Πυρέξ
 | |
| Προέλευση | |
|---|---|
| Τόπος προέλευσης | Ευρώπη |
| Πληροφορίες | |
| Πιάτο | Κυρίως πιάτο |
| Κύρια συστατικά | Λαχανικά, κρέας, αμυλώδεις τροφές |
| Παραλλαγές | Λαχανικά, κοτόπουλο, τυριά, βοδινό κρέας, ψάρια, θαλασσινά |
 Σχετικά πολυμέσα | |
| δεδομένα (π) | |
.jpg)
Το πυρέξ (αγγλικά: casserole, γαλλικά: casse, από την προβηγκιανή λέξη cassa, που σημαίνει «κατσαρόλα») είναι τύπος μεγάλου μεγέθους, βαθιού σκεύους ή μπωλ, που χρησιμοποιείται για το ψήσιμο φαγητών σε φούρνο.
Ο όρος «πυρέξ» αναφέρεται τόσο στο σκεύος (κυριολεκτικά) όσο και στο είδος φαγητού που μαγειρεύεται σε αυτό. Για να γίνει διάκριση μεταξύ των δύο χρήσεων, το σκεύος μπορεί να ονομάζεται «πιάτο-πυρέξ» ή «ταψί-πυρέξ» (casserole dish/casserole pan). Το ίδιο σκεύος χρησιμοποιείται συχνά τόσο για το μαγείρεμα όσο και για το σερβίρισμα του γεύματος, το οποίο επακολουθεί του ψησίματος.
Φαγητά στο φούρνο γίνονται εδώ και χιλιάδες χρόνια. Οι πρώτες συνταγές με πυρέξ αποτελούνταν από ρύζι που ήταν κατεργασμένο και συνοδεύονταν από επαρκώς αλμυρισμένο μείγμα κρέατος, όπως κοτόπουλο ή γλυκό ψωμί. Κάπου γύρω στα 1870, το πιάτο - πυρέξ φαίνεται να έχει πάρει τον σημερινό ορισμό του.[1]
Η μαγειρική σε σκεύη κεραμικής, ή σε παρόμοια σκεύη, ήταν αρκετά διαδεδομένη στις περισσότερες κουλτούρες, αλλά η ιδέα της μαγειρικής με πυρέξ ως ''πιάτο'' έγινε δημοφιλής στις Ηνωμένες Πολιτείες τον 20ο αιώνα, ιδίως τη δεκαετία του 1950, όταν και εμφανίστηκαν στην αγορά νέες μορφές ελαφρών μεταλλικών και γυάλινων σκευών μαγειρικής.
Μέχρι και τη δεκαετία του 1970, δεν είχε γίνει ''της μόδας'' το πυρέξ, και θεωρούνταν μάλλον ''παλαιομοδίτικο''. Ειδικοί μαγειρικής, όπως ο Τζον Φ. Μαριάνι, αποδίδουν αυτή την εξηγηση στην αρχή των σκοτεινών εποχών της αμερικανικής κουλτούρας.[2]
Πυρέξ αμερικανικού στυλ
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, πιάτο σε πυρέξ ή ζεστό πιάτο είναι συνήθως ένα τυπικό φαγητό που έχει γίνει σε φούρνο, βασικά με τρία κύρια συστατικά: κομμάτια κρέατος (από κοτόπουλο ή κιμά) ή ψάρι (π.χ. τόνος) ή άλλα πρωτεΐνικές τροφές όπως φασόλια ή τοφού, διάφορα λαχανικά όπως πράσινα φασόλια ή μπιζέλια, και ένα συνοδευτικό πλούσιο σε άμυλο (όπως π.χ. πατάτες, ρύζι ή μακαρόνια).[3][4][5]
Υγρά προερχόμενα από το κρέας και τα λαχανικά κατά τη διάρκεια του μαγειρέματος, δύναται να αναμιχθούν με άλλα υγρά από π.χ. κρασί, μπύρα, τζιν, χυμό ροδάκινου, χυμό λαχανικών ή και νερό, όταν το πιάτο τελικά διαμορφώνεται. Μέσα σε πυρέξ τα φαγητά μαγειρεύονται αργά στο φούρνο, συχνά χωρίς να είναι καλυμμένα με αλουμινόχαρτο. Μπορεί να σερβίρονται ως κυρίως πιάτο, ή ως συνοδευτικό και, πιθανά να σερβιρίζονται στο ίδιο πυρέξ που ψήθηκαν.
Μαγείρεμα με πυρέξ σε άλλες κουζίνες
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Πολλά πιάτα που σερβίρονται συνήθως μέσα σε πυρέξ, μπορούν να χαρακτηριστούν σαν ''πιάτα - πυρέξ''. Παραδείγματα τέτοια είναι λόγου χάριν το λανκασάιρ (στην Αγγλία), το κασσούλε (στην Γαλλία και το Βέλγιο), ο μουσακάς (στην Ελλάδα και την Κύπρο) και το τιμπάλο (στην Ιταλία).
Σε αγγλόφωνες χώρες της Βρετανικής Κοινοπολιτείας, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, την Αυστραλία και την Νέα Ζηλανδία, ο όρος «πιάτο-σε-πυρέξ» (αγγλ. casserole) χρησιμοποιείται κυρίως για να περιγράψει πιάτα με κρέας και λαχανικά (ιδιαίτερα λαχανικά όπως π.χ. καρότα, παντζάρια) σε σάλτσα με ζωμό. Πιάτα που περιέχουν μεγάλη αναλογία αμυλούχων συστατικών, όπως π.χ. ζυμαρικά ή άλλα που συνοδεύονται με κρεμώδεις σάλτσες, συνήθως δεν αποκαλούνται έτσι (στα αγγλικά), και τυπικά μπορεί να ονομάζονται «bakes» ή «gratins».
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι όροι «πιάτο-σε-πυρέξ» (casserole) και «βραστά» (stew) χρησιμοποιούνται συχνά χωρίς σαφή διάκριση. Βέβαια ορισμένοι κάνουν διάκριση, αφού τα βραστά ή τύπου-στιβάδου μαγειρεύονται πάνω σε κεραμική εστία, ενώ τα τυπικά πιάτα-πυρέξ ψήνονται μέσα σε φούρνο.[6]
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ Ayto, John (2002). An A–Z of Food & Drink. Oxford University Press. σελίδες 60–61. ISBN 9780192803511.
- ↑ Mariani, John F. (1999). The Encyclopedia of American Food and Drink. Lebhar-Friedman. σελ. 59. ISBN 9780756786809.
- ↑ Yoon, Howard (4 March 2009). «Nouveau Casseroles». Kitchen Window (National Public Radio). https://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=101348850. Ανακτήθηκε στις 4 December 2009.
- ↑ Ramsey, Sarah (25 Σεπτεμβρίου 2018). «What is a Casserole?». Wide Open Eats. Ανακτήθηκε στις 30 Απριλίου 2020.
- ↑ «Casseroles - Main courses for baby boomers in the 50's, these classic American dishes are easy to prepare, low cost and nutritious». Los Angeles Times (στα Αγγλικά). 2 Μαρτίου 1989. Ανακτήθηκε στις 21 Ιουλίου 2022.
- ↑ Smith, Delia (15 Νοεμβρίου 2018). «Slow progress: Delia on casseroles». Delia Online. Ανακτήθηκε στις 30 Απριλίου 2020.
Διαβάστε επίσης
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Wright, C. A. (2011). Bake Until Bubbly: The Ultimate Casserole Cookbook. Houghton Mifflin Harcourt. ISBN 978-0-544-17748-2. History of the casserole.