Ραντόμσκο

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Συντεταγμένες: 51°4′N 19°27′E / 51.067°N 19.450°E / 51.067; 19.450

Ραντόμσκο

Σημαία
Έμβλημα
Τοποθεσία στο χάρτη
Τοποθεσία στο χάρτη
Ραντόμσκο
51°4′0″N 19°27′0″E
ΧώραΠολωνία
Διοικητική υπαγωγήRadomsko County
Έκταση62 km²
Υψόμετρο230 μέτρα
Πληθυσμός44.441 (31  Μαρτίου 2021)[1]
Ταχ. κωδ.97-500
Ζώνη ώραςUTC+01:00 (επίσημη ώρα)
UTC+02:00 (θερινή ώρα)
ΙστότοποςΕπίσημος ιστότοπος
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Το Ραντόμσκο (πολωνικά: Radomsko) είναι πόλη και η έδρα του Πόβιατ Ραντόμσκο στο Βοεβοδάτο Λοτζ στην κεντρική Πολωνία. Βρίσκεται δίπλα στον ποταμό Ραντόμκα. Τα έτη 1975-1998 ανήκε στο πρώην Βοεβοδάτο Πιότρκουφ. Ο πληθυσμός της πόλης είναι 45.353 κάτοικοι (2020).[2]

Ιστορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Καθολική Εκκλησία του Αγίου Λάμπερτ του Μάαστριχτ (Kościół św Lamberta), όπως φαίνεται από την οδό Πσεντμπόρσκα.

Το Ραντόμσκο χρονολογείται από τον 11ο αιώνα.[3] Η παλαιότερη γνωστή αναφορά του Ραντόμσκο προέρχεται από ένα έγγραφο του Κορράδου Α΄ της Μαζοβίας από το 1243. Έλαβε προνόμια πόλης από τον Δούκα Λέσεκ Β΄ του Μέλα του Δουκάτου του Σιέρατς το 1266. Κατά τη διάρκεια των χρόνων του κατακερματισμού του Βασιλείου της Πολωνία των Πιαστ , ήταν μέρος της Επαρχίας Σενιοράτε και του Δουκάτο του Σιέρατς, και στη συνέχεια ήταν μια βασιλική πόλη του Στέμματος της Πολωνίας, όπου διοικητικά βρισκόταν στο Βοεβοδάτο Σιέρατς στην Επαρχία Μείζονος Πολωνίας του Πολωνικού Στέμματος. Το 1288, ο Δούκας Λέσεκ Β΄ ο Μέλας έφερε Φραγκισκανούς στην πόλη, και το 1328, ο Βασιλιάς Βλαντίσλαφ Α΄ ο Βραχύς χρηματοδότησε την κατασκευή της γοτθικής Φραγκισκανικής εκκλησίας.[4]

Το 1382 και το 1384, πραγματοποιήθηκαν συνέδρια πολωνικής αριστοκρατίας στο Ραντόμσκο, κατά τη διάρκεια της οποίας η Πριγκίπισσα Γιαντβίγκα της Πολωνίας επιλέχθηκε ως βασίλισσα της Πολωνίας ως η πρώτη γυναίκα μονάρχης της χώρας.[5] Πιθανότατα ήταν στο Ραντόμσκο όπου συνήφθη συμφωνία βάσει της οποίας ο μελλοντικός βασιλιάς της Πολωνίας, Λαδίσλαος Β΄ Γιαγκελόν, παντρεύτηκε την Γιαντβίγκα, ιδρύοντας έτσι τον Οίκο των Γιαγκελλόνων.[4] Σήμερα, η Βασίλισσα Γιαντβίγκα θεωρείται η πολιούχος αγία του Ραντόμσκο. Η πόλη αναπτύχθηκε υπό την αιγίδα του Οίκου των Γιαγκελλόνων και της χορηγήθηκαν σημαντικά εμπορικά και φορολογικά προνόμια από τους Βασιλιάδες Λαδίσλαο Β΄ Γιαγκελόν το 1427 και Σιγισμούνδο Β΄ Αύγουστος το 1549 και το 1552.[3]

