Οικογένεια Φιλανθρωπηνών
Η Οικογένεια Φιλανθρωπηνών ήταν Ρωμαϊκή οικογένεια ευγενών, ελληνικής καταγωγής, που εμφανίστηκε στα μέσα του 13ου αιώνα και ανέδειξε μία σειρά από υψηλόβαθμους στρατηγούς και αξιωματούχους μέχρι το τέλος της Ρωμανίας. Το όνομά τους προέρχεται από τη μονή του Χριστού Φιλανθρώπου στην Κωνσταντινούπολη[1][2]. Ορισμένα μέλη της οικογένειας χρησιμοποιούν το σύνθετο επώνυμο «Δούκας Φιλανθρωπηνός» και μπορεί, σύμφωνα με τον Δημήτριο Πολέμη, να αποτελούν ένα διακριτό κλάδο της οικογένειας[2]. Διακριτό κλάδο αποτελούν επίσης οι Φιλανθρωπηνοί των Ιωαννίνων.
Ιστορία του Οίκου[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το πρώτο γνωστό μέλος είναι ο Αλέξιος Δούκας Φιλανθρωπηνός· πρώτη φορά αναφέρεται περίπου το 1255 ως διοικητής της Οχρίδας. Συνήθως ταυτίζεται με τον διακεκριμένο με το ίδιο όνομα, ο οποίος ανήλθε στο βαθμό του πρωτοστράτορα και τελικά του μεγάλου δούκα (ναυάρχου) και απεβίωσε περίπου το 1275[1][3][4]. Η κόρη του Μαρία παντρεύτηκε τον Μιχαήλ Ταρχανειώτη. Ο γιος τους ήταν ο πιγκέρνης Αλέξιος Φιλανθρωπηνός Ταρχανιώτης, αξιωματούχος που έγινε διάσημος για τις επιτυχίες του εναντίον των Τούρκων, ο οποίος εξεγέρθηκε εναντίον του Ανδρονίκου Β΄ Παλαιολόγου το 1295, ανεπιτυχώς. Το 1320 αναφέρεται και πάλι μέχρι το 1334[1][5][6]. Ένας Μιχαήλ Δούκας Φιλανθρωπηνός μαρτυρείται, ότι είχε σταλεί για να υπερασπιστεί την Μαγνησία από τους Τούρκους[3]. Ένας αριθμός γυναικών της οικογένειας, είναι γνωστά μόνο από σύντομες αναφορές: η Θεοδώρα Δούκαινα Φιλανθρωπηνή παντρεύτηκε τον Ιωάννη Κομνηνό Ακροπολίτη· γιος τους είναι πιθανότατα ο ιστορικός Γεώργιος Ακροπολίτης. Η Ειρήνη Κομνηνή Δούκαινα Φιλανθρωπηνή Καντακουζηνή, η οποία απεβίωσε στις 7 Αυγούστου 1292 και η Ειρήνη Κομνηνή Δούκαινα Φιλανθρωπηνή, η οποία απεβίωσε στις 7 Σεπτεμβρίου 1303. Άλλοι είναι γνωστοί μόνο με το επίθετό τους[7].
Στον 14ο αιώνα ένας Ιωάννης Φιλανθρωπηνός μέγας δρουγγάριος του Πλωίμου, μαρτυρείται σε μια Συνοδική απόφαση του 1324[8]· ο Μιχαήλ Φιλανθρωπηνός, Μέγας Οικονόμος στα Ιωάννινα, αναφέρεται ότι εξελέγη το 1341/42 Μητροπολίτης της πόλης, αλλά πέθανε πριν την χειροτονία του[9]· ο Γεώργιος Δούκας Φιλανθρωπηνός διοικητής της Λήμνου, μαρτυρείται το 1346[1][10] και έτερος Μιχαήλ Φιλανθρωπηνός, μέγας στρατοπεδάρχης και εξάδελφος του Ιωάννη Ε΄ Παλαιολόγου μαρτυρείται το 1350[11]. Στη Θεσσαλία αναφέρονται άρχοντες ο Αλέξιος Άγγελος Φιλανθρωπηνός και ο Μανουήλ Άγγελος Φιλανθρωπηνός: ο Αλέξιος κυβέρνησε τη Θεσσαλία με τον τίτλο του Καίσαρα περίπου τη περίοδο 1382-1389 και τον διαδέχθηκε ο γιος (ή αδελφός) του Μανουήλ, ο οποίος κυβέρνησε μέχρι την οθωμανική κατάκτηση του 1393/1394[1][12]. Η κόρη του τελευταίου, η Άννα παντρεύτηκε τον Μανουήλ Γ΄ Μεγάλο Κομνηνό της Τραπεζούντας.
Τον 15ο αιώνα, τα δύο πιο εξέχοντα μέλη της οικογένειας είναι ο Γεώργιος Δούκας Φιλανθρωπηνός, Μεσάζων του Ιωάννη Η΄ Παλαιολόγου και ο Αλέξιος Λάσκαρης Φιλανθρωπηνός μεγάλος στρατοπεδάρχης, κεφαλή (κυβερνήτης) της Πάτρας το 1445[1][13]. Γνωστός από μία προσωπογραφία είναι ο Ιωάννης Δούκας Άγγελος Παλαιολόγος Ραούλ Λάσκαρις Τορνίτζης Φιλανθρωπινός Ασάνης[14].
Κλάδος της οικογένειας των Φιλανθρωπινών αναφέρεται η οικογένεια Αργυροπούλων, που τον 15ο αιώνα μετοίκησαν στην Ιταλία: αναφέρονται ο Μιχαήλ Αργυρόπουλος και ο γιος του Ιωάννης Αργυρόπουλος[15].
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Kazhdan 1991, σελ. 1649.
- ↑ 2,0 2,1 Polemis 1968, σελ. 167.
- ↑ 3,0 3,1 Polemis 1968, σελ. 168.
- ↑ Guilland 1967, σελ. 484, 548–549.
- ↑ Polemis 1968, σελ. 169.
- ↑ Guilland 1967, σελ. 244, 246–247, 505–506.
- ↑ Polemis 1968, σελ. 168-170.
- ↑ Guilland 1967, σελ. 541–542.
- ↑ Preiser-Kapeller 2008, σελ. XXXI.
- ↑ Polemis 1968, σελ. 170.
- ↑ Guilland 1967, σελ. 511.
- ↑ Guilland 1967, σελ. 35.
- ↑ Guilland 1967, σελ. 512.
- ↑ Prosopographisches Lexikon der Palaiologenzeit
- ↑ Ianns Argyropoulos, S.P. Lampros, Argyropouleia, εισαγωγή, σελ. ι΄
Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Guilland, Rodolphe (1967). Recherches sur les Institutions Byzantines, Tomes I–II (στα French). Berlin, Germany: Akademie-Verlag.
- Kazhdan, Alexander, επιμ. (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium. New York and Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-504652-6.
- Polemis, Demetrios I. (1968). The Doukai: A Contribution to Byzantine Prosopography. London, United Kingdom: The Athlone Press.
- Preiser-Kapeller, Johannes (2008). Das Episkopat im späten Byzanz : ein Verzeichnis der Metropoliten und Bischöfe des Patriarchats von Konstantinopel in der Zeit von 1204 bis 1453. Saarbrücken: VDM Verlag Dr. Müller. σελ. XXV. ISBN 978-3836487863.