Ξυλόζη

Η δομή της ξυλόζης σε μορφή φουρανόζης (ξυλοφουρανόζη).

Η ξυλόζη, της οποίας η ονομασία προέρχεται από το –ξύλο, είναι μονοσακχαρίτης που απαντάται στη Φύση, όχι όμως σε ελεύθερη μορφή. Χημικά ανήκει στη σειρά των αλδοπεντόζων ή απλά πεντόζων. Περιέχει στη δομή της πέντε (5) άτομα άνθρακα και μία (1) ομάδα αλδεϋδης, η οποία είναι και η δραστική της ομάδα. Περιέχεται στις ημικυτταρίνες οι οποίες αποτελούν δομικό συστατικό της φυτικής και της δασικής βιομάζας. Όπως όλα τα σάκχαρα, δύναται στη φύση να απαντηθεί σε διάφορες στερεοχημικές μορφές ανάλογα με τις επικρατούσες χημικές συνθήκες. Έχοντας την ελεύθερη ομάδα της αλδεϋδης, πάντα χημικώς διαθέσιμη, ανήκει στα σάκχαρα εκείνα που πάντα υφίστανται αναγωγή.

Η γραμμική χημική δομή της ξυλόζης.

Η χημική δομή της ξυλόζης είναι η ακόλουθη: HOCH₂(CH(OH))₃CHO. Τα κυκλικά ημικεταλικά ισομερή είναι κυρίαρχα όταν είναι υπό διάλυση, και απαντάται είτε σε πυρανόζες με εξακυκλική μορφή δακτυλίων του τύπου: C₅O, ή σε φουρανόζες με πεντακυκλική μορφή δακτυλίων, C₄O (με μία ομάδα CH₂OH). Οποιοδήποτε από τα παραπάνω μπορεί να υποστεί ισομερισμό.

Η ξυλόζη αποτελεί σημαντικό μέρος στις λεγόμενες ξυλάνες, που δομούν σ' ένα ποσοστό -περίπου 30%- τα κυτταρικά τοιχώματα φυτών ή ξυλωδών δένδρων (λ.χ. της σημύδας) κυρίως στα πλατύφυλλα είδη. Αντίθετα, η ξυλόζη έχει πολύ μικρό μέρος (περίπου 9%) στα κωνοφόρα, όπως λ.χ. πεύκα και ερυθρελάτη.

Ιστορικά, πρώτη φορά απομονώθηκε και αναγνωρίστηκε ως ένωση, από το Φινλανδό επιστήμονα Koch, το 1881. Ωστόσο, απέκτησε εμπορική διαθεσιμότητα, με τιμές παρόμοιες με αυτές της σουκρόζης γύρω στο 1930. Η ξυλόζη μεταβολίζεται από τον ανθρώπινο οργανισμό, αν και δεν είναι από τις σημαντικές θρεπτικές ουσίες, ενώ μπορεί να προσληφθεί μέσω προγραμμάτων δίαιτας.