Το 1793, ως συνέπεια του δεύτερου διαμελισμούς της Πολωνίας, η πόλη έγινε μέρος του Βασιλείου της Πρωσίας. Το 1807 έγινε μέρος του Πολωνικού Δουκάτου της Βαρσοβίας, και το 1815 μέρος της Πολωνίας του Συνεδρίου εντός της Ρωσικής Αυτοκρατορίας. Το 1846, άνοιξε το τμήμα της σιδηροδρομικής γραμμής Βαρσοβίας-Βιέννης που περνούσε μέσα από την πόλη, παρέχοντας σιδηροδρομική σύνδεση με τη Βαρσοβία. Οι κάτοικοι συμμετείχαν στη Νοεμβριανή Εξέγερση και την Ιανουαριανή Εξέγερση εναντίον της Ρωσίας.[3] Μετά τις τελευταίες αντιπολωνικές καταστολές, συμπεριλαμβανομένων των πολιτικών εκρωσισμού, εντατικοποιήθηκαν. Η ρωσική διοίκηση απέλασε τους Φραγκισκανούς μοναχούς από την πόλη.[4]

Κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, η πόλη καταλήφθηκε από την Αυστρία. Στις 7 Νοεμβρίου 1918, ντόπιοι κάτοικοι και μέλη της μυστικής Πολωνικής Στρατιωτικής Οργάνωσης αφόπλισαν τους Αυστριακούς και απελευθέρωσαν την πόλη, τέσσερις μέρες πριν η Πολωνία ανακτήσει επίσημα την ανεξαρτησία της.[6] Στη συνέχεια απελευθερώθηκαν Πολωνοί πολιτικοί κρατούμενοι. Οι Φραγκισκανοί επέστρεψαν στο μοναστήρι τους το 1918.[4]

Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Καταστροφή μετά το γερμανικό βομβαρδισμό της πόλης το 1939

Την 1η Σεπτεμβρίου 1939, την πρώτη ημέρα της γερμανικής εισβολής στην Πολωνία που πυροδότησε τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι Γερμανοί επιτέθηκαν από αέρος στην πόλη.[7] Δεκάδες πολίτες σκοτώθηκαν στους βομβαρδισμούς. Το Ραντόμσκο καταλήφθηκε από τη Βέρμαχτ στις 3 Σεπτεμβρίου 1939.[8] Την επόμενη μέρα, οι Γερμανοί πραγματοποίησαν εκτελέσεις Πολωνών στις σημερινές περιοχές Μπαρτοντιέγιε, Φολβάρκι και Στομπιέτσκο Μιέισκιε.[3] Στις 6-8 Σεπτεμβρίου 1939, το Einsatzgruppe II μπήκε στην πόλη και στη συνέχεια πραγματοποίησε μαζικές συλλήψεις Πολωνών και έψαξε πολωνικά γραφεία και οργανισμούς.[9] Πολωνική υπόγεια αντίσταση οργανώθηκε ήδη από τον Οκτώβριο του 1939. Υπήρχε επίσης μυστική πολωνική εκπαίδευση.

