Οι ψυχαναλυτικές θεωρίες του Φρόυντ

Σίγκμουντ Φρόυντ (περ. 1921)

Ο Σίγκμουντ Φρόυντ (6 Μαΐου 1856 - 23 Σεπτεμβρίου 1939) θεωρείται ότι είναι ο ιδρυτής της ψυχοδυναμικής προσέγγισης στη ψυχολογία, η οποία εξερευνά το ασυνείδητο για να εξηγήσει την ανθρώπινη συμπεριφορά. Ο Φρόυντ πίστευε ότι ο νους είναι υπεύθυνος τόσο για τις συνειδητές όσο και για τις ασυνείδητες αποφάσεις που παίρνει με βαση τις ψυχολογικές ορμές. Το Εκείνο, το Εγώ και το Υπερεγώ είναι τρείς πλευρές του νου οι οποίες σύμφωνα με τον Φρόυντ αποτελούν την προσωπικότητα ενός ατόμου. Ο Φρόυντ πίστευε ότι οι άνθρωποι είναι ''απλώς ηθοποιοί στο δράμα του δικού τους νου, ωθούμενοι από την επιθυμία και εξαρτώμενοι από τις συμπτώσεις. Κάτω από την επιφάνεια, οι προσωπικότητες μας αντιπροσωπεύουν τον αγώνα για εξουσία που διεξάγεται βαθιά μέσα μας''.

Ψυχαναλυτική Θεωρία

Η ψυχανάλυση ιδρύθηκε απο τον Σίγκμουντ Φρόυντ. Ο Φρόυντ πίστευε ότι οι άνθρωποι μπορούσαν να θεραπευτούν μεταφέροντας τις σκέψεις τους και τα κίνητρα τους από το ασυνείδητο στο συνειδητό, κερδίζοντας επομένως ενορατικότητα. Ο στόχος της ψυχαναλυτικής θεραπείας είναι να απελευθερώσει καταπιεσμένα συναισθήματα και τις εμπειρίες, π.χ. η μετατροπή μιας ασυνείδητης εμπειρίας σε συνειδητή. Η ψυχανάλυση χρησιμοποιείται κυρίως για την θεραπεία των κατάθλιπτικών και αγχώδων διαταραχών. Μόνο με μια καθαρτική εμπειρία (π.χ. θεραπεία) δύναται ένα άτομο να δεχτεί βοήθεια και να αναρώσει.

Εκείνο

Το Εκείνο σύμφωνα με τον Φρόυντ είναι μέρος του ασυνείδητου που αναζητά την ευχαρίστηση. Το Εκείνο αποτελεί μέρος του νου, και φυλάσσει τα πιο βασικά και αρχέγονα ένστικτα. Είναι το παρορμητικό, ασυνείδητο μέρος του νου που βασίζεται στην επιθυμία για την αναζήτηση άμεσης ικανοποίησης.

Εγώ

Προκειμένου οι άνθρωποι να αποκτήσουν μια ρεαλιστική αίσθηση στη γη, το Εγώ είναι υπεύθυνο για την δημιουργία ισορροπίας ανάμεσα στην ευχαρίστηση και στον πόνο. Το Εγώ λειτουργεί σύμφωνα με την αρχή της πραγματικότητας για να βοηθήσει το Εκείνο να ικανοποιήσει τις απαιτήσεις του καθώς και να συμβιβαστεί σύμφωνα με τα δεδομένα της πραγματικότητας. Το Εγώ είναι ο ''εαυτός'' ενός ανθρώπου που συντίθεται από ασυνείδητες επιθυμίες.

Υπερεγώ

Το Υπερεγώ, το οποίο αναπτύσσεται περίπου στις ηλικίες τεσσάρων ή πέντε ετών, ενσωματώνει την ηθική της κοινωνίας.

