Οι σαράντα μέρες του Μουζά Νταγκ
 Προθήκη στο Μουσείο Γενοκτονίας των Αρμενίων στο Ερεβάν με ανοιχτό το βιβλίο Οι σαράντα μέρες του Μουζά Νταγκ | |
| Συγγραφέας | Φραντς Βέρφελ[1] |
|---|---|
| Τίτλος | Die vierzig Tage des Musa Dagh[1] |
| Γλώσσα | Γερμανικά[1] |
| Ημερομηνία δημοσίευσης | 1933[1] |
| Μορφή | μυθιστόρημα |
| Θέμα | Γενοκτονία των Αρμενίων Musa Dagh resistance |
| Τόπος | Μούσα Νταγκ |
| LC Class | OL1219873W |
| LΤ ID | 222097 |
| BL Class | 31791 |
| δεδομένα () | |
Οι σαράντα μέρες του Μουζά Νταγκ (γερμανικά: Die vierzig Tage des Musa Dagh) είναι ιστορικό μυθιστόρημα του Αυστριακού συγγραφέα Φραντς Βέρφελ, που δημοσιεύθηκε το 1933. Βασίζεται σε γεγονότα που έλαβαν χώρα το 1915, κατά τη διάρκεια του δεύτερου έτους του Α' Παγκοσμίου Πολέμου και αναφέρεται στη γενοκτονία των Αρμενίων. [2] [3]
Το καλοκαίρι του 1915, οι κάτοικοι επτά αρμενικών χωριών που βρίσκονται στους πρόποδες του βουνού Μουζά Νταγ, περίπου 5.000 άνθρωποι, αποφασίζουν να αντιταχθούν ένοπλα στη θανάσιμη απειλή που τους απειλεί. Εγκλωβισμένοι στο βουνό, καταφέρνουν να αντισταθούν στις τουρκικές επιδρομές για 40 ημέρες πριν σωθούν από γαλλικό πολεμικό πλοίο, το οποίο περνούσε τυχαία από την περιοχή.[4]
Το μυθιστόρημα σημείωσε μεγάλη διεθνή επιτυχία και θεωρείται σημαντική λογοτεχνική μαρτυρία για τις διώξεις και τη γενοκτονία του αρμενικού έθνους. Αν και ο Βέρφελ εκδιώχθηκε από την Πρωσική Ακαδημία Τεχνών την άνοιξη του 1933 ως ειρηνιστής και Εβραίος, το μυθιστόρημα εκδόθηκε τον Νοέμβριο του 1933. Ωστόσο, μόλις τρεις μήνες αργότερα κατασχέθηκε από τους Εθνικοσοσιαλιστές και κάηκε δημόσια.[5]
Θέμα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η πλοκή επικεντρώνεται στην αντίσταση μιας μικρής κοινότητας Αρμενίων που ζει κοντά στο Μουζά Νταγ, ένα βουνό στο Βιλαέτι του Χαλεπίου της Οθωμανικής αυτοκρατορίας (τώρα στην επαρχία του Χατάι της νότιας Τουρκίας), καθώς και στις σφαγές στην Κωνσταντινούπολη και τις επαρχιακές πρωτεύουσες. Αναφέρεται επίσης στα στρατόπεδα συγκέντρωσης Αρμενίων που είχαν συγκροτήσει οι Νεότουρκοι, οι οποίοι από το 1909 είχαν ανατρέψει τον Αμπντούλ Χαμίτ Β΄που είχε εξαπολύσει τη Σφαγή των Αρμενίων το 1896 αλλά, παρά τις αρχικά φιλελεύθερες επαγγελίες τους, συνέχισαν την πολιτική της εξόντωσης των Χριστιανών. Τα γεγονότα και η έκταση της γενοκτονίας των Αρμενίων ήταν σχεδόν άγνωστα μέχρι την έκδοση του μυθιστορήματος του Βέρφελ, το οποίο περιλάμβανε έρευνα αρχείων και είναι γενικά αποδεκτό ότι βασίζεται στα ιστορικά γεγονότα.[6]
Έμπνευση - Συγγραφή
