Παλαιό Σκυλλίτσι Ημαθίας

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Συντεταγμένες: 40°36′22.00″N 22°19′45.05″E / 40.6061111°N 22.3291806°E / 40.6061111; 22.3291806

Παλαιό Σκυλλίτσι
Παλαιό Σκυλλίτσι is located in Greece
Παλαιό Σκυλλίτσι
Παλαιό Σκυλλίτσι
Διοίκηση
ΧώραΕλλάδα
ΠεριφέρειαΚεντρικής Μακεδονίας
Περιφερειακή ΕνότηταΗμαθίας
ΔήμοςΑλεξάνδρειας, Τοπική Κοινότητα Παλαιού Σκυλλιτσίου
Δημοτική ΕνότηταΑντιγονιδών
Δημοτική ΚοινότηταΠαλαιού Σκυλλιτσίου
Γεωγραφία
Γεωγραφικό διαμέρισμαΜακεδονία
Υψόμετρο7 μέτρα
Πληθυσμός
Μόνιμος468
Έτος απογραφής2021
Πληροφορίες
ΠολιούχοςΆγιος Νικόλαος
Ταχ. κώδικας591 50
Τηλ. κωδικός2331
δεδομένα

Το Παλαιό Σκυλλίτσι είναι ένα ορεινό χωριό του Νομού Ημαθίας, το οποίο διοικητικά υπάγεται στον Δήμο Αλεξάνδρειας και στην Δημοτική Ενότητα Αντιγονιδών.

Γεωγραφική θέση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο οικισμός βρίσκεται ανατολικά της Βέροιας, σε απόσταση 16 χλμ. από το κέντρο της, και δυτικά της πόλης της Αλεξάνδρειας (έδρα του δήμου) σε απόσταση 12 χλμ. Είναι κτισμένος στον κάμπο της Ημαθίας στα όρια της αποξηραμένης από το 1936 λίμνης των Γιαννιτσών. Καταλαμβάνει συνολική έκταση 14 τετραγωνικών χιλιομέτρων. Το μέσο υψόμετρο του χωριού είναι 7 μέτρα. Κοντινότερος οικισμός είναι τα Καβάσιλα, ενάμισι χιλιόμετρο προς τα νότια. Η απόστασή του από τη Θεσσαλονίκη είναι 69 χλμ. μέσω της Εγνατίας οδού Α2 από τον κόμβο της Κουλούρας και 66 χλμ. μέσω της Παλαιάς Εθνικής οδού Θεσσαλονίκης - Βέροιας. Η απόστασή του από την Αθήνα είναι 506 χλμ.[1]. Ο ταχυδρομικός κώδικας (Τ.Κ) του χωριού είναι ο 59150. Η ζώνη ώρας είναι EET (UTC+2) με θερινή (DST) EEST (UTC+3). Κωδικός GeoNames 734812

Ανήκει στην περιοχή του Ρουμλουκίου (ή Καμπανίας) όπως ονομαζόταν παλαιότερα όλη η έκταση που απλώνεται κάτω από τις βόρειες παρυφές των Πιερίων μέχρι τους καλαμιώνες του Βάλτου των Γιαννιτσών και κάτω από τα υψώματα της Βέροιας μέχρι τον ποταμό Λουδία και τις εκβολές του Αλιάκμονα στον Θερμαϊκό κόλπο. Αρκετοί την επεκτείνουν μέχρι και τον ποταμό Αξιό.[2] Αυτά τα χωριά του κάμπου του Ρουμλουκίου αναφέρονται σε ορισμένες παλαιές πηγές και ως Γραικοχώρια[3] και το Ρουμλούκι και ως Γκραικοχώρα.[2]

Κλίμα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το κλίμα στην περιοχή είναι υγρό, μεσογειακό.[4] Η μέση ετήσια θερμοκρασία είναι 15 °C. Θερμότερος μήνας είναι ο Ιούλιος με μέση θερμοκρασία 26 °C, και πιο ψυχρός μήνας είναι ο Ιανουάριος με μέση θερμοκρασία 4° C.[5] Η μέση ετήσια βροχόπτωση είναι 907 χιλιοστά (mm). Ο πιο βροχερός μήνας είναι ο Φεβρουάριος, με βροχόπτωση κατά μέσο όρο 120 χιλιοστά (mm) και ξηρότερος μήνας ο Αύγουστος με βροχόπτωση κατά μέσο όρο τα 23 χιλιοστά (mm). [6]

Ονομασία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Άλλες ονομασίες με τις οποίες είναι γνωστό το χωριό είναι οι εξής (συμπεριλαμβανομένου της ορθογραφίας): Παλιό Σκυλλίτσι, Παλαιό Σκυλίτσι, Παλαιόν Σκυλίτσιον, Παλιό Σκυλίτσι, Παλαιό Σκυλίτσιο και ως το 1940 σαν Σκυλίτσι ή Σκυλλίτσι. Επίσης υπάρχει και παλαιότερη αναφορά το 1811 του οικισμού ως Σκυλίτζι.[7]

Η ονομασία του οφείλεται στο ότι το χωριό ήταν αγρόκτημα (ζευγηλατείο) της οικογενείας Σκυλίτζη ή Σκυλίτση. Στην περιοχή του Ρουμλουκιού βρίσκουμε αρκετά χωριά, που επειδή υπήρξαν αγροκτήματα διαφόρων βυζαντινών οικογενειών απέκτησαν το όνομα των γαιοκτημόνων τους. Έτσι, για παράδειγμα το αγρόκτημα του Καβάσιλα έγινε το χωριό Καβάσιλα, του Κωνσταντίνου Αστραπύρη Μελήκ το χωριό Μελίκη Ημαθίας κλπ.[8][9] Άλλωστε η γη κατά τους βυζαντινούς χρόνους δεν άνηκε στους απλούς κατοίκους της περιοχής αλλά σε πλούσιους γαιοκτήμονες, σε προνοιαρίους σε μονές και σε εκκλησίες.[9]

Αρκετές πληροφορίες για τα χωριά του κάμπου βρίσκονται σε έγγραφα του 14ου αιώνα τα οποία παρέχουν στοιχεία αγροκτημάτων που υπήρξαν στην περιοχή. Τα αγροκτήματα αυτά είχαν οικίσκους, αποθήκες, στάβλους και όλους τους αναγκαίους για τον αγροτικό βίο χώρους, καθώς και κάποιο κεντρικό οίκημα που ήταν η κατοικία του επιστάτη του γαιοκτήμονα. Ολόκληρο το αγρόκτημα μαζί με τους δουλοπάροικους ανήκε σε έναν ιδιοκτήτη, βυζαντινό άρχοντα, από τον οποίο λάμβανε πολλές φορές και το όνομά του. Κατά του βυζαντινούς χρόνους η θέση του αγροκτήματος συμπίπτει με την σημερινή θέση του χωριού[9].

Κατά την αρχαιότητα πιθανολογείται ότι στην περιοχή υπήρξε ημιαυτόνομος αγροτικός οικισμός με την ονομασία Κυναίοι σύμφωνα με επιγραφές που έχουν βρεθεί στην περιοχή της Λευκόπετρας Ημαθίας. Γενικότερα για όλους τους οικισμούς της περιοχής της Βέροια οι πληροφορίες βρίσκονται κυρίως από τις επιγραφές της Λευκόπετρας στο όρος Βέρμιο ενός αρχαίου οικισμού που η ανθρώπινη παρουσία φαίνεται να ξεκινάει τον 7ο αιώνα π.Χ. και να συνεχίζει αδιάλειπτα έως και την ρωμαϊκή εποχή.[10][11] Η ταυτοποίηση αυτών των οικισμών (κώμεων) είναι ιδιαίτερα δύσκολη δεδομένου άτι κανένα από τα αρχαία αυτά ονόματα δεν επέζησε μέχρι τους νεώτερους χρόνους. 

Το όνομα της κώμης Κυναίοι παράγεται κατά πάσα πιθανότητα από την λέξη κύων.