Το ασυνείδητο

Ο Φρόυντ πίστευε ότι οι απαντήσεις αναφορικά με το τι ελέγχει τις καθημερινές μας πράξεις κατοικεί στο ασυνείδητο μέρος του νου παρά τις εναλλακτικές απόψεις ότι όλες οι συμπεριφορές μας είναι συνειδητές. Η ανθρώπινη συμπεριφορά είναι δυνατόν να γίνει κατανοητή αναζητώντας την ανάλυση των πνευματικών διαδικασιών. Τα φάσματα των ενστίκτων είναι πολλά. Ο Φρόυντ τα εξέφρασε σε δυο κατηγορίες. Το ένα είναι ο Έρως, το αυτοδιατηρούμενο ένστικτο της ζωής που περιέχει όλες τις ερωτικές απολαύσεις. Αν και ο Έρως χρησιμοποιείται για τη βασική επιβίωση, το ζωντανό ένστικτο από μόνο του δεν μπορεί να εξηγήσει ολόκληρη την συμπεριφορά σύμφωνα με τον Φρόυντ. Αντιθέτως, ο Θάνατος είναι το ένστικτο του θανάτου. Είναι γεμάτο από αυτο-καταστροφικότητα σεξουαλικής ενέργειας και την ασυνείδητη επιθυμία μας να πεθάνουμε.

Ψυχοσεξουαλικά στάδια

Η θεωρία του Φρόυντ για την ψυχοσεξουαλική ανάπτυξη περιγράφεται σε πέντε στάδια. Σύμφωνα με τον Φρόυντ, κάθε στάδιο συμβαίνει μέσα σε ένα συγκεκριμένο χρονικό πλαίσιο στη ζωή του καθενός. Εάν κάποιος παραμείνει σταθερά σε ένα από τα τέσσερα στάδια, τότε αυτός ή αυτή θα αναπτύξουν χαρακτηριστικά προσωπικότητας που παραπέμπουν στο συγκεκριμένο στάδιο και στην εστίαση του.

• Στοματικο στάδιο- Το πρώτο στάδιο είναι το στοματικό στάδιο. Ένα βρέφος βρίσκεται σε αυτό το στάδιο απο την γέννηση του μέχρι και τους δεκαοκτώ μήνες της ζωής του. Ο κύριος σκοπός στο στοματικό στάδιο είναι η αναζήτηση ευχαρίστησης μέσω του στόματος του βρέφους. Κατα τη διάρκεια αυτού του σταδίου, η ανάγκη για να γεύεται και να ρουφά γίνεται φανερό ότι παράγει ευχαρίστηση. Η στοματική διέγερση είναι κρίσιμη σ'αυτό το στάδιο: αν οι ανάγκες του βρέφους δεν ικανοποιηθούν κατα τη διάρκεια αυτου του χρονιμού διαστήματος τότε αυτό θα παραμείνει στο στοματικό στάδιο. H παραμονή σε αυτό το στάδιο μπορεί να οδηγήσει σε συνήθειες κατα την ενήλλικη ζωή όπως το ρούφηγμα του αντίχειρα, το κάπνισμα, η υπερφαγία και το δάγκωμα νυχιών. Επίσης, υπάρχουν χαρακτηριστικά προσωπικότητας που μπορούν να αναπτυχθούν κατα την ενήλικη ζωή τα οποία συνδέονται με την στοματική εμμονή όπως η αισιοδοξία και η ανεξαρτησία ή η απαισιοδοξία και η εχθρικότητα.

