Νομική προστασία βιομηχανικού σχεδιασμού

Το εθνικό νομικό πλαίσιο για την προστασία των βιομηχανικών σχεδίων και υποδειγμάτων τους είναι ο νόμος 2417/1996 και το προεδρικό διάταγμα 259/1997.

Το βιομηχανικό σχέδιο και τα υποδείγματα χρησιμότητας ανήκουν στην κατηγορία δικαιωμάτων βιομηχανικής ιδιοκτησίας . Οι γραμμές, το περίγραμμα, το χρώμα , το σχήμα ,η μορφή ,τα υλικά του προϊόντος ή της διακόσμησης του ,χαρακτηρίζουν την εξωτερική ορατή εικόνα ενός βιομηχανικού προϊόντος .  Πρόκειται δηλαδή για μία δυσδιάστατη διάπλαση μορφής (σχέδιο) ή τρισδιάστατη διάπλαση μορφής (υπόδειγμα), η οποία λόγω του αισθητικού αποτελέσματος αποτελεί πνευματικό δημιούργημα. Πρόκειται επί της ουσίας για νέες επινοήσεις του ανθρωπίνου πνεύματος που αφορούν ένα ενσώματο κινητό αντικείμενο. Δηλαδή εννοούμε μια εφευρετική και καινοτόμα ιδέα που παρέχει την λύση σε ένα τεχνικό πρόβλημα . Στον όρο προϊόν περιλαμβάνεται επίσης η συσκευασία, η παρουσίαση, τα γραφικά σύμβολα, τα τυπογραφικά στοιχεία, τα αντικείμενα που υπάρχουν για συναρμολόγηση σε ένα σύνθετο προϊόν.

Προϋποθέσεις (σχέδιο ή υπόδειγμα)

• να είναι καινούργιο
• να έχει μοναδικό, ατομικό χαρακτήρα

*καινούργιο θεωρείτε ένα σχέδιο ή υπόδειγμα το οποίο μέχρι την ημερομηνία που θα κατατεθεί η αίτηση για χορήγηση του πιστοποιητικού καταχώρισης σχεδίου ή υποδείγματος δεν έχει διατεθεί στο ευρύ κοινό κάποιο παρόμοιο σχέδιο ή υπόδειγμα.

*μοναδικό χαρακτήρα θεωρούμε το διαθέτει ένα αντικείμενο το οποίο όταν έρθει σε επαφή με τον τελικό αγοραστή (ενημερωμένος χρήστης ), η εντύπωση που του δημιουργεί είναι διαφορετική από οποιοδήποτε υπάρχων αντικείμενο

Προστασία βιομηχανικών σχεδίων

Η προστασία που υπάρχει για τα βιομηχανικά σχέδια και υποδείγματα είναι ένα σύμπλεγμα προστασίας βιομηχανικών και πνευματικών δικαιωμάτων.  Επίσης, προστατεύονται και κατά τις έννομες διατάξεις περί αθέμιτου ανταγωνισμού . Ο νόμιμος κάτοχος ενός σχεδίου , που πληροί τις κατάλληλες προϋποθέσεις που θεσπίζονται από την νομοθεσία του Ελληνικού Κράτους για να προστατεύεται , αποκτά μόνο αυτός το δικαίωμα  να το χρησιμοποιεί στην Ελλάδα και για όσο καιρό βρίσκεται σε ισχύ να μπορεί να το εκμεταλλεύεται εμπορικά με οποιονδήποτε τρόπο θελήσει εκείνος . Ακόμα, καλό θα ήτανε να αναφερθεί ότι ο νόμιμος κάτοχος μπορεί να απαγορεύει σε τρίτους τη χρήση του σχεδίου .

