Παιδιά του Πολέμου
Παιδιά του Πολέμου (αγγλικά: War children) είναι εκείνα που γεννιούνται από έναν ντόπιο γονέα και έναν γονέα που ανήκει σε ξένη στρατιωτική δύναμη (συνήθως μια δύναμη κατοχής αλλά και στρατιωτικό προσωπικό που σταθμεύει σε στρατιωτικές βάσεις σε ξένο έδαφος). Έχοντας ένα παιδί από ένα μέλος μιας πολεμικής δύναμης, σε όλη την ιστορία και σε όλους τους πολιτισμούς, θεωρείται συχνά σοβαρή προδοσία των κοινωνικών αξιών. Συνήθως ο ντόπιος γονέας (συνήθως μια γυναίκα) στιγματίζεται από την οικογένεια, τους φίλους και την κοινωνία γενικότερα. Ο όρος «παιδί πολέμου» χρησιμοποιείται πιο συχνά για τα παιδιά που γεννήθηκαν κατά τη διάρκεια και λίγο μετά του τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και σχετίζεται ιδίως με τα παιδιά που γεννήθηκαν από πατέρες των γερμανικών δυνάμεων κατοχής στη βόρεια Ευρώπη. Στη Νορβηγία πολλά παιδιά γεννήθηκαν στα πλαίσια του προγράμματος Λέμπενσμπορν.
Διακρίσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Τα παιδιά με έναν γονέα που ήταν μέρος μιας κατοχικής δύναμης ή των οποίων ο γονέας συνεργάστηκε με τις εχθρικές δυνάμεις, ήταν αθώα για τυχόν εγκλήματα πολέμου που διαπράχθηκαν από αυτούς. Ωστόσο αυτά τα παιδιά λόγω της καταγωγής τους δέχτηκαν διακρίσεις στην κοινωνία τους. Καθώς αυτά τα παιδιά μεγάλωσαν υπέφεραν από συναισθήματα ενοχής και ντροπής.
Ένα παράδειγμα είναι τα παιδιά που γεννήθηκαν κατά τη διάρκεια και μετά το τέλος του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου, των οποίων οι πατέρες ανήκαν στις στρατιωτικές κατοχικές δυνάμεις σε περιοχές που κατέλαβε η ναζιστική Γερμανία.
Η πρώτη αυτοβιογραφία ενός παιδιού ενός Γερμανού στρατιώτη κατοχής και μίας Νορβηγίδας μητέρας ήταν το αγόρι από το Gimle (1993) του Eystein Eggen και αφιέρωσε το βιβλίο του σε όλα αυτά τα παιδιά.
Κατά τη διάρκεια και μετά τον πόλεμο οι γυναίκες που έμειναν έγκυες από στρατιώτες των κατοχικών δυνάμεων λάμβαναν μέτρα για να αποκρύψουν την κατάσταση τους.
Μετά τον πόλεμο ήταν συνηθισμένο τόσο η μητέρα όσο και το παιδί να υποφέρουν από τον τοπικό πληθυσμό. Τέτοιες επιπτώσεις ήταν ευρέως διαδεδομένες σε όλη την Ευρώπη. Ενώ ορισμένες γυναίκες και παιδιά υπέστησαν βασανιστήρια και απελάθηκαν, στις περισσότερες περιπτώσεις οι πράξεις εναντίον τους εμπίπταν σε μία ή περισσότερες από τις ακόλουθες κατηγορίες:
- Λεκτική προσβολή: Η γερμανική πόρνη και το γερμανικό παιδί ήταν κοινοί χαρακτηρισμοί
- Απομόνωση ή παρενόχληση από την τοπική κοινότητα
- Απώλεια εργασίας
- Ξύρισμα των κεφαλιών των μητέρων (συχνά γινόταν αμέσως μετά τον πόλεμο κυρίως στη Γαλλία) και δημόσιος διασυρμός[1]
- Προσωρινή τοποθέτηση σε στρατόπεδα εγκλεισμού ή περιορισμού
Ενώ οι επιπτώσεις ήταν πιο διαδεδομένες αμέσως μετά τον πόλεμο, τα συναισθήματα εναντίον των γυναικών και των παιδιών τους παρέμειναν στη δεκαετία του 1950, του 60 και μεταγενέστερα.