Η αρχαία κώμη Καννωνέα οφείλει το όνομα της στην κάννα, το ελοχαρές φυτό, πού χρησιμοποιείται όπως είναι ο σχοίνος για την κατασκευή πλεκτών σκευών. Το τελευταίο αυτό τοπωνύμιο υποδεικνύει περισσότερο τοποθεσία στην ελώδη πεδιάδα κοντά στην Λουδιακή λίμνη (ο αποξηραμένος σήμερα Βάλτος των Γιαννιτσών) ανατολικά της Βέροιας, παρά περιοχή στους λοφώδεις τόπους δυτικά της πόλεως. Ακόμη και σήμερα περί τα τρία χιλιόμετρα βόρεια της Αλεξάνδρειας (Γιδά) υπάρχει χωριό πλούσιο σε αρχαιότητες, πού αποκαλείται Σχοινάς, λόγω της αφθονίας των σχοίνων πού φυτρώνουν εκεί.[12]

Ιστορικά στοιχεία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Αρχαιότητα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η εντοιχισμένη επιγραφή στην πρόσοψη της παλαιάς εκκλησίας του Αγίου Νικολάου.

Στο χωριό έχουν βρεθεί δύο αρχαίες επιγραφές, που μαρτυρούν την ανθρώπινη παρουσία τουλάχιστον από την περίοδο των ρωμαϊκών χρόνων. Η μια επιγραφή είναι της ρωμαϊκής εποχής του 2oυ με 3ου αιώνα μ.Χ. και μια βυζαντινή η οποία παραμένει αδημοσίευτη.[12][13]

Η ρωμαϊκή επιγραφή ανακαλύφθηκε το 1919 και αναφέρεται για πρώτη φορά στον Εθνικό Οδηγό του 1920-1921 ως εντοιχισμένη στην πρόσοψη της παλαιάς εκκλησίας του Αγίου Νικολάου. Τον Μάιο του 1955 την είδε στην ίδια θέση και την αντέγραψε ο φύλακας αρχαιοτήτων Βέροιας Παν. Ξυλαπετσίδης.

Ορατές διαστάσεις: 1,10 μ. Χ 0,49 μ. Ύψος γραμμάτων: 0,029 μ. Διάστιχο: 0,02 μ.

Η εντοιχισμένη επιγραφή στην πρόσοψη της εκκλησίας του Αγίου Νικολάου
Αρχαίες επιγραφές εντοιχισμένες στην νότια πλευρά του ναού του Αγίου Νικολάου

Πρόκειται για αναθηματική επιγραφή στην οποία ο Τορπίλιος Λύκος αναφέρει τον καλό χαρακτήρα και την αρετή της συζύγου του Αιλία Ευτυχίδι και εκφράζει με αυτόν τον τρόπο την συζυγική του εκτίμηση και αγάπη.[14] Ο Τορπίλιος Λύκος σχετίζεται με οικογένεια Ρωμαίων (negotiatorum) και πιθανόν με την οικογένεια των Ρωμαίων αρχόντων του γένους (gen.) Turpiiia των επαρχιών της Ανατολής.[15]

Τουρκοκρατία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το Παλαιό Σκυλίτσι επί Τουρκοκρατίας ανήκε στον Καζά Βέροιας ο οποίος εκτείνονταν σε μια περιοχή 2.500 τετραγωνικών χιλιομέτρων. Σήμερα συμπίπτει περίπου με τον γεωγραφική θέση του Νομού Ημαθίας. Αυτό έως και το 1640 όταν συστάθηκε ο Καζάς της Νάουσας και η έκταση του Καζά της Βέροιας μειώθηκε. Πρώτες ιστορικές αναφορές για το χωριό γίνονται στην καταγραφή των χωριών του Καζά Βεροίας το 1648.[16] Επίσης το ίδιο έτος (1648) αναφέρεται και σε έγγραφα του ιεροδικαστικού κώδικα Βέροιας. Συγκεκριμένα αναφέρεται ότι «χριστιανοί κάτοικοι από το χωριό Skilic δανείζονται 84 γρόσια με τόκο 16 γρόσια από το κεφάλαιο του Kara Cavus zade Mustafa aga και εγγυητή τον Sipahi Abdul 7 Sevval 1058 (1648)».[17]

Άλλη αναφορά για το χωριό την περίοδο αυτή γίνεται το 1686. Συγκεκριμένα σε στρατιωτική αναφορά που έχει συνταχθεί σε στρατόπεδο της ουγγρικής πόλης Σέγκεδιν αναφέρονται τα εξης:

«Ενδοξότατε πασά, μπεηλέρμπεη της Ρούμελης.

Άμα τη αφίξει του παρόντος αυτοκρατορικού φιρμανίου μου έστω γνωστόν ότι ο αλάϊμπεης του του βιλαετίου Θεσσαλονίκης Χασάν, υποβαλών αναφοράν εις το αυτοκρατορικόν στρατόπεδον μου, εξέθεσεν ότι, επειδή ο τιμαριούχος του εν τω καζά Βεροίας κείμενου χωρίου Σκυλίτση Γαϊταντζη, όστις εκέκτητο τιμάριον εξ χιλιάδων άσπρων, εφονεύθη κατά την μάχην του Αράδ καταστάντος διαθέσιμου του εν λόγω τιμαρίου, παρακαλεί όπως παραχωρήσω τούτο εις τον δια προηγούμενης διαταγής μου τιμηθέντα λόγω ανδρείας δια τιμάριου εξ χιλιάδων άσπρων Μουσταφάν…… υπό τον όρο να κατοική εντός του βιλαετίου, ένθα κείται το τιμάριον του και να μετέχη των εκστρατειών υπό την σημαία του οικείου αλάϊ μπέη. Ταύτα γνωρίζων να σέβησαι το αυτοκρατορικόν σύμβολον μου.

Εγράφη μέσα Σαφέρ 1097 (11 Ιανουαρίου 1686) εν στρατόπεδον Σέγκεδιν».[18]

Το χωριό επί Οθωμανικής αυτοκρατορίας και περίπου από το 1750 ήταν τσιφλίκι.[19][9] Πολλά χωριά του Καζά Βέροιας ήταν βακουφικά με ιδιαίτερο καθεστώς διοίκησης και φορολόγησης πιο χαλαρό από την οθωμανική διοίκηση. Κάτι τέτοιο δεν συνέβη στο Σκυλλίτσι.[19]

Για έτος 1878 αναφέρεται ότι στο χωριό ζούσαν 96 Έλληνες[20], ενώ το 1900 ζούσαν 80 Χριστιανοί Έλληνες.[21] Σύμφωνα με τον D. M. Brancoff (στέλεχος της Βουλγάρικης Εξαρχίας), στο έργο του La Macédoine et sa population chrétienne, Paris, 1905 στο Skilich κατά το έτος 1905 ζούσαν 75 Έλληνες.[22]

Απόσπασμα γενικού χάρτη της Κεντρικής Ευρώπης της Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας του 1887 όπου σημειώνεται το χωριό με την ονομασία Skilici.

Επίσης στις «Μακεδονικές διαδρομές του Αdolf Hermann Struc 1898-1903» αναφέρεται η ύπαρξη του χωριού με 15 σπίτια και από το οποίο φαίνεται να περνάει δρόμος που το συνδέει με το διπλανό Σταυρό, το Μικρογούσι (σημερινό Μακροχώρι) και τη Βέροια.[23]

Το 1900 το Σκυλλίτσι (Shkilichi όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται) είχε 80 Έλληνες χριστιανούς σύμφωνα με τον γεωγράφο Βασίλ Μάνφρεντ.[24]

Το 1910 στο χωριό ζούσαν 25 πατριαρχικοί Έλληνες [25]

Χάρτης 1910 "χάρτης Κοντογόνη"/Ελληνικοί χάρτες των αρχών του 20ού αιώνα, έκδοση λιθογραφείου Κοντογόνη, κλίμακας 1:200.000.