Τον Μάρτιο του 1940, οι Γερμανοί πραγματοποίησαν μαζικές συλλήψεις 60 Πολωνών στην πόλη και το πόβιατ.[10] Τον Απρίλιο του 1940 δημιουργήθηκε ένα ναζιστικό γκέτο στην περιοχή Πσεντμπόζε για ντόπιους Πολωνοεβραίους. Πάνω από 120 Πολωνοί από το Ραντόμσκο και την γύρω περιοχή δολοφονήθηκαν από τους Ρώσους κατά τη μεγάλη Σφαγή του Κάτιν τον Απρίλιο-Μάιο του 1940.[11] Κατά τη διάρκεια του γερμανικού AB-Aktion, 53 Πολωνοί δάσκαλοι και διευθυντές σχολείων συνελήφθησαν στις 11 Ιουνίου 1940 και πραγματοποιήθηκαν περαιτέρω μαζικές συλλήψεις Πολωνών τον Αύγουστο του 1940[12] και το 1941.[3] Τα θύματα ανακρίθηκαν από τη Γκεστάπο, απελάθηκαν σε ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης ή δολοφονήθηκαν στα δάση κοντά στο Όλστιν κατά τη διάρκεια μεγάλων σφαγών που πραγματοποιήθηκαν τον Ιούνιο, τον Ιούλιο και τον Οκτώβριο του 1940[13] ή στην περιοχή Κόπιετς και στα κοντινά χωριά. Το γκέτο εκκαθαρίστηκε σε δύο στάδια κατά τη διάρκεια του Ολοκαυτώματος. Η πρώτη δράση απέλασης πραγματοποιήθηκε στις αρχές Οκτωβρίου 1942 με τους φυλακισμένους να στέλνονται με φορτηγά τρένα στο στρατόπεδο εξόντωσης της Τρεμπλίνκα. Στις 12 Οκτωβρίου, περίπου 9.000 Εβραίοι απελάθηκαν. Επιτράπηκε σε μια μικρή ομάδα Εβραίων σκλάβων εργατών να παραμείνουν, οι οποίοι στάλθηκαν στην Τρεμπλίνκα τον Ιανουάριο του 1943. Το Ραντόμσκο ανακηρύχθηκε Γιούντενφραϊ. Σε αντίποινα, η μονάδα του Εσωτερικού Στρατού έστησε ενέδρα και πυροβόλησε τον αρχηγό της Γκεστάπο, Βίλι Μπέργκερ και τον αναπληρωτή του, Γιόχαν Βάγκνερ, στις 27 Μαΐου 1943. Η γερμανική δράση καταστολής πραγματοποιήθηκε στις 3 Αυγούστου 1943 στο Ρεγιοβίτσε. Ο οικισμός ισοπεδώθηκε και μερικοί στρατιώτες του Εσωτερικού Στρατού συνελήφθησαν και μεταφέρθηκαν στο Ραντόμσκο. Η ναζιστική φυλακή στο Ραντόμσκο, που βρίσκεται στο ιστορικό Ράτους, δέχθηκε επίθεση από τον Εσωτερικό Στρατό το βράδυ της 7-8 Αυγούστου 1943 και οι φυλακισμένοι διασώθηκαν. Της επίθεσης ηγήθηκε ο Υπολοχαγός Στανίσουαφ Χμπίγκνιεφ Σοϊτσίνσκι.[7] Υπάρχουν πολλές γνωστές περιπτώσεις ντόπιων Πολωνών, οι οποίοι διώχθηκαν από τους Γερμανούς για διάσωση Εβραίων.[14]

Γερμανική εκτέλεση των Πολωνών στο Ραντόμσκο το 1943

Για να εξαλειφθούν οι «Πολωνοί ληστές» κοντά στο Ραντόμσκο, περίπου 1.000 στρατιώτες των Σούτσσταφφελ και Βέρμαχτ κλήθηκαν από τη γερμανική διοίκηση. Η μάχη διεξήχθη την 1η Ιουνίου 1944 κοντά στο Κσέντουφ, εναντίον περίπου 80 παρτιζάνων του Εσωτερικού Στρατού, με επικεφαλής τον Φλόριαν Μπούντνιακ. Ο γερμανικός στρατός, μη οικειός με το τοπικό δάσος, έχασε 250 άντρες και υποχώρησε. Η δεύτερη μάχη ξεκίνησε στις 12 Σεπτεμβρίου 1944 κοντά στην Εβίνα. Ήταν μια από τις μεγαλύτερες μάχες του Πολωνικού Υπόγειου Κράτους στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, που διήρκεσε για αρκετές ώρες. Η 3η Ταξιαρχία του Πολωνικού Λαϊκού Στρατού με 600 αντάρτες, στάθηκε ενάντια στη γερμανική δύναμη η οποία ήταν δέκα φορές μεγαλύτερη. Οι απώλειες του εχθρού εκτιμήθηκαν σε περίπου 100 νεκρούς και 200 τραυματίες. Οι απώλειες της Πολωνίας ανήλθαν σε 12 νεκρούς αντάρτες, 11 τραυματίες και αρκετούς αγνοούμενους. Οι μάχες κέρδισαν στο Ραντόμσκο το ναζιστικό γερμανικό ψευδώνυμο «Banditenstadt», που σημαίνει «η πόλη των ληστών».[3]

Το 1944, κατά τη διάρκεια και μετά την Εξέγερση της Βαρσοβίας, οι Γερμανοί πραγματοποίησαν απελάσεις Βαρσοβιανών από το στρατόπεδο Ντούλαγκ 121 στο Προύσκουφ, όπου είχαν φυλακιστεί αρχικά, στο Ραντόμσκο.[15] Αυτοί οι Πολωνοί ήταν κυρίως ηλικιωμένοι, άρρωστοι και γυναίκες με παιδιά. Το 1945, η γερμανική κατοχή τελείωσε και η πόλη αποκαταστάθηκε στην Πολωνία, αν και με ένα σοβιετικό κομμουνιστικό καθεστώς, το οποίο στη συνέχεια παρέμεινε στην εξουσία μέχρι την πτώση του κομμουνισμού στη δεκαετία του 1980.