Παιδιά πολέμου του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Είναι δύσκολο να εκτιμηθεί ο αριθμός των παιδιών του πολέμου που γεννήθηκαν από πατέρες Γερμανούς στρατιώτες κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Οι μητέρες έτειναν να κρύβουν τέτοιες εγκυμοσύνες λόγω φόβου. Οι χαμηλότερες εκτιμήσεις κυμαίνονται στις εκατοντάδες χιλιάδες, ενώ οι ανώτερες εκτιμήσεις είναι πολύ αυξημένες, σε εκατομμύρια.[2][3]
Πρόγραμμα Λέμπενσμπορν[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το Λέμπενσμπορν ήταν ένα πρόγραμμα που ξεκίνησε από τον Χάινριχ Χίμλερ προκειμένου να εξασφαλιστεί η φυλετική κληρονομιά του Τρίτου Ράιχ. Το Λέμπενσμπορν αποτελούσε ίδρυμα κοινωνικής πρόνοιας για γονείς και παιδιά που θεωρούνταν φυλετικά ανώτερα και πολύτιμα, αρχικά, εκείνα των ανδρών των SS. Καθώς οι γερμανικές δυνάμεις κατέλαβαν έθνη στη βόρεια Ευρώπη, η οργάνωση επέκτεινε το πρόγραμμά της για την παροχή φροντίδας σε κατάλληλες γυναίκες και παιδιά, ιδίως στη Νορβηγία, όπου οι γυναίκες κρίθηκαν κατάλληλες φυλετικά.
Στη Νορβηγία ιδρύθηκε το 1941 για να υποστηρίξει τα παιδιά των Γερμανών στρατιωτών και των Νορβηγίδων μητέρων τους σύμφωνα με τη γερμανική νομοθεσία (Hitlers Verordnung, 28 Ιουλίου 1942). Η οργάνωση διέθετε πολλά σπίτια όπου οι έγκυες γυναίκες μπορούσαν να γεννήσουν. Οι εγκαταστάσεις χρησίμευαν επίσης ως μόνιμα σπίτια για επιλέξιμες γυναίκες μέχρι το τέλος του πολέμου. Επιπλέον ο οργανισμός πλήρωνε παιδική υποστήριξη εκ μέρους του πατέρα και κάλυπτε άλλα έξοδα, συμπεριλαμβανομένων ιατρικών λογαριασμών, οδοντιατρικής θεραπείας και μεταφοράς.
Συνολικά δημιουργήθηκαν 9 έως 15 τέτοια σπίτια. Από τα 10.000-12.000 παιδιά που γεννήθηκαν από Νορβηγίδες και Γερμανούς πατέρες κατά τη διάρκεια του πολέμου, 8.000 ήταν εγγεγραμμένα στο πρόγραμμα του Λέμπενσμπορν. Στις 4.000 από αυτές τις περιπτώσεις ο πατέρας ήταν γνωστός. Οι γυναίκες ενθαρρύνθηκαν να παραδώσουν τα παιδιά για υιοθεσία και πολλά μεταφέρθηκαν στη Γερμανία, όπου υιοθετήθηκαν ή μεγάλωσαν σε ορφανοτροφεία.
Τα παιδιά και οι μητέρες τους απομονώθηκαν συχνά κοινωνικά και πολλά παιδιά εκφοβίστηκαν από άλλα παιδιά, και μερικές φορές από ενήλικες, λόγω της προέλευσής τους.
Αμέσως μετά τον πόλεμο 14.000 γυναίκες συνελήφθησαν στη Νορβηγία λόγω υποψίας «συνεργασίας» ή σύνδεσης με τον εχθρό. Εξ αυτών 5.000, χωρίς καμία δικαστική διαδικασία, τοποθετήθηκαν σε στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας για ενάμιση χρόνο. Συχνά τα κεφάλια τους ξυρίστηκαν, ξυλοκοπήθηκαν και ταπεινώθηκαν. Σε μια συνέντευξη για τη σουηδική εφημερίδα Dagens Nyheter, κάποια παιδιά πολέμου ισχυρίστηκαν ότι, ενώ ζούσαν σε ορφανοτροφείο στο Μπέργκεν, αναγκάστηκαν να παρελαύνουν στους δρόμους ώστε ο τοπικός πληθυσμός να τους μαστιγώνει και να τους φτύνει.[4]
Το 1945 το Υπουργείο Κοινωνικών Υποθέσεων της Νορβηγίας διερεύνησε εν συντομία τη δυνατότητα επανένωσης των παιδιών και των μητέρων τους με επιζώντες πατέρες στη μεταπολεμική Γερμανία αλλά αποφάσισε να μην το κάνει αυτό.[5]
Πεντακόσια παιδιά που εξακολουθούσαν να βρίσκονται σε εγκαταστάσεις του Λέμπενσμπορν στο τέλος του πολέμου έπρεπε να φύγουν καθώς τα σπίτια έκλεισαν. Περίπου 20 παιδιά κατέληξαν σε ψυχιατρικές κλινικές το 1946, λόγω έλλειψης χώρου σε άλλα ιδρύματα και ανεπιτυχείς απόπειρες υιοθεσίας.