Πρόκειται για ένα αμιγώς χριστιανικό οικισμό στις αρχές του 20ού αιώνα πριν την απελευθέρωση της Μακεδονίας.[26]

Η πληθυσμιακή εξέλιξη του χωριού μετά την απελευθέρωση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μέτα τους Βαλκανικούς Πολέμους το 1912-1913 το χωριό αποτελεί πια τμήμα της ελληνικής επικράτειας. Σε απογραφή που πραγματοποιήθηκε από τον ελληνικό στρατό το Σεπτέμβριο του 1913 ο πληθυσμός του χωριού ανερχόταν στους 73 κατοίκους (32 άνδρες και 41 γυναίκες).[27]

Στην απογραφή πληθυσμού του 1920 το χωριό φέρεται να έχει 107 κάτοικους (56 άνδρες και 51 γυναίκες).[28]

Την δεκαετία του 1920 εγκαταστάθηκαν σε αυτό 25 οικογένειες προσφύγων (95 άτομα).[29] Πολλοί από αυτούς του πρόσφυγες ήταν Καυκάσιοι[30] από την περιοχή Πελίκπας (ή Μπιολιούκμπασι) του Καρς.[31]

Εκτός των ομογενών προσφύγων το 1923, στην Ελλαδα εγκαταστάθηκαν και περίπου 850 Τσερκέζοι εκ των οποίων οι 500 στην Μακεδονία και οι υπόλοιποι στην Δυτική Θράκη.[εκκρεμεί παραπομπή] Ένας αριθμός από αυτούς τους Τσερκέζους μουσουλμάνους αντικεμαλικούς εγκαταστάθηκε και στο Παλαιό Σκυλλίτσι όπου τους είχε διανεμηθεί και γη από το ελληνικό κράτος. Μετά τον πόλεμο το 1944-1945 όλοι οι Τσερκέζοι, συνολικά 22 οικογένειες, εγκατέλειψαν το χωριό άλλοι για την Δυτική Θράκη και άλλοι επέστρεψαν στην Τουρκία.

Πρόσφυγες ποντιακής καταγωγής από την πρώην Σοβιετική Ένωση εγκαταστάθηκαν στο χωριό το 1939.

Αεροφωτογραφία Παλαιού Σκυλιτσίου
Αεροφωτογραφία Παλαιού Σκυλιτσίου

Στο χωριό διέμενε μόνιμα και ένας πολύ μικρός αριθμός κατοίκων Ρομά, οι οποίοι είχαν λάβει και διανομή γης (γεωργικό κλήρο) το 1936 από το ελληνικό δημόσιο, όμως το εγκατέλειψαν στα τέλη της δεκαετίας του 1950.

Πιο νωρίς αλλά κυρίως ως μόνιμοι κάτοικοι κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου εγκαταστάθηκαν στο χωριό και Βλάχοι (Αρμάνοι) με καταγωγή από τα Καλύβια του Ιστόκ (Calivili Istoc)[32], οικισμοί Άνω και Κάτω Ιστόκ,[33][34] μιας περιοχής ανάμεσα στην Μεγάλη Πρέσπα και την Λίμνη Οχρίδα στο όρος Γκαλισίτσα της σημερινής Βόρειας Μακεδονίας κοντά στην πόλη Ρέσνα (σήμερα Ρέσεν)).[35][36] Αυτή η δίγλωσση πληθυσμιακή ομάδα του Ελληνισμού με απώτερη καταγωγή την οροσειρά της Πίνδου [37] αποτελεί σήμερα την μεγάλη πλειοψηφία των κατοίκων του χωριού.

Στην απογραφή πληθυσμού το 1928 ο πληθυσμός ανερχόταν στους 126 κάτοικους[38] (68 άνδρες και 58 γυναίκες)[39] ενώ στην απογραφή πληθυσμού της 16ης Οκτωβρίου 1940, δηλαδή μέσα σε μόλις δώδεκα χρόνια, ο πληθυσμός έφτασε στους 632 κάτοικους (325 άνδρες και 327 γυναίκες) λόγω των νέων εγκαταστάσεων.[40] Ο πληθυσμός στην απογραφή της 7ης Απριλίου 1951 είναι 574 κάτοικοι[41], το 2001 ανέρχεται στους 632 κάτοικους[42], το 2011 στους 531 κάτοικους[43][44]., ενώ σε αυτήν του 2021 στους 458 κατοίκους[45][46].

Πληθυσμιακή εξέλιξη του χωριού από το 1913
Έτος απογραφής Πληθυσμός

(μόνιμοι κάτοικοι)

1913 73[27]
1920 107[28]
1928 126[38]
1940 632[40]
1951 574[41]
1961 652[47]
1971 669[48]
1981 696[49]
1991 647[50]
2001 632[42]
2011 531[44][43]
2021 458[45][46]


Εθνικοί Αγώνες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Επανάσταση του 1821[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Μακεδονία συμμετείχε ενεργά σε όλες τις εξεγέρσεις πληρώνοντας με πολλούς νεκρούς την κάθε επαναστατική κίνηση. Παρόλα αυτά παρεμεινε υπό οθωμανική διοίκηση 90 χρόνια περισσότερο από την υπόλοιπη Ελλάδα. Κατά την επανάσταση του 1821 και οι κάτοικοι της περιοχής όπως και σε άλλα μέρη της Μακεδονίας αγωνίστηκαν πολεμώντας κατά των Οθωμανών. Σπουδαίος αγωνιστής της επανάστασης του 1821 από το Παλαιό Σκυλλίτσι ήταν ο Νικόλαος Κωνσταντίνου[51][52]

Μακεδονικός Αγώνας[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στην περίοδο του Μακεδονικού Αγώνα αναφέρεται ως Μακεδονομάχος ο Γεώργιος Μουρτζίλας (Περιβολιώτης) από το Παλαιό Σκυλλίτσι.[53]

Γερμανική κατοχή 1941-1944 και Εθνική Αντίσταση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στην Κατοχή της Ελλάδας 1941-1944 αρκετοί κάτοικοι του χωριού εκτελέστηκαν από Έλληνες δωσίλογους και συνεργάτες των Γερμανών. Τη 17η Σεπτεμβρίου του 1944 εκτελέστηκαν 12 άοπλοι χωρικοί[54][55][56] από την ένοπλη ομάδα του Έλληνα συνεργάτη των Γερμανών και αποστράτου συνταγματάρχη Γεωργίου Πούλου, την επονομαζόμενη Poulos Verband ή αλλιώς Εθελοντικό Τάγμα Πούλου.[57]

Την ημέρα που έφτασαν οι πουλικοί στο χωριό συγκέντρωσαν πρώτα τους άνδρες ξεχωριστά σε μια ομάδα σε περιοχή κοντά στο σημερινό ποδοσφαιρικό γήπεδο του χωριού.[56]

Εμφύλιος 1946-1949[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κατά την περίοδο του Ελληνικού Εμφυλίου Πολέμου 1946 -1949 έχασαν τη ζωή τους και κάτοικοι του χωριού είτε υπηρετώντας τη θητεία τους ως εφεδρικές κλάσεις στον Εθνικό Στρατό, είτε ως αντάρτες στον Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας (Δ.Σ.Ε.).

Μνημείο Πεσόντων[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στο προαύλιο χώρο του Δημοτικού Σχολείου και της εκκλησίας των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης υπάρχει μαρμάρινο Μνημείο Πεσόντων με τα ονόματα των κατοίκων του χωριού που τη ζωή τους στους εθνικούς αγώνες από το 1912. Περιλαμβάνονται σε αυτό και άοπλα θύματα της Κατοχής όπως επίσης και θύματα του Ελληνικού Εμφυλίου πολέμου 1946-1949. Πάνω από τα ονόματα υπάρχει χαραγμένη η φράση του Θουκυδίδη από τον Επιτάφιο του Περικλή «ΑΝΔΡΩΝ ΕΠΙΦΑΝΩΝ ΠΑΣΑ ΓΗ ΤΑΦΟΣ».

