Νικολάι Βατούτιν
Ο Νικολάι Φιοντόροβιτς Βατούτιν (ρωσικά: Никола́й Фёдорович Вату́тин, γεν. 16 Δεκεμβρίου 1901 – 15 Απριλίου 1944) ήταν Σοβιετικός στρατιωτικός διοικητής κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Ο Βατούτιν ήταν υπεύθυνος για πολλές επιχειρήσεις του Κόκκινου Στρατού στην Ουκρανία ως διοικητής του Νοτιοδυτικού Μετώπου[10] και του μετώπου του Βορόνεζ στη Μάχη του Κουρσκ.[11] Κατά τη Σοβιετική επίθεση για την ανακατάληψη της Ουκρανίας δεξιά του Δνείπερου, ο Βατούτιν ήταν επικεφαλής του 1ου Ουκρανικού Μετώπου, ήταν υπεύθυνος για τις επιχειρήσεις του Κόκκινου Στρατού στα δυτικά και νοτιοδυτικά, καθώς και στην απελευθέρωση του Κιέβου.[12]
Τον Φεβρουάριο του 1944 τραυματίστηκε θανάσιμα σε ενέδρα που του έστησε ο Ουκρανικός Στρατός Ανταρτών.
Ζωή πριν τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Βατούτιν γεννήθηκε στο χωριό Τσεπούχινο, στο ουγέζντ Βαλουίσκι, του κυβερνείου Βορόνεζ (το σημερινό Βατούτινο της περιφέρειας Μπέλγκοροντ, το 1968 το χωριό στο οποίο γεννήθηκε ο Βατούτιν μετονομάστηκε προς τιμήν του). Ήταν γιος μιας οικογένειας αγροτών ρωσικής εθνότητας.[13] Το 1920 προσχώρησε στις τάξεις του Κόκκινου Στρατού πολεμώντας εναντίον των Ουκρανών ανταρτών αγροτών του Νέστορ Μαχνό. Το επόμενο έτος έγινε μέλος του Κομμουνιστικού κόμματος και υπηρέτησε επιμελώς σε χαμηλόβαθμες θέσεις στο κόμμα. Ξεκινώντας από το 1926 πέρασε τα επόμενα δέκα χρόνια της ζωής του υπηρετώντας στον σοβιετικό στρατό και παράλληλα σπουδάζοντας στη φημισμένη Στρατιωτική Ακαδημία Φρούνζε και στην Ακαδημία του Γενικού Επιτελείου. Οι εκκαθαρίσεις στις τάξεις του Κόκκινου Στρατού (1937-1938) άνοιξε τον δρόμο για την αναβάθμιση του. Το 1938 προήχθη σε Κομντίβ και διορίστηκε Αρχηγός του Επιτελείου στη σημαντική Ειδική Στρατιωτική Περιοχή του Κιέβου. Όλο αυτό το διάστημα ο Βατούτιν συνδύασε την υπηρεσία στο σοβιετικό στρατό με κομματικές δραστηριότητες.
Το 1939 ο Βατούτιν σχεδίασε σοβιετικές επιχειρήσεις για τη Σοβιετική εισβολή στην Πολωνία (η οποία έγινε από κοινού με τη Γερμανία). Υπηρέτησε στη θέση του Αρχηγού του Επιτελείου της Νότιας Ομάδας του Κόκκινου Στρατού. Το 1940, υπό τη διοίκηση του Γκεόργκι Ζούκοφ, τα στρατεύματα της Νότιας Ομάδας εισέβαλαν στη Βεσσαραβία της Ρουμανίας καταλαμβάνοντάς την. Ο Στάλιν αντάμειψε τον Βατούτιν για την επιτυχημένη εκστρατεία προάγοντας τον σε αντιστράτηγο. Παράλληλα τον διόρισε στο σημαντικό αξίωμα του Διευθυντή της Διεύθυνσης Επιχειρήσεων του Γενικού Επιτελείου. Ο Βατούτιν δεν ήταν πλήρως έτοιμος για αυτή τη θέση: ενώ ήταν καινοτόμος και εργατικός, ήταν άπειρος και οι γνώσεις που είχε για την τέχνη των επιχειρήσεων και τη στρατηγική ήταν αφηρημένες. Ακόμα οι αγροτικές ρίζες του, η σχετικά νεαρή ηλικία του και η αφοσίωση στο κόμμα οδήγησαν στο να κερδίσει την εύνοια του Στάλιν. Ο Βατούτιν, μαζί με τους ανώτατους στρατιωτικούς του Κόκκινου Στρατού, απέτυχαν να προετοιμάσουν το στρατό για τη γερμανική επίθεση της 22ας Ιουνίου 1941.