• Πρωκτικό στάδιο- Το δέυτερο στάδιο είναι το πρωκτικό στάδιο που διαρκεί απο δεκαοκτώ μηνών εώς και τριών χρονών. Κατα την διάρκεια αυτού του σταδίου, τα κέντρα αναζήτησης ευχαρίστησης βρίσκονται στην αφόδευση και την ουροδόχο κύστη. Οι γονείς δίνουν έμφαση στην εκπαίδευση τουαλέτας και στον έλεγχο της αφόδευσης κατα την περίοδο αυτή. Η παραμονή στο πρωκτικό στάδιο μπορεί να οδηγήσει σε πρωκτική κατακράτηση ή και πρωκτική αποβολή. Πρωκτικά κατακρατικά χαρακτηριστικά συμπεριλαμβάνουν την υπερβολική καθαριότητα, ακρίβεια και ταξη, ενώ το αντίθετο περιλαμβάνει ακαταστασία και καταστροφικότητα.
• Φαλλικό στάδιο- Το τρίτο στάδιο είναι το φαλλικό στάδιο. Ξεκινά στην ηλικία των τριών και συνεχίζει μέχρι την ηλικία των έξι. Τώρα η ευαισθησία συγκεντρώνεται στα γεννητικά όργανα και τον αυνανισμό ( και στα δυο φύλα) και μετατρέπεται σε μια νέα πηγή ευχαρίστησης. Το παιδί αντιλαμβάνεται την διαφορετική ανατομία μεταξύ των φύλων, που παρακινεί την αντιπαράθεση της ζήλειας και του φόβου που ο Φρόυντ ονόμασε Οιδιπόδειο σύμπλεγμα (στα αγόρια). Αργότερα οι φρουδικοί διανοούμενοι πρόσθεσαν το σύμπλεγμα της Ηλέκτρας (στα κορίτσια).

• To στάδιο λανθάνουσας σεξουαλικότητας- Το τέταρτο στάδιο είναι το στάδιο της λανθάνουσας σεξουαλικότητας που ξεκινά από την ηλικία των έξι ετών και συνεχίζει μέχρι την ηλικία των έντεκα ετών. Κατα τη διάρκεια αυτού του σταδίου δεν υπάρχει καμία αναζήτηση ευχαρίστησης που να προέρχεται απο το σώμα: αντιθέτως όλα τα σεξουαλικά συναισθήματα απωθούνται. Συνεπώς, τα παιδιά είναι ικανά να αναπτύσουν κοινωνικές δεξιότητες και να βρίσκουν παρηγοριά μέσω της αλληλεπίδρασης με την οικογένεια και τους συνομίληκους.

• Το γεννητικό στάδιο- Το τελικό στάδιο της ψυχοσεξουαλικής ανάπτυξης είναι το γεννητικό στάδιο. Αυτό το στάδιο ξεκινά από έντεκα ετών και έπειτα, συνεχίζει στην εφηβεία, και τελειώνει όταν κάποιος φτάνει την ενηλικίωση στην ηλικία των δεκαοκτώ ετών. Στην αρχή της εφηβείας αντανακλάται ένα ισχυρό ενδιαφέρον από ένα άτομο προς ένα άλλο του αντίθετου φύλου. Αν κάποιος δεν έχει παραμείνει σε κανένα από τα ψυχοσεξουαλικά στάδια, μέχρι να φτάσει το γεννητικό, τότε αυτό ή αυτή θα εξελιχθούν σ΄ένα ισορροπημένο άτομο.

Άγχος και μηχανισμοί άμυνας

Ο Φρόυντ πρότεινε ένα σύνολο αμυντικών μηχανισμών, το οποίο ενεργοποιείται με στόχο την διατήρηση μιας ευνοημένης ή προτιμόμενης εικόνας που έχει κάποιος για τον εαυτό του. Για παράδειγμα, σε μια συγκεκριμένη κατάσταση όταν ένα γεγονός συμβαίνει που παραβιάζει την προτιμόμενη εικόνα κάποιου, ο Φρόυντ υποστήριξε ότι είναι σημαντικό για τον εαυτό να υπερασπίζεται ενάντια σ'αυτή την κατάσταση: αυτό είναι γνωστό ως αμυντικός μηχανισμός. Η έρευνα του Φρόυντ σχετικά με τους αμυντικούς μηχανισμούς επικεντρώθηκε στον τροπο με τον οποίο το Εγώ υπερασπίζεται το ίδιο ενάντια σε εσωτερικά γεγονότα ή παρορμήσεις, οι οποίες θεωρούνται μη αποδεκτές από το Εγώ κάποιου. Αυτοί οι μηχανισμοί άμυνας χρησιμοποιούνται για να ελέγξουν την ένταση ανάμεσα στο Εκείνο, το Εγώ και το Υπερεγώ.