Διοικητικές και άλλες μεταβολές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το χωριό αναγνωρίζεται ως αυτόνομη κοινότητα το 1952 (ΦΕΚ 14Α - 16/01/1952)

Το 1918 επί πρωθυπουργίας Ελευθερίου Βενιζέλου ιδρύθηκε η «Κοινότης Επισκοπής». Το χωριό με την ονομασία τότε «Σκυλίτσι».[58] προσαρτήθηκε στην νεοϊδρυθείσα κοινότητα Επισκοπής (της επαρχίας Ημαθίας του νομού Θεσσαλονίκης) μαζί με τα γειτονικά χωριά Σταυρός, Καβάσιλα και Τριχοβίστα (μετονομασία το 1926 σε Καμποχώρι[59]).

Στις 16 Μαΐου του 1928 αναγνωρίστηκε νέος οικισμός πλησίον της Επισκοπής με την ονομασία «Νέον Σκυλίτσιον» και την προσάρτηση του επίσης στην κοινότητα Επισκοπής.[60] Παρόλα αυτά το όνομα «Σκυλίτσι» παρέμεινε έως το 1940 όταν και διορθώθηκε σε «Παλαιόν Σκυλλίτσιον»[61] αν και το 1970 το «Νέον Σκυλίτσιον» μετονομάστηκε σε Καλοχώρι.[62]

Με τον αναγκαστικό νόμο 903/1946[63] ιδρύθηκε ο Νομός Ημαθίας με την ομώνυμη επαρχία και την επαρχία Νάουσας και αποσπάσθηκε από τον Νομό Θεσσαλονίκης που ανήκε έως τότε. Έτσι το χωριό με τον παραπάνω νόμο από το 1946 ανήκει διοικητικά στον Νομό Ημαθίας.

Οι κάτοικοι του Παλαιού Σκυλιτσίου αιτήθηκαν στις 22 Ιουλίου 1951 την απόσπαση τους από την κοινότητα Επισκοπής. Το 1952 με το ΦΕΚ 14Α - 16/01/1952 συστάθηκε η Κοινότητα «Παλαιού Σκυλλιτσίου», την απόσπαση του συνοικισμού «Παλαιού Σκυλλιτσίου» από την Κοινότητα Επισκοπής και τον ορισμό του ως έδρα της Κοινότητας.[64].

Η ηλεκτροδότηση του χωριού από την Δημόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισμού έγινε το 1967 σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα που είχε θέσει η εταιρία τον Μάρτιο του 1966 για το χωριό.[65] Από το καθεστώς των Απριλιανών δόθηκε πανηγυρικό κλίμα στο γεγονός αυτό και την ημέρα των εγκαινίων τον Οκτώβριο του 1967, παρευρέθηκαν εκπρόσωπος από το Β΄Σώμα Στρατού, ο Νομάρχης Ημαθίας Ανδρέας Κανελλόπουλος και διάφοροι άλλοι επίσημοι.[66]

Στο ΦΕΚ 1217Δ/21-12-1987 καθορίζονται τα όρια αλλά και οι περιορισμοί δόμησης του οικισμού.[67]

Διατελέσαντες εκλεγμένοι Πρόεδροι από το 1965:
Ονοματεπώνυμο Προέδρου Θητεία
Τσατίρης Δημήτριος του Μιχαήλ 1965-1967
Μουρτζίλας Γεώργιος του Βασιλείου 1975-1978
Σκρίμπας Αθανάσιος του Γεωργίου 1979-1982
Διάλλας Γεώργιος του Ευαγγέλου 1983-1986 (Πρώτη θητεία)
Διάλλας Γεώργιος του Ευαγγέλου 1987-1990 (Δεύτερη θητεία)
Παπαδόπουλος Γρηγόριος του Αναστασίου 1991-1994
Μουρτζίλας Νικόλαος του Γεωργίου 1995-1998

Το 1999 η Κοινότητα καταργήθηκε και προσαρτήθηκε στον Δήμο Αντιγονιδών με το Πρόγραμμα Ι. Καποδίστριας.[68] επί κυβέρνησης Κ. Σημίτη, με το Ν. 2539/97 με έδρα του Δήμου το γειτονικό χωριό Καβάσιλα Ημαθίας.

Με το Πρόγραμμα «Καλλικράτης» ο Δήμος Αλεξάνδρειας[69] ανήκει στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας και προήλθε από την συνένωση των Δήμων Αλεξάνδρειας. Αντιγονιδών. Μελικής και Πλατέος. Οι πρώην Δήμοι ορίζονται ως Δημοτικές Ενότητες, έδρες Αντιδημάρχων. Έδρα του Δήμου είναι η Αλεξάνδρεια.

Εκλεγμένοι από το 2011 Πρόεδροι Τοπικής Κοινότητας Παλαιού Σκυλλιτσίου
Ονοματεπώνυμο Προέδρου Θητεία Ονοματεπώνυμο Δημάρχου
Τάνης Αθανάσιος του Παναγιώτη 1 Ιανουαρίου 2011 - 31 Αυγούστου 2014 (Πρώτη θητεία) Δημητριάδης Φώτιος του Αθανασίου
Τάνης Αθανάσιος του Παναγιώτη 1 Σεπτεμβρίου 2014 - Εκλεγμένος έως 31 Αυγούστου 2019 (Δεύτερη θητεία) Γκυρίνης Παναγιώτης του Γεωργίου
Τάνης Αθανάσιος του Παναγιώτη 1 Σεπτεμβρίου 2019 - Εκλεγμένος έως 31 Αυγούστου 2023 (Τρίτη θητεία) (Δημοτικές εκλογές 26 Μαΐου 2019) Γκυρίνης Παναγιώτης του Γεωργίου (Δημοτικές εκλογές 2 Ιουνίου 2019)

Δομές και υποδομές του Δήμου[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το κοινοτικό κτίριο που στεγάζονται ο Σύλλογος Βλάχων Περιβολιωτών Ημαθίας, ο Δημοτικός Βρεφικός Σταθμός και το Αγροτικό Ιατρείο.
  • Αγροτικό Ιατρείο Παλαιού Σκυλλιτσίου στο οποίο εξυπηρετούνται οι ασθενείς κάτοικοι του χωριού με την παρουσία αγροτικού ιατρού μια φορά την εβδομάδα. Καλύπτονται κυρίως χρόνια περιστατικά υγείας και η συνταγογράφηση φαρμάκων
  • Δημοτικός Βρεφικός Σταθμός Παλαιού Σκυλλιτσίου ο οποίος δέχεται βρέφη από ηλικία 8 μηνών έως 2,5 ετών και εξυπηρετείται έτσι η φύλαξη των βρεφών για τους εργαζόμενους γονείς.
  • Αθλητικό Κέντρο Παλαιού Σκυλιτσίου το οποίο εγκαινιάστηκε το 1985 και εξυπηρετεί τις ανάγκες των κατοίκων του χωριού για άθληση. Περιλαμβάνει γήπεδο ποδοσφαίρου, ανοιχτό γήπεδο μπάσκετ και εγκαταστάσεις αποδυτηρίων.