Το 1950, οι διπλωματικές σχέσεις μεταξύ Νορβηγίας και Δυτικής Γερμανίας βελτιώθηκαν έτσι ώστε αναγνωρισμένοι πατέρες παιδιών πολέμου που ζούσαν στη Δυτική Γερμανία και την Αυστρία να μπορέσουν να υποστηρίξουν τα παιδιά τους. Από το 1953 καθιερώθηκαν τέτοιες διαδικασίες. Η υποστήριξη παιδιών από πατέρες που ζούσαν στην Ανατολική Γερμανία διατηρήθηκε σε κλειδωμένους λογαριασμούς έως ότου καθιερωθούν οι διπλωματικές σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών το 1975.
Από τα μέσα της δεκαετίας του '80, η τύχη των παιδιών του πολέμου έγινε γνωστή στη Νορβηγία.[6]
Το πιο διάσημο από τα παιδιά πολέμου της Νορβηγίας είναι η Άνι-Φριντ Λίνγκσταντ, η πρώην τραγουδίστρια των ABBA.
Δανία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Οι γερμανικές δυνάμεις κατέλαβαν τη Δανία μεταξύ του 1940 και του 1945. Οι Γερμανοί στρατιώτες ενθαρρύνθηκαν να έχουν σχέσεις με τις γυναίκες, οι οποίες θεωρούνταν επίσης Άριες. Η κυβέρνηση εκτιμά ότι μεταξύ 6.000 και 8.000 παιδιών γεννήθηκαν από Δανέζες μητέρες και τους Γερμανούς συντρόφους τους κατά τη διάρκεια ή αμέσως μετά την κατοχή.[7]
Γαλλία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Οι Γερμανοί στρατιώτες απαγορεύτηκαν να έχουν σχέσεις με Γαλλίδες από το ναζιστικό καθεστώς στην αρχή της Κατοχής. Λόγω δυσκολιών επιβολής αυτής της διάταξης, ο στρατός αργότερα ανέχτηκε αυτές τις σχέσεις. Αυτή ήταν μια ενδιάμεση κατάσταση μεταξύ της ενθάρρυνσης παρόμοιων σχέσεων στη Δανία και τη Νορβηγία και την αυστηρή απαγόρευση στην Ανατολική Ευρώπη.
Ο αριθμός των παιδιών πολέμου που γεννήθηκαν στη Γαλλία από πατέρες Γερμανούς στρατιώτες κατά τα έτη 1941-49, εκτιμάται σε 75.000 έως 200.000.[8][9]
Τα παιδιά αυτά δημιούργησαν ομάδες εκπροσώπησης στη μεταπολεμική Γαλλία.