Στις 30 Ιουνίου 1941 διορίστηκε Επικεφαλής του Επιτελείου του Βορειοδυτικού μετώπου, κάτι που του επέτρεψε να εφαρμόσει τις βελτιωμένες γνώσεις του. Σε αυτό το ρόλο ο Βατούτιν δεν προσπάθησε να κερδίσει φήμη για τον εαυτό του, αλλά εργάστηκε για την εύρεση και προώθηση ταλαντούχων υφισταμένων του. Ήταν γνωστός για το θράσος του. Σε αυτό το στάδιο του πολέμου, οι περισσότεροι Σοβιετικοί στρατηγοί είχαν τη μια ήττα μετά την άλλη. Έτσι γίνονταν απρόθυμοι να διεξάγουν επιθετικές επιχειρήσεις, αλλά ο Βατούτιν έκανε πολλές τέτοιες επιχειρήσεις.
Οι Μάχες στο Βορρά[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το Βορειοδυτικό Μέτωπο ήταν υπεύθυνο για την υπεράσπιση του Λένινγκραντ από τις επιθέσεις της Γερμανικής Στρατιάς Βορρά (υπό την ηγεσία του Έριχ φον Μάνσταϊν). Ο Βατούτιν ανέλαβε την ηγεσία των σοβιετικών δυνάμεων κοντά στο Νόβγκοροντ και τις συσπείρωσε για επίθεση, προσπαθώντας να περικυκλώσουν μια μεγάλη γερμανική δύναμη. Αυτό εξέπληξε τον Μάνσταϊν, έφερε τα στρατεύματα του Μάνσταϊν σε αμυντική θέση και υποχρέωσε τη Γερμανική Στρατιά Βορράς να ανασυνταχθεί για να σταματήσουν τη Σοβιετική επίθεση. Η Βέρμαχτ έχασε ένα πολύτιμο καλοκαίρι για μια αποτελεσματική επίθεση για το Λένινγκραντ, ενώ ο Κόκκινος Στρατός κέρδιζε χρόνο για να βελτιώσει την άμυνα της πόλης. Λόγω αυτού, οι Γερμανοί έχασαν την καλύτερη τους ευκαιρία να καταλάβουν το Λένινγκραντ. Η αποτυχία κατάληψης του Λένινγκραντ ήταν μια από τις κύριες γερμανικές αποτυχίες στα πρώτα χρόνια του πολέμου. Τα άμεσα επιχειρησιακά αποτελέσματα του Βατούτιν ήταν πολύ λιγότερο εντυπωσιακά. Ο Βατούτιν υπερεκτίμησε τις ικανότητες των στρατευμάτων του και κατέστρωσε υπερβολικά φιλόδοξους στόχους, ενώ ο συντονισμός των δυνάμεων και η δυνατότητα ελέγχου της μάχης ήταν χαμηλή. Επιπλέον, δεν έλαβε υπόψη το δύσκολο ανάγλυφο του εδάφους το οποίο ωφέλησε τις γερμανικές δυνάμεις και επιβράδυναν την επίθεση του Βατούτιν. Οι στρατοί του Βατούτιν είχαν πολλές απώλειες, μάλιστα ένας στρατός είχε χάσει σχεδόν το 60% των στρατιωτών του. Η ανικανότητά του να υποτάξει τους υφιστάμενους διοικητές του επιδείνωσε τις αδυναμίς του Βατούτιν. Μια εντυπωσιακή εξαίρεση σε αυτή την αδυναμία ήταν το ταλέντο του Ιβάν Τσερνιαχόφσκι, ένας άσημος συνταγματάρχης της 28ης Μεραρχίας Τεθωρακισμένων. Οι άνδρες είχαν πολλά κοινά (κυρίως την τάση για ανορθόδοξες προσεγγίσεις στη στρατιωτική τέχνη) και σύντομα έγιναν στενοί φίλοι.
