Μουζαγκίτ Χαγιουρουτντίνοβ.[31][32] Για να προστατεύσει τη στρατιωτική μυστικότητα, η Σάνινα, άλλαξε κάποιους όρους, για παράδειγμα στο "θανατώσεις" αντιστοιχούσε στο "μαύροι" και στο "τραυματισμένοι" το "κόκκινοι".[22] Εν τέλει, έγραψε στο ημερολόγιό της από τις 6 Οκτωβρίου του 1944 έως και τις 24 Ιουνίου του 1945.[33]

Μετά τον θάνατό της, το ημερολόγιο μάχης της, το οποίο αποτελούταν από τρία πυκνογραμμένα σημειωματάρια, φυλάχτηκε από τον ανταποκριτή πολέμου, Πιοτρ Μολχάνοβ, για 20 χρόνια στο Κίεβο.[34] Μία συνοπτική έκδοση του, κυκλοφόρησε το 1965, από το περιοδικό Yunost και το πρωτότυπο μεταφέρθηκε στο Τοπικό Μουσείο του Αρχάγγελσκ Όμπλαστ.[34] Πέραν του ημερολογίου, αρκετά γράμματά της, έχουν κυκλοφορήσει κατά καιρούς.[35]

Ανατολική Πρωσία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τον Αύγουστο του 1944, τα σοβιετικά στρατεύματα είχαν φτάσει στα σύνορα της Ανατολικής Πρωσίας. Στις 31 του ίδιου μήνα, η Σάνινα είχε φτάσει τις 42 θανατώσεις.[4] Τον επόμενο μήνα τα σοβιετικά στρατεύματα διέσχισαν και τον ποταμό Σεσούπε. Η Μεραρχία, που βρισκόταν η Σάνινα, ήταν η πρώτη σοβιετική δύναμη που εισέβαλε στην Ανατολική Πρωσία.[36] Κατά το διάστημα αυτό, δύο καναδικές εφημερίδες, η Ottawa Citizen και η Leader-Post, ανέφεραν βάσει ανεπίσημου μηνύματος ότι στην περιοχή του Σεσούπε, η Σανίνα είχε σκοτώσει πέντε Γερμανούς μέσα σε μία μέρα, βρισκόμενη σε κρησφύγετο.[26] Αργότερα, τον Σεπτέμβριο, οι θανατηφόρες βολές της είχαν φτάσει τις 46,[26][37] εκ των οποίων οι 15, είχαν γίνει επί γερμανικού εδάφους και οι 7 κατά τη διάρκεια μιας επίθεσης.[38] Στις 17 του ίδιου μήνα, η Unichtozhim Vraga, της πίστωσε 51 θανατώσεις.[20] Κατά το τέλος του 1944, η Σάνινα πήρε άδεια απουσίας και επισκέφτηκε τη γενέτειρά της. Στις 17 Οκτωβρίου του 1944, επέστρεψε στο μέτωπο για μία μέρα, ενώ αργότερα έλαβε μία τιμητική πιστοποίηση από την Κεντρική Επιτροπή του Κομσομόλ.[4] Ένα μήνα προηγουμένως και συγκεκριμένα στις 16 Σεπτεμβρίου του 1944, έλαβε τη δεύτερη στρατιωτική της διάκριση, από το Τάγμα της Δόξας 2ης Τάξης για τη γενναιότητα και την αφοβία που επέδειξε στα πεδία μαχών εναντίον των Ναζί, το έτος εκείνο.[25]

Στις 26 Οκτωβρίου του 1944, έγινε επιλαχούσα για το Τάγμα της Δόξας 1ης Τάξης για τη δράση της στη μάχη κοντά στο Σχλόσμπεργκ (σημερινό Ντομπροβόλσκ), αλλά τελικά, αντί αυτού, έλαβε Μετάλλιο Ανδρείας..[39] Το μετάλλιο της απενεμήθη στις 27 Δεκεμβρίου του 1944, για τη γενναία της δράση κατά τη διάρκεια των γερμανικών επιθέσεων στις 26 Οκτωβρίου. Εκεί πολέμησε στο πλευρό του Ίγκορ Ασέγιεβ, ενός ήρωα της Σοβιετικής Ένωσης, με τη Σάνινα να γίνεται μάρτυρας του θανάτου του, στις 26 Οκτωβρίου.[40] Η Σάνινα που υπηρετούσε ως βοηθός διοικητή της διμοιρίας των θηλέων σκοπευτών, διατάχθηκε να δώσει το έναυσμα της διμοιρίας στη μάχη.[39] Ήταν μία από τις πρώτες σκοπεύτριες που έλαβε το Μετάλλιο Ανδρείας.[22][41] Εν τέλει, το Σχλόσμπεργκ ανακαταλήφθηκε από τους Γερμανούς, στις 16 Ιανουαρίου του 1945, κατά τη διάρκεια της Επιχείρησης Ίνστερμπουργκ-Κένιγκσμπεργκ.