O Φρόυντ σημείωσε ότι μια σημαντική εσωτερική δύναμη για τα άτομα αποτελεί η μείωση της έντασης και σημαντική αιτία της έντασης είναι το άγχος. Αναγνώρισε τρεις τύπους άγχους: το άγχος της πραγματικότητας, το νευρωτικό άγχος, και το ηθικό άγχος. Το άγχος της πραγματικότητας είναι η πιο βασική μορφή άγχους και έχει την βάση του στο Εγώ. Συνήθως βασίζεται στον φόβο πραγματικών ή δυνητικών γεγονότων, για παράδειγμα, το δάγκωμα από ένα σκύλο ή η πτώση από μια σκεπή. Το νευρωτικό άγχος προέρχεται από τον ασυνείδητο φόβο ότι οι παρορμήσεις του Εκείνο θα καταλάβουν το άτομο, οδηγώντας το τελικά σε τιμωρία εξαιτίας της εκδήλωσης των επιθυμιών του Εκείνο. Το ηθικό άγχος προέρχεται απο το Υπερεγώ. Διαφαίνεται μέσω του φόβου για την παραβίαση αξιών ή ηθικού κώδικα και εκδηλώνεται ως συναίσθημα ενοχής ή ντροπής.

Τοτέμ και Ταμπού

Totem and Taboo (1919)

Η ψυχοπαθολογία της καθημερινής ζωής

Η Ψυχοπαθολογία της καθημερινής ζωής είναι ένα από τα πιο σημαντικά βιβλία στη ψυχολογία. Γράφτηκε από τον Φρόυντ το 1901 και δημιούργησε την βάση για την θεωρία της ψυχανάλυσης. Το βιβλίο περιέχει δώδεκα κεφάλαια σχετικά με την λήθη πραγμάτων όπως ονομάτων, παιδικών αναμνήσεων, λαθών, απροσεξιών, ολισθημάτων της γλώσσας και ντετερμινιμσού του μυαλού. Ο Φρόυντ πίστευε ότι υπήρχαν λόγοι που οι άνθρωποι ξεχνούν για παράδειγμα λέξεις, ονόματα και μνήμες. Πίστευε επίσης ότι τα λάθη στον προφορικό λόγο, που τώρα αναφέρονται ως Φροϋδικά ολισθήματα, δεν ήταν ατυχήματα αλλά αντιθέτως το ''δυναμικό ασυνείδητο'' αποκαλύπτοντας κάτι σημαντικό.

Ο Φρόυντ πρότεινε ότι η καθημερινή μας ψυχοπαθολογία είναι μια ασήμαντη ενόχληση της πνευματικής μας ζωής, η οποία μπορεί να ξεπεραστεί γρήγορα. Ο Φρόυντ πίστευε ότι όλες αυτές οι πράξεις έχουν μεγάλη σημασία: τα πιο τετριμμένα γλωσσικά ολισθήματα μπορεί να αποκαλύψουν κρυφά συναισθήματα και φαντασιώσεις. Η παθολογία διαφαίνεται στην καθημερινή ζωή όπως επεσήμανε ο Φρόυντ μέσω των ονείρων, της λήθης και των παραπράξεων. Χρησιμοποιούσε αυτά τα πράγματα για να υποστηρίξει την υπόθεση του σχετικά με ύπαρξη του ασυνείδητου, το οποίο αρνείται να εξηγηθεί ή να συγκρατηθεί από το συνειδητό. Ο Φρόυντ εξήγησε πως η λήθη πολλαπλών γεγονότων στην καθημερινή μας ζωή, μπορεί να είναι συνέπειες καταπίεσης, καταστολής, άρνησης, μετάθεσης και αναγνώρισης. Αμυντικοί μηχανισμοί ενεργοποιούνται για την προστασία του Εγώ, γι΄αυτό στην Ψυχοπαθολογία της Καθημερινής Ζωής ο Φρόυντ υποστήριξε, ''οδυνηρές αναμνήσεις συγχονεύονται σε κινητοποιούμενη λήθη με ιδιαίτερη ευκολία''. ( σελ. 154)