Ασχολίες των κατοίκων[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το χωριό βρισκόταν στα όρια της αποξηραμένης λίμνης των Γιαννιτσών. Δίπλα στο χωριό υπήρχε δάσος εκτάσεως 3.750 στρεμμάτων με μελιές, φτελιές, λεύκες του οποίου την ξυλεία εκμεταλλευόταν τα χρόνια ύπαρξης του οι κάτοικοι. Το Δάσος Σκυλιτσίου το οποίο αναφέρεται σε βιβλία για τον Μακεδονικό Αγώνα[70] έως το 1923-1924 χαρακτηρίζεται ιδιορρύθμου μορφής διαφιλονικούμενο. Έπειτα διανεμήθηκαν από αυτό 1.000 στρέμματα στους πρόσφυγες και τα υπόλοιπα σε άλλους κατοίκους του χωριού. Το δάσος σήμερα δεν υπάρχει παρά μόνο αναφέρεται ως κτηματική περιοχή.[71]


Με την ολοκλήρωση των βασικών έργων αποξήρανσης της λίμνης των Γιαννιτσών το 1936[72], από την αμερικάνικη εταιρία "The Foundation Company"[73][74] με τη χρηματοδότηση της Εθνικής Τράπεζας[73], η οποία εκτός το ότι απάλλαξε ουσιαστικά τους κατοίκους από τα συχνά περιστατικά ελονοσίας, άφησε και 288.750 στρέμματα γης με την καλλιέργεια των οποίων ξεκίνησε η μεγάλη οικονομική ανάπτυξη της ευρύτερης περιοχής. Από αυτές τις αγροτικές εκτάσεις κάποιες διανεμήθηκαν και στους ακτήμονες κάτοικους του χωριού. Το γεγονός αυτό μαζί με την εκμηχάνιση της γεωργίας, την αφθονία νερού άρδευσης (από τον ποταμό κυρίως Αλιάκμονα)[75] και την κατασκευή εκτεταμένου αρδευτικού δικτύου, τα χρόνια που ακολούθησαν, οδήγησε σε αλματώδη οικονομική ανάπτυξη του χωριού, λόγω και της εντονότερης γεωργικής δραστηριότητας των κατοίκων με πιο δυναμικές καλλιέργειες και εφαρμογή σύγχρονων γεωργικών πρακτικών. Το χωριό αποτελούσε παλαιότερα (λόγω μικρότερου βαθμού εκμηχάνισης της γεωργίας και της μεγάλης ανάγκης εξεύρεσης εργατικών χεριών) τις δεκαετίες 1960-1970 μεγάλο πόλο έλξης εργατών γης από άλλες γειτονικές περιοχές (κυρίως των ορεινών περιοχών της Κοζάνης και των Γρεβενών) για τις εαρινές και θερινές περιόδους του έτους. Σήμερα την θέση αυτή των εργατών γης την καλύπτουν εποχικοί οικονομικοί μετανάστες από την Αλβανία αλλά και μόνιμος πληθυσμός αλβανικής καταγωγής που έχει ενσωματωθεί με τις οικογένειες τους στην τοπική κοινωνία του χωριού.

Σήμερα, οι κάτοικοι ασχολούνται στο χωριό εξ' ολοκλήρου με την γεωργία (λειτουργούν μόλις πέντε εμπορικά καταστήματα και δύο επιχειρήσεις υγειονομικού ενδιαφέροντος). Καλλιεργούνται ροδάκινα και νεκταρίνια, μήλα, αχλάδια, βαμβάκι, αραβόσιτος, ζαχαρότευτλα, διάφορα χορτοδοτικά φυτά, σιτάρι και άλλα είδη φυτών μικρότερης σημασίας.

Αν και το χωριό κατοικείται στην πλειοψηφία του από Βλάχους (Αρμάνους) που παραδοσιακά ασχολούνταν στο παρελθόν ως ημινομαδικός λαός με την κτηνοτροφία,[76][77] η διανομή αγροτικής γης από το ελληνικό κράτος (λόγω αποξήρανσης της λίμνης), τους οδήγησε στο να εγκατασταθούν μόνιμα στο χωριό και να ασχοληθούν σταδιακά από γενιά σε γενιά, σχεδόν αποκλειστικά με τη γεωργία. Η εκτροφή αιγοπροβάτων και γενικότερα οι κτηνοτροφικές δραστηριότητες με τον καιρό εγκαταλείφθηκαν.

Αγροτικός Συνεταιρισμός Παλαιού Σκυλλιτσίου[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μετεωρολογικός σταθμός στο Παλαιό Σκυλίτσι Ημαθίας

Το βιομηχανικό ροδάκινο και αχλάδι αποτελούν από τα κύρια παραγόμενα δενδροκομικά προϊόντα του χωριού. Πωλούνται για την παράγωγη κομπόστας και χυμού στις βιομηχανίες του είδους. Από τα πρώτα χρόνια της καλλιέργειας τους υπήρξε ανάγκη οργάνωσης της εμπορίας των προϊόντων αυτών δια μέσου Αγροτικών Συνεταιρισμών. Σήμερα τον σκοπό αυτό επιτελεί  ο πρωτοβάθμιος «Αγροτικός Συνεταιρισμός Παλαιού Σκυλλιτσίου Ημαθίας» με την πλειοψηφία των μελών του να είναι αγρότες μόνιμοι κάτοικοι του χωριού.  

Από τον Νοέμβριο του 2017 για λογαριασμό του συνεταιρισμού λειτουργεί αγρό-μετεωρολογικός σταθμός σε συνεργασία με το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών.  

Υποδομές Εκπαίδευσης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πρωτοβάθμια εκπαίδευση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το Νηπιαγωγείο Παλαιού Σκυλλιτσίου έχει σταματήσει την λειτουργία στο κτίριο του χωριού από την σχολική χρονιά 2015-2016 λόγω έλλειψης αριθμού μαθητών και οι λιγοστοί μαθητές πραγματοποιούν την εκπαίδευση τους στο Νηπιαγωγείο Καβασίλων.

Στα πλαίσια των συγχωνεύσεων με το Δημοτικό σχολείο των γειτονικών Καβασίλων στις κτιριακές υποδομές του Δημοτικού Σχολείου Παλαιού Σκυλλιτσίου λειτουργούν 3 σχολικές αίθουσες με αντίστοιχες τάξεις. Τα μαθήματα των υπόλοιπων τάξεων πραγματοποιούνται στο Δημοτικό σχολείο Καβασίλων όπου επίσης εκεί πραγματοποιούνται και τα μαθήματα όλων των τάξεων του Ολοήμερου Δημοτικού Σχολείου.

Δευτεροβάθμια εκπαίδευση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Για την κάλυψη των αναγκών της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης τους οι μαθητές Γυμνασίου παρακολουθούν μαθήματα στο Γυμνάσιο των Καβασίλων Ημαθίας, ενώ οι μαθητές Λυκείου στο Λύκειο Μακροχωρίου Ημαθίας ή σε κάποιο από τα Λύκεια της Βέροιας.

Ιεροί ναοί[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ιερός Ναός Αγίου Νικολάου[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η εκκλησία του Αγίου Νικόλαου
Η εκκλησία του Αγίου Νικόλαου το 1957

Ο Ιερός Ναός Αγίου Νικολάου γιορτάζει στις 6 Δεκεμβρίου αλλά και στις 20 Μαΐου όπου τιμάται η ανακομιδή και μετακομιδή του ιερού λειψάνου του Αγίου. Πρόκειται για την παλιά εκκλησία του χωριού στην οποία έχουν βρεθεί οι αρχαίες ρωμαϊκές και βυζαντινές επιγραφές οι οποίες χρησιμοποιήθηκαν ως οικοδομικό και διακοσμητικό υλικό κατά την ανέγερση του ναού (κάτι που συνηθίζονταν). Ο ναός είναι κλασικός μονόκλιτος ορθογώνιου σχήματος (διαστάσεων 18Χ7μ). Αποτελείται από τον κυρίως Ναό και το Ιερό Βήμα. Καλύπτεται από καινούργια απλή δίρριχτη στέγη. Στον προαύλιο χώρο του Ναού βρίσκονται και τα κοιμητήρια του οικισμού. Στις 19 Μαΐου συνήθως πραγματοποιείται περιφορά της εικόνας του Αγίου Νικολάου στους δρόμους του χωριού. Ο Ναός λειτουργεί τις ημέρες του έτους που εορτάζει.