Στις 12 Δεκεμβρίου του 1944, ένας εχθρός σκοπευτής, κατάφερε χτύπημα στον δεξί ώμο της. Στο ημερολόγιο της έγραψε για αυτό το περιστατικό: «Δεν ένιωσα πόνο. Ο ώμος μου, όμως, είχε αρχίσει να καίει».[4] Αν και ο τραυματισμός της, τον οποίον εκείνη χαρακτήρισε «δύο μικρές τρύπες» και έμοιαζε αμελητέος για αυτήν, χρειάστηκε επέμβαση, η οποία την άφησε αρκετές μέρες μακριά από τη δράση.[4] Στο ημερολόγιο της έγραψε ότι την προηγούμενη μέρα είχε ένα προφητικό όνειρο, στο οποίο παραδόξως τραυματίστηκε ακριβώς στο ίδιο σημείο.[4][36]

Στις 8 Ιανουαρίου του 1945, ο Νικολάι Κρίλοβ, της επέτρεψε και τυπικά να μπει ξανά στη μάχη, παρόλο που ήταν αρκετά απρόθυμος για αυτό. Είχε προηγηθεί διπλή απαγόρευση αιτήσεων της ώστε να επιστραφεί στη μάχη, τη μία από τον διοικητή της μεραρχίας και την άλλη από το στρατιωτικό συμβούλιο της 5ης Στρατιάς.[36] Πέντε μέρες νωρίτερα οι Σοβιετικοί είχαν εξαπολύσει επίθεση στην Ανατολική Πρωσία, στην οποία προκλήθηκε μεγάλη μάχη. Κατά τις 15 Ιανουαρίου του ίδιου έτους, ταξιδεύοντας με την επιμελητεία του τάγματος, η Σάνινα έφτασε στην περιοχή και συγκεκριμένα στην πόλη του Έιντικουνεν (σημερινό Τσερνισέβσκογιε), όπου έκανε χρήση λευκής παραλλαγής.[4] Αρκετές μέρες αργότερα, κατά λάθος χτυπήθηκε από εκτόξευση ρουκέτας Katyusha, γράφοντας στο ημερολόγιό της: «Τώρα καταλαβαίνω γιατί οι Γερμανοί φοβούνται τόσο πολύ τις Katyusha. Τι έκρηξη!».[4] Στα σύνορα της Ανατολικής Πρωσίας, η Σάνινα, σκότωσε 26 εχθρούς στρατιώτες.[23] Η τελευταία μονάδα που υπηρέτησε ήταν η 144η Μεραρχία Πυροβολικού. Σύμφωνα με το διαδικτυακό βιβλίο Book of Memory of Arkhangelsk Oblast, η Σάνινα υπηρέτησε και στο 205ο Μηχανοκίνητο Τάγμα Πυροβολικού της 144ης Μεραρχίας.[42] Η Σάνινα ήλπιζε ότι στο τέλος του πολέμου θα συνέχιζε τη φοίτηση της στο πανεπιστήμιο ή, αν αυτό δεν ήταν εφικτό, να αφιερωθεί στα ορφανά.[4][36]

Κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής της θητείας η Σάνινα αναφέρθηκε σε πολλές επιστολές. Το τελευταίο της καταγεγραμμένο αποτέλεσμα θανατώσεων ήταν οι 59[43] (ή 54, βάσει άλλων πηγών[44][45]), συμπεριλαμβανομένων και 12 θανατώσεων κατά τη διάρκεια της Μάχης του Βίλνιους,[46] όπου 62 συνολικά, εχθροί φονεύθηκαν εν ώρα υπηρεσίας.[39]

