Ποδιά

Ποδιά εργασίας

Μαγείρισσα με κόκκινη ποδιά, του Λεόν Μπονβάν (1834–1866)

Η ποδιά είναι ένα ρούχο που φοράται πάνω από άλλα ρούχα για να καλύπτει το μπροστινό μέρος του σώματος προστατεύοντάς το από υγρά. Οι ποδιές έχουν διάφορους σκοπούς, αλλά συνήθως αποτελούν λειτουργικό αξεσουάρ που προστατεύει τα ρούχα και το δέρμα από λεκέδες και βρομιά. Ωστόσο, άλλα είδη ποδιών μπορεί να φορεθούν ως διακοσμητικά αξεσουάρ, για λόγους υγιεινής, ως μέρος μιας στολής ή ως προστασία από ορισμένους κινδύνους όπως οξύ, αλλεργιογόνα ή υπερβολική θερμότητα. Μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί σε σταθμούς εργασίας κρατώντας επιπλέον εργαλεία και υλικά ή ως προστασία από τη σκόνη και άλλες ανεπιθύμητες ουσίες.

Ως πανοφώρι που καλύπτει το μπροστινό μέρος του σώματος, η ποδιά φορείται και ως στολή, διακόσμηση ή τελετουργικό ρούχο (π.χ. τεκτονική ποδιά).

Η λέξη προέρχεται από την μεσαιωνική λέξη "ποδέα", η οποία με τη σειρά της προέρχεται από το "πόδι".

Είδη

Ποδιά ξυλουργικής

Υπάρχουν πολλά διαφορετικά είδη ποδιάς ανάλογα με το σκοπό που εξυπηρετούν. Μια βασική διαφορά υπάρχει ανάμεσα σε εκείνες τις ποδιές που καλύπτουν μόνο το μπροστινό κάτω μέρος του σώματος και σε εκείνες που καλύπτουν και το πάνω μέρος του σώματος.

Η ποδιά συνήθως στερεώνεται στο σώμα με δυο υφασμάτινες λουρίδες υφάσματος που δένονται πίσω από το σώμα σαν ζώνη. Αν η ποδιά είναι ολόσωμη, μπορεί να έχει είτε μια λουρίδα γύρω από τον λαιμό (ίσως το πιο διαδεδομένο σχέδιο σήμερα), είτε δυο λωρίδες ώμων, που σταυρώνονται από πίσω και συνδέονται με τη ζώνη. Το πλεονέκτημα του πρώτου σχεδίου είναι ότι είναι ιδιαίτερα απλό να φορεθεί, ενώ το δεύτερο είναι πιο άνετο αφού φορεθεί.

Κάποιες σύγχρονες ποδιές έχουν αστείες εκφράσεις, σχέδια ή εταιρικά λογότυπα.

Ολόσωμη ποδιά

Η ολόσωμη υφασμάτινη ποδιά φοριέται εδώ και αιώνες. Το απλό σχέδιο της ποδιάς αυτής και η πλήρης κάλυψη που προσφέρει το έχουν κάνει δημοφιλές για εμπόρους και για άτομα χαμηλών οικονομικών τάξεων από το 1880 - ίσως και ακόμη νωρίτερα. Τη δεκαετία του 1960 - όταν οι γυναίκες δεν ήθελαν πλέον να φορούν ποδιά, η οποία συμβόλιζε το ιδανικό του νοικοκοιριού - η ολόσωμη ποδιά χρησιμοποιήθηκε ευρύτερα και έκτοτε προσφέρεται σε μια πληθώρα παραλλαγών, χρωμάτων και υλικών.

Σαλοπέτα

Ποδιά τύπου σαλοπέτα

Η σαλοπέτα φοριέται από κορίτσια και γυναίκες είτε ως διακοσμητικό ρούχο είτε ως προστατευτική ποδιά. Κάποια είδη φοριούνται συνήθως πάνω από μια μπλούζα.

Η σαλοπέτα είναι μια ολόσωμη ποδιά με δύο τρύπες για τα χέρια που δένει ή κουμπάνει στην πλάτη, συνήθως ακριβώς κάτω από τον λαιμό. Οι σαλοπέτες έχουν τιράντες που περνιούνται πάνω από τους ώμους.