Ιερός Ναός Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Ιερός Ναός Κωνσταντίνου και Ελένης. Δίπλα το Δημοτικό Σχολείο και το μνημείο Πεσόντων

Ο Ιερός Ναός Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης γιορτάζει στις 21 Μαΐου. Πρόκειται για σύγχρονο Ναό ο οποίος εγκαινιάστηκε την δεκαετία του 1980. Αποτελείται από τον νάρθηκα, τον κυρίως ναό και το Ιερό Βήμα που η ανατολική του πλευρά καταλήγει σε κόγχη. Το μέγιστο μήκος του ναού είναι 26 μέτρα και το πλάτος 14 μέτρα. Χωρίζεται σε τρία μακρόστενα τμήματα (κλίτη) με δύο σειρές από κίονες παράλληλους προς τους μακρόστενους τοίχους. Το μεσαίο κλίτος είναι πιο πλατύ (αγγίζει τα 8 μέτρα). Πρόκειται για τρίκλιτη βασιλική.[78] Μεγάλο τμήμα του ναού είναι αγιογραφημένο. Ο Ναός λειτουργεί όλο τον χρόνο και είναι αυτός κυρίως που καλύπτει τις ανάγκες των κατοίκων του χωριού.

Η ανατολική πλευρά του Ι.Ν. Κωνσταντίνου και Ελένης

Και οι δύο ναοί υπάγονται στην Ιερά Μητρόπολη Βέροιας, Ναούσης και Καμπανίας και στην Αρχιερατική Περιφέρεια Αντιγονιδών.[79]

Θρύλοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Πατροκοσμάς και ο χωρικός από το Σκυλλίτσι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Όταν πέρασε από τον Γιδά (τη σημερινή Αλεξάνδρεια) ο Κοσμάς ο Αιτωλός και έφτασε στην παλιά εκκλησία του Αγίου Αθανασίου (εκεί που σήμερα βρίσκονται τα νεκροταφεία), έμπηξε στο χώμα ένα σταυρό φτιαγμένο από χλωρά κλαδιά και περίμενε να μαζευτεί όλος ο κόσμος από όλα τα γύρω χωριά, για να τους μιλήσει όπως συνήθιζε να κάνει γυρνώντας από χωριό σε χωριό. Συγκεντρώθηκε πράγματι πολύς κόσμος από όλη την περιοχή, αλλά ο Πατροκοσμάς δεν άρχιζε το κήρυγμά του, γιατί, όπως τους είπε, ήταν ακόμη ένας στο Σκυλίτσι που όργωνε και θα τον περίμενε να τελειώσει το όργωμα, για να έρθει να ακούσει κι αυτός την ομιλία του. Αργότερα ήρθε πράγματι ο χωρικός που όργωνε κι όλοι έμειναν κατάπληκτοι από τη θεία δύναμη του Κοσμά.[13]

Αθλητισμός[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Αθλητικά σωματεία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ποδοσφαιρική ομάδα του Παλαιού Σκυλιτσίου την δεκαετία του 1960
Η ποδοσφαιρική ομάδα του χωριού το 1979

Η τοπική ομάδα ποδοσφαίρου του χωριού μετά από απουσία δραστηριότητας πολλών ετών (από την δεκαετία του 1960) επανιδρύθηκε επίσημα το 1979. Ονομάζεται Άρης Παλαιού Σκυλιτσίου και χρησιμοποιεί ως έδρα της το κοινοτικό γήπεδο του χωριού από το 1985 όταν και αποπερατώθηκε η κατασκευή του Αθλητικού Κέντρου. Τα πρώτα χρόνια η ομάδα έκανε χρήση έδρας τα γήπεδα των γειτονικών χωριών Καβάσιλων και Ξεχασμένης. Η ομάδα συμμετείχε από το 1979 κάθε χρόνο χωρίς διακοπή στα τοπικά πρωταθλήματα της Ένωσης Ποδοσφαιρικών Σωματείων Ημαθίας (ΕΠΣ Ημαθίας). Από την αγωνιστική περίοδο 2018-2019 η ομάδα δεν συμμετέχει στο πρωτάθλημα της ΕΠΣ Ημαθίας με προσωρινή παύση λειτουργίας.

Βαθμολογική κατάταξη της ομάδας από το 2012 στο πρωτάθλημα της ΕΠΣ Ημαθίας
Πρωτάθλημα Κατηγορία Όμιλος Σύνολο Βαθμών Τελική θέση
2012-2013 Α2 1ος 60 1 Άνοδος στην Α1
2013-2014 Α1 45 9
2015-2016 Α1 38 11 Υποβιβασμός στην Α2
2016-2017 Α2 1ος 22 10
2017-2018 Α2 1ος 22 6
ΑΠΟ ΤΟ 2018 ΔΕΝ ΜΕΤΕΧΕΙ ΣΤΟ ΠΡΩΤΑΘΛΗΜΑ

Πολιτισμός[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πολιτιστικοί σύλλογοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παραδοσιακή ανδρική φορεσιά των βλάχων κατοίκων του χωριού.