Η χρήση ενός σχεδίου ή υποδείγματος περικλείει την κατασκευή , διάθεση στο εμπόριο , εξαγωγή και εισαγωγή αλλά και αποθήκευση οποιουδήποτε προϊόντος στο οποίο έχει ενσωματωθεί ή εφαρμοστεί το σχέδιο, που προστατεύεται . Η ιδιωτική χρήση , ενέργειες που διεξάγονται για ερευνητικούς ή πειραματικούς σκοπούς αλλά και η αναπαραγωγή του σχεδίου για διδασκαλία , εξαιρούνται από τους νόμους της προστασίας . Οι συγκεκριμένες εξαιρέσεις ισχύουν μόνο αν :

• η συνήθη εκμετάλλευση του σχεδίου δεν βλάπτεται
• δεν μνημονεύεται η πηγή
• ιδιωτική χρήση χωρίς εμπορικό σκοπό

Προστασία σε ένα βιομηχανικό σχέδιο δεν δίνεται όταν :

• είναι αντίθετο με τα χρηστά ήθη
• είναι αντίθετο στη δημόσια τάξη
• η τεχνική λειτουργία του σχεδίου ή του υποδείγματος υπαγορεύει αποκλειστικά τα οποιαδήποτε χαρακτηριστικά που έχει το σχήμα του προϊόντος
• τα χαρακτηριστικά που έχει το προϊόν πρέπει αναγκαστικά να αναπαραχθούν με την ακριβή μορφή τους και τις διαστάσεις που έχουν έτσι ώστε να είναι δυνατόν να συναρμολογηθεί ή να συνδεθεί μηχανικά με άλλο προϊόν

Πραγματοποίηση καταχώρησης

Ο Οργανισμός Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας (Ο.Β.Ι.) είναι αυτός που έχει την ικανότητα και ευθύνη καταχώρησης σχεδίων στην Ελλάδα . Το άτομο καλείται πρώτα να καταθέσει μια αίτηση στον οργανισμό έτσι ώστε να του χορηγηθεί το ‘’πιστοποιητικό καταχώρησης βιομηχανικού σχεδίου και υποδείγματος ‘’ . Η αίτηση θα πρέπει να περιλαμβάνει αρχικά τα στοιχεία του καταθέτει και του ατόμου που δημιούργησε το σχέδιο , επίσης θα πρέπει να παρέχει τον προσδιορισμό του αντικείμενου , σχέδια από αυτό, τα τεχνικά του χαρακτηριστικά , τα υλικά από τα οποία θα δημιουργηθεί , την διακόσμησή του και την σήμανση που θα χρησιμοποιεί . Ακόμα στην αίτηση θα πρέπει να βρίσκεται φωτογραφικό υλικό , θα μπορούσε επίσης να περιέχει σύντομη περιγραφή , έως 100 λέξεις . Η περιγραφή θα πρέπει να περιλαμβάνει τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν το σχέδιο και όχι τεχνικές λεπτομέρειες οι οποίες εξηγούν την λειτουργία του . Η αίτηση θα μπορούσε να περιέχει μέχρι και 50 διαφορετικά σχέδια τα οποία όμως θα περιλαμβάνονται σε προϊόντα που ανήκουν στο ίδιο σύνολο ή υποκατηγορία ή σύνθεση στοιχείων

Αφού πραγματοποιηθεί η εξέταση της αίτησης από τον Ο.Β.Ι.  γίνεται η καταχώρηση του σχεδίου και μετά πραγματοποιείται η χορήγηση του σχετικού πιστοποιητικού . Αναλυτικότερα εάν η αίτηση ανταποκρίνεται στις απαιτούμενες προϋποθέσεις, το πιστοποιητικό χορηγείται και ο κάτοχος του μπορεί να χρησιμοποιήσει το δικαιώματα του. Αν θεωρηθεί από κάποιον τρίτο ότι το σχέδιο δεν ικανοποιεί τις ουσιαστικές προϋποθέσεις του νόμου, έχει το δικαίωμα να πάει στο αρμόδιο δικαστήριο , το οποίο θα εξετάσει προσεκτικά της αναφορές του . Το δικαστήριο είναι υπεύθυνο για την τελική απόφαση, αν δηλαδή το πιστοποιητικό θα συνεχίσει να ισχύει ή αν θα ακυρωθεί .Το διάστημα στο οποίο ο οργανισμός εκδίδει το πιστοποιητικό είναι τέσσερις μήνες