Φινλανδία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Κατά τη διάρκεια του πολέμου περίπου 1.100 παιδιά γεννήθηκαν από ξένους πατέρες και Φινλανδές μητέρες. Περίπου 700 παιδιά προέκυψαν από Γερμανούς στρατιώτες, 200-300 από Σοβιετικές δυνάμεις και 100 από Σουηδούς εθελοντές. Ανάλογα με το υπόβαθρο του ξένου πατέρα, τα περισσότερα από αυτά τα παιδιά έμειναν άστεγα και μερικές από τις μητέρες μαζί με τα παιδιά τους, αντιμετώπισαν διακρίσεις στη φινλανδική κοινωνία.[10][11]
Ολλανδία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Οι Ναζί θεωρούσαν τις γυναίκες των Κάτω Χωρών ως Άριες και αποδεκτές για αδελφοποίηση από Γερμανούς στρατιώτες. Περίπου 10.000 παιδιά γεννήθηκαν από Γερμανούς πατέρες και Ολλανδές μητέρες κατά τη διάρκεια της κατοχής. Ωστόσο, πρόσφατα στοιχεία, που βασίζονται σε πρόσφατα διαθέσιμα αρχεία της Βέρμαχτ δείχνουν ότι ο πραγματικός αριθμός θα μπορούσε να είναι τόσο υψηλός όσο 50.000.[12]
Ελλάδα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Λίγα είναι γνωστά για τα παιδιά αυτά στην Ελλάδα, δεδομένου ότι εξακολουθεί να είναι ένα θέμα που περιβάλλεται από ταμπού στην Ελλάδα.Ωστόσο είναι γνωστό ότι τα παιδιά των στρατιωτών της Βέρμαχτ είχαν υποστεί δημόσια ταπείνωση. Συχνά ονομάζονταν «μπάσταρδα των Γερμανών». Οι μητέρες δέχτηκαν επίσης διακρίσεις. Πολύ συχνά, κατηγόρησαν τα παιδιά για την κακή τους κατάσταση. Δεν υπάρχει επίσημο αρχείο για αυτά τα παιδιά, αλλά οι ερευνητές εκτιμούν ότι ο αριθμός τους είναι τουλάχιστον 200. Ο σχετικά χαμηλός αριθμός, υποστηρίζουν ορισμένοι συγγραφείς, ήταν επειδή μόνο ένα μικρό ποσοστό των κυήσεων κατέληξε σε γέννηση, λόγω των φόβων των μητέρων για διακρίσεις. Οι αμβλώσεις ήταν εύκολα προσβάσιμες στην Ελλάδα εκείνη την εποχή και η Ορθόδοξη Εκκλησία ενθάρρυνε τη σιωπή σχετικά με το θέμα και βοήθησε τις γυναίκες να πραγματοποιήσουν αμβλώσεις.[13]
Η Κέρστιν Μουτ, Γερμανίδα καθηγήτρια ιστορίας και ψυχολογίας, ασχολήθηκε με το συγκεκριμένο θέμα και εξέδωσε ένα βιβλίο στη γερμανική γλώσσα με τίτλο Die Wehrmacht in Griechenland - und ihre Kinder (Η Βέρμαχτ στην Ελλάδα και τα παιδιά της). Η ίδια κατάφερε να εντοπίσει 12 τέτοια παιδιά αλλά στο βιβλίο της παρουσιάζονται οι ιστορίες έξι εξ αυτών.[14][15]
Μία γνωστή περίπτωση παιδιών πολέμου στην Ελλάδα αποτελεί η Μαρίζα Κωχ και η αδερφή της.
Ανατολικό μέτωπο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο αριθμός των παιδιών που γεννήθηκαν από πατέρες στρατιώτες της Βέρμαχτ και ντόπιες γυναίκες στο Ανατολικό μέτωπο υπολογίζεται σε τουλάχιστον ένα εκατομμύριο.[16]
Παιδιά μετά τον πόλεμο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Οι Συμμαχικές δυνάμεις κατέλαβαν τη Γερμανία για αρκετά χρόνια μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η Μαρία Χον, στο βιβλίο της GIs and Fräuleins τεκμηριώνει 66.000 παιδιά που γεννήθηκαν από Γερμανίδες και πατέρες που ήταν στρατιώτες των συμμαχικών δυνάμεων κατά την περίοδο 1945–55:
Αμερικανός γονέας: 36.334
Γάλλος γονέας: 10.188
Βρετανός γονέας: 8.397
Σοβιετικός γονέας: 3.105
Βέλγος γονέας: 1.767
Άλλο / άγνωστο: 6.829
Αμερικανοί στρατιώτες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Οι ντόπιοι αποδοκίμαζαν γενικά τυχόν σχέσεις μεταξύ των δυνάμεων κατοχής και των γυναικών της Γερμανίας και της Αυστρίας. Όχι μόνο οι Αμερικανοί ήταν ο πρόσφατος εχθρός, αλλά οι κάτοικοι φοβόντουσαν επίσης ότι οι Αμερικανοί πατέρες θα εγκατέλειπαν τις μητέρες και τα παιδιά θα τα φρόντιζαν οι τοπικές κοινότητες, οι οποίες είχαν εξαθλιωθεί σοβαρά από τον πόλεμο. Η πλειοψηφία των παράνομων παιδιών (και ειδικά εκείνων που είχαν Αφροαμερικανούς πατέρες) κατέληξε σε ιδρύματα .Έγιναν ρυθμίσεις για ορισμένα τέτοια παιδιά να υιοθετηθούν από αφροαμερικάνικα ζευγάρια ή οικογένειες στις Ηνωμένες Πολιτείες.[17]