Στο Παλαιό Σκυλλίτσι έχει την έδρα του ο Σύλλογος Βλάχων Περιβολιωτών Ημαθίας ο οποίος ιδρύθηκε στις 13 Μαρτίου 1977 από Βλάχους κατοίκους με ιδιαίτερή καταγωγή το Περιβόλι Γρεβενών. Ο Σύλλογος αποτελεί μέλος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Πολιτιστικών Συλλόγων Βλάχων από το 1985. Αποτελεί τον πρώτο ιδρυθέντα Σύλλογο Βλάχων στο Νομό Ημαθίας με μέλη εκτός από το Παλαιό Σκυλλίτσι και από άλλα μέρη της Ημαθίας και κυρίως από τον Διαβατό, τον Σταυρό και την πόλη της Βέροιας όπου κατοικούν Βλάχοι περιβολιώτικης καταγωγής. Σκοποί του συλλόγου είναι να συμβάλει στην διατήρηση και την διάδοση της παράδοσης, των εθίμων, της βλάχικης γλώσσας και γενικότερα όλης της πολιτιστικής κληρονομιάς των Βλάχων Περιβολιωτών μέσα από μαθήματα χορού, χορευτικές εκδηλώσεις, δραστηριότητες επιμόρφωσης των μελών του, εκδρομές, εκθέσεις κλπ[80]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ Γιάννης, Αλεξανδράκης (2015). Άτλας της Ελλάδας. Αθήνα: Πατάκης. ISBN 9789602939987. 
  2. ↑ 2,0 2,1 Μοσχόπουλος, Γιάννης (1988). Ρουμλουκιώτικα Σημειώματα 1980-1989 Τόμος 2ος. Θεσσαλονίκη: University Studio Press. σελίδες 13,27,29,30,80. 
  3. ↑ Οδοιπορικαί Σημειώσεις Μακεδονιας, Ηπέιρου. Νικόλαος Σχινας, Ταγματάρχου Μηχανικού, Αθήνα 1886. Βιβλιοθήκη Ευάγγελου Παπακώστα.
  4. ↑ Peel, M C; Finlayson, B L; McMahon, T A (2007). ”Updated world map of the Köppen-Geiger climate classification”. Hydrology and Earth System Sciences 11: σελίδες 1633-1644. doi:10.5194/hess-11-1633-2007. Ενημέρωση στις 30 Ιανουαρίου 2016.
  5. ↑ ”NASA Earth Observations Data Set Index Αρχειοθετήθηκε 2017-11-28 στο Wayback Machine.”. NASA. Ενημέρωση στις 30 Ιανουαρίου 2016.
  6. ↑ ”NASA Earth Observations: Rainfall (1 month - TRMM) Αρχειοθετήθηκε 2017-04-01 στο Wayback Machine.”. NASA/Tropical Rainfall Monitoring Mission. Ενημέρωση 30 Ιανουαρίου 2016.
  7. ↑ π, Βουδούρης, Αθανάσιος (2011). «Πληροφορίες για δύο μοναστήρια στο Βέρμιο και τον κάμπο της Ημαθίας, κατά την Οθωμανική περίοδο (18ος – 19ος αι.)». Μελετήματα Ημαθίας. Εταιρεία Μελετών Ιστορίας και Πολιτισμού Ν. Ημαθίας: 194. 
  8. ↑ Μοσχόπουλος, Γιάννης (1996). Ρουμλουκιώτικα Σημειώματα 1989 - 1995 Τόμος 2ος. Θεσσαλονίκη: University Studio Press. σελίδες 41,42. 
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 Χιονίδης, Γεώργιος (1970). Ιστορία της Βέροιας (της πόλεως και της περιοχής) Τόμος Β Βυζαντινοί χρόνοι. Θεσσαλονίκη. σελίδες 93,105. 
  10. ↑ Στεφανή Ευαγγελία, Η λατρεία της Μητέρας των Θεών στην Λευκόπετρα Βερμίου, σελ. 103
  11. ↑ Georgios Agiamarniotis (2015), Archaic settlements and cemeteries in the district of Emathia: spatial organizarion, σελ. 10
  12. ↑ 12,0 12,1 Μιλτιάδης Β. Χατζοπουλος· Λουκρητία Γουναροπούλου, (1998). Επιγραφές Κάτω Μακεδονίας (μεταξύ Βερμίου Όρους και του Αξιού ποταμού) Τεύχος Α επιγραφές Βεροίας. Αθήνα: Υπουργείο Πολιτισμού. Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών. σελίδες 51,52,418,657. ISBN 960-7905-03-2. 
  13. ↑ 13,0 13,1 Μοσχόπουλος, Γιάννης (1985). Ρουμλούκι. Ιστορία και τοπογραφία. Θεσσαλονίκη: University Studio Press. σελίδες 94,95. 
  14. ↑ Tataki, Argyro (1988). Ancient Beroea Prosopography and Society. Αθήνα: Μελετήματα. σελ. 285. 
  15. ↑ Σαμσάρης, Δημήτρης. Ατομικές χορηγήσεις της Ρωμαϊκής Πολιτείας (civitas romana) και η διάδοση της στη Ρωμαϊκή επαρχία Μακεδονία: ΙΙ. η περίπτωση της Βέροιας, έδρα του Κοινού των Μακεδόνων. σελ. 332. 
  16. ↑ Κάποιες προκαταρκτικές παρατηρήσεις (σιτζίλ Βέροιας) σχετικά με τους ιεροδικαστικούς κώδικες, Αντώνης Αναστασόπουλος
  17. ↑ Περιλήψεις των εγγράφων του ιεροδικαστικού κώδικα Βέροιας (1058-1060), Κωνσταντίνος Καμπουρίδης
  18. ↑ Ιστορικά αρχεία Μακεδονίας ' ΑΡΧΕΙΟΝ ΜΟΝΗΣ ΒΛΑΤΤΑΔΩΝ 1466-1839, Ιωάννης Βασδραβέλης
  19. ↑ 19,0 19,1 Γκαρά, Ελένη (2007). «Η πόλη και η περιοχή της Βέροιας στους Οθωμανικός χρόνους». Ημαθίας Μελετήματα. 
  20. ↑ Synvet, Alexandre (1878). Les Grecs de l'Empire ottoman : Etude statistique et ethnographique. Constantinople: L Orient illustre, σελ. 37
  21. ↑ Кънчов, Васил (1900). Македония. Етнография и статистика. София, σελ. 143.
  22. ↑ Brancoff, D.M. (1905). La Macédoine et sa Population Chrétienne. Paris: Librairie Plon, σελ. 222.
  23. ↑ Makedonische Fahten 1898-1903,ΑDOLF HERMANN STRUC. (Βιβλιοθηκάριος στην Αυτοκρατορική Γερμανική Βιβλιοθήκη του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου των Αθηνών), ΣΑΡΑΓΕΒΟ 1908
  24. ↑ Μακεδονία. Εθνογραφία και στατιστικά στοιχεία, Vasil Manfred (K'nchev Кънчов). 1900
  25. ↑ Αθανάσιος Χαλκιόπουλος, Εθνολογική στατιστική των βιλαετίων Θεσσαλονίκης και Μοναστηρίου, Αθήναι 1910
  26. ↑ Χάρτης Κοντογόνη: Ελληνικοί χάρτες των αρχών του 20ου αιώνα, έκδοση λιθογραφείου Κοντογόνη, κλίμακας 1: 200.000.
  27. ↑ 27,0 27,1 Βασίλειον της Ελλάδος - Υπουργείον Εθνικής Οικονομίας - Διεύθυνσις Στατιστικής, Απαρίθμησις των κατοίκων των νέων επαρχιών της Ελλάδος του έτους 1913, εν Αθήναις, εκ του Εθνικού Τυπογραφείου, 1915.
  28. ↑ 28,0 28,1 Εφημερίδα Νιάουστα. Ιανουάριος–Μάρτιος 2001. 
  29. ↑ «Κατάλογος των προσφυγικών οικισμών στη Μακεδονία σύμφωνα με τα στοιχεία της Επιτροπής Αποκατάστασης Προσφύγων (ΕΑΠ) το έτος 1928». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Ιουνίου 2012. Ανακτήθηκε στις 4 Οκτωβρίου 2017. CS1 maint: Unfit url (link)
  30. ↑ Vlasēs Agtzidēs (2010). Hē ephēmerida Kokinos Kapnas kai ho hellēnismos tou Kaukasou, 1932-1937 : hotan hoi Hellēnes kommounistes pēran tēn exousia. Athēna: Enallaktikes Ekdoseis. ISBN 9789604271207. 624431511. 
  31. ↑ Savvas Kalenteridēs (2006). Anatolikos Pontos : Kotyōra, Kerasounta, Trapezounta, Argyroupolē, Kars. Athēna: Infognōmōn. σελ. 411. ISBN 9789608362284. 880481026. 
  32. ↑ The War of Numbers and its First Victim: The Aromanians in Macedonia (End of 19th – Beginning of 20th century), Nikola M INOV, Ss. Cyril and Methodius University, Faculty of Philisophy Skopje, Macedonia σελ.167
  33. ↑ Κολτσίδας, Αντώνιος (1994). Ιδεολογική συγκρότηση και εκπαιδευτική οργάνωση των Ελληνόβλαχων στο Βαλκανικό χώρο (1850-1913). Θεσσαλονίκη: Αδελφοί Κυριακίδη. σελ. 171. 
  34. ↑ Περδίκης, Γιάννης (2004). Το Περιβόλι με τις μικρές ιστορίες. Θεσσαλονίκη: Περδίκης. σελ. 45. 
