Οικονομία της Κροατίας

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Το κτίριο του Χρηματιστηρίου του Ζάγκρεμπ.

Η Οικονομία της Κροατίας είναι μια οικονομία η οποία βασίζεται στις υπηρεσίες του τριτογενή τομέα παραγωγής, που αντιπροσωπεύουν το 70% του συνολικού ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕΠ).[1] Μετά την κατάρρευση του σοσιαλισμού, η Κροατία πέρασε από τη διαδικασία μετάβασης στην ελεύθερη αγορά, κατά τη δεκαετία του 1990, όμως η οικονομία της υπέφερε σημαντικά κατά τη διάρκεια των Γιουγκοσλαβικών Πολέμων.[1] Μετά τη λήξη των πολέμων και μέχρι την οικονομική κρίση του 2007-2008, η οικονομία άρχισε να βελτιώνεται σταδιακά, με ποσοστά ανάπτυξης 4-5% ετησίως, διπλασιασμό των εισοδημάτων και δημιουργία πολλών θέσεων απασχόλησης.[1]

Η Κροατία έγινε μέλος του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου το 2000, του ΝΑΤΟ το 2009 και της Ευρωπαϊκής Ένωσης την 1η Ιουλίου 2013.[1][2] Η κροατική οικονομία, ωστόσο, επηρεάστηκε σοβαρά από την οικονομική κρίση, η οποία, μαζί με την αργή πρόοδο των οικονομικών μεταρρυθμίσεων, οδήγησε σε έξι χρόνια ύφεσης και σε σωρευτική μείωση του ΑΕΠ κατά 12,5%.[3] Η ανάκαμψη έφθασε επισήμως το 2014, όταν η χώρα πέτυχε τρία συνεχή τρίμηνα ανοδικού ρυθμού αύξησης του ΑΕΠ.[4]

Ο βιομηχανικός τομέας, που παρουσιάζει εξαγωγές της τάξης άνω του 1 δισεκατομμυρίου ευρώ ετησίως, κυριαρχείται από τη ναυπηγική βιομηχανία, η οποία αντιπροσωπεύει πάνω από το 10% των εξαγόμενων προϊόντων.[1] Η επεξεργασία τροφίμων και η χημική βιομηχανία αντιπροσωπεύουν σημαντικά τμήματα της βιομηχανικής παραγωγής και των εξαγωγών.[1] Ο βιομηχανικός τομέας αντιπροσωπεύει το 27% της συνολικής οικονομικής παραγωγής της Κροατίας, ενώ η γεωργία αντιπροσωπεύει το 6%.[1]

Ο τουρισμός αποτελεί μια παραδοσιακά αξιοσημείωτη πηγή εισοδήματος, ιδιαίτερα κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, αλλά και κατά τα τελευταία έτη, κατά τους χειμερινούς μήνες, εξαιτίας της αύξησης της δημοτικότητας των χειμερινών αθλημάτων.[1] Με πάνω από 14 εκατομμύρια τουρίστες κάθε χρόνο, ο τουρισμός παράγει έσοδα άνω των 8 δισεκατομμυρίων ευρώ.[1] Η Κροατία κατατάσσεται μεταξύ των είκοσι πιο δημοφιλών τουριστικών προορισμών στον κόσμο. Το 2005 ψηφίστηκε ως ο καλύτερος τουριστικός προορισμός στον κόσμο, σύμφωνα με την εταιρεία Lonely Planet.[5]

Το εμπόριο διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην κροατική οικονομική παραγωγή.[1] Το 2007, οι εξαγωγές της Κροατίας αποτιμήθηκαν σε 12,84 δισεκατομμύρια δολάρια (24,7 συμπεριλαμβανομένων των εξαγωγών υπηρεσιών).[1] Το νόμισμα της Κροατίας είναι το κούνα, το οποίο τέθηκε σε εφαρμογή το 1994 και παραμένει έκτοτε σε σταθερή χρήση.[1][6]

Ιστορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πριν το 1990[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το μεγάρο του Χρηματιστηρίου του Ζάγκρεμπ το 1927
Διυλιστήριο πετρελαίου στη Ριέκα τη δεκαετία του 1930

Κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα, το Βασίλειο της Κροατίας είχε υψηλό ποσοστό εργατικού δυναμικού που απασχολούνταν στη γεωργία. Πολλοί βιομηχανικοί κλάδοι που αναπτύχθηκαν σε αυτό το διάστημα, όπως είναι η δασοκομία και η βιομηχανία ξυλείας. Η πιο κερδοφόρα ήταν η κατασκευή πετρωμάτων, η έκρηξη της οποίας ξεκίνησε τη δεκαετία του 1820 με την εκκαθάριση των δασών βελανιδιάς γύρω από το Κάρλοβακ και το Σίσακ και ξανά το 1850 κατά μήκος των ποταμών Σάβα και Ντράβα. Η ναυπηγική στην Κροατία έπαιξε τεράστιο ρόλο στην αυστριακή αυτοκρατορία της δεκαετίας του 1850, ειδικά με την κατασκευή των ιστιοφόρων μεγάλων αποστάσεων. Ο Σισάκ και ο Βούκοβαρ ήταν τα κέντρα της ναυπήγησης ποταμόπλοιων.[7] Η Σλαβονία ήταν επίσης ως επί το πλείστον γεωργική γη και ήταν γνωστή για την παραγωγή μεταξιού. Η γεωργία και η εκτροφή βοοειδών ήταν τα πιο επικερδή επαγγέλματα των κατοίκων, καθώς παρήγαγαν καλαμπόκι όλων των ειδών, κάνναβη, λινάρι, καπνό και μεγάλες ποσότητες γλυκόριζας.[8][9]

Τα πρώτα βήματα προς την εκβιομηχάνιση άρχισαν τη δεκαετία του 1830 και τις επόμενες δεκαετίες πραγματοποιήθηκε η κατασκευή μεγάλων βιομηχανικών επιχειρήσεων.[10] Κατά το 2ο ήμιση του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ου αιώνα σημειώθηκε μια άνοδος της βιομηχανίας στην Κροατία, η οποία ενισχύθηκε από την κατασκευή σιδηροδρόμων και την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Ωστόσο, η βιομηχανική παραγωγή ήταν ακόμη χαμηλότερη από τη γεωργική παραγωγή.[11] Οι περιφερειακές διαφορές ήταν υψηλές. Η εκβιομηχάνιση ήταν ταχύτερη στην εσωτερική Κροατία από ό, τι σε άλλες περιοχές, ενώ η Δαλματία παρέμεινε μία από τις φτωχότερες επαρχίες της Αυστρίας-Ουγγαρίας.[12] Ο αργός ρυθμός εκσυγχρονισμού και ο αγροτικός υπερπληθυσμός προκάλεσαν εκτεταμένη μετανάστευση, ιδίως από τη Δαλματία. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, περίπου 400.000 Κροάτες μετανάστευσαν από την Αυστρία-Ουγγαρία μεταξύ 1880 και 1914. Το 1910 το 8,5% του πληθυσμού της Κροατίας-Σλαβονίας ζούσε σε αστικούς οικισμούς.[13]

Το 1918 η Κροατία έγινε μέρος του Βασιλείου της Γιουγκοσλαβίας, το οποίο ήταν στην περίοδο του μεσοπολέμου μία από τις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες της Ευρώπης. Το μεγαλύτερο μέρος της βιομηχανίας της εδρεύει στη Σλοβενία ​​και την Κροατία, αλλά η περαιτέρω βιομηχανική ανάπτυξη ήταν μέτρια και επικεντρώθηκε σε κλωστοϋφαντουργικές βιομηχανίες, πριονιστήρια και εργοστάσια επεξεργασίας τροφίμων. Η οικονομία βασίστηκε παραδοσιακά στη γεωργία και την κτηνοτροφία, με τους αγρότες να αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το ήμισυ του πληθυσμού της Κροατίας.[13][14]

