Ορφανός πλανήτης

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Καλλιτεχνική αναπαράσταση του ορφανού πλανήτη CFBDSIR J214947.2-040308.9.

Ένας ορφανός πλανήτης, επίσης γνωστός ως διαστρικός, νομάδας, ελεύθερος ή περιπλανώμενος πλανήτης ή πλανήτης χωρίς άστρο, είναι πλανητικό σώμα το οποίο βρίσκεται σε τροχιά εξαρτημένη από τον γαλαξία στον οποίο ανήκει χωρίς ωστόσο να ανήκει αποκλειστικά σε κάποιο πλανητικό σύστημα.[1][2][3][4] Οι πλανήτες αυτοί είτε έχουν διαφύγει από τα πλανητικά συστήματα στα οποία κάποτε ανήκαν, ή δεν υπήρξαν ποτέ δεσμευμένοι από τη βαρυτική έλξη κάποιου αστέρα ή φαιού νάνου.[5][6][7] Πιθανώς υπάρχουν δισεκατομμύρια τέτοιοι πλανήτες στον Γαλαξία εντός του οποίου βρίσκεται η Γη.[8]

Περιγραφή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κάποια πλανητικά σώματα θεωρούνται πως έχουν σχηματιστεί με τρόπο παρόμοιο με αυτό των άστρων, και η Διεθνής Αστρονομική Ένωση έχει προτείνει τα αντικείμενα αυτά να ονομάζονται υποκαφέ νάνοι,[9] όπως κατά το παράδειγμα του Cha 110913-773444.[10]Ο πλησιέστερος προς τη Γη ορφανός πλανήτης που έχει ανακαλυφθεί είναι ο WISE 0855−0714 σε απόσταση 7 ετών φωτός, ενώ τον Νοέμβριο του 2012 ανακαλύφθηκε ο μακρινότερος (CFBDSIR 2149-0403) σε απόσταση μεγαλύτερη από τα 100 έτη φωτός από τη Γη,[11][2]

Παρατηρήσεις που πραγματοποιήθηκαν από το παρατηρητήριο Χέρσελ και το Πολύ Μεγάλο Τηλεσκόπιο βρήκαν νέους σε ηλικία ορφανούς πλανήτες στους οποίους εμφανίζονται παρόμοια χαρακτηριστικά δημιουργίας με αυτές των αστέρων. Οι υπέρυθρες παρατηρήσεις του παρατηρητηρίου Χέρσελ έδειξαν πως το πλανητικό σώμα OTS 44 περιβάλλεται από ένα δίσκο που διαθέτει μάζα που αντιστοιχεί σε τουλάχιστον 10 φορές αυτή της Γης, και επομένως μπορεί να σχηματίσει ένα μικροσκοπικό ηλιακό σύστημα.[12] Οι φασματοσκοπικές παρατηρήσεις του OTS 44 από το Πολύ Μεγάλο Τηλεσκόπιο έδειξαν πως ο δίσκος γύρω από τον πλανήτη συγκεντρώνει υλικό με τρόπο παρόμοιο με αυτόν των νεαρών σε ηλικία άστρων.[12]

Τον Δεκέμβριο του 2013, ανακοινώθηκε η πιθανή ανακάλυψη ενός εξωηλιακού δορυφόρου σε έναν από αυτούς τους πλανήτες.[13]

Μέθοδοι παρατήρησης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι περισσότερες μέθοδοι ανίχνευσης εξωηλιακών πλανητών βασίζονται στην περιοδικότητα της τροχιάς ενός πλανήτη γύρω από τον αστέρα του, και επομένως δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την ανακάλυψη των ορφανών πλανητών. Οι δύο μέθοδοι που έχουν βρεθεί, βασίζονται στην βαρυτική μικροεστίαση και στην απευθείας απεικόνιση.

Καλλιτεχνική αναπαράσταση ενός ορφανού πλανήτη με μέγεθος παρόμοιο με του Δία.

