Πόρτα ντελ Πόπολο

Πύλη του λαού
Είδος	πύλη της πόλης
Γεωγραφικές συντεταγμένες	41°54′42″N 12°28′33″E
Διοικητική υπαγωγή	Τομέας 1 της Ρώμης
Χώρα	Ιταλία
	Πολυμέσα
	δεδομένα (π)

Συντεταγμένες: 41°54′41.5″N 12°28′33.5″E / 41.911528°N 12.475972°E / 41.911528; 12.475972

Η Πόρτα ντελ Πόπολο (ιταλικά: Porta del Popolo) είναι πύλη των Αυρηλιανών Τειχών στη Ρώμη της Ιταλίας. Η σημερινή Πόρτα ντελ Πόπολο κτίστηκε από τον Πάπα Σίξτο Δ΄ για το Ιωβηλαίο έτος 1475, στη θέση της αρχαίας ρωμαϊκής, (λατιν. Porta Flaminia) : Πύλης Φλαμίνια η οποία εκείνη την εποχή ήταν εν μέρει θαμμένη.

Ιστορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η προηγούμενη ονομασία ήταν Πόρτα Φλαμίνια, επειδή περνούσε από αυτήν η υπατική Οδός Φλαμίνια, όπως και τώρα· στην αρχαιότητα η Via Flaminia ξεκινούσε από την Πόρτα Φοντινάλις, κοντά στο σημερινό Βιτοριάνο. Τον 10ο αι. η Πύλη ονομάστηκε Πόρτα Σαν Βαλεντίνο, λόγω της βασιλικής και της ομώνυμης κατακόμβης, που υψωνόταν στην αρχή της Βιάλε Πιλσούντσκι.

Η προέλευση του σημερινού ονόματος της πύλης, καθώς και της πλατείας προς την οποία έχει θέα, δεν είναι σαφής: εθεωρείτο ότι θα μπορούσε να προέρχεται από τις πολλές λεύκες (λατινικά : populus) που καλύπτουν την περιοχή, αλλά είναι πιο πιθανό ότι το τοπωνύμιο συνδέεται με τον τρόπο κατασκευής της Βασιλικής της Σάντα Μαρία ντελ Πόπολο, που ανεγέρθηκε το 1099 από τον πάπα Πασχάλιο Β΄ χάρη σε μία λίγο-πολύ εθελοντική συνδρομή του ρωμαϊκού λαού.

Λαμβάνοντας υπόψη τη σημασία της Βία Φλαμίνια, η Πύλη του Λαού είχε, από την αρχή της ύπαρξής της, κυρίαρχο ρόλο στη διευθέτηση της αστικής κυκλοφορίας και όχι την αμυντική χρήση. Αυτό οδήγησε σε μία ανεπιβεβαίωτη εικασία, ότι η πύλη κτίστηκε παλαιότερα με δύο τόξα (καθώς και δύο κυλινδρικούς πλευρικούς πύργους) και ότι μόνο κατά τον Μεσαίωνα, ως συνέπεια της μείωσης της κυκλοφορίας λόγω της δημογραφικής πτώσης, μειώθηκε σε ένα ενιαίο τόξο. Στην εποχή του Σίξτου Δ΄, η πύλη ήταν μισοθαμμένη και θύμα μακροχρόνιας αμέλειας, κατεστραμμένη από τον χρόνο και τις μεσαιωνικές πολιορκίες. Μία μικρή αποκατάσταση περιορίστηκε σε μία μερική ενίσχυση της κατασκευής.