Το 1941 ιδρύθηκε το ανεξάρτητο κράτος της Κροατίας, ένα κράτος μαριονέτα του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, της Γερμανίας και της Ιταλίας, σε τμήματα της κατεχόμενης Γιουγκοσλαβίας. Το οικονομικό σύστημα της χώρας βασίστηκε στην έννοια του «κροατικού σοσιαλισμού».[15] Το κύριο χαρακτηριστικό του νέου συστήματος ήταν η ιδέα μιας προγραμματισμένης οικονομίας με υψηλά επίπεδα κρατικής συμμετοχής στην οικονομική ζωή. Η εκπλήρωση των βασικών οικονομικών συμφερόντων διασφαλίστηκε κυρίως με μέτρα καταστολής. [16] Όλες οι μεγάλες εταιρείες τέθηκαν υπό κρατικό έλεγχο και η ιδιοκτησία των μεγάλων επιχειρήσεων του εθνικοποιήθηκε.Η Κροατική Κρατική Τράπεζα ήταν η κεντρική τράπεζα, υπεύθυνη για την έκδοση νομίσματος. Καθώς ο πόλεμος εξελίχθηκε, η κυβέρνηση συνέχισε να εκτυπώνει περισσότερα χρήματα και το ποσό που κυκλοφορούσε αυξάνονταν ραγδαία, με αποτέλεσμα να υπάρχουν υψηλοί ρυθμοί πληθωρισμού. [17]

Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, το νέο Κομμουνιστικό Κόμμα της Γιουγκοσλαβίας κατέφυγε σε μια οικονομία διοίκησης στο σοβιετικό μοντέλο της ταχείας βιομηχανικής ανάπτυξης. Μέχρι το 1948 σχεδόν όλα τα εγχώρια και ξένα κεφάλαια είχαν εθνικοποιηθεί. Το σχέδιο εκβιομηχάνισης βασίστηκε σε υψηλή φορολογία, σταθερές τιμές, αποζημιώσεις πολέμου, σοβιετικές πιστώσεις και εξαγωγή τροφίμων και πρώτων υλών. Η καταναγκαστική κολεκτιβοποίηση της γεωργίας ξεκίνησε το 1949. Εκείνη την εποχή το 94% της γεωργικής γης ήταν ιδιωτική και το 1950 το 96% ήταν υπό τον έλεγχο του κοινωνικού τομέα. Αναμενόταν μια ταχεία βελτίωση της παραγωγής τροφίμων και του βιοτικού επιπέδου, αλλά λόγω κακών αποτελεσμάτων το πρόγραμμα εγκαταλείφθηκε τρία χρόνια αργότερα.[13]