Δικαιούχοι

Βάση της εθνικής νομοθεσίας , δικαίωμα καταχώρισης σχεδίου ή υποδείγματος έχει ο δημιουργός ή ο καθολικός ή ειδικός διάδοχός του . Στην περίπτωση που δημιούργησαν δύο ή περισσότερα άτομα ένα σχέδιο ή υπόδειγμα  με κοινή προσπάθεια , εφόσον δεν έχει πραγματοποιηθεί άλλη συμφωνία , το δικαίωμα στο σχέδιο ή υπόδειγμα ανήκει σε όλους εξ αδιαιρέτου κατά ίσα μέρη. Κάθε συν-δικαιούχος έχει επίσης την δυνατότητα να μεταβιβάσει ελεύθερα το μερίδιο του , αλλά ακόμα έχει επίσης την δυνατότητα να επιμελείται την προστασία του κοινού καταχωρημένου σχεδίου ή υποδείγματος

Όταν δύο διαφορετικά άτομα δημιουργήσουν δύο σχετικά όμοια σχέδια που να έχουν ουσιώδες ταυτίσεις , ανεξάρτητα ο ένας από τον άλλον τότε το δικαίωμα για την εκμετάλλευση του σχεδίου ή υποδείγματος ανήκει σε αυτόν που έκανε πρώτος την αίτηση.

Αν το σχέδιο ή υπόδειγμα δημιουργήθηκε από εργαζόμενο, εφαρμόζονται ανάλογα οι παράγραφοι 4, 5, 6 και 7, του άρθρου 6 του ν. 1733/1987 (ΦΕΚ, 171, Α’), δηλαδή των σχετικών διατάξεων, που διέπουν τις εφευρέσεις.

Η διάρκεια της προστασίας

Από την ημερομηνία κατάθεσης της αίτησης στον οργανισμό η διάρκεια ισχύος του πιστοποιητικού είναι 5 χρόνια , ο δικαιούχος έχει την δυνατότητα ανανέωσης κάθε πέντε χρόνια μέχρι την συμπλήρωση 25 χρόνων. Όταν ο δικαιούχος παραιτηθεί από το σχετικό σχέδιο, παύει η προστασία . Επίσης, είναι αναγκαστική η πληρωμή τελών ανανέωσης. Για τα πιστοποιητικά που χορηγεί ο Ο.Β.Ι., τα τέλη πληρώνονται ανά 5ετία από την ημερομηνία κατάθεσης της σχετικής αίτησης.

Κίνδυνοι και Προστασία

Εάν δεν κατοχυρωθεί το σχέδιο, δεν υπάρχει το δικαίωμα της μονοπωλιακής εκμετάλλευσης του σχεδίου ή υποδείγματος και αυτό έχει σαν αποτέλεσμα κάθε τρίτος να μπορεί να το χρησιμοποιείσαι με οποιοδήποτε νόμιμό τρόπο θέλει χωρίς να έχει τη συγκατάθεση του δημιουργού.

Ο νόμιμός δικαιούχος έχει το δικαίωμα να πάει στα πολιτικά δικαστήρια και να ζητήσει άρση της συγκεκριμένης προσβολής και παράλειψη της στο μέλλον . Όταν ο δικαιούχος του σχεδίου έχει επέλθει σε ζημία , μπορεί να διεκδικήσει την αποκατάστασή της ή την απόδοση της ωφέλειας που απέκτησε ο τρίτος από την αθέμιτη χρήση του ή την απόδοση ποσού ανάλογου του τιμήματος της άδειας εκμετάλλευσης . Επιπλέον να σημειωθεί ότι έχει το δικαίωμα να ζητήσει την καταστροφή του προϊόντος.

Είναι δυνατόν, στην ίδια αίτηση να υπάρξουν περισσότερα από ένα σχέδια ή υποδείγματα , αλλά θα πρέπει αυτά να ενσωματώνονται ή να εφαρμόζονται στην ίδια υποκατηγορία ή στο ίδιο σύνολο ή και στην ίδια σύνθεση στοιχείων . Αυτό ονομάζεται πολλαπλή αίτηση . Ο μέγιστος αριθμός σχεδίων ή υποδειγμάτων που θα μπορούσε μια πολλαπλή αίτηση να περιλαμβάνει είναι πενήντα.