Η κατάσταση των τροφίμων στην κατεχόμενη Γερμανία ήταν αρχικά πολύ άσχημη. Ορισμένοι στρατιώτες των ΗΠΑ εκμεταλλεύτηκαν αυτήν την απελπιστική κατάσταση προς όφελός τους, χρησιμοποιώντας την άφθονη προμήθεια τροφίμων και τσιγάρων (το νόμισμα της μαύρης αγοράς) ως αυτό που έγινε γνωστό ως «frau bait». Κάθε πλευρά συνέχιζε να βλέπει την άλλη ως εχθρό, ακόμη και αν συνεχιζόταν η ανταλλαγή φαγητού για σεξ.[18]
Τα παιδιά των Αφροαμερικανών στρατιωτών, που συνήθως αποκαλούνταν «Negermischlinge» βρίσκονταν σε ιδιαίτερα μειονεκτική κατάσταση. Ακόμα και στις περιπτώσεις όπου ο στρατιώτης ήθελε να παντρευτεί τη μητέρα του παιδιού του δεν ήταν εφικτό λόγω απαγόρευσης των διαφυλετικών γάμων μέχρι το 1948.[19]
Οι γάμοι μεταξύ λευκών στρατιωτών των ΗΠΑ και αυστριακών γυναικών απαγορεύτηκαν μέχρι τον Ιανουάριο του 1946 και με γερμανικές γυναίκες μέχρι τον Δεκέμβριο του 1946.
Η επίσημη πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών για τα παιδιά του πολέμου συνοψίστηκε στην εφημερίδα Stars and Stripes στις 8 Απριλίου 1946, στο άρθρο «Οι έγκυες Frauleins προειδοποιούνται!»:
«Για τα κορίτσια που περιμένουν παιδί από έναν Αμερικανό στρατιώτη, δεν θα τους παρέχεται καμία βοήθεια από τον Αμερικανικό Στρατό. Εάν ο στρατιώτης αρνείται την πατρότητα, δεν θα ληφθεί καμία άλλη ενέργεια παρά μόνο να ενημερώσει τη γυναίκα για αυτό το γεγονός. Πρέπει να ζητήσει βοήθεια από έναν γερμανικό ή αυστριακό οργανισμό πρόνοιας. Εάν ο στρατιώτης βρίσκεται ήδη στις Ηνωμένες Πολιτείες, δεν πρέπει να κοινοποιηθεί η διεύθυνσή του στην εν λόγω γυναίκα, ο στρατιώτης μπορεί να απολυθεί με τιμή από τον στρατό και η αποστράτευσή του σε καμία περίπτωση δεν θα καθυστερήσει. Οι αξιώσεις για υποστήριξη παιδιών από άγαμες μητέρες από τη Γερμανία και την Αυστρία δεν θα αναγνωριστούν. Εάν ο στρατιώτης αναγνωρίσει εθελοντικά την πατρότητα, πρέπει να φροντίσει τη γυναίκα με τον κατάλληλο τρόπο.»[20]
Καναδοί στρατιώτες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Περίπου 22.000 παιδιά γεννήθηκαν από Βρετανίδες και Καναδούς στρατιώτες που στάθμευσαν στη Βρετανία κυρίως πριν την απόβαση της Νορμανδίας. Στην ηπειρωτική Ευρώπη, εκτιμάται ότι 6.000 παιδιά γεννήθηκαν από Καναδούς πατέρες στις Κάτω Χώρες, με μικρότερους αριθμούς στο Βέλγιο και σε άλλα μέρη όπου οι καναδικές δυνάμεις τοποθετήθηκαν κατά τη διάρκεια και μετά τον πόλεμο.[21]
Ένα διάσημο παράδειγμα είναι ο Έρικ Κλάπτον.
Παιδιά πολέμου στη Ασία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Πιθανώς περισσότερα από 100.000 παιδιά γεννήθηκαν από Ασιάτισες μητέρες και στρατιώτες των ΗΠΑ στην Ασία. Αυτό συνέβη κυρίως κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, τον πόλεμο της Κορέας και τον πόλεμο του Βιετνάμ.
Περιπτώσεις βιασμού[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Πολλά παιδιά πολέμου γεννήθηκαν ως αποτέλεσμα του βιασμού των μητέρων τους από εχθρικές δυνάμεις κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Ο στρατιωτικός βιασμός κατακτημένων γυναικών έχει ασκηθεί σε πολλές συγκρούσεις σε όλη την ανθρώπινη ιστορία. Πρόσφατα παραδείγματα που περιλαμβάνονται κατά τη διάρκεια των μακροχρόνιων πολέμων αποτελούν η πρώην Γιουγκοσλαβία, το Κονγκό και το Σουδάν.