Η πύλη υψώνεται σήμερα περίπου 1,5 μ. μόνο επάνω από το αρχαίο επίπεδο του εδάφους. Τα υπολείμματα που κουβαλούσε ο ποταμός κατά τη διάρκεια των καταστροφικών πλημμυρών του και η αργή, αλλά συνεχής διάβρωση του Πίντσιου λόφου είχαν ανεβάσει το περιβάλλον έδαφος, έτσι ώστε η ανύψωση ολόκληρης της Πύλης να μην μπορεί πλέον να καθυστερήσει. Η ανάγκη αυτή είχε ήδη γίνει αισθητή κατά την αναστήλωση, που έγινε τον 5ο αι. από τον Αυτοκράτορα Ονώριο, αλλά η παρέμβαση δεν έγινε.

Η παρούσα όψη είναι το αποτέλεσμα μίας ανοικοδόμησης, που πραγματοποιήθηκε τον 16ο αι., όταν η πύλη είχε και πάλι αποκτήσει μεγάλη σημασία για την αστική κίνηση, η οποία ερχόταν από τον βορρά. Η εξωτερική πρόσοψη ανατέθηκε από τον πάπα Πίο Δ΄ στον Μιχαήλ-Άγγελο, ο οποίος με τη σειρά του ανέθεσε το έργο στον Nάνι ντι Μπάτσιο Μπίτζιο: έκτισε την πύλη μεταξύ 1562 και 1565, αντλώντας έμπνευση από την Αψίδα του Τίτου. Οι τέσσερις κίονες της πρόσοψης προέρχονται από την πρώην Βασιλική του Αγίου Πέτρου και πλαισιώνουν το ενιαίο, μεγάλο τόξο, το οποίο επισφραγίζεται από τον λίθο, που μνημονεύει την ανακαίνιση και από το παπικό οικόσημο, που υποστηρίζεται από δύο κέρατα αφθονίας. Οι πρώην κυκλικοί πύργοι αντικαταστάθηκαν με δύο ισχυρούς τετράγωνους πύργους και ολόκληρο το κτίριο διακοσμήθηκε με κομψές επάλξεις. Το 1638 δύο αγάλματα του Αγίου Πέτρου και του Αγίου Παύλου, σμιλευμένα από τον Φραντσέσκο Μόκι, τοποθετήθηκαν ανάμεσα στα δύο ζεύγη κιόνων: τα αγάλματα είχαν απορριφθεί από τη Βασιλική του Αγίου Παύλου έκτός των Τειχών και είχαν δοθεί πίσω στον γλύπτη χωρίς πληρωμή.

Οι επιγραφές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η επιγραφή στον κεντρικό λίθο είναι αναμνηστική της αποκατάστασης, που έκανε ο Πίος Δ΄:

PIVS IIII PONT MAX

PORTAM IN HANC AMPLI-

TVDINEM EXTVLIT

VIA FLAMINIA

STRAVIT ΑΝΝΟ III

Δηλ. ο Πίος Δ΄ αρχιερέας μέγιστος, την πύλη στο τωρινό της ανήγειρε μεγαλείο και τη Βία Φλαμίνια πλακόστρωσε το 3ο έτος [της αρχιερατείας του].

Η εσωτερική πρόσοψη σχεδιάστηκε από τον Τζαν-Λορέντσο Μπερνίνι για τον πάπα Αλέξανδρο Ζ' και έγινε με την ευκαιρία της άφιξης στη Ρώμη της παραιτηθείσας βασίλισσας Χριστίνας της Σουηδίας, στις 23 Δεκεμβρίου 1655: το γεγονός μνημονεύεται από την επιγραφή, που είναι σκαλισμένη στον θριγκό της εσωτερικής πρόσοψης, μαζί με τα οικόσημα της οικογένειας του πάπα: ένα με έξι κορυφές βουνό, κάτω από ένα οκτάκτινο αστέρι είναι το έμβλημα του Οίκου Κίτζι.

FELICI FAVSTOQ(UE) INGRESSVI

ANNO DOM[ΙΝΙ] MDCLV

Δηλ. Για μία ευτυχή και ευοίωνη είσοδο, έτος κυρίου 1655.

