Πογκρόμ του Κάμπελ

Πογκρόμ του Κάμπελ
Ημερομηνία	29-30 Ιουνίου 1931
Τοποθεσία	Συνοικισμός Κάμπελ, Καλαμαριά Θεσσαλονίκης
Συντεταγμένες	40.5841501, 22.9676707
Στόχος	Οικίες και επιχειρήσεις Εβραίων
Συμμετέχοντες	ΕΕΕ; Μικρασιάτες Πρόσφυγες;
Έκβαση	Καταστροφή συνοικισμού; Μετανάστευση 10.000 Εβραίων προς την Παλαιστίνη; Δίκη των πρωτεργατών του Πογκρόμ και μετέπειτα αθώωση τους;

Το Πογκρόμ του Κάμπελ, αναφερόμενο και ως Εμπρησμός του Κάμπελ, έλαβε χώρα τη νύχτα μεταξυ 29 και 30 Ιουνίου 1931 στην Εβραϊκή συνοικία Κάμπελ^[1] της Καλαμαριάς, από μικρασιάτες πρόσφυγες και τη φασιστική οργάνωση Εθνική Ένωσις «Ελλάς».

Ιστορικό και στάση του Ελληνικού κράτους[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μετά την μεγάλη πυρκαγιά της Θεσσαλονίκης του 1917 και το ρυμοτομικό σχέδιο που την ακολούθησε, η εβραϊκή κοινότητα της πόλης έγινε πιο φτωχή και περιθωριοποιήθηκε.^[2] Την επόμενη τριετία,γνώρισε μια μικρή βελτίωση, η οποία όμως ανεστάλη μετά την άφιξη των μικρασιατών προσφύγων.^[2] Στις εκλογές του 1923, συστάθηκε ξεχωριστός εκλογικός σύλλογος, αποκλειστικά για Εβραίους.^[3] Η συγκεκριμένη κίνηση έγινε επειδή οι Φιλελεύθεροι θεωρούσαν την Εβραϊκή κοινότητα υπεύθυνη τόσο για την εκλογική ήττα του Βενιζέλου το 1920, όσο και τις καταστροφές που ακολούθησαν τη χώρα μετά από αυτή.^[3]^[4] Πριν τις εκλογές του 1928, ο Βενιζέλος ισχυρίστηκε πως ο ξεχωριστός εκλογικός σύλλογος αποτελούσε ένα προσωρινό μέτρο για την υπεράσπιση των Εβραίων, και πως θα καταργούνταν.^[3] Παρότι οι Εβραίοι στήριξαν τον Βενιζέλο, μετά την επανεκλογή του, ανέφερε πως το συγκεκριμένο εκλογικό σύστημα θα διατηρούνταν έως ότου «οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης νιώσουν πως είναι Έλληνες Πολίτες».^[5]

Απαρχές της σύγκρουσης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μετά τις εκλογές του 1928, οι σχέσεις Φιλελευθέρων και εβραϊκής κοινότητας βελτιώθηκαν σημαντικά για μικρό χρονικό διάστημα.^[6] Πάραυτα, το χειμώνα του 1930, εκδόθηκε η ελληνική μετάφραση των πρωτοκόλλων των σοφών της Σιών, από τοπικές εφημερίδες της Θεσσαλονίκης, ενώ την ίδια περίοδο, η -μεγάλης εμβέλειας- βενιζελική εφημερίδα «Μακεδονία», ασκούσε έντονη κριτική απέναντι στην Εβραική κοινότητα, θεωρώντας την ξένο σώμα, το οποίο υπονόμευε την Ελλάδα.^[7]