Σχολική ποδιά

Στην Ελλάδα, οι μαθητές και οι μαθήτριες στα δημόσια σχολεία φορούσαν σχολική ποδιά, μπλε ή μαύρου χρώματος. Η ποδιά ως μαθητική στολή στα ελληνικά σχολεία έχει καταργηθεί από το 1982.

Ποδέα

Ο όρος "ποδέα" αναφέρεται σε ένα είδος ποδιάς, το οποίο αποτελείται από ένα ύφασμα που κρέμεται από το κάτω μέρος μιας εικόνας στην Ορθόδοξη Εκκλησία, η οποία συχνά τη συνοδεύει θρησκευτικές πομπές. Η ποδέα συχνά είναι κεντημένη με θρησκευτικές σκηνές ή μορφές αγίων και λειτουργικά κείμενα. Η εικόνα σε μια ποδέα μπορεί να συμπληρώσει το θέμα της εικόνας. Άλλοι όροι για την ποδέα είναι «ποδήρες σκήνος», «κράσπεδον», «πτερύγιον» και «εμπροστάλιον».

Στο σπίτι

Η ποδιά παραδοσιακά θεωρούνταν απαραίτητο ρούχο για το άτομο που έκανε δουλειές του νοικοκυριού. Η εισαγωγή φθηνότερων ρούχων και πλυντηρίων έκαναν τις ποδιές λιγότερο συνηθισμένες από τα μέσα της δεκαετίας του 1960 σε πολλές χώρες του δυτικού κόσμου. Ωστόσο, η συνήθεια της ποδιάς παραμένει ισχυρή σε πολλά μέρη.

Σήμερα, η ποδιά έχει γνωρίσει μια μικρή αναβίωση τόσο στις γυναίκες όσο και στους άνδρες κατά τις δουλειές του σπιτιού. Σε ένα άρθρο του 2005 στην εφημερίδα Wall Street Journal, αναφέρθηκε ότι η ποδιά "γνωρίζει μια αναβίωση ως retro-chic αξεσουάρ" στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ωστόσο, δεν είναι πλέον όσο διαδεδομένη υπήρξε πριν από τη δεκαετία του 1960.

Σήμερα, η ποδιά χρησιμοποιείται τόσο από γυναίκες όσο και από άνδρες. Ωστόσο, σύμφωνα με τους επικρατούντες κοινωνικούς κανόνες, οι γυναίκες φορούν συχνά πιο ευαίσθητα ρούχα και, ως εκ τούτου, είναι πιθανό να επιθυμούν περισσότερο την προστασία που προσφέρει μια ποδιά.

Όταν οι εργαζόμενοι σε οικιακές εργασίες φορούν στολή, αυτή συχνά συμπληρώνεται από μια ποδιά. Οι ποδιές αυτές φοριούνται τόσο για λόγους υγιεινής όσο και ταυτοποίσης.

Η ποδιά μέσα στην ιστορία

Δεδομένου ότι το ύφασμα ήταν πολύτιμο στις μεσαιωνικές και αναγεννησιακές κοιωνίες, οι ποδιές ήταν τότε φτιάχνονταν από απομεινάρια του υλικού τα οποία δένονταν γύρω από την μέση με σκοπό να προστατεύουν τα πολύτιμα ρούχα πάνω από τα οποία φοριούνταν.