Τον Ιανουάριο του 1942, κατά τη Σοβιετική χειμερινή επίθεση μετά τη Σοβιετική νίκη στη Μάχη της Μόσχας, οι δυνάμεις του Βατούτιν παγίδευσαν δύο γερμανικά στρατιωτικά σώματα στο Ντεμιάνσκ και κατάφεραν την πρώτη μεγάλη περικύκλωση γερμανικών δυνάμεων από Σοβιετικούς. Τα γερμανικά και τα σοβιετικά στρατεύματα είχαν το ίδιο μέγεθος. Κατά τη διάρκεια της μάχης, ο Βατούτιν εφάρμοσε καινοτόμες τακτικές και ενέργειες, ενώ οι Γερμανοί εφάρμοζαν πιο συμβατικές μεθόδους. Ο Κόκκινος Στρατός δεν κατάφερε να καταστρέψει τη γερμανική άμυνα, κατά κύριο λόγο λόγω των αδυναμιών της αεροπορίας. Τον Απρίλιο του 1942 ο Βατούτιν έσπασε τις γερμανικές γραμμές τη στιγμή που έφτανε μια γερμανική δύναμη ανακούφισης. Ωστόσο, μετά το Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, Αμερικανοί εμπειρογνώμονες αξιολόγησαν το αποτέλεσμα της επιχείρησης ως ισοπαλία. Η γερμανική διοίκηση έβγαλε αυτοσυγχαρητήρια και παραπλανητικά μαθήματα από αυτή τη στενή διαφυγή, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι θα μπορούσαν να υπερνικήσουν μια σοβιετική περικύκλωση γερμανικών στρατευμάτων μέσω προμηθειών από αέρος, ενώ διεξήγαγαν μια επιχείρηση αρωγής. Αυτή η σκέψη συνέβαλε στη καταστροφή της Βέρμαχτ στο Στάλινγκραντ.
Στο Βορόνεζ και το Στάλινγκραντ[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Από τις αρχές Μαΐου μέχρι τον Ιούλιο του 1942 ο Βατούτιν υπηρέτησε στη θέση του Αναπληρωτή Επικεφαλής του Γενικού Επιτελείου του Κόκκινου Στρατού μέχρι την εκκίνηση της τεράστιας Επιχείρισης Μπλε, της Γερμανικής Ομάδας Στρατιών Νότου. Αρχικά η γερμανική επίθεση επικεντρώθηκε στο Βορόνεζ. Ήθελαν να παραβιάσουν τη Σοβιετική πρώτη γραμμή του μετώπου στη Μάχη του Βορόνεζ και στη συνέχεια να επιτεθούν στο Σοβιετικό Νότιο Μέτωπο και το Νοτιοδυτικό Μέτωπο από πίσω. Στις 1 Ιουλίου 1942 ο Στάλιν έστειλε τον Βατούτιν ως πληρεξούσιος εκπρόσωπος στη Στάβκα στο κρίσιμο μέτωπο του Μπριάνσκ, το οποίο μέσα σε λίγες μέρες μετονομάστηκε σε μέτωπο του Βορόνεζ, του οποίου την ηγεσία ανέλαβε ο Βατούτιν.
Κατά τη διάρκεια της μάχης ο Βατούτιν συναντήθηκε ξανά με τον στενό φίλο του Ιβάν Τσερνιαχόφσκι, νεοδιορισθέντα διοικητή του 18ου Σώματος Τεθωρακισμένων του 60ου Στρατού. Η γερμανική επίθεση κόντευε να παραβιάσει τη σοβιετική γραμμή του μετώπου όταν τα στρατεύματα του Τσερνιαχόφσκι έφτασαν με τρένο. Ο Τσερνιαχόφσκι εκφόρτωσε μια από τις ταξιαρχίες του. Χωρίς να περιμένει το υπόλοιπο των στρατευμάτων του, οδήγησε τη ταξιαρχία του εναντίον των γερμανικών δυνάμεων, απωθώντας τους γερμανούς. Μετά από αυτήν την ενέργεια, ο Βατούτιν ζήτησε από τον Στάλιν την προαγωγή του Τσερνιαχόφσκι στην ηγεσία του 60ου Στρατού. Αρχικά, ο Στάλιν σε δεν δέχτηκε κυρίως επειδή είχε επιφυλάξεις για τον διορισμό ενός νεαρού στρατηγού στην ηγεσία ενός στρατού μάχης. Ωστόσο, ο Βατούτιν τελικά έπεισε τον Στάλιν να προβιβάσει τον Τσερνιαχόφσκι, ο οποίος προβιβάστηκε εξαιρετικά γρήγορα σε έναν από τους κύριους στρατηγούς του Κόκκινου Στρατού.