Τρία δοκίμια για την θεωρία της σεξουαλικότητας

Τα Τρία Δοκίμια στην Θεωρία της Σεξουαλικότητας, ή αλλιως γνωστό με τον τίτλο Τρείς Συνεισφορές στη Θεωρία του Φύλου, γράφτηκε το 1905 από τον Σίγκμουντ Φρόυντ, εξερευνά και αναλύει την θεωρία της σεξουαλικότητας και την παρουσία της κατα την διάρκεια της παιδικής ηλικίας. Το βιβλίο του Φρόυντ περιγράφει τρία κύρια θέματα αναφορικά με την σεξουαλικότητα: σεξουαλικές διαστροφές, παιδική σεξουαλικότητα και εφηβεία. Το πρώτο του δοκίμιο σ' αυτή την σειρά ονομάζεται '' Σεξουαλικές Αποκλίσεις''. Αυτό το δοκίμιο εστιάζει στην διάκριση ανάμεσα στο σεξουαλικό αντικείμενο και στον σεξουαλικό σκοπό. Ένα σεξουαλικό αντικείμενο είναι κάτι το οποίο επιθυμεί κάποιος, ενώ ο σεξουαλικός σκοπός είναι οι πράξεις που επιθυμεί να εκτελέσει με το συγκεκριμένο αντικείμενο. Το δεύτερο δοκίμιο του Φρόυντ ονομάστηκε ''Βρεφική Σεξουαλικότητα''. Σ'αυτό το δοκίμιο επιμένει ότι τα παιδιά έχουν σεξουαλικές ορμές. Τα ψυχοσεξουαλικά στάδια είναι βήματα που πρέπει να ακολουθήσει το παιδί για να συνεχίσει να έχει τις σεξουαλικές ορμές μέχρι να φτάσει στην ενηλικίωση. Το τρίτο δοκίμιο που έγραψε ο Φρόυντ περιέγραφε τον ''Μετασχηματισμό της Εφηβείας''. Σ'αυτό το δοκίμιο, εξετάζει τον τρόπο με τον οποίο τα παιδιά εκφράζουν την σεξουαλικότητα τους κατα την διάρκεια της εφηβείας και πως η σεξουαλική ταυτότητα σχηματίζεται στο συγκεκριμένο χρονικο διάστημα. Ο Φρόυντ τελικά επιδίωξε να συνδέσει τις ασυνείδητες σεξουαλικές επιθυμίες με τις συνειδητές πράξεις σε κάθε μια από τα δοκίμια του.

Όνειρα

Η Ερμηνεία των Ονείρων ήταν ένα από τα πιο γνωστά έργα του Φρόυντ. Έθεσε τις βάσεις για την ψυχαναλυτική του έρευνα και την προοσέγγιση του Φρόυντ στο ασυνείδητο και ειδικότερα για την ερμηνεία των ονείρων. Κατα την διάρκεια των θεραπευτικών συνεδριών με τους ασθενείς, ο Φρόυντ ρωτούσε τους ασθενείς τι σκεφτόταν. Συχνά οι απαντήσεις συνδεόταν άμεσα μ'ένα όνειρο. Ως αποτέλεσμα, Ο φρόυντ άρχισε να αναλύει τα όνειρα, πιστεύοντας ότι του έδινε πρόσβαση στις πιο βαθιές σκέψεις κάποιου. Επιπρόσθετα, ήταν ικανός να συνδέει τις παρούσες υστερικές συμπερειφορές κάποιου με τραυματικές εμπειρίες του παρελθόντος. Από αυτές τις εμπειρίες, άρχισε τη συγγραφή ενός βιβλίου σχεδιασμένου να βοηθήσει άλλους να κατανοήσουν την ερμηνεία των ονείρων. Στο βιβλίο, συζήτησε για την θεωρία του ασυνειδήτου. Ο Φρόυντ πίστευε ότι τα όνειρα ήταν μηνυματα από το ασυνείδητο, μεταμφιεσμένα σαν ευχές που ελέγχονται από εσωτερικά κίνητρα. Το ασυνέιδητο μέρος του νου διαδραματίζει τον πιο επιτακτικό ρόλο στην ερμηνεία των ονείρων. Προκειμένου να παραμείνει σε μια κατάσταση ύπνωσης, το ασυνείδητο υποχρεώνεται να κρατήσει τις αρνητικές σκέψεις και να τις αναπαραστήσει με οποιαδήποτε επεξεργασμένη μορφή. Επομένως, όταν κάποιος ονειρεύεται, το ασυνείδητο προσπαθεί να αντιμετωπίσει την σύγκρουση. Υπάρχουν τέσσερα βήματα που απαιτούνται για την οδήγηση των ονείρων από λανθάνουσα κατάσταση ή ασυνείδητες σκέψεις στην εκδήλωση του περιοχομένου τους. Eίναι η συμπύκνωση, η μετάθεση, ο συμβολισμός και η δευτερεύουσα επανάληψη. Οι ιδέες περνούν πρώτα από την διαδικασία της περίληψης, που παίρνουν τις σκέψεις και της μετατρέπουν σε μια μοναδική εικόνα. Τότε, η πραγματική συναισθηματική σημασία του ονείρου χάνει την σημασία της με την έννοια της μετάθεσης. Ακολουθεί ο συμβολισμός

