Ογκόνεκ
Το ογκόνεκ (πολωνικά: ogonek, προφέρεται: [ɔˈɡɔnɛk] «μικρή ουρά», υποκοριστικό του ogon, λιθουανικά: nosinė) είναι διακριτικός γάντζος που βρίσκεται στην κάτω δεξιά γωνία ενός φωνήεντος στο λατινικό αλφάβητο, το οποίο χρησιμοποιείται σε πολλές ευρωπαϊκές γλώσσες και απευθείας κάτω από ένα φωνήεν σε πολλές ιθαγενείς γλώσσες της Αμερικής. Βρίσκεται επίσης στην κάτω δεξιά γωνία των συμφώνων σε μερικές λατινικές μεταγραφές διαφόρων γηγενών γλωσσών του Καυκάσου.
Το ογκόνεκ μπορεί επίσης να συνδεθεί με το κάτω μέρος ενός φωνήεντος στα αρχαία νορδικά -ισλανδικά για να δείξει μήκος ή φωνήεν τρυφερότητας.[1] Για παράδειγμα, στα αρχαία νορβηγικά, το ǫ αντιπροσωπεύει το παλιό νορβηγικό φωνήεν [[ɔ]], το οποίο στα παλαιά ισλανδικά συγχωνεύεται με το ø ‹ö›.
Χρήση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Πολωνικά (γράμματα ą, ę)
- Κασουβικά (ą)
- Λόγιες μεταγραφές της παλαιάς εκκλησιαστικής σλαβονικής και πρωτοσλαβικής (ę, ǫ)
- Λόγιες μεταγραφές της λαϊκής λατινικής και της πρωτορομανικής (ę, ǫ)
- Λιθουανικά (ą, ę, į, ų)
- Καγιούγκα (γράμματα ę, ǫ)
- Πολυάριθμες αθαμπασκανές γλώσσες, συμπεριλαμβανομένων των Ναβάχο και Ντογκρίμπ (ą, ą́, ę, ę́, į, į́, ǫ, ǫ́, ų, ų́)
- Γουινεμπάγκο (ą, ąą, į, įį, ų, ųų)[2]
- Ελφδαλιανά (ą, ę, į, ų, y̨ and ą̊)
- Ράινεσε Ντοκουμέντα (ą̈, ǫ, ǫ̈, ą̈ą̈, ǫǫ, ǫ̈ǫ̈)
- Αρχαία νορδικά (ǫ [[ɔ]], ǫ́ [[ɔː]], o᷎, ǫ᷎),[3] (ę [[ɛ]], æ [[ɛː]]), (Εναλλακτικά, ą, κ.λπ. αντιπροσωπεύουν οποιοδήποτε ρινικό φωνήεν ([[ã]], κ.λπ.) που αντιστοιχούν στο σκανδιναβικό γράμμα Áss και το πρωτονορβηγικό ρινικό γράμμα AnsuR)
- Καρατσάι-μπαλκαρικά (n̨)
- Παλαιά νορβηγικά και παλαιά ισλανδικά (æ̨, ø̨, a᷎, e᷎, i᷎, o᷎, ø᷎, u᷎)
Παράδειγμα στα πολωνικά:
- Wół go pyta: „Panie chrząszczu,
- Po cóż pan tak brzęczy w gąszczu?“
- - Γιαν Μπζέχφα, Chrząszcz
Παράδειγμα στη Καγιούγκα:
- Ęyǫgwędę́hte — θα γίνουμε φτωχοί
Παράδειγμα στη Ντογκρίμπ:
- dǫ sǫǫ̀łįį — ιθαγενείς
Παράδειγμα στα λιθουανικά:
- Lydėdami gęstančią žarą vėlai
- Pakilo į dangų margi sakalai
- - Βίνσας Μικολάιτις-Πούτινας, Margi sakalai
Αξίες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ρινική προφορά[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η χρήση του ογκόνεκ για να δείξει τη ρινικότητα είναι συνηθισμένη στη μεταγραφή των ιθαγενών γλωσσών της Αμερικής. Αυτή η χρήση προήλθε από τις ορθογραφίες που δημιουργήθηκαν από Χριστιανούς ιεραπόστολους για να μεταγράψουν αυτές τις γλώσσες. Αργότερα, η πρακτική συνεχίστηκε από αμερικανιστές ανθρωπολόγους και γλωσσολόγους που εξακολουθούν, μέχρι σήμερα, να ακολουθούν αυτόν τον κανόνα με φωνητική μεταγραφή (βλ. Αμερικανιστική φωνητική σημειογραφία).