Στη χώρα της, η Σάνινα αναγνωρίστηκε εξ αιτίας του ανταποκριτή πολέμου Ιλία Εχρένμπουργκ[47] και της εφημερίδας Krasnaya Zvezda, η οποία τη χαρακτήριζε ως έναν από τους καλύτερους σκοπευτές της μονάδας της ακόμα και σπουδαιότερη από κάποιος βετεράνους, οι οποίοι ήταν ανώτεροί της.[48] Τη δράση της στον δυτικό τύπο γνωστοποίησε κυρίως ο καναδικός τύπος, όπου τη χαρακτήρισε «ο αθέατος τρόμος της Ανατολικής Πρωσίας».[26][49] Από την πλευρά της, ωστόσο, η Σάνινα, δεν έδινε ιδιαίτερη σημασία στους εκθειασμούς που δεχότανε, ενώ έλεγε πως ήταν λίγο υπερτιμημένη. Στις 16 Οκτωβρίου του 1945, έγραψε στο ημερολόγιό της: «Τι έχω κάνει δηλαδή; Σίγουρα, τίποτα παραπάνω, από ό,τι έχει κάνει ο κάθε Σοβιετικός, ήτοι να αντισταθεί και να πολεμήσει για την πατρίδα».[9] Έγραψε, επίσης: «Αυτό που με κάνει χαρούμενη είναι να μάχομαι για τη χαρά άλλων. Δεν είναι παράδοξο, που στη γραμματική, η λέξη "ευτυχία" έχει μόνο ενικό αριθμό; Φρονώ πως αυτό έρχεται σε αντίθεση με την ίδια της τη σημασία. [...] Αν είναι απαραίτητο να πεθάνω για την ευτυχία όλων, τότε είμαι έτοιμη».[19]

Θάνατος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το σημείωμα θανάτου, που στάλθηκε στη μητέρα της Σάνινα, από το 205ο Υγειονομικό Τάγμα.

Στο μέτωπο της Ανατολικής Πρωσίας, οι Γερμανοί προσπάθησαν να ενδυναμώσουν τις τοποθεσίες του, παρά τις ελάχιστες πιθανότητες που είχαν. Στο ημερολόγιο της κατά τη 16η Ιανουαρίου του 1945, η Σάνινα, έγραψε: «παρά την επιθυμία μου να μεταβώ σε μια ασφαλέστερη τοποθεσία, κάτι άγνωστο με εξώθησε να πάω ξανά στην πρώτη γραμμή».[50] Στην ίδια ημερομηνία συμπλήρωσε: «δεν φοβάμαι τίποτα και δεν έχω κανένα κώλυμα στο να δώσω μία μάχη σώμα με σώμα». Την επόμενη μέρα, έγραψε σε γράμμα της ότι υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να πεθάνει, καθώς από τους 78 ανθρώπους που απάρτιζαν το τάγμα της, πλέον έχουν πεθάνει οι 72.[9] Κατά την τελευταία της σημείωση, ανέφερε ότι οι γερμανικές επιθέσεις είχαν γίνει πιο έντονες και ότι είχε βρει κρυψώνα μέσα σε ένα τανκ.[4] Στις 27 Ιανουαρίου, τραυματίζεται εξαιρετικά σοβαρά στην προσπάθειά της να σώσει έναν αξιωματικό του πυροβολικού. Το σώμα της βρέθηκε από δύο στρατιώτες σε αποτρόπαια εμφάνιση. Το στήθος της είχε ξεσκιστεί από θραύσματα εκρηκτικών.[51] Παρά τις απέλπιδες προσπάθειες να τη σώσουν, απεβίωσε την επόμενη μέρα,[51] κοντά στην περιοχή Μπιχάου (κατοπινό σοβιετικό μέρος του Τελμάνκοβα), το οποίο βρίσκεται 3 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά του πρωσικού χωριού Ίλμσντορφ. Η νοσοκόμα Γεκατερίνα Ράντκινα θυμάται τη Σάνινα να της λέει ότι μετανιώνει που έκανε τόσα λίγα πράγματα στης ζωή της.[51]

Παρόλα αυτά, κατά την ημέρα που πέθανε, οι Σοβιετικοί είχαν ανακαταλάβει τις μεγαλύτερες τοποθεσίες της Ανατολικής Πρωσίας, συμπεριλαμβανομένου το Τίλσιτ, το Ίνστερμπουργκ και το Πίλαου, ενώ είχαν προσεγγίσει και το Κένιγκσμπεργκ. Η Μαράτ, η αδελφή της Ρόζα, θυμάται τη στιγμή που η μητέρα της διάβασε την ανακοίνωση του θανάτου της Ρόζα: «Θυμάμαι ξεκάθαρα τα μάτια της μητέρας μου.Τα δάκρυα της είχαν στραγγίξει... Αυτό ήταν, αυτό ήταν, επαναλάμβανε διαρκώς».[52] Το πτώμα της ενταφιάστηκε κάτω από μία αχλαδιά, στις εκβολές του ποταμού Άλλε (σημερινού Λάβα),[9] ενώ αργότερα ενταφιάστηκε στο Ζνάμενσκ.[53]