Μεταπολεμική περίοδος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τον Απρίλιο του 1946, 167 αντάρτες του Υπόγειου Πολωνικού Στρατού επιτέθηκαν σε κομμουνιστική φυλακή και απελευθέρωσαν περισσότερους από 50 κρατούμενους.[16] Τις επόμενες εβδομάδες, οι κομμουνιστές αύξησαν τις καταστολές και συνέλαβαν περίπου 150 άτομα που σχετίζονταν με το κίνημα της αντίστασης. Τον Μάιο του 1946, οι κομμουνιστές καταδίκασαν 17 συμμετέχοντες στη δράση από τον Απρίλιο του 1946, συμπεριλαμβανομένων των 12 σε θάνατο. Εκείνοι που καταδικάστηκαν σε θάνατο δολοφονήθηκαν βάναυσα και στη συνέχεια τα πτώματα τους ρίχτηκαν σε ένα πηγάδι κοντά στον ποταμό Πιλίτσα.

Το Κέντρο Πολιτισμού και το Περιφερειακό Μουσείο άνοιξαν το 1967 και το 1969, αντίστοιχα.[16] Τον Δεκέμβριο του 1981, οι κομμουνιστές φυλάκισαν οκτώ ντόπια μέλη της Αλληλεγγύης. Οι ντόπιοι μαζεύτηκαν και προσπάθησαν να σταματήσουν τη μεταφορά των συλληφθέντων ακτιβιστών, ωστόσο, εξακολουθούσαν να κρατούνται από τους κομμουνιστές στο Σιέρατς και μετά από τον Γουόβιτς.

Μεταφορές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σιδηροδρομικός σταθμός

Η πολωνική σιδηροδρομική γραμμή 1, η οποία συνδέει τη Βαρσοβία και το Κατοβίτσε, τις δύο μεγαλύτερες μητροπολιτικές περιοχές της χώρας, διασχίζει την πόλη. Οι Πολωνικοί Κρατικοί Σιδηρόδρομοι (Polskie Koleje Państwowe, PKP) παρέχουν συνδέσεις στο Radomsko με διάφορες πόλεις σε όλη την Πολωνία, συμπεριλαμβανομένων των Λοτζ, Τσενστοχόβα, Σοσνόβιετς, Γκλιβίτσε, Βρότσουαφ, Τόρουν, Μπίντγκοστς, Γκντανσκ, Γκντίνια, Μπιαουίστοκ, Όλστιν και Λούμπλιν.

Η πόλη είναι επίσης προσβάσιμη με την Εθνική Οδός 1 της Πολωνίας, τον μελλοντικό αυτοκινητόδρομο Α1, ο οποίος συνδέει τη μεγαλύτερη πολωνική πόλη λιμάνι Γκντανσκ στα βόρεια με τη μητροπολιτική περιοχή Άνω Σιλεσίας και τα σύνορα Πολωνίας-Τσεχίας στο Γκοζίτσκι στο Νότο. Η πόλη βρίσκεται επίσης κοντά στις πολωνικές Εθνικές Οδούς 42 και 91, και στην Ευρωπαϊκή Οδό E75, που συνδέει τη βόρεια Νορβηγία και τη Φινλανδία με την Ελλάδα.

Κουζίνα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τάταρτσουχ (Tatarczuch) από το Ραντόμσκο, ένα παραδοσιακό τοπικό γλυκό μαύρο ψωμί.

Τα επίσημα προστατευόμενα παραδοσιακά τρόφιμα που προέρχονται από το Ραντόμσκο είναι η radomszczańska zalewajka (ζαλεβάικα του Ραντόμσκο) και το tatarczuch (τάταρτσουχ) του Ραντόμσκο (όπως ορίζεται από το Υπουργείο Γεωργίας και Αγροτικής Ανάπτυξης της Πολωνίας). Η Radomszczańska zalewajka είναι ένα ξεχωριστό είδος της zalewajka, μια παραδοσιακή πολωνική σούπα φτιαγμένη από κομμένες σε κύβους βραστές πατάτες, ξινή σίκαλη (Zur) από προζύμι ψωμιού και σάλο με τσβάρτσι. Διαφέρει από άλλους τύπους με τη χρήση αποξηραμένων μανιταριών και ντόπιας σμετάνα.[17] Το τάταρτσουχ είναι ένα γλυκό μαύρο ψωμί με μέλι, φτιαγμένο από αλεύρι φαγόπυρου.[18]