που αντιπροσωπεύει τις λανθάνουσες σκέψεις μας σε οπτική μορφή. Δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση στον συμβολισμό για την ερμηνεία των ονείρων. Τα όνειρα μας είναι συμβολικά με μια πρωταρχική υποκείμενη σημασία. Πολλά συμβολικά στάδια εστιάζονται σε σεξουαλικoύς συνειρμούς. Για παράδειγμα, το κλαδί ενός δέντρου θα μπορούσε να αντιπροσωπεύει ένα πέος. Ο Φρόυντ πίστευε ότι όλη η ανθρώπινη συμπεριφορά προέρχεται απο σεξουαλικές παρορμήσεις και επιθυμίες. Στο τελευταίο στάδιο της μετατροπής των ονείρων σε δηλωτικό περιεχόμενο, τα όνειρα βγάζουν νόημα. Το τελικό προϊόν του δηλωτικού περιοχομένου είναι αυτό που θυμόμαστε όταν ξυπνάμε.

Πηγές και Παραπομπές

1. Understanding the Id, Ego, and Superego in Psychology. (n.d.). - For Dummies.
2. ^ Freud & Religion. (n.d.). About.com Psychology.
3. ^ Kaplan-Solms, K., & Solms, M. (2000). Clinical studies in neuro-psychoanalysis: Introduction to a depth neuropsychology. London: Karnac Books.
4. ^ Freud Museum, n.d.
5. ^ McLeaod, Sean. Unconscious Mind. Simple Psychology,2009
6. ^ Bargh, John and Morsella, Ezequiel.The Unconscious Mind. Perspect Psychol Sci,2008
7. ^ Cherry, Kendra.What Is a Freudian Slip?.Psychology About
8. ^ Cherry, Kendra.Life and Death Instincts. About psychology, n.d.
9. ^ Thornton, Stephen.' Fred. Internet Encyclopedia of Philosophy,2001
10. ^
11. ^ Strong reading. (2013, August 14). : Sigmund Freud. Retrieved November 28, 2013, from http://strongreading.blogspot.com/2011/08/sigmund-freud-totem-and-taboo.html
12. ^ Vector, R. (2013, November 28). Sigmund Freud on the Origins of Religion. Yahoo Contributor Network. Retrieved from http://voices.yahoo.com/sigmund-freud-origins-religion-396693.html?cat=38
13. ^ Wilson, K. Introduction to Sigmund Freud's theory of dreams.Insomnium, n.d.
14. ^ Cherry, K. Dream Interpretation.About psychology, n.d.