Κατοχύρωση και Προστασία στο Εξωτερικό

Εκτός από τα εθνικά σχέδια , για τα κράτη τα οποία ανήκουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση δίνεται η δυνατότητα χορήγησης ενός πιστοποιητικού , το οποίο έχει την ικανότητα να ισχύει ταυτόχρονα σε όλα τα κράτη της Ε.Ε.  Το πιστοποιητικό αυτό, χορηγείται από το Γραφείο Εναρμόνισης Εσωτερικής Αγοράς , που εδρεύει στο Alicante, μετά από ουσιαστική εξέταση της σχετικής αίτησης.

Ακόμη, δίνετε η δυνατότητα διεθνούς καταχώρησης του βιομηχανικού σχεδίου. Η διαδικασία περιλαμβάνει την κατάθεση μίας διεθνούς ενιαίας αίτησης στο Διεθνές Γραφείο του Παγκόσμιου Οργανισμού Πνευματικής Ιδιοκτησίας (WIPO) . Μέσω αυτής, μπορείτε να αποκτήσετε προστασία σε μία σειρά από κράτη μέλη και διακυβερνητικές οργανώσεις.

Για την κατοχύρωση του σχεδίουν ο δικαιούχος απαιτείται να πληροί της παρακάτω προϋποθέσεις:

• Έλληνας υπήκοος
• έδρα  στην Ελλάδα
• ή κατοικία στην Ελλάδα

(δεδομένου ότι το παρόν απευθύνεται σε Έλληνες σχεδιαστές και η αίτηση θα ξεκινήσει από την Ελλάδα).

Σχετική Νομοθεσία

Ν. 2417/1996 που αφορά την κύρωση του Διακανονισμού της Χάγης για τη διεθνή κατάθεση των βιομηχανικών  σχεδίων και υποδειγμάτων της 6ης Νοεμβρίου 1925, όπως αναθεωρήθηκε στη Χάγη στις 28 Νοεμβρίου 1960 και της Συμπληρωματικής Πράξης της Στοκχόλμης της 14ης Ιουλίου 1967, όπως τροποποιήθηκε στη Στοκχόλμη στις 28 Σεπτεμβρίου 1979 (Διατάξεις που αφορούν τον εθνικό τίτλο προστασίας). ΠΔ 259/1997 που αφορά τις διατάξεις εφαρμογής του Διακανονισμού της Χάγης για τη διεθνή κατάθεση των βιομηχανικών  σχεδίων και υποδειγμάτων που κυρώθηκε με το Ν. 2417/1996 και διατάξεις για τον εθνικό τίτλο προστασίας. ΠΔ 161/31.05.2002 "Προσαρμογή του ΠΔ 259/1997 προς τις διατάξεις της οδηγίας 98/71/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 13ης Οκτωβρίου 1998 για τη νομική προστασία σχεδίων και υποδειγμάτων.

Προβληματισμός για την νομοθεσία

Τα τελευταία χρόνια υπάρχει μία αύξηση των σχεδίων που δημιουργούνται με την χρήση λογισμικού σε υπολογιστές , έτσι δημιουργείται το ερώτημα του ποιος είναι ο δημιουργός του σχεδίου. Σύμφωνα με τη νομοθεσία, που είναι σε ισχύ στην Βρετανία , στην συγκεκριμένη περίπτωση, δημιουργός θεωρείται αυτός που δημιούργησε το σχέδιο βασιζόμενος στην βοήθεια του λογισμικού .

Χρηματική επιβάρυνση

Το πιστοποιητικό για την προστασία του βιομηχανικού σχεδίου ή του υποδείγματος δίνεται με την καταβολή συγκεκριμένων τελών , αυτά περιλαμβάνουν το  τέλος κατάθεσης και καταχώρισης και το τέλος προστασίας και δημοσίευσης ή αναβολής της. Το συνολικό ύψος αμφοτέρων των ως άνω τελών είναι 130 ευρώ .