Το 1930, μέλος της ΕΕΕ ισχυρίστηκε πως παρατήρησε κατά τη διάρκεια μελέτης των πρακτικών συνεδρίου των μακκαβικών συλλόγων, το οποίο είχε λάβει χώρα στη Σόφια, υπαινιγμό από Βούλγαρο Εβραίο στην ανάγκη προσάρτησης από την Βουλγαρία του ελληνικού τμήματος της Μακεδονίας^[8]. Η συγκεκριμένη διαπίστωση οδήγησε σε γενικευμένες κατηγορίες εκ μέρους της ΕΕΕ προς την εβραϊκή κοινότητα και τους πολιτικούς εκπροσώπους της για προδοσία και δωσιλογισμό με τους Βουλγάρους για την παράδοση της Μακεδονίας^[8]. Από την πλευρά του, ο Τύπος της εποχής συνέβαλε στην καθιέρωση και διάδοση της αντίληψης περί προδοσίας και δωσιλογισμού των Εβραίων, με αποτέλεσμα λαϊκές κινητοποιήσεις από τον ελληνικό πληθυσμό, καθώς και βιαιοπραγίες δημοσίως σε βάρος εβραϊκής καταγωγής πολιτών, οι οποίες, με την σειρά τους, οδήγησαν, τον Ιούνιο του 1931, σε οργανωμένο πογκρόμ^[8].

Το πογκρόμ[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κατά τη διάρκεια της νύχτας μεταξύ της 29ης και 30ής Ιουνίου, ένοπλες ομάδες περίπου δύο χιλιάδων Ποντίων προσφύγων, υπό την καθοδήγηση εφέδρων του ελληνικού στρατού, καθώς και μελών της ΕΕΕ, επιτέθηκαν στην εβραϊκή συνοικία του Κάμπελ, όπου και πυρπόλησαν τις κατοικίες αριθμού εβραϊκών οικογενειών^[9]. Από την πλευρά τους, οι τοπικές αρχές, παρά το γεγονός πως είχαν ενημερωθεί και προειδοποιηθεί εγκαίρως, δεν προέβησαν στην παραμικρή κίνηση προκειμένου να αποτρέψουν την πραγματοποίηση της επίθεσης στην εβραϊκή συνοικία^[10].

Επακόλουθα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κατά τη διάρκεια του αμέσως επόμενου χρόνου, έλαβε χώρα δίκη με κατηγορούμενους τον Νίκο Φαρδή, αρχισυντάκτη της «Μακεδονίας» που είχε υποκινήσει τα επεισόδια, καθώς και μέλη της ΕΕΕ που είχαν συμμετάσχει στην πυρπόληση της εβραϊκής συνοικίας, οι οποίοι αθωώθηκαν^[11].Το συγκεκριμένο γεγονός, αποτέλεσε την αιτία για την μετανάστευση 10.000 Εβραίων από τη Θεσσαλονική προς την Παλαιστίνη την περίοδο 1932-1934, και συγκεκριμένα στο Τελ αβίβ και τη Χάιφα.^[10]

Με την επιβολή της δικτατορίας της 4ης Αυγούστου, η ΕΕΕ πέρασε στην παρανομία και οι Εβραίοι, παρότι απαγορεύτηκαν οι οργανώσεις τους, οι αθλητικοί σύλλογοί τους, και οι συναθροίσεις μεταξύ τους,^[12] βίωσαν μεγαλύτερη ηρεμία.^[10]

Δείτε επίσης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

↑ ο συνοικισμός Κάμπελ βρίσκεται στη θέση του σημερινού συνοικισμού Βότση
↑ ^2,0 ^2,1 Μαζάουερ 2006, σελ. 480.
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 Μαζάουερ 2006, σελ. 481.
↑ Ο Μάρκ Μαζάουερ αναφέρει πως η εν λόγω κίνηση έγινε καθαρά για λόγους πολιτικής σκοπιμότητας, γεγονός που παραδέχθηκε και ο ίδιος ο Βενιζέλος.Μαζάουερ 2006, σελ. 481
↑ Μαζάουερ 2006, σελ. 482.
↑ Μαζάουερ 2006, σελ. 483.
↑ Μαζάουερ 2006, σελ. 483-4.
↑ ^8,0 ^8,1 ^8,2 Molho 2003, σελ. 44.
↑ Molho 2003, σελ. 44· Mavrogordatos 1983, σελ. 255· Naar 2016, σελ. 30.
↑ ^10,0 ^10,1 ^10,2 Molho 2003, σελ. 45.
↑ Mazower 2004, σελ. 545· Molho 2003, σελ. 45· Naar 2016, σελ. 30.
↑ Molho 2003, σελ. 46.

Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ελληνόγλωσσες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μαζάουερ, Μάρκ (2006). Θεσσαλονίκη, Πόλη των Φαντασμάτων: Χριστιανοί, Μουσουλμάνοι και Εβραίοι 1430-1950. Αθήνα: Αλεξάνδρεια. ISBN 960-221-354-X.
- (Αγγλικά) Mazower, Mark (2004). Salonica, City of Ghosts: Christians, Muslims and Jews, 1430-1950. Λονδίνο: Harpercollins Pub Ltd. ISBN 9780375727382.

Ξενόγλωσσες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

(Αγγλικά) Mavrogordatos, George (1983). Stillborn Republic: Social Coalitions and Party Strategies in Greece, 1922-1936. Μπέρκλεϊ: University of California Press. ISBN 978-0520043589.
(Γαλλικά) Molho, Rena (2003). «Les Juifs en Grèce au XXe siècle». Matériaux pour l'histoire de notre temps (71): 39-48. doi:https://doi.org/10.3406/mat.2003.919.
(Αγγλικά) Naar, Devin (2016). Jewish Salonica: Between the Ottoman Empire and Modern Greece. Stanford Studies in Jewish History and Culture. Στάνφορντ, Καλιφόρνια: Stanford University Press. ISBN 978-1-5036-0008-9. OCLC 939277881.

Περαιτέρω ανάγνωση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Προτεινόμενη βιβλιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μαρία Βασιλικού: «Εθνοτικές αντιθέσεις στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου: Η περίπτωση του εμπρησμού του Κάμπελ», Ιστωρ, 7 (1994), σσ. 153-174

Αυτό το λήμμα σχετικά με ένα ιστορικό θέμα χρειάζεται επέκταση. Μπορείτε να βοηθήσετε την Βικιπαίδεια επεκτείνοντάς το.

[1] ο συνοικισμός Κάμπελ βρίσκεται στη θέση του σημερινού συνοικισμού Βότση

[FOOTNOTEΜαζάουερ2006480-2] 2,0 ^2,1 Μαζάουερ 2006, σελ. 480.

[FOOTNOTEΜαζάουερ2006481-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 Μαζάουερ 2006, σελ. 481.

[4] Ο Μάρκ Μαζάουερ αναφέρει πως η εν λόγω κίνηση έγινε καθαρά για λόγους πολιτικής σκοπιμότητας, γεγονός που παραδέχθηκε και ο ίδιος ο Βενιζέλος.Μαζάουερ 2006, σελ. 481

[FOOTNOTEΜαζάουερ2006482-5] Μαζάουερ 2006, σελ. 482.

[FOOTNOTEΜαζάουερ2006483-6] Μαζάουερ 2006, σελ. 483.

[FOOTNOTEΜαζάουερ2006483-4-7] Μαζάουερ 2006, σελ. 483-4.

[FOOTNOTEMolho200344-8] 8,0 ^8,1 ^8,2 Molho 2003, σελ. 44.

[FOOTNOTEMolho200344Mavrogordatos1983255Naar201630-9] Molho 2003, σελ. 44· Mavrogordatos 1983, σελ. 255· Naar 2016, σελ. 30.

[FOOTNOTEMolho200345-10] 10,0 ^10,1 ^10,2 Molho 2003, σελ. 45.

[FOOTNOTEMazower2004545Molho200345Naar201630-11] Mazower 2004, σελ. 545· Molho 2003, σελ. 45· Naar 2016, σελ. 30.

[FOOTNOTEMolho200346-12] Molho 2003, σελ. 46.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]