Απευθείας απεικόνιση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η απευθείας απεικόνιση επιτρέπει στους αστρονόμους να παρατηρούν τους ορφανούς πλανήτες συνεχώς, ωστόσο μόνο οι πολύ νέοι σε ηλικία και οι πολύ μεγάλοι σε μέγεθος ορφανοί πλανήτες μπορούν να παρατηρηθούν με αυτό τον τρόπο καθώς είναι οι μόνοι οι οποίοι εκπέμπουν ικανό ποσοστό ακτινοβολίας το οποίο μπορεί να ανιχνευθεί. Από την άλλη πλευρά, η απουσία αστέρα στην περιοχή όπου βρίσκεται ο πλανήτης με τη συνεπακόλουθη απουσία αντηλιάς / λάμψης, κάνει ευκολότερη την παρατήρηση του πλανήτη αφότου αυτός ανακαλυφθεί.

Βαρυτική μικροεστίαση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Όταν ένα πλανητικό σώμα περνάει μπροστά από ένα αστέρα, το βαρυτικό του πεδίο σημειώνει μια προσωρινή αύξηση στην ορατή λάμψη του αστέρα, κάτι που είναι γνωστό ως μικροεστίαση. Σε αντίθεση με την απευθείας απεικόνιση η βαρυτική μικροεστίαση δε μπορεί να χρησιμοποιηθεί για συνεχή παρατήρηση, όμως επιτρέπει την ανίχνευση των πλανητών οι οποίοι δεν εκπέμπουν μεγάλο ποσοστό ακτινοβολίας και δεν μπορούν να ανιχνευθούν μέσω της τεχνικής της απεικόνισης.

Μια ιαπωνική έρευνα του 2011 παρατήρησε 50 εκατομμύρια άστρα στον Γαλαξία μας και ανακάλυψε 474 περιστατικά όπου σημειώθηκε το φαινόμενο της μικροεστίασης, με 10 από αυτά να πρόκειται για πιθανούς ορφανούς πλανήτες. Βάσει των παρατηρήσεων τους οι ερευνητές υπολόγισαν πως πιθανώς υπάρχουν 2 ορφανοί πλανήτες για κάθε άστρο στον Γαλαξία.[14][15][16] Άλλες εκτιμήσεις προτείνουν ένα πολύ υψηλότερο αριθμό, αναφέροντας πως υπάρχουν 100.000 φορές περισσότεροι ορφανοί πλανήτες από ότι άστρα στον Γαλαξία.[17]

Διατήρηση της θερμότητας στο διαστρικό διάστημα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το 1998 αναπτύχθηκε η θεωρία πως μερικά πλανητικά σώματα αιωρούνται στις αχανείς εκτάσεις του διαστρικού διαστήματος και πως πιθανώς μπορούν να διατηρήσουν μια πυκνή ατμόσφαιρα χωρίς να παγώσουν, εφόσον η ατμόσφαιρα θα διατηρείται από την υπεριώδη ακτινοβολία που θα προκύπτει από την πίεση μιας πυκνής ατμόσφαιρας αποτελούμενης από υδρογόνο.[18]

Θεωρείται πιθανό πως κατά τον σχηματισμό των πλανητών αρκετά πρωτοπλανητικά σώματα μικρού μεγέθους διαφεύγουν από τον σχηματισμό του γονικού σχηματιζόμενου πλανήτη.[19] Με την μειωμένη υπεριώδη ακτινοβολία η οποία κανονικά θα απομάκρυνε τα ελαφρύτερα συστατικά στοιχεία της ατμόσφαιρας λόγω της αυξανόμενης απόστασης από τον γονικό αστέρα, η ατμόσφαιρα ενός πλανήτη που θα αποτελούνταν κυρίως από υδρογόνο και ήλιο θα μπορούσε εύκολα να διατηρηθεί ακόμα και από σώματα με παρόμοια βαρύτητα με τη Γη.[18]