Παρόλο που οι Γερμανοί κατέλαβαν την πόλη, η προσπάθειά τους να παραβιάσουν την πρώτη γραμμή του μετώπου του Βατούτιν απέτυχε. Μετά από αυτό, οι Γερμανοί εγκατέλειψαν το αρχικό τους σχέδιο και μετατόπισαν τις προσπάθειές τους προς το Στάλινγκραντ. Στις 22 Οκτωβρίου 1942 ο Βατούτιν ανέλαβε τη διοίκηση του νεοσύστατου Νοτιοδυτικού Μετώπου και έπαιξε σημαντικό ρόλο στο σχεδιασμό της Σοβιετικής αντεπίθεσης και την περικύκλωση της γερμανικής έκτης στρατιάς στη Μάχη του Στάλινγκραντ. Τον Δεκέμβριο του 1942, για να εξασφαλίσει τον Σοβιετικό δακτύλιο γύρω από το Στάλινγκραντ, οι δυνάμεις του Βατούτιν περικύκλωσαν και κατέστρεψαν τα δύο τρίτα της Ιταλικής 8ης Στρατιάς (αποτελούμενη από 130.000 άνδρες) στην επιχείρηση Μικρός Κρόνος, συμβάλλοντας στην ήττα της Επιχείρησης Καταιγίδα του Χειμώνα (Wintergewitter) του Μάνσταϊν, την προσπάθεια ανακούφισης της 6ης Στρατιάς.
Στο Χάρκοβο και στο Κουρσκ[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Τον Ιανουάριο του 1943, το Νοτιοδυτικό Μέτωπο του Βατούτιν οδήγησε τους Γερμανούς έξω από την Ανατολική Ουκρανία. Οι πράξεις του επέτρεψαν στο μέτωπο του Βορόνεζ υπό την ηγεσία του στρατηγού Φιλίπ Γκόλικοφ να καταλάβει το Χάρκοβο, αλλά είχε υπεραπλώσει το εξαντλημένο στράτευμα του και δεν έδωσε αρκετή προσοχή στη μεταβαλλόμενη στρατιωτική κατάσταση. Τον Φεβρουάριο του 1943, ο Μάνσταϊν, χρησιμοποιώντας τις δυνάμεις που ξέφυγαν από τον Καύκασο, κατάφερε να εκπλήξει και να νικήσει τον Βατούτιν νότια του Χαρκόβου, οδηγώντας στην περικύκλωση όσων στρατευμάτων του Γκόλικοφ βρίσκονταν στο Χάρκοβο, καθώς και στη γερμανική ανακατάληψη της πόλης, στην Τρίτη Μάχη του Χαρκόβου. Η Στάβκα απάλλαξε τον Γκόλικοφ από τα καθήκοντα του, αλλά δεν είδαν την πανωλεθρία του Βατούτιν ως σημαντική. Για το θράσος του, ο Στάλιν τον προβίβασε σε στρατηγό.
Στις 28 Μαρτίου 1943, ο Βατούτιν ανέλαβε την ηγεσία του Μετώπου του Βορονέζ, προετοιμαζόμενος για την κοσμοϊστορική Μάχη του Κουρσκ. Στο Κουρσκ, απέρριψε διάφορες συμβατικές πρακτικές. Η καινοτόμος ανάπτυξη των στρατών του επέτρεψε όχι μόνο μια ικανοποιητική άμυνα εναντίον των τεχνολογικά ανώτερων Γερμανών, αλλά και να μεταβούν γρήγορα από την άμυνα στην επίθεση. Μετά τη νίκη των Σοβιετικών στο Κουρσκ, το Μπέλγκοροντ απελευθερώθηκε και πάλι.