Η τοποθέτηση της επιγραφής -στην εσωτερική πρόσοψη αντί για την εξωτερική, που θα ήταν ορατή κατά την είσοδο στην πόλη- και το ίδιο το πολύ σύντομο κείμενο, είναι ωστόσο μοναδικά. Ο Τσέζαρε Ντ'Ονόφριο συμπεραίνει ότι πιθανότατα έτσι ο πάπας (δίνοντας μικρότερη αξία στην επίσκεψη της Χριστίνας) θα κρατούσε μακριά την επεμβατικότητα και τη ζωηρή προσωπικότητα τής πρόσφατα προσηλυτισμένης στον Καθολικισμό πρώην βασίλισσας, μαζί με όλες τις σχετικές διπλωματικές εμπλοκές. Ωστόσο η επίσκεψη ήταν ένα αξιομνημόνευτο γεγονός για τους Ρωμαίους, τόσο για την αφθονία της μεγαλοπρέπειας και της λαμπρότητας, όσο και για την ενόχληση των εμπόρων και των μικροπωλητών, οι οποίοι αναγκάστηκαν να αναστείλουν για μερικές ημέρες τις δραστηριότητές τους, προκειμένου να επιτραπεί η καθαριότητα και να διατηρηθεί η ευπρέπεια σε όλο το δρομολόγιο της συνοδείας από την Πύλη του Λαού ως τη Βασιλική του Αγίου Πέτρου. ^[3]

Άλλες θεαματικές συνοδείες είχαν ήδη περάσει από την πύλη: η πιο εντυπωσιακή ήταν αυτή του γαλλικού στρατού του Καρόλου Η΄, που στις 31 Δεκεμβρίου 1494 παρέλασε για έξι ώρες, δίνοντας μία ασυνήθιστη επίδειξη στρατιωτικής ισχύος. Αλλά και οι πομπές των καρδιναλίων, που συγκεντρώνοντο σε συμβούλια με επικεφαλής τον Πάπα, προκαλούσαν τον ενθουσιασμό και σεβασμό του λαού.

Λόγω της αύξησης της αστικής κίνησης το 1887 άνοιξαν τα δύο πλευρικά τόξα, μετά την κατεδάφιση το 1879 των πύργων που πλαισιώνουν την πύλη· τα έργα κόστισαν 300.000 λίρες. Με την ευκαιρία αυτή ανακαλύφθηκαν ορισμένα υπολείμματα της αρχαίας δομής της εποχής του Αυρηλιανού και των κυλινδρικών πύργων: αυτά αποδείχθηκαν πολύ σημαντικά για την ιστορική αναπαράσταση της πύλης. Οι εργασίες αναγράφονται σε δύο λίθους στην εξωτερική πρόσοψη, στις πλευρές της πρόσοψης του Πίου Δ΄. Η επιγραφή στα αριστερά αφορά την πρώτη παρέμβαση:

ANNO MDCCCLXXIX

RESTITVTAE LIBERTATIS X

TVRRIBVS VTRINQVE DELETIS

FRONS PRODVCTA INSTAVRATA

Δηλ. το έτος 1879, αποκατάστασης ελευθερίας 10ο έτος, οι πύργοι οι εκατέρωθεν κατεδαφίστηκαν· της πρόσοψης ολοκληρώθηκε η ανακαίνιση.

Η δεξιά είναι για τη δεύτερη παρέμβαση:

SPQR

VRBE ITALIAE VINDICATA

INCOLIS FELICITER AVCTIS

GEMINOS FORNICES CONDIDIT

Δηλ. η κοινότητα της Ρώμης την πόλη της Ιταλίας εκδικήθηκε· τους πολίτες ευτυχώς λύτρωσε· δύο τόξα έκτισε.