Έχει υπολογιστεί πως σε ένα σώμα με το μέγεθος της Γης, με ατμοσφαιρική πίεση ένα κιλομπάρ υδρογόνου όπου έχει σημειωθεί αδιαβατική μεταβολή, η γεωθερμική ενέργεια που θα προέκυπτε από την αποσύνθεση των ραδιοϊσοτόπων θα ήταν αρκετή για να θερμάνει την ατμόσφαιρα πάνω στην επιφάνεια του σώματος σε θερμοκρασίες πάνω από το σημείο που το νερό παγώνει.[18] Έτσι έχει προταθεί ως πιθανή η ύπαρξη ανεξαρτήτων πλανητών οι οποίοι διαθέτουν ωκεανούς με νερό σε υγρή κατάσταση. Έχει επίσης προταθεί περαιτέρω πως αυτοί οι πλανήτες είναι ικανοί να παραμένουν γεωλογικά ενεργοί για μακρές χρονικές περιόδους, παρέχοντας έτσι μια προστατευτική μαγνητόσφαιρα και πιθανή ηφαιστειακή δραστηριότητα στον πυθμένα των ωκεανών, στοιχεία τα οποία θα μπορούσαν να αποτελέσουν πηγές ενέργειας για μορφές ζωής.[18] Κατά συνέπεια, οι άνθρωποι θα μπορούσαν θεωρητικά να ζήσουν σε έναν τέτοιο πλανήτη χωρίς ήλιο, αν και οι πηγές τροφής θα ήταν περιορισμένες.[20]

Μια μελέτη προσομοίωσης σχετικά με την διαφυγή πλανητών από το πλανητικό τους σύστημα έδειξε πως το 5 τοις εκατό των πλανητών με μέγεθος παρόμοιο με τη Γη θα διατηρούσαν τους φυσικούς δορυφόρους τους μετά τη διαφυγή, με τους μεγαλύτερους σε μέγεθος φυσικούς δορυφόρους να αποτελούν μια πηγή σημαντικής παλιρροϊκής θέρμανσης στον πλανήτη μέσω της επίδρασης της βαρύτητας τους.[21]

Πρωτοπλανητικοί δίσκοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μερικοί εξωηλιακοί πλανήτες όπως ο 2M1207b ο οποίος βρίσκεται σε τροχιά γύρω από τον φαιό νάνο 2M1207, έχουν πρωτοπλανητικούς δίσκους. Εάν κάποια από τα μεγάλα διαστρικά αντικείμενα θεωρούνται αστέρες (όπως οι υποκαφέ νάνοι), τότε το υλικό από τον σχηματισμό τους μπορεί να θεωρηθεί ως πρωτοπλανητικός δίσκος ο οποίος οδηγεί στον σχηματισμό πλανητών. Εάν τα μεγάλα διαστρικά αντικείμενα θεωρούνται πλανήτες, τότε το υλικό θα οδηγήσει στον σχηματισμό δορυφόρων. Τα διαστρικά αυτά αντικείμενα είναι γνωστά ως φαιοί νάνοι ή πλάνεταρ, των οποίων οι μάζες επικάθισης υλικού βρίσκονται ανάμεσα σε αυτές των άστρων και των πλανητών.

Γνωστοί ή πιθανοί ορφανοί πλανήτες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πλανήτης Μάζα (εφάμιλλη με του Δία) Απόσταση σε έτη φωτός Κατάσταση Ανακάλυψη
WISE 0855−0714 3–10 7.1 Πιθανός φαιός νάνος 2014
S Ori 52 2–8 (ή φαιός νάνος) Αβέβαιη μάζα
UGPS J072227.51-054031.2 5–40 13 Αβέβαιη μάζα 2010
Cha 110913-773444 5–15 163 Αβέβαιη μάζα 2004
CFBDSIR 2149-0403 4–7 130±13 Υποψήφιος 2012
PSO J318.5-22 6.5 80 Επιβεβαιωμένος 2013
MOA-2011-BLG-262 ~4 Πιθανός ερυθρός νάνος 2013
OTS 44 6–17 160 Επιβεβαιωμένος 2013

Τον Ιανουάριο του 2016 ανακαλύφθηκε το μητρικό άστρο (TYC 9486-927-1) ενός πλανήτη που θεωρούνταν ορφανός (JMASS J2126-8140) το οποίο βρισκόταν σε ασυνήθιστα ιδιαίτερα μεγάλη απόσταση, περίπου 1 τρισεκατομμύρια χιλιόμετρα.[22]