Μεταθανάτιες τιμές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μεταξύ το 1964 και το 1965, ο Σοβιετικός τύπος ανανέωσε το ενδιαφέρον του για τη Σάνινα, μετά την κυκλοφορία του ημερολογίου της. Η εφημερίδα Severny Komsomolets, ζήτησε από τους συμπολεμιστές της να γράψουν ό,τι γνώριζαν για αυτή.[18] Δύο δρόμοι στη γενέτειρά της πήραν το όνομά τους από τη Σάνινα, ενώ και το τοπικό μουσείο του χωριού Γέντμα της αφιερώθηκε. Το τοπικό σχολείο, στο οποίο εκείνη φοίτησε μεταξύ το 1931 και το 1935, τοποθέτησε προς τιμήν της αναμνηστική πλακέτα.[54] Στο Αρχάγγελσκ, διεξάγονταν σκοπευτικοί αγώνες, από την παραστρατιωική ομάδα DOSAAF, των οποίων το βραβείο ήταν το Βραβείο Roza Shanina,[23] ενώ το Νοβοντβίνσκ οργάνωσε πρωτάθλημα σκοποβολής στη μνήμη της.[55] Στο χωριό του Μαλινόβκα, στην περιοχή Ουστγιάνσκι, ξεκίνησε ετήσιος διαγωνισμός σκι, του οποίο του βραβείο ονομάστηκε κι αυτό Βραβείο Roza Shanina.[56]

Το 1985, το Σωματείο των Βετεράνων της Ρωσικής Ακαδημίας Θηλέων Σκοπευτών, χωρίς επιτυχία, αιτήθηκε να δοθεί η ύψιστη σοβιετική τιμή του Μεταλλίου από το Τάγμα της Δόξας 1η Τάξης, στη Σάνινα (το οποίο θα την καθιστούσε πλήρες μέλος του τάγματος).[57] Τον ίδιο χρόνο, ο Ρώσος συγγραφέας Νικολάι Ζουράβλιοφ, εξέδωσε το βιβλίο Posle boya vernulas. Στον τίτλο του αναφέρει απόφθεγμα της Σάνινα: «Θα επιστρέψω μετά τη μάχη», το οποίο το είχε γράψει ως απάντηση στον διοικητή του τάγματός της, όταν της ζήτησε να επιστρέψει το γρηγορότερο δυνατό.[23] Ωστόσο και στίχοι έχουν γραφτεί προς τιμήν της, όπως αυτοί του Νικολάι Ναμπίτοβιτς.[58] Μία μικρή στήλη (σε μνημείο τριών μερών) αφιερώθηκε στη Σάνινα, το οποίο ανεγέρθη σε εγκατάσταση Μπογκάνοβσκι, στην περιοχή του Ουστγιάνσκι.[59]

Το 2000, το όνομα της εμφανίστηκε σε αναμνηστική πέτρα αφιερωμένη σε αυτούς που πολέμησαν στο Σιβηρικό Πανεπιστήμιο Τεχνολογίας, παρόλο που δεν είχε κάποια σχέση με αυτό κατά τη διάρκεια του βίου της. Ο Ρώσος συγγραφέας Βίκτορ Λόγκνινοβ, έγραψε αμφιλεγόμενα ότι τη δεκαετία του 1970 η Σάνινα είχε σπουδάσει στο Σιβηρικό Ινστιτούτο Δασοκομίας και ότι είναι η κόρη ενός γέρου κομμουνιστή από το Κρασνογιάρσκ.[60] Ο ισχυρισμός αυτός συνεχίστηκε κι από δημοσιεύσεις της περιοχής και τα επόμενα χρόνια και συγκεκριμένα έως και το 2005.[61] Το 2013, ένας τοίχος μνήμης απεικονίζει με γκραφίτι έξι πορτρέτα ηρώων του πολέμου, συμπεριλαμβανομένου και της Σάνινα, ο οποίος βρίσκεται στο Αρχάγγελσκ.[62]