Το Κίεβο και ο θύλακας Κορσούν-Τσερκάσι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Τώρα ο Βατούτιν φιλοδοξούσε να ανακαταλάβει το Κίεβο. Συγκέντρωσε τις δυνάμεις του και εξέπληξε τον Μάνσταϊν, μεταφέροντας τεθωρακισμένα μέσα από βάλτους, σκορπίζοντας τους Γερμανούς από την απροσδόκητη κατεύθυνση. Στις 6 Νοεμβρίου 1943 το Κίεβο απελευθερώθηκε. Ο Βατούτιν εκμεταλλεύτηκε αδυσώπητα τη νίκη του στο Κίεβο. Μπήκε βαθιά μέσα στις άμυνες των Γερμανών, καταστρέφοντας τη γερμανική αμυντική γραμμή. Ωστόσο, ο Βατούτιν άπλωσε τον στρατό του σε μια μεγάλη έκταση,και ο Μάνσταϊν χρησιμοποίησε τις εφεδρείες του στο 68ο Σώμα Πάντσερ για να αντεπιτεθεί. Στη μάχη του Ραντομίσλ (6-15 Νοεμβρίου 1943) και τη μάχη του θύλακα Μέλενι (16-23 δεκεμβρίου 1943) ο Μάνσταϊν εξαπέλυσε επιτυχημένες αντεπιθέσεις, ανακαταλαμβάνοντας εδάφη και προκαλώντας βαθιές απώλειες στον Κόκκινο Στρατό.[14]
Ο χειμερινός καιρός ευνοούσε τους Σοβιετικούς. Τον Ιανουάριο το μέτωπο του Βατούτιν και το 2ο Ουκρανικό Μέτωπο του Ιβάν Κόνεφ περικύκλωσαν ξαφνικά την προεξοχή του Κορσούν στον Δνείπερο κατά τη διάρκεια της επιχείρησης Κορσούν-Σεβτσένκο. Αν και ο Βατούτιν άρχισε να επιχειρεί δύο μέρες μετά τον Κόνεφ και τον εντυπωσιακό σχηματισμό, και επιπλέον η 6η Στρατιά Τεθωρακισμένων, αιφνιδίασε τον εχθρό καθώς οι στρατιώτες ήταν αφοσιωμένοι και επιτέθηκαν για άλλη μια φορά από απροσδόκητο έδαφος. Αυτό επέτρεψε στην 6η Στρατιά Τεθωρακισμένων να χωθεί βαθιά στις γερμανικές άμυνες. Στις 3 Φεβρουαρίου, ο σχηματισμός του Βατούτιν συνδέθηκε με τις δυνάμεις του μετώπου του Κόνεφ και παγίδεψαν 56.000 γερμανούς στρατιώτες. Στις 17 Φεβρουαρίου, οι δυνάμεις των Βατούτιν και Κόνεφ κατέλαβαν τον θύλακα Κορσούν-Τσερκάσι, αν και πολλοί περικυκλωμένοι στρατιώτες κατάφεραν να διαφύγουν.
Θάνατος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στις 28 Φεβρουαρίου 1944, ο Βατούτιν, ενώ αναδιέτασσε τις δυνάμεις του για μια νέα επιχείρηση και κινούταν προς τη Σλαβούτα (περιφέρεια Χμελνίτσκι), έπεσε σε ενέδρα των ανταρτών του Ουκρανικού Στρατού αρκετά πίσω από τις γραμμές του μετώπου κοντά στο Μιλιατίν της επαρχίας Όστροχ στην περιφέρεια Ρίβνε. Υπέκυψε στα τραύματά του ενώ νοσηλευόταν σε ένα νοσοκομείο στο Κίεβο έξι εβδομάδες αργότερα, λόγω σήψης. Τον Φεβρουάριο και τον Μάρτιο του 1944 οι αδερφοί του Βατούτιν, Αφανάσι και Σεμιόν, σκοτώθηκαν στο μέτωπο. Η μητέρα τους, η Βέρα Γιεφίμοβνα, έθαψε τους τρεις γιους της σε διάστημα δύο μηνών.[15] Ο Βατούτιν κηδεύτηκε στο Κίεβο. Τον διαδέχθηκε ο Γκεόργκι Ζούκοφ.
Κληρονομιά[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η επιρροή του στον στρατιωτικό σχεδιασμό, τις επιχειρησιακές και τακτικές τεχνικές του Κόκκινου Στρατού συνεχίστηκε ακόμη και μετά το θάνατό του. Μετά τη μείωση των γερμανοκεντρικών αναλύσεων από το Ανατολικό Μέτωπο (μετά τον Ψυχρό Πόλεμο), οι δυτικοί στρατιωτικοί εμπειρογνώμονες αναγνωρίζουν τον Βατούτιν ως ένα από τους πιο δημιουργικούς στρατηγούς του Β΄ ΠΠ.