Δείτε επίσης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ «Ανακαλύφθηκε ορφανός πλανήτης χωρίς άστρο που περιπλανιέται στο διάστημα». news247.gr. Ανακτήθηκε στις 7 Φεβρουαρίου 2016. [νεκρός σύνδεσμος]
  2. ↑ 2,0 2,1 «Ανακαλύφθηκε «ορφανός» πλανήτης». naftemporiki.gr. Ανακτήθηκε στις 7 Φεβρουαρίου 2016. [νεκρός σύνδεσμος]
  3. ↑ «tovima.gr - Αδέσποτοι πλανήτες!». TO BHMA. Ανακτήθηκε στις 7 Φεβρουαρίου 2016. 
  4. ↑ «Ορισμένοι πλανήτες φαίνεται ότι γεννιούνται ελεύθεροι». In.gr. Ανακτήθηκε στις 7 Φεβρουαρίου 2016. 
  5. ↑ Orphan Planets: It's a Hard Knock Life, Space.com, 24 Feb 2005, retrieved 5 Feb 2009.
  6. ↑ Free-Floating Planets – British Team Restakes Dubious Claim, Space.com, 18 Apr 2001, retrieved 5 Feb 2009.
  7. ↑ Orphan 'planet' findings challenged by new model Αρχειοθετήθηκε 2009-03-22 στο Wayback Machine., NASA Astrobiology, 18 Apr 2001, retrieved 5 Feb 2009.
  8. ↑ Neil DeGrasse Tyson in Cosmos: A Spacetime Odyssey as referred to by National Geographic
  9. ↑ Working Group on Extrasolar Planets – Definition of a "Planet" POSITION STATEMENT ON THE DEFINITION OF A "PLANET" (IAU)
  10. ↑ Rogue planet find makes astronomers ponder theory
  11. ↑ (BBC) (Astron. & Asrophys.)
  12. ↑ 12,0 12,1 Joergens, V.; Bonnefoy, M.; Liu, Y.; Bayo, A.; Wolf, S.; Chauvin, G.; Rojo, P. (2013). «OTS 44: Disk and accretion at the planetary border». Astronomy & Astrophysics 558 (7). doi:10.1051/0004-6361/201322432. Bibcode: 2013A&A...558L...7J. 
  13. ↑ A sub-Earth-mass moon orbiting a gas giant primary or a high-velocity planetary system in the galactic bulge
  14. ↑ Homeless' Planets May Be Common in Our Galaxy Αρχειοθετήθηκε 2012-10-08 στο Wayback Machine. by Jon Cartwright, Science Now ,18 May 2011, Accessed 20 may 2011
  15. ↑ Planets that have no stars: New class of planets discovered, Physorg.com, May 18, 2011. Accessed May 2011.
  16. ↑ [T. Sumi (2011). «Unbound or Distant Planetary Mass Population Detected by Gravitational Microlensing». arXiv:1105.3544v1 [astro-ph.EP]. 
  17. ↑ «Researchers say galaxy may swarm with 'nomad planets'». Stanford University. Ανακτήθηκε στις 29 Φεβρουαρίου 2012.  Εξωτερικός σύνδεσμος στο |publisher= (βοήθεια)
  18. ↑ 18,0 18,1 18,2 18,3 Stevenson, David J.; Stevens, CF (1999). «Life-sustaining planets in interstellar space?». Nature 400 (6739): 32. doi:10.1038/21811. PMID 10403246. Bibcode: 1999Natur.400...32S. http://www.nature.com/nature/journal/v400/n6739/full/400032a0.html. 
  19. ↑ Lissauer, J.J. (1987). «Timescales for Planetary Accretion and the Structure of the Protoplanetary disk». Icarus 69 (2): 249–265. doi:10.1016/0019-1035(87)90104-7. Bibcode: 1987Icar...69..249L. 
  20. ↑ Dorian S. Abbot; Eric R. Switzer (2 June 2011). «The Steppenwolf: A proposal for a habitable planet in interstellar space». arXiv:1102.1108. 
  21. ↑ Debes, John H.; Steinn Sigurðsson (20 October 2007). «The Survival Rate of Ejected Terrestrial Planets with Moons». The Astrophysical Journal Letters 668 (2): L167–L170. doi:10.1086/523103. Bibcode: 2007ApJ...668L.167D. 
  22. ↑ «tovima.gr - Βρέθηκε η μητέρα «ορφανού» πλανήτη». TO BHMA. Ανακτήθηκε στις 7 Φεβρουαρίου 2016. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Ορφανός_πλανήτης&oldid=10279256"