Νιάτα χωρίς Θεό
 Νεαροί Γερμανοί από τη «Νεολαία του Χίτλερ» αναχωρούν στις διακοπές τους για κατασκήνωση - στρατόπεδο στρατιωτικής εκπαίδευσης, φωτογραφία του 1933. | |
| Συγγραφέας | Έντεν φον Χόρβατ |
|---|---|
| Τίτλος | Jugend ohne Gott |
| Γλώσσα | Γερμανικά |
| Ημερομηνία δημοσίευσης | 1937 |
| Μορφή | μυθιστόρημα |
| Θέμα | Mitläufer ναζιστική προπαγάνδα |
| Τόπος | Κεντρική Ευρώπη |
| LC Class | OL4540213W |
| LΤ ID | 36908 |
| BL Class | 18357 |
| δεδομένα () | |
Νιάτα χωρίς Θεό (γερμανικά: Jugend ohne Gott) είναι το τρίτο μυθιστόρημα του Αυστροούγγρου συγγραφέα Έντεν φον Χόρβατ. Εκδόθηκε στο Άμστερνταμ το 1937 και μεταφράστηκε σε οκτώ γλώσσες έως τις αρχές του 1938.[1]
Το βιβλίο περιγράφει τη ζωή σε μια μικρή γερμανική πόλη στις αρχές της ναζιστικής εποχής, παρουσιάζοντας τους μηχανισμούς καταστολής και χειραγώγησης και τη στρατιωτικοποίηση της ζωής στη Γερμανία πριν από την έναρξη του Β' Παγκοσμίου πολέμου, προειδοποιώντας για τους κινδύνους από την άνοδο του φασισμού. Αναφέρεται σε έναν καθηγητή ο οποίος παρατηρεί παθητικά τους μαθητές του να αλλάζουν όλο και περισσότερο μέσω της εκπαίδευσής τους. Όταν γίνεται ένας φόνος, τελικά πρέπει να πάρει θέση.
Ο τίτλος Νιάτα χωρίς Θεό δεν αναφέρεται σε άθρησκους νέους, αλλά σε νέους χωρίς αίσθημα ευθύνης, ιδανικά και συνείδηση. Η κριτική στρέφεται επίσης κατά των γονέων, οι οποίοι δεν έχουν χρόνο για τα παιδιά τους, τα παραμελούν και δεν τους διδάσκουν πλέον ηθικές αξίες.
Το 1938, το μυθιστόρημα απαγορεύθηκε και συμπεριλήφθηκε στον Κατάλογο επιβλαβούς και ανεπιθύμητης λογοτεχνίας. Έχει διασκευαστεί αρκετές φορές σε ταινία και παραμένει στο πρόγραμμα σπουδών των γερμανόφωνων σχολείων μέχρι και τον 21ο αιώνα.[2]
Υπόθεση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το έργο είναι η αφήγηση, σε εσωτερικό μονόλογο, ενός 35χρονου καθηγητή γεωγραφίας και ιστορίας που εργάζεται σε ένα γυμνάσιο σε μια χώρα, πιθανώς στη Γερμανία, τη δεκαετία του 1930. Ο καθηγητής δεν εγκρίνει την επικρατούσα ρατσιστική και ολοκληρωτική ιδεολογία. Ωστόσο, αποφεύγει να αντιταχθεί ανοιχτά, για να μην θέσει σε κίνδυνο τη θέση του σε μια περίοδο σοβαρής οικονομικής κρίσης.