Κοντά στην πύλη ανακαλύφθηκε μία από τις στήλες ορόσημα, που τοποθετήθηκαν το 175 μ.Χ.. Παρόμοιες στήλες ανακαλύφθηκαν σε διαφορετικούς χρόνους κοντά σε άλλες σημαντικές πύλες της πόλης (την Πόρτα Σαλάρια και την Πόρτα Ασινάρια). Σημάδευαν ένα είδος διοικητικών συνόρων, όπου υπήρχαν τα τελωνεία. Τα γραφεία αυτά εισέπρατταν παλαιότερα τους δασμούς για τα εισερχόμενα και εξερχόμενα εμπορεύματα, αλλά κατά τον Μεσαίωνα ανέλαβαν και στην είσπραξη των διοδίων για τη διέλευση από τις πύλες, μερικές από τις οποίες ανήκαν σε πλούσιους γαιοκτήμονες ή εκμισθωτές. Οι πρώτες δηλώσεις αυτού του θεσμού, που ίσχυε τουλάχιστον μέχρι τις αρχές του 15ου αι., ^[4] χρονολογούνται από τον 5ο αι. Τον 9ο αι -όταν οι πάπες, συγκρουόμενοι με τον Δήμο της Ρώμης, είχαν τον διοικητικό έλεγχο στα καθήκοντα σχεδόν όλων των πυλών- ο πάπας Σέργιος Β΄ παραχώρησε τα έσοδα από τα διόδια της Πόρτα Φλαμίνια στο μοναστήρι του Σαν Σιλβέστρο ιν Καπίτε.

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

↑ ^1,0 ^1,1 (Γερμανικά, Αγγλικά, Γαλλικά, Ισπανικά, Ιταλικά) archINFORM. 10036. Ανακτήθηκε στις 31 Ιουλίου 2018.
↑ (Γερμανικά, Αγγλικά, Γαλλικά, Ισπανικά, Ιταλικά) archINFORM. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουλίου 2018.
↑ The diarist Giacinto Gigli wrote: ”On the 21 day a Ban was published, that the following day all the shops should have been kept closed, and nothing should not be sold, …, and the streets through which the Queen, from Porta del Popolo to St. Peter, should be ornamented, but then in the evening the feast was intimated, and in the streets the notice ran, that the ride had been deferred to the next day.”
↑ In the period 1467-68 the price for the tender of the Porta del Popolo had been established in florins 39, bol. 3, den. 6 for sextaria (=biannual payment).

Βιβλιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Mauro Quercioli, «Le mura e le porte di Roma» . Newton Compton Ed., Ρώμη, 1982
Laura G. Cozzi, “Le porte di Roma” . Εκδ. F.Spinosi, Ρώμη, 1968
Cesare D'Onofrio, Roma val bene un'abiura: storie romane tra Cristina di Svezia, Piazza del Popolo e l'Accademia d'Arcadia, Ρώμη, Fratelli Palombi, 1976

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Piazza del Popolo και Porta del Popolo Αρχειοθετήθηκε 2009-05-09 στο Wayback Machine.

[fc5a1bc352367498fa8ecaa541571df6a821a810-1] 1,0 ^1,1 (Γερμανικά, Αγγλικά, Γαλλικά, Ισπανικά, Ιταλικά) archINFORM. 10036. Ανακτήθηκε στις 31 Ιουλίου 2018.

[bf2de1ecdd9f1e29589dae68b577d20b6208fbeb-2] (Γερμανικά, Αγγλικά, Γαλλικά, Ισπανικά, Ιταλικά) archINFORM. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουλίου 2018.

[3] The diarist Giacinto Gigli wrote: ”On the 21 day a Ban was published, that the following day all the shops should have been kept closed, and nothing should not be sold, …, and the streets through which the Queen, from Porta del Popolo to St. Peter, should be ornamented, but then in the evening the feast was intimated, and in the streets the notice ran, that the ride had been deferred to the next day.”

[4] In the period 1467-68 the price for the tender of the Porta del Popolo had been established in florins 39, bol. 3, den. 6 for sextaria (=biannual payment).

[1]

[2]

[3]

[4]