Το ογκόνεκ χρησιμοποιείται επίσης για να δείξει ένα ρινικό φωνήεν στα πολωνικά, στην ακαδημαϊκή μεταγραφή της παλαιάς εκκλησιαστικής σλαβονικής γλώσσας, στη Ναβάχο, στη δυτική Απάτσι, στη Τσιρικάχουα, στη Ντογκρίμπ, στη Τσιπεγουαϊάν και στην Elfdalian. Στα πολωνικά, το ę είναι ρινικό e. Ωστόσο, το ą είναι ρινικό o και όχι a, λόγω μετατόπισης φωνήεντος. Το ą, αρχικά μακρύ ρινικό a, μετατράπηκε σε σύντομο ρινικό o όταν εξαφανίστηκε η διάκριση σε ποσότητα φωνήεντος.
Μήκος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στα λιθουανικά, το nosinė (κυριολεκτικά: ρινικό σήμα) σήμαινε αρχικά ρινικό φωνήεν, αλλά γύρω στα τέλη του 17ου αιώνα, τα ρινικά φωνήεντα σταδιακά εξελίχθηκαν στα αντίστοιχα μακρά μη ρινικά φωνήεντα στις περισσότερες διαλέκτους. Έτσι, το σήμα είναι τώρα εκ των πραγμάτων ένας δείκτης του μήκους φωνήεντος (το μήκος των ετυμολογικά μη ρινικών φωνηέντων σημειώνεται διαφορετικά). Το σήμα συμβάλλει επίσης στη διάκριση διαφορετικών γραμματικών μορφών με κατά τα άλλα την ίδια γραπτή μορφή, αλλά που προφέρονται διαφορετικά.
Μειωμένη άρθρωση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Μεταξύ 1927 και 1989, το ογκόνεκ υποδήλωνε μείωση στα φωνήεντα, και, από το 1976, και στα σύμφωνα σύμφωνα με το Διεθνές Φωνητικό Αλφάβητο (ΔΦΑ). Ενώ τα παρωχημένα διακριτικά έχουν επίσης ταυτοποιηθεί ως το αριστερό μισό διακριτικό δαχτυλίδι, πολλές δημοσιεύσεις του ΔΦΑ χρησιμοποιούσαν το ογκόνεκ.[4]
Στη Ράινεσε Ντοκουμέντα, σημειώνει φωνήεντα που είναι πιο ανοιχτά από αυτά που υποδηλώνονται με τα βασικά της γράμματα Ää, Oo, Öö. Σε δύο περιπτώσεις, μπορεί να συνδυαστεί με διαλυτικά.
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ «N3027: Proposal to add medievalist characters to the UCS» (PDF). ISO/IEC JTC1/SC2/WG2. 30 Ιανουαρίου 2006.
- ↑ «Hoocąk Waaziija Haci Language Division». Μόστον (Ουισκόνσιν): Ho-Chunk Nation. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Απριλίου 2003. Ανακτήθηκε στις 15 Μαΐου 2011.
- ↑ «N3077: Response to UTC/US contribution N3037R (Feedback on N3027 Proposal to add medievalist characters)» (PDF). ISO/IEC JTC1/SC2/WG2. 31 Μαρτίου 2006.
- ↑ Ουίτλεϊ, M. Στάνλεϊ (2003). «Rhotic representation: problems and proposals». Journal of the International Phonetic Association 23 (1): 81–86. doi:. σελ. 84, σημ. 2.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Πρόγραμμα Διακριτικών - Το μόνο που χρειάζεστε για να σχεδιάσετε μια γραμματοσειρά με σωστές προφορές
- Πολωνικά διακριτικά - How to?
- Förslag till en enhetlig stavning för älvdalska (Μάρτιος, 2005)
- w3schools.com - UTF-8 Latin Extended A
 |
Αυτό το λήμμα χρειάζεται επέκταση. Μπορείτε να βοηθήσετε την Βικιπαίδεια επεκτείνοντάς το. |