Δείτε επίσης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ (fr) Amicale Nationale des Enfants de la Guerre (Hrsg.): Des fleurs sur les cailloux.(Flowers on the pebbles), Editions Laurent Guillet, 2010, p. 6.
- ↑ Drolshagen, Ebba D (2005), Wehrmachtskinder. Auf der Suche nach dem nie gekannten Vater [Children of German soldiers. Searching for the unknown father] (in German), München: Droemer, p. 9
- ↑ Larsen, Ingvill C. Mochmann, Stein Ugelvik. «Kriegskinder in Europa | APuZ». bpb.de (στα Γερμανικά). Ανακτήθηκε στις 14 Νοεμβρίου 2020.
- ↑ «"Tyskerunger" tvingades bli sexslavar - DN.se». archive.is. 21 Φεβρουαρίου 2009. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Φεβρουαρίου 2009. Ανακτήθηκε στις 14 Νοεμβρίου 2020.
- ↑ «Ville sende alle «tyskerunger» ut av landet». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Ιουνίου 2018.
- ↑ «Norway sued by children of Nazis» (στα αγγλικά). 2007-03-08. http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/6429565.stm. Ανακτήθηκε στις 2020-11-14.
- ↑ «Anette Warring». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Δεκεμβρίου 2018.
- ↑ Picard, De notre envoyé spécial à Caen, Maurin (30 Νοεμβρίου 2009). «200 000 enfants de soldats allemands seraient nés en France». Le Figaro.fr (στα Γαλλικά). Ανακτήθηκε στις 14 Νοεμβρίου 2020.
- ↑ «de la passion a l'édition». www.laurentguillet.com. Ανακτήθηκε στις 14 Νοεμβρίου 2020.
- ↑ https://epublications.uef.fi/pub/urn_nbn_fi_uef-20100036/urn_nbn_fi_uef-20100036.pdf στα φινλανδικά
- ↑ «Wayback Machine» (PDF). web.archive.org. 23 Σεπτεμβρίου 2015. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Σεπτεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 14 Νοεμβρίου 2020.
- ↑ «German soldiers 'fathered 50,000 Dutch children'». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Αυγούστου 2018.
- ↑ «Seeking the 'children of the Wehrmacht', By Stavros Tzimas - Kathimerini | Kathimerini». www.ekathimerini.com (στα English). Ανακτήθηκε στις 14 Νοεμβρίου 2020.
- ↑ «Die Wehrmacht in Griechenland--und ihre Kinder / Kerstin Muth. - Collections Search - United States Holocaust Memorial Museum». collections.ushmm.org. Ανακτήθηκε στις 14 Νοεμβρίου 2020.
- ↑ Welle (www.dw.com), Deutsche. «Τα "παιδιά της Βέρμαχτ" στην Ελλάδα | DW | 25.01.2010». DW.COM. Ανακτήθηκε στις 14 Νοεμβρίου 2020.
- ↑ «Vergessene Kinder des Krieges - derStandard.at». DER STANDARD (στα Γερμανικά). Ανακτήθηκε στις 14 Νοεμβρίου 2020.
- ↑ Biddiscombe, Perry (2001). "Dangerous Liaisons: The Anti-Fraternization Movement In The U.S. Occupation Zones Of Germany And Austria, 1945–1948". Journal of Social History. 34 (3): 611–47. doi:10.1353/jsh.2001.0002.
- ↑ Biddiscombe, Perry (2001). "Dangerous Liaisons: The Anti-Fraternization Movement In The U.S. Occupation Zones Of Germany And Austria, 1945–1948". Journal of Social History. 34 (3): 611–47. doi:10.1353/jsh.2001.0002.
- ↑ Wiltenburg, Mary; Widmann, Marc (2 January 2007) "Children of the Enemy". Der Spiegel (52)
- ↑ Biddiscombe, Perry (2001). "Dangerous Liaisons: The Anti-Fraternization Movement In The U.S. Occupation Zones Of Germany And Austria, 1945–1948". Journal of Social History. 34 (3): 611–47. doi:10.1353/jsh.2001.0002.
- ↑ "Where's Daddy", Vancouver Courier, 5 August 2004