  35. ↑ Οι Έλληνες της Ρέσνης κατά τας αρχάς του εικοστού αιώνος, Συμβολή εις την δημογραφικήν και οικονομικήν δομήν της Πελαγονικής κωμοπόλεως του καθηγητού Αντωνίου Σιγάλα, Χαράλαμπος Παπαστάθης σελ. 17
  36. ↑ Κουκούδης, Aστέριος (2001). Οι Βεργιάνοι Βλάχοι και οι Αρβανιτόβλαχοι της Κεντρικής Μακεδονίας. Ζήτρος. 
  37. ↑ Κολτσίδας Αντώνιος, Εκπαιδευτικός – Συγγραφέας Δρ. Ιστορίας. Οι Βλαχόφωνοι Έλληνες. 6o Σεμινάριο Λαογραφίας και Βλάχικων Παραδοσιακών Χορών, Ξάνθη, 25-26 Σεπτεμβρίου 2004
  38. ↑ 38,0 38,1 Πυρινός, Δημήτρης (2012). Η Εκπαίδευση στη Βέροια από την κοινότητα στο Κράτος. Δημογραφία και Διοίκηση (1889-1929) Διδακτορική διατριβή. Κέρκυρα: Ιόνιο Πανεπιστήμιο. σελ. 256. 
  39. ↑ Μπέτσα, Ολυμπία (Ιανουάριος–Απρίλιος 2016). «Η απογραφή του πληθυσμού της Ελλάδας του 1928 και οι μετονομασίες των περιοχών του Ν. Ημαθίας». Χρονικά ιστορίας και πολιτισμού Ν. Ημαθίας. 
  40. ↑ 40,0 40,1 Πληθυσμός της Ελλάδος και την απογραφή της 16ης Οκτωβρίου 1940. Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος. Αθήνα: Εθνικό Τυπογραφείο. 1950. σελ. 161. 
  41. ↑ 41,0 41,1 Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την απογραφή της 7ης Απριλίου του 1951. Πραγματικός πληθυσμός κατά νομούς, επαρχίες, δήμους, κοινότητες , πόλεις και χωρία, Ιούνιος 1955
  42. ↑ 42,0 42,1 Μόνιμος πληθυσμός. Νομοί, δήμοι, κοινότητες, δημοτικά και κοινοτικά διαμερίσματα και οικισμοί 2001, Ελληνική Στατιστική Αρχή
  43. ↑ 43,0 43,1 Ανακοίνωση αναθεώρησης αποτελεσμάτων Απογραφής Πληθυσμού 2011, Ελληνική Στατιστική Αρχή
  44. ↑ 44,0 44,1 Πίνακας αποτελεσμάτων ΝΟΜΙΜΟΥ Πληθυσμού – Απογραφής 2011,Ελληνική Στατιστική Αρχή
  45. ↑ 45,0 45,1 «Τελικά... πόσοι είμαστε στην Ημαθία;». Veriotis. Ανακτήθηκε στις 23 Απριλίου 2023. 
  46. ↑ 46,0 46,1 «Αποτελέσματα Απογραφής Πληθυσμού - Κατοικιών 2021 - ELSTAT». www.statistics.gr. Ανακτήθηκε στις 23 Απριλίου 2023. 
  47. ↑ Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδας. Αποτελέσματα της απογραφής πληθυσμού - κατοικιών της 19 Μαρτίου 1961.
  48. ↑ Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδας. Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την απογραφή της 14ης Μαρτίου 1971, Πραγματικός πληθυσμός κατά νομούς, επαρχίας, δήμους , κοινότητας και οικισμούς.
  49. ↑ Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδας. Αποτελέσματα απογραφής πληθυσμού - κατοικιών της 5ης Απριλίου 1981
  50. ↑ Πραγματικός πληθυσμός. Νομοί, επαρχίες, δήμοι, κοινότητες και οικισμοί 1991, Ελληνική Στατιστική Αρχή
  51. ↑ Γενικά Αρχεία του Κράτους, Αριστεία Αγωνιστών του 1821
  52. ↑ Γενικά Αρχεία του Κράτους, Φάκελοι Αγωνιστών του 1821
  53. ↑ Athanasios Kallianiōtēs. To megalo synaxari : aphaneis gēgeneis Makedonomachoi (1903-1913) (Νέα βελτιωμένη έκδοση). Thessalonikē̄: Hetaireia Makedonikōn Spoudōn. ISBN 9789601220604. 825555948. 
  54. ↑ Χαλκιάς, Τιμόθεος (2011). Εκκλησία και κοινωνία στη Βέροια: Από την απελευθέρωση μέχρι την μετεμφυλιακή εποχή (1912-1958) - Μεταπτυχιακή εργασία. Θεσσαλονίκη. σελ. 136. 
  55. ↑ Χονδροματίδης, Ιάκωβος (2004). Η μαύρη σκιά στην Ελλάδα. Εθνικοσοσιαλιστικές και και φασιστικές οργανώσεις στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου και της Γερμανικής Κατοχής (1941-1944). Αθήνα: Περισκόπιο. σελ. 77. ISBN 9789608682269. 
  56. ↑ 56,0 56,1 Δορδανάς, Στράτος (2002). Αντίποινα των Γερμανικών Αρχών Κατοχής στην Μακεδονία (1941-1944) Διδακτορική διατριβή. Θεσσαλονίκη: Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. σελ. 745. 
  57. ↑ Οδυσσέας Γκιλής, Βέροια. Ιστορικός χρονολογικός πίνακας, Θεσσαλονίκη 2015, σελ 750
  58. ↑ ΦΕΚ A 152 - 09.07.1918
  59. ↑ ΦΕΚ 401Α /12-11-1926
  60. ↑ ΦΕΚ 16-5-1928
  61. ↑ ΦΕΚ 16-10-1940
  62. ↑ ΦΕΚ 55Α/ 04-03-1970
  63. ↑ ΦΕΚ A 35 - 06.02.1946
  64. ↑ ΦΕΚ 14Α - 16/01/1952
  65. ↑ Εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Φύλλο 17-3-1966 σελ. 7
  66. ↑ Εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ Φύλλο 25/10/1967, σελ 5
  67. ↑ ΦΕΚ 1217Δ/21-12-1987
  68. ↑ ΦΕΚ 244Α-04/12/1997
  69. ↑ Νόμος 3852 / 2010 - ΦΕΚ 87Α' / 7 Ιουνίου 2010 «Σχέδιο Καλλικράτης»
  70. ↑ Χιονίδης Γεώργιος, Ο Μακεδονικός Αγώνας στην περιοχή της Βέροιας. 1984
  71. ↑ ΗΜΑΘΙΑ   Σκιαγραφώντας την ιστορία της μέσα από τις συλλογές των Γ.Α.Κ.  …ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΜΕΛΕΤΩΝ ΙΣΤΟΡΙΑΣ & ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ Ν.ΗΜΑΘΙΑΣ . Εμμανουήλ Γ. Ξυνάδας
  72. ↑ Ασλανίδου, Μαρία (2013). Η σχολική ζωή στο Α΄ Γυμνάσιο Γιαννιτσών (1914-1980): Μελέτη αρχειακού υλικού-Απόψεις εκπαιδευτικών και μαθητών/ τριών, ,Μεταπτυχιακή εργασία. Θεσσαλονίκη: Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. σελ. 25. 
  73. ↑ 73,0 73,1 Συμβάσεις μεταξύ της εταιρίας "The Foundation Company" και του Ελληνικού Δημοσίου για την εκτέλεση υδραυλικών έργων εν τη πεδιάδα Θεσσαλονίκης, 1η σύμβαση 7-9-1925, 2η σύμβαση 14-4-1926
  74. ↑ Λιτσάκη, Δέσποινα (2016). Νέα Χαλκηδόνα Θεσσαλονίκης. Από την αναζήτηση μιας νέας Πατρίδας στον Πόλεμο (1922-1944). Θεσσαλονίκη. σελ. 32. 
  75. ↑ 2011, Thessaloniki, Greece , Global NEST, Crop requirements and water losses in collective pressurized irrigation networks in Northern Greece, G.Arampatzis, Ε.Hatzigiannakis (Nagref Land Reclamation Institute) Sindos, C. Evangelides (Department of Rural and Surveying Engineering, Thessaloniki, A.U.Th,)
  76. ↑ Λιβάδια των πεδινών και ημιορεινών περιοχών: Μοχλός ανάπτυξης της υπαίθρου- Πρακτικά 4ου Πανελλήνιου Λιβαδοπονικού Συνεδρίου. Βολος 10–12 Νοεμβρίου 2004. Περιφέρεια Ηπείρου, Δασαρχείο Μετσόβου. Η ημινομαδική κτηνοτροφία ως κύρια οικονομική δραστηριότητα των Βλάχων της Β. Πίνδου. Β. Τσακανίκα και Ι. Ισπικούδης
  77. ↑ Η σημερινή κατάσταση της κουτσοβλαχικής γλώσσας στον Ελλαδικό χώρο: (ιστορική, εθνολογική, κοινωνική και γλωσσολογική διάσταση). Αντώνης Μιχ. Κολταίδας  σελ. 191
  78. ↑ Η Ναοδομία: Ιστορική και θεολογική θεώρηση - Εκκλησία της Ελλάδας
  79. ↑ Περιοδικό "Χρονικά Ιστορίας και Πολιτισμού Ημαθίας", Οκτώβριος-Δεκέμβριος 2009, σελ. 8
  80. ↑ Καταστατικό Συλλόγου Βλάχων Περιβολιωτών Ημαθίας. Κεφάλαιο Α- Σύστασις και Σκοπός 
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Παλαιό_Σκυλλίτσι_Ημαθίας&oldid=10414563"