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το 1929 ο Φραντς Βέρφελ ταξίδεψε με την Άλμα Μάλερ στο Κάιρο, στην Ιερουσαλήμ και κατέληξαν στη Δαμασκό. Εκεί, ο ξεναγός τους έδειξε διάφορα αξιοθέατα της πόλης και τελικά ένα μεγάλο εργοστάσιο ταπητουργίας. Κατά τη διάρκεια της περιήγησης, παρατήρησαν παντού ακρωτηριασμένα, λιπόσαρκα παιδιά να εργάζονται. Όταν ρώτησε τον εργοστασιάρχη, απάντησε: «Α, αυτά τα καημένα πλάσματα, τα μαζεύω από το δρόμο και τους δίνω δέκα πιάστρα την ημέρα για να μην πεινούν. Είναι παιδιά των Αρμενίων που σκοτώθηκαν από τους Τούρκους. Αν δεν δουλέψουν εδώ, θα λιμοκτονήσουν και κανείς δεν θα νοιαστεί. Δεν μπορούν να κάνουν τίποτε, είναι πολύ αδύναμα». [7]
Η καταστροφή των Αρμενίων συγκλόνισε τον Φραντς Βέρφελ και του ενέπνευσε την ιδέα για ένα μυθιστόρημα ενώ ήταν ακόμη στο ταξίδι. Για τις ιστορικές λεπτομέρειες της τουρκικής θηριωδίας, διάβασε όλα τα αρχεία εκείνης της εποχής του Υπουργείου Πολέμου της Γαλλίας. [8] Η αντίσταση στο Μουζά Νταγ τεκμηριώνεται ιστορικά, μεταξύ άλλων, από τον Γερμανό πρόξενο στο Χαλέπι, Βάλτερ Ρέσλερ. Ο Βέρφελ χρησιμοποίησε επίσης σημειώσεις διασωθέντων, μεταξύ των οποίων τα αρχεία ενός πάστορα της Αρμενικής Ευαγγελικής Εκκλησίας ονόματι Ντικράν Αντρεαζιάν.[9]Τα γεγονότα αναφέρονται επίσης στη δημοσίευση του Γερμανού πάστορα και αυτόπτη μάρτυρα της γενοκτονίας Γιοχάνες Λέπσιους Έκθεση για την κατάσταση του Αρμενικού Λαού στην Τουρκία (1916 ):
«Μια ομάδα 4.058 ατόμων, μεταξύ των οποίων 3.004 γυναίκες και παιδιά, κατάφερε να διασωθεί από χωριά στις εκβολές του ποταμού Ορόντη στο Μουζά Νταγ. Τους παρέλαβε στην ακτή ένα γαλλικό καταδρομικό και τους μετέφερε στην Αλεξάνδρεια.» [10]
Το μυθιστόρημα γράφτηκε μεταξύ Ιουλίου 1932 και Μαρτίου 1933 και έχει μεταφραστεί σε 34 γλώσσες.
Σύνοψη
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το καλοκαίρι του 1915, η τελευταία ελπίδα για περίπου 5.000 Αρμένιους ήταν το βουνό Μουζά Νταγ, όπου αναζητούν καταφύγιο από διωγμούς, εκτοπισμούς και εξοντώσεις από τους Τούρκους. Αντί να υποταχθούν στην τρομερή μοίρα τους, όπως οι περισσότεροι ομοεθνείς τους, αποφασίζουν να αντισταθούν με κάθε κόστος.
Η Οθωμανική αυτοκρατορία βρίσκεται σε συμμαχία με τις Κεντρικές Δυνάμεις στον πόλεμο κατά της Τριπλής Αντάντ. Για τους Αρμένιους κατοίκους του χωριού Γιογκονολούκ και άλλων έξι χωριών που βρίσκονται στους πρόποδες του βουνού Μουζά Νταγ, η επικείμενη καταστροφή προμηνύεται όταν η τοπική τουρκική αστυνομία κατάσχει όλα τα ταξιδιωτικά και διαβατήρια. Ο 35χρονος γόνος πολύ πλούσιας οικογένειας εμπόρων Γκαμπριέλ Μπαγκραντιάν, που έφυγε από το χωριό πριν από 23 χρόνια και ζούσε στο Παρίσι, έχει επιστρέψει στο κτήμα του παππού του για μια σύντομη διαμονή με τη Γαλλίδα σύζυγό του Ζυλιέτ και τον 13χρονο γιο του Στεφάν.
