Αυγουσταίον

Χάρτης της περιοχής του Μεγάλου Παλατιού της Κωνσταντινούπολης στον οποίο διακρίνεται το Αυγουσταίον. Η διάταξη των κτιρίων του ανακτορικού συμπλέγματος βασίζεται σε λογοτεχνικές και ιστορικές αναφορές.

To Αυγουσταίον ήταν πλατεία της Κωνσταντινούπολης που βρισκόταν μεταξύ της νότιας πλευράς της Αγίας Σοφίας και της εισόδου του Μεγάλου Παλατίου. Αναφέρεται και ως Αυγουστεών ή Αυγουστείον.

Λειτουργία

Χώρος με ιδιαίτερη αίγλη, θεωρείται πως είχε ιδεολογική και συμβολική σημασία, καθώς συνέδεε τον ορθόδοξο ναό με το αυτοκρατορικό εθιμοτυπικό. Λειτούργησε λιγότερο ως δημόσια πλατεία και περισσότερο ως προαύλιος χώρος για τις αυτοκρατορικές πομπές, προσαρτημένος στην Αγία Σοφία. Η ύπαρξη πυλών καθώς και το γεγονός ότι ήταν περίκλειστο μαρτυρούν ότι η πρόσβαση στον χώρο δεν ήταν πάντα ελεύθερη. Ο Προκόπιος είναι ο μοναδικός ιστορικός που περιγράφει το Αυγουσταίον ως «αγορά».

Κατασκευή και Μνημεία

Αποδίδεται στον Μεγάλο Κωνσταντίνο, ο οποίος τοποθέτησε εκεί στήλη της μητέρας του. Πιθανολογείται πως κατέλαβε ένα μέρος του παλαιότερου «Τετραστώου» που κατασκευάστηκε από τον Σεπτίμιο Σεβήρο. Στην πλατεία είχε τοποθετηθεί ανδριάντας του Κωνσταντίνου, τον οποίο περιέβαλλαν τα αγάλματα των τριών γιων του, του Λικίνιου και αργότερα του Ιουλιανού. Επί της βασιλείας του Μεγάλου Θεοδοσίου, το σύμπλεγμα αντικαταστάθηκε από ασημένιο έφιππο ανδριάντα του ιδίου. Το Αυγουσταίον επανασχεδιάστηκε το 459 και αργότερα εκ νέου από τον Ιουστινιανό Α΄, καθώς είχε προηγηθεί καταστροφή του από πυρκαγιά κατά τη στάση του Νίκα. Τότε τοποθετήθηκε η περίφημη στήλη του Ιουστινιανού, που έφερε στην κορυφή της μπρούτζινο έφιππο ανδριάντα μεγάλων διαστάσεων. Λεπτομερή περιγραφή του παραδίδει ο Προκόπιος: ο αυτοκράτορας κρατούσε στο αριστερό χέρι μία σφαίρα (υδρόγειο), που συμβόλιζε την υποταγή όλης της Γης σε εκείνον, ενώ το δεξί του χέρι ήταν υψωμένο προς την Ανατολή. Μπροστά από τη στήλη του Ιουστινιανού είχαν τοποθετηθεί τα αγάλματα τριών βάρβαρων βασιλιάδων σε στάση απόδοσης φόρου τιμής. Τον 7ο αιώνα, στα νοτιοανατολικά του Αυγουσταίου χτίστηκε ο λεγόμενος Θωμαΐτης, μια τρίκλιτη αψιδωτή αίθουσα ακροάσεων, που σχετιζόταν με το Μεγάλο Παλάτι και αποδίδεται στον πατριάρχη Θωμά Α΄.

Στην ανατολική πλευρά του Αυγουσταίου βρισκόταν η μία από τις δύο Συγκλήτους, που οικοδόμησε ο Μέγας Κωνσταντίνος και η Χαλκή πύλη. Νοτιοδυτικά βρίσκονταν οι Θέρμες του Ζευξίππου, ενώ βορειοδυτικά εκτεινόταν το Μίλιον από το οποίο ξεκινούσε η Μέση οδός. Το Αυγουσταίον διατηρήθηκε ως ελεύθερος ανοιχτός χώρος μέχρι το τέλος της αυτοκρατορίας, αν και τα ίχνη ερήμωσής του ήταν εμφανή από τις αρχές του 15ου αιώνα.

Πηγές

• Mango, C., “Augustaion,” στο A. Kazhdan (εκδ.), Oxford Dictionary of Byzantium, τόμος 1ος, New York–Oxford, 1991, σ. 232
• Κατσαβέλη, Όλγα (11 Ιουλίου 2007). «Αυγουσταίον». Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού - Κωνσταντινούπολη. Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού. Ανακτήθηκε στις 7 Ιουλίου 2023.