Αθλητισμός[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Δημοτική βιβλιοθήκη
Περιφερειακό δικαστήριο

Αδελφοποιημένες πόλεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το Ραντόμσκο είναι αδελφοποιημένο με:

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ bdl.stat.gov.pl/api/v1/data/localities/by-unit/051011712011-0968078?var-id=1639616&format=jsonapi. Ανακτήθηκε στις 4  Οκτωβρίου 2022.
  2. ↑ «Największe miasta w Polsce pod względem liczby ludności» [Οι μεγαλύτερες πόλεις της Πολωνίας από άποψη πληθυσμού]. polskawliczbach.pl (στα Πολωνικά). 
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 «Historia - Strona Miasta Radomska». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Οκτωβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 14 Μαΐου 2021. 
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 «Zespół klasztorny oo. Franciszkanów, Radomsko». Zabytek.pl (στα Πολωνικά). Ανακτήθηκε στις 25 Απριλίου 2021. 
  5. ↑ «Patronka Miasta». Radomsko.pl (στα Πολωνικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Μαΐου 2021. Ανακτήθηκε στις 25 Απριλίου 2021. 
  6. ↑ «Radomsko było niepodległe już 7 listopada 1918 roku!». Radomsko24.pl (στα Πολωνικά). Ανακτήθηκε στις 25 Απριλίου 2021. 
  7. ↑ 7,0 7,1 Μουσείο του Ραντόμσκο (2012). «Historia regionu w datach - lata 1939-1945». Radomsko.pl. 
  8. ↑ Περιφερειακό Μουσείο του Ράντομσκο (2016). «Areszt Miejski». Περιφερειακό Μουσείο του Ράντομσκο. 
  9. ↑ Βαρντζίνσκα, Μάρια (2009). Był rok 1939. Operacja niemieckiej policji bezpieczeństwa w Polsce. Intelligenzaktion (στα Πολωνικά). Βαρσοβία: Ινστιτούτο Εθνικής Μνήμης. σελ. 118. 
  10. ↑ Βαρντζίνσκα, σελ. 252
  11. ↑ «Radomsko: w hołdzie ofiarom zbrodni katyńskiej» Check |url= value (βοήθεια). TVP3 Łódź (στα Πολωνικά). Ανακτήθηκε στις 25 Απριλίου 2021. [νεκρός σύνδεσμος]
  12. ↑ Βαρντζίνσκα, σελ. 266
  13. ↑ Βαρντζίνσκα, σελ. 266-267
  14. ↑ Rejestr faktów represji na obywatelach polskich za pomoc ludności żydowskiej w okresie II wojny światowej (στα Πολωνικά). Βαρσοβία: IPN. 2014. σελίδες 73, 127, 177. 
  15. ↑ «Transporty z obozu Dulag 121». Muzeum Dulag 121 (στα Πολωνικά). Ανακτήθηκε στις 4 Απριλίου 2021. 
  16. ↑ 16,0 16,1 «Historia regionu w datach - lata 1946-1989». Radomsko24.pl (στα Πολωνικά). Ανακτήθηκε στις 25 Απριλίου 2021. 
  17. ↑ «Radomszczańska zalewajka». Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi - Portal Gov.pl (στα Πολωνικά). Ανακτήθηκε στις 25 Απριλίου 2021. 
  18. ↑ «Tatarczuch z Radomska». Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi - Portal Gov.pl (στα Πολωνικά). Ανακτήθηκε στις 25 Απριλίου 2021. 
  19. ↑ «Makó külkapcsolatai – előtérben a kultúra és a gazdaságélénkítés». Mako.hu. 11 Ιουλίου 2005. Ανακτήθηκε στις 5 Μαΐου 2009. [νεκρός σύνδεσμος]
  20. ↑ Φεν, Κέιτ. «Lincoln's Twin Towns». City of Lincoln Council, City Hall, Beaumont Fee, Lincoln. Ανακτήθηκε στις 11 Ιουνίου 2013. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Καθιερωμένοι όροι
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Ραντόμσκο&oldid=9752762"