Όταν εκδίδεται διάταγμα απέλασης όλων των Αρμενίων, ο Μπαγκραντιάν πείθει τους συγχωριανούς του να πάνε στο βουνό. Πριν φύγουν, ξεθάβουν από μια κρύπτη τα τουφέκια που έχουν απομείνει από την επανάσταση του 1908, όταν είχαν υποστηρίξει τους Νεότουρκους, και θάβουν τις καμπάνες της εκκλησίας, για να μην πέσουν στα χέρια των Τούρκων. Σύντομα κοντά τους συγκεντρώνονται άνθρωποι από τα γειτονικά χωριά, συνολικά σχεδόν 5.000. Ιδρύουν μια κοινοτική κοινωνία, παρά τις αντιρρήσεις κάποιων, με καταμερισμό εργασίας για όλους: ποιος θα πολεμήσει, ποιος θα φροντίσει τα ζώα, ποιος θα φτιάξει όπλα και πυρομαχικά κ.ο.κ.. Ο στόχος είναι να αντέξουν αρκετό καιρό μέχρι να φανούν πλοία του βρετανικού και γαλλικού ναυτικού, που περιπολούν στην ανατολική Μεσόγειο για να υποστηρίξουν την εκστρατεία των Συμμάχων στην Καλλίπολη.
Καταφέρνουν να αμυνθούν στις τουρκικές επιθέσεις, αν και με μεγάλες απώλειες. Η πείνα και οι ασθένειες τους θερίζουν, οι νεκροί πετιούνται από τον γκρεμό στη θάλασσα. Η κατάσταση μετά από 40 μέρες ήταν απελπιστική όταν ένα γαλλικό καταδρομικό πλοίο διακρίνει τη σημαία του Ερυθρού Σταυρού που κυμάτιζαν, εκτρέπει την πορεία του και αρχίζει να βομβαρδίζει την ακτή. Σύντομα έρχονται και άλλα συμμαχικά πολεμικά πλοία. Οι Τούρκοι αποσύρονται και οι Αρμένιοι επιβιβάζονται στα πλοία. Ο Μπαγκραντιάν επιβιβάζει τη σύζυγό του αλλά ο ίδιος παραμένει, επιστρέφει στο βουνό και πηγαίνει στον τάφο του γιου του, που έχει δολοφονηθεί βάναυσα. Μια τουρκική σφαίρα τον χτυπά και πεθαίνει πάνω στο μνήμα του γιου του.[6]
Ο Βέρφελ διακόπτει επανειλημμένα την πλοκή του μυθιστορήματος σχετικά με τους κατοίκους των χωριών στο βουνό και την οικογένεια Μπαγκραντιάν ενσωματώνοντας αυθεντικά ιστορικά κείμενα. Παραθέτει αυτά τα αποσπάσματα σχεδόν αυτολεξεί από έργα του Προτεστάντη θεολόγου Γιοχάνες Λέπσιους, ο οποίος είχε ήδη δημοσιεύσει για την αρμενική καταστροφή λίγο αργότερα από τη Σφαγή των Αρμενίων το 1896 και δημοσίευε όλο και περισσότερο από το 1915 και μετά. Ο Λέπσιους εμφανίζεται επίσης ως πρόσωπο του μυθιστορήματος: Σε σκηνές που διαδραματίζονται στην Κωνσταντινούπολη προσπαθεί μάταια να πείσει τον Υπουργό Πολέμου Ενβέρ πασά να μην προβεί σε περαιτέρω απελάσεις Αρμενίων. Τα αποσπάσματα του μυθιστορήματος που αναφέρονται στα γεγονότα μακριά από τη σκηνή δράσης στο βουνό, έχουν επίσης ιστορική βάση: οι θηριωδίες της γενοκτονίας και οι φρικαλεότητες σε στρατόπεδα συγκέντρωσης που δημιουργήθηκαν στην έρημο της Μεσοποταμίας για απελαθέντες, παρουσιάζονται μέσα από αφηγήσεις αυτοπτών μαρτύρων, όπως στο αρχαίο ελληνικό δράμα.