Καθώς διορθώνει τις εκθέσεις των 14χρονων μαθητών του με θέμα τις αποικίες, παρατηρεί τα υποτιμητικά σχόλια για τους μαύρους, δεν τα εγκρίνει αλλά δεν τολμά να τα διορθώνει. Ωστόσο, υπογραμμίζει μια πρόταση στην οποία ένας μαθητής αρνείται στους νέγρους κάθε δικαίωμα στη ζωή και του εξηγεί μπροστά στην τάξη ότι και οι μαύροι είναι άνθρωποι. Ο πατέρας του μαθητή στη συνέχεια εμφανίζεται και διαμαρτύρεται στον διευθυντή κατηγορώντας τον καθηγητή για προδοσία (ισχυρίζεται ότι ο γιος του έγραψε μόνο ό,τι είχε ακούσει στο ραδιόφωνο). Οι μαθητές υπογράφουν από κοινού μια δήλωση ότι θεωρούν πλέον τον καθηγητή ανεπιθύμητο και τον αντιμετωπίζουν με κοροϊδευτική αλαζονεία. Ο διευθυντής απορρίπτει το αίτημα.[3]
Χάρη στη μεσολάβηση του διευθυντή, δεν απολύεται, αλλά υποχρεώνεται να συνοδεύσει την τάξη του κατά τη διάρκεια των διακοπών του Πάσχα στην κατασκήνωση (στρατόπεδο προστρατιωτικής εκπαίδευσης). Εκεί επιβλέπει τα παιδιά, ενώ τις στρατιωτικές ασκήσεις έχει αναλάβει ένας λοχίας. Ερευνώντας την κλοπή μιας φωτογραφικής μηχανής, παρατηρεί ότι ο μαθητής Ζ λαμβάνει κρυφά ένα μήνυμα.
Ενώ βρίσκεται στο κοντινό χωριό, ο αφηγητής, που έχασε την πίστη του στον Θεό λόγω των φρικαλεοτήτων του Α' Παγκοσμίου πολέμου, συνομιλεί με έναν ιερέα για την κατάσταση του αγροτικού πληθυσμού, τη δικαιοσύνη και τις θρησκευτικές του απόψεις.[4]
Καθώς τα αγόρια κάνουν ασκήσεις έξω από την κατασκήνωση, ο καθηγητής ψάχνει και βρίσκει το ημερολόγιο του μαθητή Ζ και μαθαίνει ότι έχει σχέση με μια κοπέλα που δραπέτευσε από αναμορφωτήριο και ζει εκεί κοντά. Το ημερολόγιο αναφέρει επίσης ότι όποιος το διαβάσει θα πεθάνει. Ο Ζ ανακαλύπτει την κλοπή, κατηγορεί τον συμμαθητή του Ν και ξεκινά έναν καβγά μαζί του. Ο αφηγητής σκοπεύει να ομολογήσει την πράξη του, αλλά το αναβάλλει.
Την επόμενη μέρα, ο μαθητής Ν βρίσκεται ξυλοκοπημένος μέχρι θανάτου μετά από μια εκδρομή. Αν και ο μαθητής Ζ ομολογεί και παραδίδεται στην αστυνομία, ο αφηγητής έχει άλλες υποψίες και διεξάγει ιδιωτικές έρευνες για να λύσει το μυστήριο της δολοφονίας. Ανακαλύπτει τον ένοχο, έναν άλλο μαθητή, αλλά πριν προλάβει να αποδείξει την ενοχή του αυτός αυτοκτονεί και σε ένα σημείωμα ομολογεί τη δολοφονία.
Κατά τη διάρκεια της επακόλουθης δίκης, ο εκπαιδευτικός πρέπει να λογοδοτήσει για τις δικές του πράξεις και παραλείψεις. Χάνει τη δουλειά του και δέχεται την πρόσκληση του ιερέα του χωριού να εργαστεί ως δάσκαλος σε μια ιεραποστολή στην Αφρική. [5]
Σχόλια
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Αν και το αυταρχικό-μιλιταριστικό κράτος στο μυθιστόρημα του Χόρβατ δεν αναφέρεται ως η Ναζιστική Γερμανία, υπάρχουν πολυάριθμες αναφορές που καθιστούν σαφές ότι η δράση λαμβάνει χώρα στην περίοδο μεταξύ 1934 και 1936, μετά την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία. Ο συγγραφέας ρίχνει φως σε πολυάριθμες πτυχές της καθημερινής ζωής υπό το ναζιστικό καθεστώς.