Χαρακτήρας και προσωπική ζωή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο πολεμικός ανταποκριτής Πιοτρ Μόλχανοβ, ο οποίος συχνά συναντούσε τη Σάνινα στο μέτωπο, την περιέγραψε ως ένα άτομο με ασυνήθιστη οξυδέρκεια και θέληση.[18] Η Σάνινα συνήθιζε να περιγράφει τον εαυτό της, όταν φοιτούσε στο πανεπιστήμιο, ως «απεριόριστα και απερίσκεπτα φλύαρη».[7] Η ίδια αποφάσισε να συμπεριφέρεται όπως ο ρομαντικός ποιητής, ζωγράφος και συγγραφέας, Μίχαηλ Λερμόντοβ: να πράττει κατά τον δαίμονα εαυτού.[4] Η Σάνινα ντυνόταν σεμνά και τις άρεσε να παίζει βόλεϋ.[63] Σύμφωνα με τη συντρόφισσά της, Λίντιγια Βντόβινα, η Ρόζα συνήθιζε να τραγουδά το αγαπημένο της πολεμικό τραγούδι Oy tumany moi, rastumany, κάθε φορά που καθάριζε και περιποιούνταν τον οπλισμό της.[18] Είχε έναν ευθύ χαρακτήρα, γεμάτο κουράγιο, και με παντελή έλλειψη φιλαυτίας.[64][4] Μία φορά είχε πει μια ιστορία για το «πώς καμιά πενηνταρία τρελαμένοι φασίστες, πλησίασαν, κραυγάζοντας άγρια στα χαρακώματα», όπου βρισκόντουσαν 12 γυναίκες σκοπευτές, μαζί με αυτές και η Σανίνα: «Μερκοί έπεσαν από τις εύστοχες βολές μας, τους άλλους τους τελειώσαμε, με τις ξιφολόγχες μας, τις χειροβομβίδες μας και τα φτυάρια μας, ενώ κάποιους τους αιχμαλωτίσαμε, δένοντας σφιχτά τα χέρια τους».[18]