Σχόλια
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Πρότυπο του ήρωα του Βέρφελ ήταν ο αρχηγός της αρμενικής αντίστασης στο βουνό Μουζά Νταγ, Μόζες Ντερκαλουσιάν. Σε αντίθεση με τον Μπαγκραντιάν, ωστόσο, επέζησε, εγκαταστάθηκε στη Βηρυτό του Λιβάνου και έζησε εκεί για τα επόμενα 70 χρόνια, έγινε γιατρός και μέλος του Κοινοβουλίου του Λιβάνου για αρκετές δεκαετίες. Ο Ντερκαλουσιάν πέθανε σε ηλικία 99 ετών το 1986.[11]
- Το μυθιστόρημα θεωρείται μνημείο ιστορικής μνήμης των Αρμενίων καθώς συνέβαλε στην αφύπνιση της διεθνούς κοινής γνώμης σχετικά με την ύπαρξη και τις αποδείξεις των διώξεων και της γενοκτονίας των Αρμενίων και το Αρμενικό Ζήτημα.
Μετάφραση στα ελληνικά
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Οι σαράντα μέρες του Μουζά Νταγκ, πρώτο μέρος: Το επερχόμενο, μετάφραση: Άγγελος Παρθένης, εκδόσεις Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 1990 [12]
- Οι σαράντα μέρες του Μουζά Νταγκ, δεύτερο μέρος: Οι αγώνες των ανίσχυρων, μετάφραση: Άγγελος Παρθένης, εκδόσεις Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 1991 [13]
- Οι σαράντα μέρες του Μουζά Νταγκ, τρίτο μέρος: Όλεθρος, σωτηρία, όλεθρος, μετάφραση: Άγγελος Παρθένης, εκδόσεις Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 1997[14]
Διασκευή
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Το 1982, ο σκηνοθέτης Sarki Muradyan διασκεύασε το μυθιστόρημα στην ομώνυμη ταινία μεγάλου μήκους [15]
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei.
- ↑ . «fischerverlage.de/buch/franz-werfel-die-vierzig-tage-des-musa-dagh».
- ↑ . «tovima.gr//books-ideas/ena-tampoy-peftei/».
- ↑ . «histo-couch.de/titel/die-vierzig-tage-des-musa-dagh/».
- ↑ . «literaturkritik.de/40 tage des musa dagh».
- ↑ 6,0 6,1 . «getabstract.com/de/zusammenfassung/die-vierzig-tage-des-musa-dagh».
- ↑ . «derstandard.at/story/die-aktualitaet-von-franz-werfels-roman-die-vierzig-tage-des-musa-dagh».
- ↑ Alma Mahler-Werfel: My Life, German Book Association, σελ. 225
- ↑ . «net.lib.byu.edu/V. Bryce: Jibal Mousa: The Defense of the Mountain and the Rescue of its Defenders by the French Fleet».
- ↑ /. «projekt-gutenberg.org/lepsius/armenien».
- ↑ . «armenianweekly.com/2023/05/18/expanding-armenian-genocide-studies-in-the-uk/».
- ↑ . «politeianet.gr/books/werfel-franz-estia-to-eperchomeno».
- ↑ . «metabook.gr/books/oi-saranta-meres-toy-moyza-ntaghk-deutero-vivlio-oi-aghwnes-ton-aniskhiron-werfel-franz».
- ↑ . «lemoni.gr/bookshop/Όλεθρος, σωτηρία, όλεθρος (τρίτο βιβλίο)».
- ↑ . «imdb.com/Forty Days of Musa Dagh/1982».