- Το κεντρικό θέμα είναι η σχέση μεταξύ του ατόμου και της κοινωνίας σε ένα ολοκληρωτικό κράτος και η ενοχή που μπορεί να νιώθει ένα άτομο παραμένοντας παθητικό, στηρίζοντας τον ανερχόμενο τότε ναζισμό. Αν και ο καθηγητής ασκεί κριτική στο καθεστώς και την ιδεολογία του, συμμορφώνεται από φόβο για τη θέση του και προδίδει τις θεμελιώδεις ανθρωπιστικές πεποιθήσεις του. Αντιλαμβάνεται τους μαθητές του ως ομοιογενή μάζα και τους στερεί την ατομικότητά τους αποκαλώντας τους μόνο με τα αρχικά τους γράμματα. Ο καθηγητής, πριν την τελική μεταστροφή του, αντιπροσωπεύει τον τυπικό παθητικό οπαδό του καθεστώτος. Ο Χόρβατ σε μια επιστολή προς έναν φίλο του έγραψε ότι «άθελά μου, για πρώτη φορά, απεικόνισα τον λεγόμενο φασίστα (στο πρόσωπο του καθηγητή) που τον βασανίζουν οι αμφιβολίες – ή μάλλον: τον μέσο άνθρωπο στο φασιστικό κράτος».
- Το μυθιστόρημα είναι επίσης μια ιστορία μεταστροφής. Στην αρχή, ο Θεός είναι απλώς μια κενή έννοια για τον αφηγητή. Στο τέλος, συνειδητοποιεί ότι ο Θεός είναι συνώνυμος με την αλήθεια και τη δικαιοσύνη και βρίσκει τον δρόμο του πίσω στην πίστη του πέρα από την συμβατική ευσέβεια.
- Ένα σημαντικό θέμα του μυθιστορήματος είναι η διαφορά μεταξύ πλουσίων και φτωχών. Ο Χόρβατ αντιπαραβάλλει τους μαθητές, οι οποίοι προέρχονται ως επί το πλείστον από εύπορες οικογένειες και γίνονται εγκληματίες από πλήξη, με τους νέους του χωριού που υποφέρουν από την ανεργία των γονιών τους και κλέβουν από πείνα. [3]
Μεταφράσεις στα ελληνικά
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Νιάτα χωρίς Θεό, μτφ. Αγαθοκλής Αζέλης, εκδ. Σύγχρονη εποχή, 1991[6]
- Νέοι χωρίς Θεό, μτφ. Πόλα Φίλια, εκδ. Φίλντισι, 2015
Διασκευές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Λίγο πριν από τον τυχαίο θάνατό του την 1η Ιουνίου 1938, ο Έντεν φον Χόρβατ συζητούσε με τον σκηνοθέτη Ρόμπερτ Σιόντμακ στο Παρίσι για την κινηματογραφική μεταφορά του μυθιστορήματός του. Μετά τον θάνατο του συγγραφέα, ο Σιόντμακ εγκατέλειψε την ιδέα.
- 1969: Οι ζωές μας ανήκουν μόνο στην ελευθερία, Γερμανία, τηλεοπτική ταινία σε σκηνοθεσία: Έμπερχαρντ Ίτσενπλιτς [7]
- 1970: Πώς έγινα νέγρος, Γερμανία, σκηνοθεσία: Ρόλαντ Γκαλ [8]
- 1991: Νιάτα χωρίς Θεό, Γερμανία, σκηνοθεσία: Μίχαελ Κνοφ
- 1996: Νιάτα Χωρίς Θεό, Γαλλία, σκηνοθεσία: Κατρίν Κορσινί
- 2017: Νεολαία χωρίς Θεό, Γερμανία, σκηνοθεσία: Άλεν Γκσπόνερ [2]
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ . «lyrik.antikoerperchen.de/jugend-ohne-gott-zusammenfassung-kapitel-horvath».
- 1 2 . «imdb.com/Jugend ohne Gott/2017».
- 1 2 . «getabstract.com/de/zusammenfassung/jugend-ohne-gott».
- ↑ . «abipur.de/jugend ohne gott».
- ↑ . «inhaltsangabe.de/horvath/jugend-ohne-gott/inhaltsangabe/».
- ↑ . «politeianet.gr/books/horvath-odon-von-sugchroni-epochi-niata-choris-theo».
- ↑ . «imdb.com/title/Nur der Freiheit gehört unser Leben/TV Movie/1969».
- ↑ . «imdb.com/title/Wie ich ein Neger wurde/1970».