Η ζωή της στιγματίστηκε από κάθε άποψη από τον Πόλεμο. Στις 10 Οκτωβρίου του 1944, έγραψε στο ημερολόγιό της: «Δεν μπορώ να δεχτώ ότι ο Μίσα Πανάριν δεν ζει πια. Τι καλό παιδί! [Αυτός] σκοτώθηκε... Με αγαπούσε, το ξέρω, μα τον αγαπούσα κι εγώ... Η καρδιά μου είναι βαριά, είμαι 20 χρονών και ποτέ δεν είχα φίλο».[4] Τον Νοέμβριο του 1944, η Σάνινα έγραψε ότι η καρδιά της φτερουγίζει για έναν νέο και ότι τον αγαπά, του οποίου το όνομα είναι Νικολάι, αλλά συμπληρώνει ότι δεν πρέπει να έλαχε καλής ανατροφής και μόρφωσης.[4] Κατά την ίδια καταχώρηση, συμπληρώνει ότι δεν σκέφτεται τον γάμο, επειδή «δεν είναι ακόμα ή κατάλληλη ώρα».[4] Αργότερα, έγραψε ότι δεν "τα έβρισκαν" με τον Νικολάι, γράφοντάς του ένα σημείωμα, το οποίο του έλεγε ότι είναι «δοσμένη στον έναν και ότι δεν πρόκειται να αγαπήσει ποτέ ξανά άλλον».[4] Στην τελευταία της σημείωση στο ημερολόγιό της έγραψε ότι «δεν μπορεί να βρει πουθενά παρηγοριά και ότι δεν είναι χρήσιμη σε κανέναν».[65]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ 1,0 1,1 Алёшина & Попышева 2010, σελ. 14
  2. ↑ Зара Хушт. Что в имени тебе моем? [What is in my name for you?]. Краснодарские известия (στα Ρωσικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Αυγούστου 2012. Ανακτήθηκε στις 3 Μαρτίου 2012. 
  3. ↑ 3,0 3,1 Порошина 1995, σελ. 52
  4. ↑ 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 4,10 4,11 4,12 4,13 4,14 4,15 4,16 4,17 4,18 4,19 4,20 4,21 4,22 4,23 Снайпер Роза Шанина [Sniper Roza Shanina] (στα Ρωσικά). Armoury Online. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Μαΐου 2016. Ανακτήθηκε στις 27 Δεκεμβρίου 2010. 
  5. ↑ Мамонов & Порошина 2011, σελ. 6
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 «Αρχειοθετημένο αντίγραφο» Неизвестное письмо [The Unknown Letter] (PDF). Известия русского Севера (στα Ρωσικά). Σεπτέμβριος 2010. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 3 Ιανουαρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 21 Ιανουαρίου 2012. 
  7. ↑ 7,0 7,1 «Αρχειοθετημένο αντίγραφο» Память Победы: она была подругой легендарного снайпера Розы Шаниной [The Memory of Victory: She was a Friend of Legendary Sniper Roza Shanina]. Pravda (στα Ρωσικά). 11 Μαΐου 2005. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Ιανουαρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 1 Νοεμβρίου 2011. 
  8. ↑ 8,0 8,1 Наградной лист [Commendation list (of Roza Shanina on her 3rd class Order of Glory)] (στα Ρωσικά). Podvignaroda.ru. 17 Απριλίου 1944. Ανακτήθηκε στις 10 Δεκεμβρίου 2011. 
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 9,4 9,5 9,6 9,7 9,8 Овсянкин, Евгений. «Снайпер Роза Шанина [Sniper Roza Shanina]» (στα Ρωσικά). Arkhangelsk: Arkhangelsk Pedagogical College. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Απριλίου 2012. Ανακτήθηκε στις 21 Οκτωβρίου 2008. 
  10. ↑ Овсянкин, Евгений. «В годы Великой Отечественной ...» [In the years of the Great Patriotic War ...] (στα Ρωσικά). Arkhangelsk Pedagogical College. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Ιουλίου 2012. Ανακτήθηκε στις 30 Δεκεμβρίου 2010. 
  11. ↑ 11,0 11,1 Елена Гордеева (3 Απριλίου 2012). Роза Шанина - красавица-снайпер из Архангельской области [Roza Shanina - a sniper beauty from Arkhangelsk Oblast] (στα Ρωσικά). Topwar.ru. Ανακτήθηκε στις 30 Αυγούστου 2012. 
  12. ↑ Pegler 2006, σελίδες 175–176
  13. ↑ History of World War II. Marshall Cavendish. 2004. σελ. 587. ISBN 978-0-7614-7482-1. 
  14. ↑ 14,0 14,1 Мамонов & Порошина 2011, σελ. 15
  15. ↑ Алёшина & Попышева 2010, σελ. 15
  16. ↑ Мамонов & Порошина 2011, σελ. 16
  17. ↑ Ручко, Александр. Неженское дело? [A Non-Woman Business?] (στα Ρωσικά). Gun Magazine. Ανακτήθηκε στις 19 Μαΐου 2013. 
  18. ↑ 18,0 18,1 18,2 18,3 18,4 18,5 18,6 Мельницкая, Лидия (9 Φεβρουαρίου 2006). «Навеки – двадцатилетняя» [Forever Twenty Aged]. Pravda Severa (στα Ρωσικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Οκτωβρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 27 Δεκεμβρίου 2010. 