Μαθητές με προστατευτικές ποδιές στο μάθημα της ξυλουργικής

Στην Ευρώπη κατά τον Μεσαίωνα, ποδιές φορούσαν οι σιδεράδες, οι κατασκευαστές πανοπλιών και όπλων, οι κηπουροί, οι γλύπτες, οι μαραγκοί, οι βυρσοδέψες, οι ράφτες, οι τεχνίτες κοσμημάτων, οι ψαράδες, οι ρολογάδες, οι νοικοκυρές και οι έμποροι. Τόσο κοινές ήταν οι ποδιές μεταξύ των επαγγελματιών, που εμφανίστηκαν διακριτικά είδη για κάθε επάγγελμα. Για παράδειγμα, οι χασάπηδες φορούσαν ποδιές με μπλε λωρίδες, ενώ οι μπάτλερ φορούσαν πράσινες ποδιές. Μπλε ποδιές φορούσαν συνήθως οι ράφτες και οι κηπουροί. Οι λιθοξόοι φορούσαν λευκές ποδιές για προστασία από την σκόνη, ενώ ακόμη και στον 21ο αι., οι ποδιές επιβιώνουν ως μέρος της τεκτονικής τελετουργικής ενδυμασίας. Αυτές οι ποδιές ήταν μακριές, έφταναν μέχρι κάτω από τα γόνατα, με πάνω μέρος το οποίο προστάτευε το στήθος. Η επίσημη ονομασία της τεκτονικής ποδιά είναι "περίζωμα".

Από χρηστικό αντικείμενο, η σύγχρονη ποδιά έγινε σταδιακά πιο κομψή με την πάροδο του χρόνου. Κατά την Αναγέννηση, άρχισαν να εμφανίζονται πιο ευφάνταστες ποδιές που κατασκευάζονταν από πιο λεπτό ύφασμα - συνήθως χωρίς πάνω μέρος και συχνά πλεκτές. Οι εύπορες γυναίκες προτιμούσαν συχνά μακριά φορέματα με αποσπώμενα μανίκια για να τα κρατούν καθαρά, ενώ οι ποδιές που φορούσαν ήταν συχνά διακοσμημένες με διάφορα υλικά.

Οι ποδιές ήρθαν στη μόδα τη δεκαετία του 1500, όταν οι γυναίκες άρχισαν να τις διακοσμούν με ακριβές δαντέλες και άλλα υλικά.

Λευκή βαμβακερή ποδιά με δαντέλα (1890-1915)

Η πολιτική καθόριζε τη γυναικεία μόδα τη δεκαετία του 1650 στην Αγγλία, όταν ο Όλιβερ Κρόμγουελ διέταξε ότι οι γυναίκες και τα κορίτσια πρέπει να ντύνονται σωστά. Αυτό πυροδότησε την πουριτανική εμφάνιση μιας λευκής ποδιάς πάνω από ένα μακρύ μαύρο φόρεμα που κάλυπτε τη γυναίκα από τον λαιμό μέχρι τα δάχτυλα των ποδιών της.

Κατά τη βιομηχανική επανάσταση στην βικτωριανή Αγγλία, η αγορά πλημμύριζε με διάφορα είδη ποδιάς. Η άνοδος της βιομηχανίας και των ραπτομηχανών σήμαινε ότι οι καταναλωτές είχαν επιλογές: μπορούσαν να επιλέξουν είτε ολόσωμη ποδιά είτε διάφορα άλλα είδη ποδιάς με ποικίλες διακοσμήσεις. Οι προστατευτικές ποδιές ήταν επίσης ένας τρόπος να ξεχωρίζει ο εργοδότης από τον εργαζομένο και η στολή του προσωπικού ήταν αυστηρά καθορισμένη.

Στην σύγχρονη Νότια Αφρική, οι νεαρές γυναίκες φορούν ποδιές με χάντρες για να γιορτάσουν την ενηλικίωσή τους.

Αρχαίες τελετουργικές ποδιές

Η σχολική ποδιά καταργήθηκε από τα ελληνικά σχολεία το 1982.

Παραδείγματα αρχαίων θεοτήτων που φορούσαν ποδιές υπάρχουν σε όλον τον κόσμο. Οι φιγούρες της θεάς της γονιμότητας είναι ίσως οι αρχαιότερες απεικονίσεις γυναικών που φορούσαν ποδιά. Αυτές οι αρχαίες οφιούχες θεές που βρέθηκαν σε ανασκαφές στην Κρήτη απεικονίζουν την ενδυμασία των γυναικών της μινωικής εποχής γύρω στο 1600 π.Χ. Στην Κίνα, ορισμένες αρχαίες φιγούρες θεών φορούν ημικυκλικές ποδιές. Στην Κεντρική Αμερική, πολλά αγάλματα αρχίων θεών φορούν ποδιές. Οι ιερείς φορούσαν παρόμοιες ποδιές ως σημάδι της πίστης τους στους θεούς και της εξουσίας τους.