Καθ 'όλη τη δεκαετία του 1950 η Κροατία γνώρισε ταχεία αστικοποίηση. Η αποκέντρωση ήρθε το 1965 και ώθησε την ανάπτυξη πολλών τομέων, συμπεριλαμβανομένης της ευημερούσας τουριστικής βιομηχανίας. Η Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Κροατίας ήταν, μετά τη Σλοβενία, η δεύτερη πιο ανεπτυγμένη δημοκρατία στη Γιουγκοσλαβία με κατά κεφαλήν ΑΕΠ κατά 25% υψηλότερο από τον μέσο όρο της Γιουγκοσλαβίας. Η Κροατία και η Σλοβενία ​​αντιπροσώπευαν σχεδόν το ήμισυ του συνολικού ΑΕΠ της Γιουγκοσλαβίας, και αυτό αντικατοπτρίστηκε στο γενικό βιοτικό επίπεδο. Στα μέσα της δεκαετίας του 1960, η Γιουγκοσλαβία άφησε χαλαρούς τους περιορισμούς της μετανάστευσης και ο αριθμός των μεταναστών αυξήθηκε ραγδαία. Το 1971 224.722 εργαζόμενοι από την Κροατία απασχολούνταν στο εξωτερικό, κυρίως στη Δυτική Γερμανία.[18][19] Τα ξένα εμβάσματα συνεισέφεραν 2 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως στην οικονομία έως το 1990.[20] Τα κέρδη που αποκτήθηκαν μέσω της βιομηχανίας της Κροατίας χρησιμοποιήθηκαν για την ανάπτυξη φτωχών περιοχών σε άλλα μέρη της πρώην Γιουγκοσλαβίας, με αποτέλεσμα η Κροατία να συνεισφέρει πολύ περισσότερο στην ομοσπονδιακή γιουγκοσλαβική οικονομία από ό, τι κέρδισε σε αντάλλαγμα. Αυτό, σε συνδυασμό με προγράμματα λιτότητας και υπερπληθωρισμό στη δεκαετία του 1980, οδήγησε σε δυσαρέσκεια τόσο στην Κροατία όσο και στη Σλοβενία, η οποία τελικά τροφοδότησε πολιτικά κινήματα που απαιτούσαν την ανεξαρτησία της Κροατίας.[21]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 http://export-expert.eu/el/assets/images/Country_Report_Export_Croatia.pdf[νεκρός σύνδεσμος]
  2. http://www.nato.int/cps/en/natolive/news_52342.htm
  3. http://www.eubusiness.com/news-eu/croatia-economy.16ot
  4. «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Νοεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 13 Μαΐου 2016. 
  5. http://www.sunlife.hr/ru/about-croatia/economy-and-politics.html;jsessionid=7DC75903A438C551B2A33CA383705A57
  6. http://cms.dzrns.hr/images/50000999/CPF_Cro_2014-2019.pdf[νεκρός σύνδεσμος]
  7. Mariann Nagy – Croatia in the Economic Structure of the Habsburg Empire in the Light of the 1857 Census, p. 81-82
  8. Mariann Nagy – Croatia in the Economic Structure of the Habsburg Empire in the Light of the 1857 Census, p. 88
  9. Society for the Diffusion of Useful Knowledge: The Penny Cyclopaedia of the Society for the Diffusion of Useful Knowledge, vol 22, p. 100-101
  10. Mikulas Teich, Roy Porter: The Industrial Revolution in National Context: Europe and the USA, Cambridge University Press, 1996, p. 310
  11. Mikulas Teich, Roy Porter: The Industrial Revolution in National Context: Europe and the USA, Cambridge University Press, 1996, p. 311
  12. Tanner, Marcus (2001). Croatia: a nation forged in warΑπαιτείται δωρεάν εγγραφή (2nd έκδοση). New Haven; London: Yale University Press. σελ. 110. ISBN 0-300-09125-7. 
  13. 13,0 13,1 13,2 Richard C. Frucht: Eastern Europe: An Introduction to the People, Land, and Culture, p. 462–463
  14. The First Yugoslavia: Search for a Viable Political System, Hoover Press, 1983, p. 72
  15. Rory Yeomans:Visions of Annihilation: The Ustasha Regime and the Cultural Politics of Fascism, 1941–1945, University of Pittsburgh Pre, 2013, p. 197
  16. Hrvoje Matković: Povijest nezavisne države Hrvatske, Drugo, dopunjeno izdanje Zagreb, 2002., p. 118
  17. Jozo Tomašević: Rat i revolucija u Jugoslaviji 1941–1945, 2010, p. 785
  18. «Yugoslavia (former) Guest Workers – Flags, Maps, Economy, History, Climate, Natural Resources, Current Issues, International Agreements, Population, Social Statistics, Political System». www.photius.com. 
  19. Ivo Nejašmić: Hrvatski građani na radu u inozemstvu: razmatranje popisnih podataka 1971, 1981. i 1991.
  20. Europa Publications Limited. Eastern Europe and the Commonwealth of Independent States 1999: 1999. Routledge, 1999. (pg. 279)
  21. International Business Publications: Croatia Investment and Trade Laws and Regulations Handbook, p. 22