  19. ↑ 19,0 19,1 Головин, Владимир (2010). «Вместо легких лодочек – кирзачи солдатские.» [Kirza Boots Instead of Court Shoes]. Урал (στα Ρωσικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Μαρτίου 2012. Ανακτήθηκε στις 31 Δεκεμβρίου 2010. 
  20. ↑ 20,0 20,1 20,2 М. Молчанов (1985). «Девушки – снайперы 5-й армии» [Female Snipers of the 5th Army (from the compilation Born by War)] (στα Ρωσικά). Молодая гвардия. Ανακτήθηκε στις 21 Ιανουαρίου 2011. 
  21. ↑ Крылов, Н. И.· Алексеев Н. И.· Драган И. Г. (1970). Навстречу победе (στα Ρωσικά). Наука. σελ. 191. 
  22. ↑ 22,0 22,1 22,2 Пётр Молчанов (1976). Жажда боя [Thirst for battle]. Снайперы (compilation) (στα Ρωσικά). Moscow: OAO "Molodaya gvardiya". Ανακτήθηκε στις 21 Οκτωβρίου 2008. 
  23. ↑ 23,0 23,1 23,2 23,3 «Ρωσικά Snipers of 1941–1945 years; После боя вернусь ... [Returned after battle ...] (excerpts from books by Медведева, В. Е. and Журавлёва, Н. А.)» (στα Ρωσικά). DOSAAF publishing house. Ανακτήθηκε στις 27 Δεκεμβρίου 2010. 
  24. ↑ Мамонов & Порошина 2011, σελ. 45
  25. ↑ 25,0 25,1 Наградной лист [Commendation list [of Roza Shanina on her 2nd class Order of Glory]] (στα Ρωσικά). Podvignaroda.ru. 16 Σεπτεμβρίου 1944. Ανακτήθηκε στις 10 Δεκεμβρίου 2011. 
  26. ↑ 26,0 26,1 26,2 26,3 «Red Army Girl Unseen Terror of East Prussia». Ottawa Citizen. 20 Σεπτεμβρίου 1944. Ανακτήθηκε στις 27 Δεκεμβρίου 2010. 
  27. ↑ Мамонов & Порошина 2011, σελ. 23
  28. ↑ Мамонов & Порошина 2011, σελ. 24
  29. ↑ Алёшина & Попышева 2010, σελ. 16
  30. ↑ Ортенберг, Давид. Сорок третий [The Forty Third] (στα Ρωσικά). Militera. Ανακτήθηκε στις 3 Ιανουαρίου 2011. 
  31. ↑ Фронтовой дневник Кукуева И. Е [The Front Diary of I. E. Kukuyev]. Strana Kaliningrad (στα Ρωσικά). Ανακτήθηκε στις 3 Ιανουαρίου 2011. 
  32. ↑ Лебедев, Петр. В бою до последнего вздоха [In Battle Till the Last Breath]. Республика Татарстан (στα Ρωσικά). Ανακτήθηκε στις 3 Ιανουαρίου 2011. 
  33. ↑ Мамонов & Порошина 2011, σελ. 14
  34. ↑ 34,0 34,1 Мамонов & Порошина 2011, σελ. 4
  35. ↑ Мамонов & Порошина 2011, σελ. 20
  36. ↑ 36,0 36,1 36,2 36,3 Jones, Michael (2011). Total War: From Stalingrad to Berlin. Hachette UK. ISBN 1-84854-246-1. 
  37. ↑ «Russ Girl Terror of East Prussia». U.S. News. Σεπτέμβριος 1944. Ανακτήθηκε στις 31 Δεκεμβρίου 2010. 
  38. ↑ «Репортаж "Забытый герой – Роза Шанина"» ["The Forgotten Hero – Roza Shanina" report (03:08 time mark)] (στα Ρωσικά). Pomorfilm.ru. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Ιανουαρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 1 Φεβρουαρίου 2011. 
  39. ↑ 39,0 39,1 39,2 Мамонов & Порошина 2011, σελ. 13
  40. ↑ Мамонов & Порошина 2011, σελίδες 34–35
  41. ↑ «Αρχειοθετημένο αντίγραφο» Награды девушкам-снайперам [Awards for sniper girls] (PDF). Krasnaya Zvezda (στα Ρωσικά). 17 Ιανουαρίου 1945. σελ. 3. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 23 Σεπτεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 10 Δεκεμβρίου 2011. 
  42. ↑ «Результаты поиска по сводной базе – все поля» [Database search results] (στα Ρωσικά). Interregional Informational and Search Center. Ανακτήθηκε στις 30 Δεκεμβρίου 2010. 
  43. ↑ Шанина Роза Георгиевна [Shanina Roza Georgiyevna] (στα Ρωσικά). Podvignaroda.ru. Ανακτήθηκε στις 11 Ιανουαρίου 2014. 
  44. ↑ Brayley, Martin· Ramiro Bujeiro (2001). World War II Allied Women's Services. Osprey Publishing. σελ. 37. ISBN 978-1-84176-053-7. 
  45. ↑ Pegler 2006, σελ. 160
  46. ↑ Евгений Овсянкин (2010). «Αρχειοθετημένο αντίγραφο» Когда Родина в опасности [When the Motherland is in danger] (στα Ρωσικά). Nord.pomorsu.ru. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Απριλίου 2013. Ανακτήθηκε στις 25 Μαρτίου 2013. 
  47. ↑ Д.Д. Панков. «Αρχειοθετημένο αντίγραφο» Центральная женская школа снайперской подготовки в Подольске [Central Female Sniper Academy in Podolsk] (στα Ρωσικά). Podolsk.org. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Ιανουαρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 19 Ιανουαρίου 2011. 