Το 2015 η κόρη του Βατούτιν ανακοίνωσε ότι ο πατέρας της θάφτηκε στο Κίεβο από τον Χρουστσόφ χωρίς να επιθυμεί κάτι τέτοιο η οικογένεια του. Επίσης οι επιβιώσαντες συγγενείς του (οι οποίοι ζουν είτε στη Ρωσία είτε στην Τσεχία) θα προσπαθήσουν να λάβουν άδεια για να θάψουν τα λείψανά του στη Μόσχα. Ο πρωταρχικός λόγος για αυτή τη κίνηση ήταν η δυσαρέσκειά τους για τη σχέση της νέας ουκρανικής κυβέρνησης με τον Στεπάν Μπαντέρα, του οποίου οι ακόλουθοι είχαν σκοτώσει τον Βατούτιν. Αρχικά, ένα δελτίο τύπου από το κόμμα Μια Δίκαιη Ρωσία ισχυρίστηκε ψευδώς ότι η πρωτοβουλία για τη μετακίνηση των λειψάνων του ήταν από τις αρχές του Κιέβου.[16][17] Η επαναταφή του δεν υλοποιήθηκε και ο Βατούτιν παραμένει θαμμένος μπροστά από το άγαλμα του κοντά στο ουκρανικό κοινοβούλιο.
Επιρροές στον λαϊκό πολιτισμό[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Υποτίθεται ότι ο Βατούτιν σχετίζεται με ένα αξιωματούχο της Κα Γκε Μπε στο μυθιστόρημα Ο Καρδινάλιος του Κρεμλίνου του Τομ Κλάνσυ.
- Η μάχη της προεξοχής Κορσούν είναι η βάση του βραβευμένου παιχνιδιού για υπολογιστές Decisive Battles of WWII: Korsun Pocket.
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ TracesOfWar. 67930.
- ↑ (Ρωσικά) Homeland heroes. 1059.
- ↑ pamyat-naroda
.ru /heroes /podvig-nagrada _kartoteka1011077853 /. - ↑ pamyat-naroda
.ru /heroes /podvig-chelovek _nagrazhdenie2020259 /. - ↑ pamyat-naroda
.ru /heroes /podvig-chelovek _nagrazhdenie1560571242 /. - ↑ pamyat-naroda
.ru /heroes /podvig-chelovek _nagrazhdenie12055469 /. - ↑ pamyat-naroda
.ru /heroes /kld-card _uchet _officer2383917 /. - ↑ pamyat-naroda
.ru /heroes /podvig-nagrada _in _kartoteka1561958522 /. - ↑ pamyat-naroda
.ru /heroes /podvig-nagrada _in _kartoteka1561838598 /. - ↑ Keegan, pp. 106–107
- ↑ Keegan, pp. 124–125
- ↑ Keegan, pp. 126–127
- ↑ Герой Советского Союза Ватутин Николай Фёдорович :: Герои страны. Warheroes.ru. Retrieved on 16 May 2016.
- ↑ Newton, Steven H. (2005). Panzer Operations: The Eastern Front Memoir of General Raus, 1941–1945. Cambridge, MA.: Da Capo Press. σελίδες 256–262. ISBN 0-306-81409-9.
- ↑ Russian: Каманин, Н.П., "Летчики и космонавты", М, 1971, p.269 Some sources give the date of the attack as 29 February and the date of Vatutin's death as 15 April.
- ↑ Генерал Ватутин Киеву не мешает. Radio Svoboda. 12 April 2015.
- ↑ Dispute Rages Over Soviet General's Grave In Ukraine. Radio Free Europe/Radio Liberty. 11 April 2015.
Πηγές που αναφέρονται[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Keegan, John (ed.) (1996) Atlas of the Second World War. (ISBN 0 7230 0939 2)ISBN 0 7230 0939 2
Περαιτέρω ανάγνωση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- David Glantz, "Vatutin" in Harold Shukman, ed., Stalin's Generals (New York, NY, 1993), pp. 287–298.
- David Glantz, Jonathan M. House, When Titans Clashed: How the Red Army Stopped Hitler (Lawrence, KS, 1995).
- David Glantz, Jonathan M. House, The Battle of Kursk (Lawrence, KS, 1999).
- David Glantz, The Battle for Leningrad, 1941–1944 (Lawrence, KS, 2002).
Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- (στα ουκρανικά) Як загинув Микола Ватутін? Документальна правда про поранення, лікуванняΟυκρανική Πράβνταinian Pravda, 11.12.2010)
|