Βιβλιογραφία

• Anxiety and Ego-Defense Mechanisms. (n.d.). Anxiety and Ego-Defense Mechanisms. Retrieved November 28, 2013, from http://homepages.rpi.edu/~verwyc/defmech.htm

• Cherry, K. (n.d.). Dream Interpretation: What Do Dreams Mean? About.com Psychology. Retrieved from http://psychology.about.com/od/statesofconsciousness/p/dream-interpret.htm
• Cherry, K. (n.d.). Life and Death Instincts. About.com Psychology. Retrieved from http://psychology.about.com/od/sigmundfreud/a/instincts.htm
• Cherry, K. (n.d.). What Is a Freudian Slip? About.com Psychology. Retrieved from http://psychology.about.com/od/sigmundfreud/f/freudian-slip.htm
• Defense Mechanisms. (2013, November 28). Defense Mechanisms. Retrieved from http://changingminds.org/explanations/behaviors/coping/defense_mechanisms.htm
• Freuds book. (1998). PBS. Retrieved from https://www.pbs.org/wgbh/aso/databank/entries/dh00fr.html
• The Freud Museum. (n.d.). Freud Museum ~ Education. Retrieved from http://www.freud.org.uk/education/topic/10573/freud-and-religion/
• Green, C. (n.d.). Classics in the History of Psychology—Freud (1901) Index. Classics in the History of Psychology—Freud (1901) Index. Retrieved November 28, 2013, from http://psychclassics.yorku.ca/Freud/Psycho/
• Id, Ego and Superego. (n.d.). Id Ego Superego. Retrieved from http://www.simplypsychology.org/psyche.html
• Lapsley, Daniel. "The Id, Ego and Superego." Encyclopedia of Human Behavior, 2nd Ed, 2012. Web. 03 Dec. 2013.
• McLeod, S. (n.d.). Defense Mechanisms. - Simply Psychology. Retrieved December 3, 2013, from http://www.simplypsychology.org/defense-mechanisms.html
• McLeod, S. A. (2008). Psychosexual Stages - Simply Psychology. Retrieved from http://www.simplypsychology.org/psychosexual.html
• McLeaod, S. (2009). Unconscious Mind. - Simply Psychology. Retrieved from http://www.simplypsychology.org/unconscious-mind.html
• Roberts, A. (n.d.). Extracts from Sigmund Freud's Totem and Taboo (1913). Extracts from Sigmund Freud's Totem and Taboo (1913). Retrieved November 28, 2013, from http://studymore.org.uk/xfre1913.htm
• Sammons, A. (n.d.). Psychodynamic approach: The basics. Psychodynamic Approach: The Basics. Retrieved November 2013
• Solms, Mark. (2012). The "Id" Knows More than the "Ego" Admits: Neuropsychoanalytic and Primal Consciousness Perspectives on the Interface Between Affective and Cognitive Neuroscience. Brain Sciences, 2(2), 147-175. Retrieved from http://www.mdpi.com/2076-3425/2/2/147
• Strachey, J. (Trans.). (1922). Group Psychology and the Analysis of the Ego. The International Psycho-analytical Library, 6. Retrieved December 2013.
• Strong reading. (2013, August 14). : Sigmund Freud. Retrieved November 28, 2013, from http://strongreading.blogspot.com/2011/08/sigmund-freud-totem-and-taboo.html
• The Freud Museum. (n.d.). Freud Museum ~ Education. Retrieved from http://www.freud.org.uk/education/topic/10573/freud-and-religion/
• The life of Sigmund Freud. (2004). PBS. Retrieved from https://www.pbs.org/wgbh/questionofgod/twolives/freudbio.html
• Thornton, S. P. (2001, April 16). Sigmund Freud. Freud, Sigmund []. Retrieved from http://www.iep.utm.edu/freud/
• Understanding the Id, Ego, and Superego in Psychology. (n.d.). - For Dummies. Retrieved from http://www.dummies.com/how-to/content/understanding-the-id-ego-and-superego-in-psycholog.html
• Vector, R. (2013, November 28). Sigmund Freud on the Origins of Religion. Yahoo Contributor Network. Retrieved from http://voices.yahoo.com/sigmund-freud-origins-religion-396693.html?cat=38
• Wilson, K. (n.d.). Introduction to Sigmund Freud's theory of Dreams. Insomnium. Retrieved from http://dreams.insomnium.co.uk/dream-theory/introduction-freud-theory-on-dreams

Εξωτερικοί Σύνδεσμοι

• Sigmund Freud
• Psychoanalytic Psychology
• Biography on Sigmund Freud
• The Last Great Enlightenment Thinker
• Freud's Belief in God