  48. ↑ «Sniper Roza Shanina» (στα Ρωσικά). Krasnaya Zvezda: σελ. 2. 22 Σεπτεμβρίου 1944. 
  49. ↑ «Woman sniper's total now 46». Leader-Post. 25 Σεπτεμβρίου 1944. Ανακτήθηκε στις 27 Δεκεμβρίου 2010. 
  50. ↑ Мамонов & Порошина 2011, σελ. 55
  51. ↑ 51,0 51,1 51,2 Мамонов & Порошина 2011, σελ. 59
  52. ↑ Порошина 1995, σελ. 54
  53. ↑ Информация из списков захоронения [Information from the lists of burials] (στα Ρωσικά). Obd-memorial. Ανακτήθηκε στις 10 Δεκεμβρίου 2011. 
  54. ↑ «Вместо учебников – винтовка. Вместо учителей – война» [Rifle instead of textbooks, war instead of teachers] (στα Ρωσικά). Pomorie.ru. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Ιανουαρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 30 Ιανουαρίου 2012. 
  55. ↑ «[Novodvinsk will host the city's open shooting sports championship]» (στα Ρωσικά). Arnews. 16 Ιανουαρίου 2004. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-07-20. https://web.archive.org/web/20110720015801/http://www.arnews.ru/news/204064.html. Ανακτήθηκε στις 2011-01-13. 
  56. ↑ «[Ski race competitions for the Roza Shanina Prize]» (στα Ρωσικά). Belomorsport.ru. 26 Φεβρουαρίου 2013. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2016-01-18. https://web.archive.org/web/20160118111623/http://www.belomorsport.ru/index.php/crosscountry/item/678-%D1%81%D0%BE%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F-%D0%BF%D0%BE-%D0%BB%D1%8B%D0%B6%D0%BD%D1%8B%D0%BC-%D0%B3%D0%BE%D0%BD%D0%BA%D0%B0%D0%BC-%D0%BD%D0%B0-%D0%BF%D1%80%D0%B8%D0%B7%D1%8B-%D1%80%D0%BE%D0%B7%D1%8B-%D1%88%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%BD%D0%BE%D0%B9.html. Ανακτήθηκε στις 2011-03-23. 
  57. ↑ Мамонов & Порошина 2011, σελ. 67
  58. ↑ «Αρχειοθετημένο αντίγραφο» Из поколения победителей [From the generation of victors] (στα Ρωσικά). Ustyany.net. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 10 Δεκεμβρίου 2011. 
  59. ↑ Новый памятник 3 кавалерам ордена "Славы" [A new monument to the three recipients of the Order of Glory] (στα Ρωσικά). Pomorie.ru. 2 Σεπτεμβρίου 2010. Ανακτήθηκε στις 25 Μαρτίου 2013. 
  60. ↑ Логвинов, Виктор (1977). В бой идут сибиряки: красноярцы на фронтах и в тылу Великой Отечественной войны. Красноярск : Кн. изд-во. σελ. 25. 
  61. ↑ Красноярцы в Великой Отечественной войне: материалы региональной межвузовской научной конференции, посвященной 60-летию победы СССР в Великой Отечественной войне, 20 апреля 2005 года (στα Ρωσικά). Краснояр. гос. ун-т, Гос. унив. науч. б-ка Краснояр. края. 2005. σελ. 65. 
  62. ↑ "Стена памяти" украшает Чумбаровку (στα Ρωσικά). Pravda Severa. 16 Σεπτεμβρίου 2013. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 31 Δεκεμβρίου 2013. 
  63. ↑ Полоскова, А. (1995). (στα Ρωσικά)Этот день мы приближали как могли...: устьяки на фронте и в тылу (Устьян. район. краевед. музей): 57. 
  64. ↑ Козлова, А. (1995). (στα Ρωσικά)Этот день мы приближали как могли...: устьяки на фронте и в тылу (Устьян. район. краевед. музей): 56. 
  65. ↑ Мамонов & Порошина 2011, σελ. 58

Αναφορές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Pegler, Martin (2006). Out of Nowhere: A History of the Military Sniper. Osprey Publishing. ISBN 978-1-84603-140-3. 
  • Алёшина, А.; Попышева, К. (2010). (στα Ρωσικά)Краеведческий альманах "Отечество" (Устьян. район. краевед. музей). 
  • Мамонов, В.П.· Порошина, Н.Н. (2011). Она завещала нам песни и росы [She bequeathed us songs and dews] (στα Ρωσικά). Муниципальное учреждение культуры "Устьянский краеведческий музей". 
  • Порошина, Н. (1995). (στα Ρωσικά)Этот день мы приближали как могли...: устьяки на фронте и в тылу (Устьян. район. краевед. музей). 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]


Καθιερωμένοι όροι
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Ρόζα_Σάνινα&oldid=10416206"